MEI HE FONISE AFI KI HA PALASI

Lesoni 4 kiSanuali ,

2020

Me’a fakatata ne fai ki ai e lotu.Taniela 3:1-7 / Apakalifa 13:14, 18

Koe tautea mate. Daniel 3:8-15 / Apakalifa 13:15

Koe ‘ahí’ahí ‘aki e afi . Daniel 3:16-18 / Apakalifa 13:16-17

Koe tau’ataina . Daniel 3:19-27 / Apakalifa 14:1; 15:2

Koe tui pe tene lava ikuna’i. 1 Sione 5:4

Na’e fiema’u he Tu’i ko Nepukanesa ha me’a ko e faka’iloga ‘o hono Pule’anga. Ko ia na’a ne fekauke nau hu ki he mea fakatata na’e ngaohi.

‘I he osi ‘a e kuonga, koe Pule’anga sivile tenaufakamalohi’i ‘a e ngaahi ngaue fakalotu.

Ko Setaleki, Mesake pea mo ‘Apiteniko koe kakaine nau faitotonu ki he Tu’i. Ka, ne ‘ikai ke nautalangata’a ki he ‘Otua. Na’a nau fili ke nau keifaitotonu ki honau ‘Otua pea mo ‘enau tui, ‘o tatau aipe kapau ‘e tamate’i kinautolu koe’uhi koia.

Na’e fokotuu ‘e Nimiloti ‘a Papilone ‘i he fakakaukau tene langa ha Pule’anga ‘e tu’uloa(Senesi 10:10; 11:2-9).

Na’e hoko ‘a Taniela koe fakamo’oni ki he ‘Otua ‘i he ha’oha’onga ‘o Nepukanesa, ka na’e‘ikai hoko ia koha me’a ‘e tali ai ko e me’afakatata koula ‘e fakafalala ‘I ha Pule’angasiliva.

Ko ia ai , na’a ne ngaohi ha fu’u fakatata makakoula ‘o tala ai ko hono pule’anga ‘e tu’uloa.

Ko hono lahi ne ‘ikai fiema’u ke haohaoa (7), ka ne ngaohi ‘I he sistemi ‘a Papilone(sexagesimal, 60).

Koe me’a fakatata ‘e fokotu’u ‘I he kuongafaka’osi ‘oku ‘I ai ‘ene kaunga ki he fika 6 (666, fika ‘oe tangata).

“Pea ko ia ‘e ‘ikai tomape’e ‘o hu , e li ia ki he loto afi vela kakaha.” (Taniela 3:11)

Koe ‘atakai ne fonu ‘I he lotu. Koe kakai ne nau lotupe hu ki he fu’u me’a fakatata ( 27m/90ft.ma’olunga) lolotonga ko ia ‘oku ta pe e ngaahi fasi.

Koe ha oku ikai ke tau muimui he me’a oku hoko? Koe ha oku ikai ke tau femahino’aki ai ki he mooni?Koe ha oku ikai ke tau hola ai mei he mate ‘ihe me’a ta’e mahu’inga ko ia?

‘Oku fakalotolahi’i kitautolu ke tau ngauefakataha : ‘o ohi ha ngaahi to’onga mo’ui fo’ou, fakakaukaufo’ou……Ko hono toe ‘ai ‘e taha, ke tau fakapapau’i‘a ‘eta tauhi ki hotau ‘’Otua.

Kapau te tau lava o ngaue fakataha he taimi okulelei ai, fefe e taimi e tautea mate ai kitaua, ke tau kei tui faitotonu aipe, kapau he’ikai te tau lotu pe huki ha me’a ‘i he founga ‘oku talamai ke fakahoko aki?

“Pea kapau ‘oku pehe,’oku malohi ‘a homau ‘Otua , ‘aia ‘oku mau tauhi ke fakahaofiakimautolu mei he afi vela kakaha ,pea tene fakahaofi akimautolu mei ho nima ‘e Tu’i. Pea kapau ‘e ‘ikai, ke ke ‘ilo pe ‘e Tu’I, ‘e ‘ikai te mau tauhi’I ho ngaahi ‘Otua, pe hu ki ha me’a fakatata koula ‘aia kuo ke fokotu’u But if not.” (Taniela 3:17-18)

Na’e ‘oange pe ‘ehe Tu’i ‘a e faingamalie kiatekinautolu. Koe ‘ahi’ahi’i ia kinautolu.

“’E malava nai ke fakahaofi kimoutolu ‘e ha toe ‘Otua mei he mate?” (v. 15). “Ko hotau ‘Otua koe‘Otua ‘o e malava)” (v. 17).

Na’e ‘ikai ke nau fakapapau’i pe ‘e fakamo’ui kinautolu ‘e he ‘Otua , ka na’a nau kei tu’u faitotonupe kiate ia.

Na’e ‘ikai ‘alu ta’e fakatokanga’i ‘a e ngaahi to’onga ‘a e kau tangata, ka koe fili na’a ne tukuakii pe kinautolu.

Koe me’a ‘eni ne fai ki ai e tukuaki’i: Neongo na’e keima’u pe e falala e Tu’i ‘iatekinautolu, ka ne ‘ikai ke nautauhi ki hono ‘Otua pe fai ha’ane fekau fekau’aki moehu ki he me’a fakatata.

“‘Vakai ‘oku ou mamata ki he kau tangata ‘e toko 4, ‘oku‘ata’ata , pea oku nau ‘eve’eva ‘i he loto afi , pea ‘oku ‘ikaiha kovi kiate kinautolu, , pea koe anga ‘a hono toko fa ,

‘oku hange koe ‘Alo ‘oe ‘Otua .’” (Taniela 3:25)

Na’e ha tu’olahi ‘a Sisu koe tangata ,ke hoko koe fakalotolahi ki he’ene fanau. Kaneongo ia , koe kau tui ne ikai pe ke hoko ia koha fakalotolahi pe fakamo’ui.

Iko ‘Isaia ne kilisi ua

Na’e mate ‘a Sakalaia he ‘esifeilaulau

Na’e mate ‘a Sione Papitaisohe pilisone

Na’e tu’usi e ‘ulu ‘o SionePapitaiso

Na’e ha kia ‘Epalahame kimu’a pea toki faka’auha ‘a Sotoma

Na’e ha kia Sekope ‘I he taimi ‘o e palopalema.

Na’e ha kia Siosiua kimu’apea toki ‘ikuna’I ‘a Seliko

Na’e ha ki he tokotolu he fonise afi.

Neongo pe koe ha e palopalema ‘e hoko, ‘e ‘omi ‘e Sisu ketau ikuna’i iakapau te tau nofo faitotonu ki ai (1 Kolinito 15:55).

“He ko ia kotoa pe kuo fanau’i ‘i he ‘Otua, ‘oku ne iku na ‘a mamani: pea ko ‘eni ‘a e malohi ‘oku ne ikuna aki a mamani, koe tau tui. .” (1 Sione 5:4)

Koe ha e fakapulipuli ki he tui ‘a Sitaleki, ‘Apiteniko, pea mo Mesake?

Koe tuifakafalala ia ‘I hotau va feohi pea mo hotau ‘Otua pea mo ‘etaufalala ki ai.Koe tui ia ‘oku ‘ikai ketau mimio mooni ‘e ‘a e finangalo ‘o e ‘Otua ki he’etau mo’ui, ka tau tukulolo kakato ki hono finangalo.

Koe tui ,koe fakahoko ‘a e ngaahi me’a ‘oku totonu, ‘o tatau aipe pe, pe koe ha e me’a ‘e hoko.

‘Oku tau fakaha ‘a ‘etau tui ‘i he ‘etau lotu kole ki he ‘Otua ‘ ha me’a ‘oku tau fiema’u, mo falala kiate ia kene fai ‘a e leleitaha maa kitautolu,neongo ‘i he taimi lahi ’oku ikai

ke tau mahino’i.

“Ko e taimi ‘oku hoha’a ai ‘a e kakai ‘a e

‘Otua ‘oku fiema’u ha tui ‘e ‘ikai toe

veiveiua. Fiema’u ‘a ‘ene fanau ke nau

fakaha ko ia pe ‘a e tokotaha ke fai ki ai e

hu, pea ‘ikai toe ai ha fili, ‘o a’u pe ki

he’etau mo’ui , e faa hoko koe me’angaue ‘e

malava ketau hu ai ki he me’a oku hala.

Koe tu’utu’uni ‘o e angahala ki ha loto

‘oku talangofua, ‘Oku ai e fa’ahinga kakai

tenau melemo ‘i he ngaahi me’a

ta’emahu’inga kae ‘ikai koe folofola

ta’engata ‘a e ‘Otua. Koe mo’oni ‘e

faka’apa’apa’i neongo okapau koe ola koe

fakahupilisone, mate pea moe kapusi…”

E.G.W. (Kau Palofita moe Ngaahi Tu’i, cp. 41, p. 512)

“Ka ‘i he ngaahi ‘aho ‘o Sitaleki, Mesake pea mo

‘Apiteniko, e pehe ‘a e kuonga faka’osi ‘o e hisitolia

‘o e Mamani , koe ‘Otua ‘e ngaue mai kia kinautolu

‘oku nau tu’u faitotonu ki he mo’oni. Ko kinautolu

‘oku ‘a’eva mo e kau Hepelu ‘e ‘auha ‘i he afi

ta’engata pea mo ‘ene kau muimui ‘i he feitu’u pe

tenau ‘i ai. ‘E ‘iate ia koe fakanonga pea ke

fakatuuma’u. ‘I he ha’oh’onga ‘o e palopalema – ha

palopalema ‘o hange ne ‘ikai ‘i ai ‘i he taimi ne

hoko ai koe Pule’anga—Ko ‘ene kakai fili he’ikai

ke ue’i.Ko Setane mo ‘ene matatau he’ikai lava ke

nau faka’auha ‘a e kakai ‘a e ‘Otua. Koe kau

‘angelo ‘e ‘iate kinautolu ha malohi ke malu’i

kinautolu, pea ‘e ‘i hono ha’oha’onga tene fakaha

ia koe ‘Otua ‘o e ngaahi ‘Otua, pea ‘oku ‘iate ia

kene fakahaofi ‘akinautolu pe oku tui kiate ia.”

E.G.W. (Kau Palofita moe Ngaahi Tu’i , cp. 41, p. 513)