M‹MARIN TES‹SAT EL K‹TABI

BÖLÜM 13 - BACALAR

13.1. HAZIR D‹YAGRAMLAR VE TABLOLAR YARDIMI ‹LE

BACA BOYUTLANDIRILMASI

13.2. BACA KONSTRÜKS‹YONU

13.3. ATMOSFER‹K BRÜLÖRLÜ KAZAN BACALARI

13.4. DO⁄AL GAZLI fiOFBEN VE KOMB‹ BACALARI

13.5. HERMET‹K C‹HAZ BACA S‹STEMLER‹

13.6. fiÖM‹NE BACALARI

306

Bacan›n görevi kazandan ç›kan dumanlar› çevreye zararvermeyecek bir flekilde d›flar› atmak ve kazanda s›cak gazla-r›n istenilen bir h›zda dolaflabilmesi için gerekli do¤al çeki-fli sa¤lamakt›r. Bat› standartlar›na göre bir ev duman baca-s›nda aran›lan özellikler flunlard›r:1. Baca yeterli kesitte olmal›d›r.2. Kazan tipine uygun yeterli yükseklikte olmal›d›r.3. Baca yüksekli¤i baca hidrolik çap›n›n yaklafl›k 150 mis-

linden fazla olmamal›d›r. 4. Bacan›n içinde meydana gelebilecek kurum yanmalar›na

karfl› dayan›kl› olmal›d›r. 5. Baca malzemesi yanmaz olmal› ve baca d›fl›nda oluflan

yang›nlar›n, bacadan di¤er bölümlere geçmesini belirlibir süre engelleyebilecek dayan›kl›kta olmal›d›r.

6. Bacalar gaz s›zd›rmaz özellikte olmal›d›r.7. Özellikle do¤al gaz kullanan kazanlar›n bacalar› yo¤u-

flan suyu d›flar› geçirmemelidir. 8. Yüksek binalarda bacalar›n genleflmesi ve kendini tafl›-

mas› flartlar› kontrol edilmelidir.9. Baca yüzeyleri sürtünme kay›plar›n› azaltmak üzere

mümkün oldu¤u kadar düzgün olmal›d›r.10. Baca iç yüzeyi s›cak gazlar›n neden oldu¤u ›s›l gerilme-

lere dayanabilecek özellikte olmal›d›r. 11. Bacada duman gazlar› so¤umamal›d›r. (Is› yal›t›ml› ol-

mal›d›r) Duman gazlar›n›n bacada so¤umas› baca çeki-flini azalt›rken ayn› zamanda gazlar›n içindeki nemin veasitlerin yo¤unlaflmas›na neden olur. Yo¤uflma özelliklekorozyon ve temizlik aç›s›ndan son derece zararl› olup,gerekli önlemler al›nmal›d›r. Bu önlemlerin bafl›nda ›s›lyal›t›m gelir. Bacalar›n tavsiye edilen ›s›l direnci en az0.12 m2K/W de¤erinde olmal›d›r.

Baca TipleriSon y›llarda yak›t kullanan cihazlarda meydana gelen ge-liflmeler sonucu hem d›flar› at›lan duman miktar› azalm›flve hem de duman gazlar›n›n s›cakl›klar› azalm›flt›r. Bununsonucu özellikle do¤al gaz gibi yak›tlar›n yanma ürünleri-ni d›flar› tafl›yan bacalarda daha önce karfl›lafl›lmayan so-runlar ortaya ç›km›flt›r. Bu sorunlar›n bafl›nda do¤al bacaçekiflinin azalmas›; yo¤uflma gibi sorunlar s›ralanabilir. Bugeliflmelere paralel olarak bacalar›n konstrüksiyonlar› dade¤iflmifl; bacalardan beklenilen özellikler fazlalaflm›flt›r.Bacan›n tasar›m›na önem verilmeye ve tasar›mda amprikbasit ifadeler yerine; karmafl›k hesap yöntemleri kullan›l-maya bafllanm›flt›r.Yap›larda kullan›lan bacalar› konstrüksiyonlar›na göre afla-¤›daki s›n›flara ay›rmak mümkündür. (fiekil 335)1. Tek Katmanl› (Tabakal›) Bacalar

Bu bacalar 50’li y›llara kadar kullan›lan geleneksel baca tip-leridir. ‹kiye ayr›labilir: 1.1. Örme tu¤lal› bacalar Tu¤la veya tafltan örme bacalard›r.1.2. Haz›r elemanlardan dolu bacalar

Beton briket gibi üst üste konuldu¤unda baca oluflturan ha-z›r elemanlard›r. 1.3. ‹çi boflluklu haz›r elemanlardan bacalarüst üste konulduklar›nda baca çevresinde bacaya paralelkenarlar oluflturan bu elemanlar bir öncekine göre daha ge-liflmifltir. 2. ‹ki Katmanl› Bacalar

Bu bacalar 60’l› y›llar›n ortalar›ndan itibaren daha çok kul-lan›lmaya bafllam›flt›r. Burada iç duman borusu ve bunu çev-releyen ba¤›ms›z bir ikinci kabuk tabakas› mevcuttur. ‹ki ta-baka aras›nda çepeçevre bir hava bofllu¤u kalacak flekildekonstrükte edilirler. Bu hava tabakas› ›s› ve nem yal›t›m›aç›s›ndan önemlidir. 3. Üç Katmanl› Bacalar

1970’li y›llar›n ortas›ndan itibaren kullan›lmaya bafllanan buüç katmanl› bacalarda; iç ve d›fl tabaka aras›nda cam yünügibi bir ›s› yal›t›m malzemesi bulunmaktad›r. Serbest hareketli iç katman hafif beton, flamot, seramik, su-perlit, cam, plastik vs. gibi malzemelerden mamul haz›r du-man borusudur. Ara katman cam yünü gibi ›s› yal›t›m mal-zemesidir. D›fl katman ise tek katmanl› bacalarda oldu¤u gi-bi örme tu¤la, haz›r hafif beton elemanlar, gaz betonu vs. gi-bi malzemelerden yap›labilmektedir.

13. BACALAR

fiekil 335. BACA C‹NSLER‹

307

4. Metal Bacalar

Genellikle paslanmaz çelik veya aluminyumdan yap›lan bubacalar iki flekilde olabilir:4.1. Yukar›da tarif edilen çok katmanl› bacalarda sadece içborunun metal olmas› hali.4.2. ‹ç ve d›fl katman›n metal, arada ›s› yal›t›m› olmas› hali.

13.1. HAZIR D‹YAGRAMLAR VE TABLOLAR

YARDIMI ‹LE BACA BOYUTLANDIRILMASI

DIN 4705’e dayanan baca hesab› oldukça uzun oldu¤undan,baz› özel durumlar için yine DIN 4705’e göre haz›rlanm›flbaca çap› seçim tablolar› kullan›lmaktad›r. fiekil 336, 337,

338 ve 339’da s›ras› ile kömürlü alçak ve yüksek bas›nçl› üf-lemeli brülörlü ve atmosferik do¤al gaz brülörlü kazanlariçin SCHIEDEL baca seçim diyagramlar› verilmifltir. Bu diyagramlar haz›rlan›rken ba¤lant› kanal› kesiti, baca ke-sitine eflit al›nm›fl ve toplam özel kay›p katsay›lar› de¤eri2,8, ba¤lant› kanal› uzunlu¤u baca yüksekli¤inin 1/4’ü vebaca gaz› s›cakl›¤› 220°C kabul edilmifltir.Modern s›cak su kazanlar›nda baca s›cakl›klar› daha düflük-tür ve özellikle do¤al gaz kazanlar›nda paslanmaz çelik ba-ca kullan›lmaktad›r. Baca gaz› s›cakl›¤› 160°C için do¤algaz ve s›v› yak›tl› modern kazanlar›n paslanmaz çelik bacaölçüleri Tablo 340’da verilmifltir.

fiekil 336. KÖMÜR KAZANLARI BACA ÇAPLARI (cm)

308

13.2. BACA KONSTRÜKS‹YONU

Özellikle do¤al gaz›n gündeme gelmesi ile birlikte, bacalar ko-nusunda genifl bir standart çal›flmas› bafllat›lm›flt›r. DIN 18160standard›n›n tercümesi olan baca yap›m kurallar› çok önemlidir. Domestik bacalarda baca duvarlar›n›n et kal›nl›¤› bir tu¤la-dan az olmamal›d›r. TS 2165 bacada kullan›lacak malzemeolarak yüzeyleri pürüzsüz, düzgün ve 500°C s›cakl›k farkla-r›na dayanabilen kal›plaflm›fl atefl tu¤las› veya superlit pre-fabrike elemanlar tavsiye etmektedir. Sürtünme kay›plar›n›nazalt›lmas› bak›m›ndan baca iç yüzeylerinin düzgünlü¤üçok önemlidir. Ayr›ca d›flar›dan içeri hava s›zmas›n›n da ön-lenmesi gerekir. Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› yönetmeliklerinde

yukar›daki amaçlarla baca iç ve d›fl yüzeyinin s›vanmas› ve-ya kaplanmas› önerilmektedir. Kullan›lacak s›van›n zaman-la dökülmemesi gerekir. Bu nedenle bacalarda normal s›vayerine flamot s›va kullan›lmal›d›r. Bacalar aras›ndaki ara duvar kal›nl›¤› s›zd›rmazl›¤› sa¤lamakflart› ile en az 1/2 tu¤la kal›nl›¤›nda olmal›d›r. Is› kayb›n›n ön-lenmesi amac› ile teknik zorunluluk olmad›kça duman baca-lar› bina d›fl yüzeyine konulmayacakt›r. E¤er baca d›fl duvarakonulmufl ise ›s› izolasyonu yap›lmal›d›r. Ayr›ca binan›n anaduvarlar› da baca duvar elemanlar› olarak kullan›lmamal›d›r. E¤er sistemde birden fazla kazan varsa yönetmelik her kaza-na ayr› bir duman bacas› yap›lmas›n› flart koflmaktad›r. ‹ki ve-

fiekil 337. ALÇAK BASINÇLI BRÜLÖRLÜ SIVI YAKIT VE DO⁄AL GAZ KAZANLARI BACA ÇAPLARI (cm)ÖRNEK: Kazan gücü, QK = 200 kW ve baca yüksekli¤i, H = 20 m için baca çap›, D = 30 cm

309

ya daha fazla say›da kazan›n ayn› bacaya ba¤lanmas› tavsiyeedilmez. Ancak zorunlu hallerde ayn› kapasitede birbirininayn› iki kazan ayn› bacaya ba¤lanabilir. Farkl› yak›t yakan ve-ya farkl› tipte, örne¤in üflemeli ve atmosferik brülörlü iki ka-zan kesinlikle ayn› bacaya ba¤lanmamal›d›r. ‹ki kazan›n ayn›bacaya ba¤lant›s›nda ya ortak ba¤lant› kanal› kullan›lmal› ve-ya her kazan kendi ba¤›ms›z ba¤lant› kanal› ile bacaya ba¤la-n›yorsa kanallar, aralar›nda en az 60 cm. olacak flekilde fark-l› seviyelerden bacaya girmelidir. fiekil 341’de atmosferikbrülörlü iki kazan›n ayn› bacaya ba¤lant›s›nda tavsiye edilenortak ba¤lant› kanal› konstrüksiyonu verilmifltir. Kalorifer ba-calar›na kesinlikle soba, flofben vs. ba¤lanmamal›d›r.

fiekil 338. YÜKSEK BASINÇLI SIVI YAKIT VE DO⁄AL GAZ KAZANLARI BACA ÇAPLARI (cm)

fiekil 341. ORTAK BACA BA⁄LANTISI

Bacalar mümkün oldu¤u kadar yön de¤ifltirmeyecek flekildeyap›lacak, yön de¤ifltirmelerin zorunlu oldu¤u hallerde iseyön de¤ifltirmede yatayla en az 60° aç› olacakt›r. Bacalar›n en alt kotunda, saçtan ve hava s›zd›rmayacak fle-kilde yap›lm›fl, contal› bir temizleme kapa¤› yap›lacakt›r.Yatay duman kanallar› bacaya en az %5’lik yükselen bire¤im ile ba¤lanacak ve uzunlu¤u hiç bir suretle baca yük-sekli¤inin 1/4’ünü aflmayacakt›r.Duman kanallar›n›n temizlenmelerine imkan verecek s›zd›r-maz, ›s› yal›t›ml›, kolay aç›l›p kapanabilen ve yeteri say›datemizleme kapa¤› bulunacakt›r. Duman kanallar› bacaya do¤rudan veya zorunlu durumlarda

yuvarlak dirseklerle ba¤lanacak, 90°’lik keskin dirsek kulla-n›lmayacakt›r. fiekil 342’de kazan›n bacaya ba¤lant›s› görül-mektedir. Do¤al gaz bacalar›nda yo¤uflan sular›n toplanmas› için bacataban›nda bir hazne oluflturulmal›d›r. fiekil 343’de görüldü-¤ü gibi bu haznede toplanan sular bir sifon yard›m› ile d›fla-r› al›nabilmelidir. Duman gazlar›n›n çevreye zarar vermemesi için baca, beflikveya k›rma (pramit) çat›l› binalarda, mahyadan veya komfluyüksek binalar›n en yüksek noktas›ndan en az 80 cm. tekyönde e¤imli düz teras çat›l› binalarda ise çat›n›n en yükseknoktas›ndan en az 100 cm. daha yüksek olmal›d›r. (fiekil 344)

310

fiekil 339. ATMOSFER‹K BRÜLÖRLÜ DO⁄AL GAZ KAZANLARI BACA ÇAPLARI (cm)

311 Tablo 340. PASLANMAZ ÇEL‹K BACA ‹Ç ÇAP VE BACA REZERVASYONU (KAYA YÜNÜ ‹LE ‹ZOLASYON KALINLI⁄I DAH‹L) ÖLÇÜLER‹Hesap Tb=160C için yap›lm›flt›r. Tablodaki ilk rakamlar baca iç çap›n› (mm) ve yan›nda parantez içindeki rakamlar izoleli geçifli için gerekli rezervasyon çap›n› (mm) göstermektedir.

Kcal/h

20000

30000

40000

50000

75000

100000

125000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

500000

750000

1000000

1500000

2000000

2500000

3000000

4000000

5000000

7500000

10000000

Kazan Gücü Do¤al Gaz veya S›v› Yak›t Yüksek Bas›nçl› Brülör Do¤al Gaz Atmosferik Brülörlü Kazan Kirli Hava Bacas› (Do¤al Gaz Kazan Dairesi)

H=10 m

125 (250)

125 (250)

125 (250)

130 (250)

155 (300)

180 (350)

195 (360)

210 (360)

240 (390)

265 (415)

290 (440)

310 (510)

330 (530)

360 (560)

435 (635)

500 (750)

H=20 m

125 (250)

125 (250)

145 (300)

165 (315)

180 (330)

195 (350)

220 (370)

245 (400)

265 (415)

280 (430)

300 (500)

320 (520)

395 (600)

450 (650)

540 (800)

610 (850)

H=30 m

140 (265)

160 (310)

175 (325)

190 (340)

215 (365)

235 (385)

255 (400)

270 (420)

285 (435)

315 (515)

375 (575)

425 (625)

510 (750)

575 (825)

635 (885)

690 (940)

H=50 m

210 (360)

225 (375)

245 (400)

260 (410)

275 (425)

305 (500)

360 (560)

405 (600)

480 (680)

545 (800)

600 (850)

650 (900)

735 (1000)

810 (1100)

970 (1250)

1110 (1400)

H=75 m

255 (400)

265 (415)

295 (450)

350 (550)

395 (600)

470 (670)

500 (750)

580 (830)

625 (875)

710 (960)

780 (1030)

930 (1180)

1060 (1300)

H=10 m

150 (300)

150 (300)

150 (300)

150 (300)

185 (335)

205

230 (380)

250 (400)

280 (430)

310 (510)

335 (535)

365 (565)

385 (585)

425 (625)

515 (750)

585 (835)

710 (960)

H=20 m

150 (300)

170 (320)

190 (340)

210 (360)

230 (380)

260 (410)

285 (435)

305 (500)

330 (530)

350 (540)

385 (585)

460 (660)

525 (775)

625 (875)

H=30 m

185 (335)

205 (365)

220 5370)

250 (400)

275 (425)

295 (450)

320 (520)

340 (540)

365 (565)

435(635)

495 (700)

590 (840)

H=50 m

215 (365)

240 (390)

265 (415)

285 (435)

305 (500)

320 (520)

350 (550)

415 (615)

470 (670)

560 (810)

H=75 m

260 (410)

280 (430)

295 (450)

310 (510)

345 (550)

405 (615)

460 (660)

545 (800)

H=10 m

150

150

150

150

150

150

175

175

175

200

200

250

250

300

350

350

450

500

H=20 m

150

150

150

150

150

150

150

150

175

175

200

200

250

250

300

350

400

450

H=30 m

150

150

150

150

150

150

175

175

200

200

250

250

300

350

400

450

H=50 m

175

175

200

200

250

250

300

350

400

450

H=75 m

200

200

250

250

300

350

400

450

312

Bacalar, komflu yüksek binalar›n çekifli bozan etkileriniazaltmak amac› ile, mümkünse bu binalardan en az 6 metreuzakl›kta bulunmal›d›r. Baca bafl› ya¤mur ve kar sular›n›nbaca ›s› yal›t›m›na zarar vermemesi için paslanmaz çeliktenveya bak›rdan genleflme rozeti ile veya asbest conta ile dona-t›lmal›d›r. Ya¤mur ve kar sular›n›n baca içine s›zmamas› içinsactan veya betondan flapka yap›labilir. Ancak bu kapak, ba-ca kesitini kapatmamal›d›r. Duman ç›k›fl› için en az baca ke-siti kadar serbest geçifl kesiti bulunmal›d›r. (fiekil 345) Yüksek yap›larda bacalar›n ›s›l uzamas› dikkate al›nmal›d›r.

Metal bacalar halinde, e¤er varsa özel genleflme parçalar›kullan›lmal›d›r. E¤er haz›r genleflme parças› yoksa, baca ya-p›ya sabit olarak mesnetlenmemeli veya özel genleflme par-ças› yap›lmal›d›r. Superlit borular›n ›s›l genleflme katsay›s›çok küçüktür. Bu nedenle normal yap›larda özel bir önlemalmaya gerek yoktur. Ancak yüksek yap›larda 10 katta bir,üstteki boru alttaki boru mufu içine tam oturtulmayarak 5cm. kadar bir boflluk b›rak›lmal›d›r.

13.3. ATMOSFER‹K BRÜLÖRLÜ KAZAN

BACALARI

Atmosferik brülörlü kazanlarda sekonder hava girifli tama-men termik yolla ve baca çekifli ile gerçekleflir. Dolay›s›ylabaca çekiflindeki de¤iflmeler yanmay› büyük ölçüde etkiler.Bu etkinin önlenebilmesi için atmosferik brülörlü kazanlardabaca ba¤lant›s›nda baca ak›m sigortas› kullan›l›r. Baca ak›msigortas› ve çal›flma prensibi fiekil 346’da basitçe gösteril-mifltir. Bacada, rüzgar vs. nedenleri ile bir bas›nç bile olsa,bunun yanma odas›n› etkilemesi bu parça ile önlenmektedir.Gaz ak›m sigortas›ndan normal çal›flma s›ras›nda emilen ha-va, baca gaz›nda yüksek orandaki su buhar› deriflikli¤ini da-ha seyreltik hale getirir. Böylece duman içindeki su buhar›-n›n yo¤uflma s›cakl›¤› düfler ve yo¤uflma ihtimali daha azal›r.Do¤al gaza dönüflüm yap›l›yorsa, ço¤u zaman bacada so¤ut-ma ve yo¤uflma problemleri ile karfl›lafl›l›r. Ayn› zamanda ba-ca kesiti büyük kal›r ve duman gaz› h›zlar› çok düfler. Bu isebacadaki olumsuzluklar› daha da art›r›r. Böyle durumlarda eniyi çözümlerden biri atmosferik brülörlü kazan kullanmakt›r.Bu kazanlarda bir yandan bacadaki duman gaz› miktar› ve h›-z› artarken, bir yandan da yo¤uflma ihtimali en aza iner. At-mosferik brülörlü kazanlarda 40.000 kcal/h kapasitenin üze-rinde her kazan için ba¤›ms›z bir baca kullan›lmal›d›r.

13.4. DO⁄AL GAZLI fiOFBEN VE KOMB‹

BACALARI

Do¤al gazl› flofben ve kombiler için befl baca tipi söz konusudur.a. Ba¤›ms›z baca, fiekil 347 b. Havaland›rmal› ba¤›ms›z baca, fiekil 348

fiekil 342. KAZANLARIN BACAYA BA⁄LANTISI1. Kazan baca ç›k›fl›, 2. Temizleme kapakl› dirsek

3. Baca ba¤lant› kanal›, 4. Bacaya girifl5. Temizleme kapa¤›, 6. Baca kaidesi

7. Çekifl s›n›rlay›c›, 8. Kömür kazanlar› için klape

fiekil 344. BACANIN fiAPKASI ÖRNE⁄‹

fiekil 343. YO⁄UfiAN SULARIN S‹FONLA ALINMASI

c. Ortak baca (kullan›lmas› taraf›m›zdan tavsiye edilmez),fiekil 349

d. Ortak flönt baca, fiekil 350, fiekil 351e. Ortak havaland›rmal› flönt baca Havaland›rmal› baca ba¤lant› detay› fiekil 352’de gösteril-mifltir. Ba¤›ms›z do¤al gazl› flofben ve kombi bacalar›n›nyap›m kurallar›, kalorifer bacas› ile ilgili bölümde anlat›lan

kurallara uygundur. Tablo 353’de ba¤›ms›z flofben bacalar› için tavsiye edilençaplar verilmifltir. Çok katl› yap›larda ba¤›ms›z flofben ve kombi bacalar› çö-zümü fazla yer kaplad›¤› ve maliyeti yüksek oldu¤u için ter-cih edilmemektedir. Genellikle ortak baca veya ortak flöntbaca çözümüne gidilmektedir. Ortak bacalar ile ilgili henüz

313

fiekil 345. BACANIN ÇATI ÜZER‹NDEK‹ DURUMU

fiekil 346. FONKS‹YON ÖRNEKLER‹ ‹LE BACA AKIM S‹GORTASI

314

fiekil 347. BA⁄IMSIZ BACA

fiekil 348. HAVALANDIRMALI BA⁄IMSIZ BACA

fiekil 349. ORTAK BACA (TAVS‹YE ETM‹YORUZ)

fiekil 350. fiÖNT BACA

fiekil 351. KATLI ÖRNEK fiÖNT BACA UYGULAMASI

315

yürürlükte bir Türk Standart› mevcut de¤ildir. Yabanc› stan-dartlarda ortak baca temel olarak benzer kurallar› içermeklebirlikte aralar›nda küçük farkl›l›klar vard›r.Alman Standartlar›nda (TRGI- 86 veya TGL 10704) her bi-rinin gücü 30 kW de¤erini aflmayan 3 adet flofbenin üst üsteayn› ortak bacaya ba¤lanmas›na izin verilmektedir. Tablo354’te ø200 mm. superlit ortak baca için TGL 10704 taraf›n-dan etkin baca yüksekli¤ine ba¤l› olarak üst üste sa¤lanma-s›na müsaade edilen say›lar› verilmifltir. Ancak yukar›da da ifade edildi¤i gibi ortak baca ba¤lant›s›

taraf›m›zdan tavsiye edilmemektedir. Taraf›m›zdan tavsiyeedilen ortak flönt baca kullan›lmas› halinde Alman Standart-lar› flofben için üst üste 5 kat›n ayn› ortak flönt bacaya ba¤-lanmas›na izin vermektedir. Bu durumda yard›mc› (flönt baca) kesiti 180 cm2 ve ana ba-ca kesiti 300 cm2 de¤erinde olmal›d›r. Yard›mc› (flönt) baca-lar ana bacaya ba¤lanmadan önce yaklafl›k bir kat yüksekli-¤inde yükselmelidir. E¤er havaland›rmal› flönt baca kullan›-lacaksa ana baca boyutu 400 cm2 olmal›d›r. Havaland›rmal›ve havaland›rmas›z flönt baca ve ana baca boyutlar› ve say›-lar› 20 kata kadar Tablo 353’te verilmifltir. ‹ngiliz BS 5440 Standart›nda ise do¤al gazl› flöminelerde or-tak flönt baca kullan›ld›¤›nda üst üste ayn› bacaya ba¤lan›la-bilen cihaz say›s› yine 5 olmakla birlikte, di¤er do¤al gaz tü-ketim cihazlar› (flofben, kombi vs.) için üst üste 10 kat›n ay-n› ana bacaya ba¤lanmas›na müsaade edilmektedir. Boyutlarve güçler standarttan al›nan Tablo 355’de verilmifltir.

fiekil 352. HAVALANDIRMALI BACAYABA⁄LANTI DETAYI

Tablo 354. TGL 10704’E GÖRE AYNI ORTAK BACAYAÜST ÜSTE BA⁄LANMASINA ‹Z‹N VER‹LEN

C‹HAZ SAYISI

Cihaz Cinsi

fiofben

Soba

Kalorifer

Kazan›

Gücü (kW)

11 kW’a kadar

21 kW’a kadar

21 kW üzeri

7.5 kW’a kadar

30 kW’a kadar

45 kW’a kadar

100 kW’a kadar

2.5 m.

4

3

2

6

2

1

-

4 m.

5

3

3

7

2

2

1

6 m.

5

4

3

8

2

2

1

Etkin Baca Yüksekli¤i

Kat

Say›s›

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Ba¤›ms›z

Baca

Çap›

(cm)

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

ø 13

Havaland›rmal›

Baca

Çap›

(cm)

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

ø 13.5

Ortak fiönt Baca Havaland›rmal› fiönt Bacafiönt

Baca

(cm)

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

Ana Baca

Çap›

(cm)

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

ø 20

Ana Bacaya

Ba¤lanan Kat

Adedi

2

3

4

5

3 + 3

4 + 3

4 + 4

5 + 4

5 + 5

4 + 4 + 3

4 + 4 + 4

5 + 4 + 4

5 + 5 + 4

5 + 5 + 5

4 + 4 + 4 + 4

5 + 4 + 4 + 4

5 + 5 + 4 + 4

5 + 5 + 5 + 4

5 + 5 + 5 + 5

fiönt

Baca

(cm)

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

ø 15

Ana Baca

Çap›

(cm)

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

ø 25

Ana Bacaya

Ba¤lanan Kat

Adedi

2

3

4

5

6

7

4 + 4

5 + 4

5 + 5

6 + 5

6 + 6

7 + 6

7 + 7

5 + 5 + 5

6 + 5 + 5

6 + 6 + 5

6 + 6 + 6

7 + 6 + 6

7 + 7 + 6

Tablo 353. BA⁄IMSIZ BACA, fiÖNT BACA VE HAVALANDIRMALI fiÖNT BACA ÖLÇÜLER‹(20 KATA KADAR YAPILAR ‹Ç‹N)

316

fiekil 356’da ise haz›r blok elemanlardan yap›lan ortak flöntbacalar flematik olarak gösterilmifltir. Bu standartta ayr›caortak flönt bacalarla ilgili afla¤›daki kurallar yer almaktad›r. a. Do¤al gaz bacalar› d›fl duvar›n bir parças› olamaz.b. Ana baca boyutu 40.000 mm2’den az olamaz ve boyut-

lar Tablo 355’e göre seçilir. c. fiönt baca uzunlu¤u 1.2 metre’den az olamaz. Gazl› flömi-

ne halinde flönt baca uzunlu¤u en az 3 metre olmal›d›r.d. Ba¤lanan bütün cihazlar ayn› tipte olmal›d›r ve Tablo

355’de verilen kapasite s›n›rlar› geçilemez. e. Son katta ana baca a¤z› ile son ba¤lanan cihaz aras›nda

en az 6 metre yükseklik fark› olmal›d›r. Aksi halde bu

son iki kattaki cihazlar için ayr› birer ba¤›ms›z baca ya-p›lmal›d›r.Söz konusu edilen yabanc› standartlarda flofben veyakombi kullan›m› ile ilgili bina yüksekli¤i veya kat say›-s› s›n›rlamas› yoktur. Halbuki belirli bir yükseklikten ve-ya kat say›s›ndan sonra flofben ve kombi kullanan mün-ferit sistemler ekonomik olmaktan ç›kmaktad›r. Ayr›casistemin yang›n ve tehlike riski de artmaktad›r. Özellik-le yüksek yap›larda merkezi ›s›tma ve kullanma s›caksuyu sistemleri kullanmak hem daha ekonomik hem dedaha emniyetlidir.

13.5. HERMET‹K C‹HAZ BACA S‹STEMLER‹

Kapal› yanma odal› (hermetik) tip cihazlar d›fl duvara mon-te edilir ve yanma için gerekli havay› iç içe iki boru yard›m›ile d›fl havadan al›r ve yanma ürünlerini yine ayn› borudand›fl havaya atarlar. Dolay›s›yla bu cihazlar için bacaya gerekyoktur. Bu aç›dan mevcut binalar›n do¤al gaza dönüflümün-de baca problemleri ile karfl›lafl›ld›¤›nda bu cihazlar çok iyibir çözümdür. Ancak fiekil 357’de görüldü¤ü gibi hermetikcihazlarda d›fl duvar› olmayan iç odalara monte edileceksebir ortak hava yanm›fl gaz bacas›na gereksinim vard›r. Bu ortak hava at›k gaz bacalar fiekil 357’de verilen S tipi d›-fl›nda U tipi biçiminde de oluflturulabilir. Ortak baca boyutlar›için Tablo 358 ve Tablo 359 kullan›labilir. Tablo 358 ›s›tma ci-hazlar› için ve Tablo 359 flofben ve kombiler için geçerlidir. Busistemde görülen alttaki hava kanal›n›n kesiti diyagramdan bu-lunan baca kesitinin %60’›ndan küçük olamaz. Sistemde görü-len klape, özellikle yaz ve k›fl ayar› aç›s›ndan önemlidir.

fiekil 357. ORTAK HAVA-YANMIfi GAZ-BACAS‹STEM‹ PRENS‹P fiEMASI

Tablo 355. ORTAK fiÖNT BACA BOYUTLARI (BS 5440)

Cihaz Cinsi

Gazl› fiömine

fiofben

Termosifon

Kombi

Hava Is›t›c›

Max.

Cihaz

Say›s›

5

10

10

Toplam

Ba¤lanabilecek

Is› Gücü

kW

30

300

150

Max.

Cihaz

Say›s›

7

10

10

Toplam

Ba¤lanabilecek

Is› Gücü

kW

45

450

180

Ana Bacan›n Nominal Kesit Alan›

0.04 - 0.062 m2 0.062 m2’den büyük

fiekil 356. HAZIR BACA BLOKLARI VE fiÖNT BACA S‹STEMLER‹ (TAVS‹YE ETM‹YORUZ)

317

Hermetik tip kazanlar›n d›fl duvara montaj› fiekil 360’da ve-ya fiekil 361’de gösterildi¤i gibi yap›labilir. fiekil 360’dakiçözümde iki ayr› boru kullan›lmaktad›r. fiekil 361’de ise içiçe iki borudan oluflan tek boru çözümü görülmektedir. Bu cihazlar›n fiekil 363’de görüldü¤ü gibi yakma havas›n›do¤rudan kazan dairesinden emmesi yanl›fl çözümdür. Villatipi uygulamalarda havan›n d›fl duvar yerine çat›dan at›lma-s› mümkündür. (Bak›n›z fiekil 362) Burada hava, kazan dairesine havaland›rma aç›kl›klar›ndangirer ve kazan›n kendi fan› ile kalorifer dairesinden emilir.Yanma ürünleri ise çat›ya uzanan baca ile zorlanm›fl olarakd›fl atmosfere at›l›r. fiekil 364’de görülen havan›n kazan da-iresinden emilmesi yerine kanalla do¤rudan d›flar›dan geti-rilmesi iyi bir çözüm de¤ildir. Yüksek bir tepenin yamac›ndaki (örne¤in ‹stanbul Bo¤a-z›’ndaki baz› bölgeler) veya yüksek bir blo¤a bitiflik binalar-da normal bacalarda çekifl sorunu yaflan›r. Ayn› durum apart-man müfltemilat›n›n kazan dairesi olarak kullan›lmas›nda dageçerlidir. Yükseltinin arkas›nda kalan bölgede, rüzgar›nyükselti taraf›na do¤ru esmesi halinde pozitif bas›nç oluflurve bacadan duman› geri teper. Bu gibi yerleflimlerde herme-tik cihaz ve fiekil 360 ve 361’de gösterilen biçimdeki bacaba¤lant›s› kullan›m› sorunu ortadan kald›r›r.

13.6. fiÖM‹NE BACALARI

fiöminelerde yanma odas›n›n bir yüzü tamamen aç›kt›r ve oda-ya bakar. Yanma havas› bu aç›k yüzden al›n›r ve yanma ürünügazlar flöminenin üstünden bacaya ba¤lan›r. fiöminelerde havafazlal›k katsay›s› çok yüksektir. Hava miktar›n›n hesab›nda ba-

ca ç›k›fl›nda CO oran›n›n %2 olmas› tasar›ma esas al›n›r. Do-lay›s›yla di¤er yanma odalar›na göre daha fazla hava gönderi-lir. fiöminenin aç›k olan yüzünün her metre karesi için yakla-fl›k 360 m3/hm2 havaya gereksinim vard›r. Öte yandan normals›zd›rmas› olan bir odan›n m3 hacmi bafl›na havalanma mikta-r› 0.4 m3/h de¤erindedir. Dolay›s› ile 0.5 m2 aç›k yüzeyi olanbir flömine için 180 m3/h havaya veya 450 m3 oda hacmine ih-tiyaç vard›r. fiöminenin baca ba¤lant›s›ndaki bir klape bulun-mas› gereklidir. Bu klape hem çekifli ayarlamaya hem de flömi-ne yanm›yorken bacay› tamamen kapatmaya yarar. Her flömi-ne kendi ba¤›ms›z bacas›na ba¤l› olmal›d›r. Ancak do¤al gazl›flöminelerde daha önce anlat›ld›¤› gibi ortak flönt baca kullana-rak 5 adet üst üste flömine ayn› ana bacaya ba¤lanabilirler. Bu-nunla ilgili ölçüler Tablo 355’ten al›nabilir. fiömine baca yük-sekli¤i en az 4.5 metre olmal›d›r. fiömine bacalar›n›n kesiti, flö-minenin aç›k yüzünün büyüklü¤üne ba¤l›d›r. fiömine baca ke-siti belirlenmesi için fiekil 364 A’daki diyagram verilmifltir. Budiyagramda flömine aç›k yüzey miktar› (m2) ve etkin baca yük-sekli¤i (metre) de¤erlerinden tavsiye edilen baca çap› okuna-bilir. fiömine bacalar›nda gaz s›cakl›¤› 60 °C’den, kuvvetliyanmalarda 400 °C’ye kadar de¤iflir. Bu nedenle flöminelerde›s›l verim %30 mertebelerinde düflük bir de¤erdir. Is›l veriminart›r›lmas› için flömine çevresinde oda havas›n›n do¤al veyazorlanm›fl olarak dolaflt›r›lmas› mümkündür. Böylece flömine-den ›s› sadece ›fl›n›mla de¤il, tafl›n›mla da odaya yay›labilir. Buyolla ›s›l verimi %50 mertebelerine yükseltmek mümkündür.Di¤er taraftan flöminelerde mutlaka baca klapesi kullan›lmal›-d›r. Bu klape öncelikle flömine yak›lmad›¤›nda yabanc› cisim-lerin bacadan flömineye düflmesini önler.

Nominal

Cihaz

Kapasiteleri

(kW)

3

5

10

15

20

25

30

3

m2

0.025

0.031

0.042

0.051

0.059

0.065

0.073

Kat Say›lar›

Baca Kesit Alan›

4

m2

0.030

0.037

0.051

0.062

0.072

0.081

0.090

6

m2

0.039

0.048

0.066

0.081

0.094

0.110

0.125

8

m2

0.046

0.057

0.078

0.097

0.116

0.136

0.153

10

m2

0.052

0.064

0.088

0.113

0.137

0.158

0.189

12

m2

0.058

0.072

0.100

0.128

0.154

0.189

0.216

14

m2

0.062

0.078

0.111

0.142

0.180

0.211

0.242

16

m2

0.067

0.084

0.122

0.156

0.199

0.233

0.266

18

m2

0.072

0.089

0.132

0.178

0.217

0.253

0.288

20

m2

0.076

0.095

0.141

0.193

0.233

0.273

0.311

24

m2

0.085

0.107

0.168

0.219

0.266

0.311

0.353

28

m2

0.091

0.120

0.189

0.246

0.298

0.347

0.393

Tablo 358. SÜREKL‹ YANAN ISITMA C‹HAZLARININ BA⁄LANDI⁄I L.A.S. BACA ÖLÇÜLER‹

Nominal

Cihaz

Kapasiteleri

(kW)

0

3

5

10

15

20

25

30

3

m2

0.053

0.058

0.060

0.067

0.074

0.081

0.087

0.094

Kat Say›lar›

Baca Kesit Alan›

4

m2

0.055

0.061

0.065

0.075

0.084

0.093

0.103

0.113

6

m2

0.060

0.068

0.073

0.087

0.102

0.117

0.131

0.146

8

m2

0.083

0.092

0.100

0.119

0.138

0.156

0.181

0.201

10

m2

0.086

0.098

0.107

0.130

0.153

0.182

0.206

0.228

12

m2

0.107

0.122

0.132

0.157

0.192

0.219

0.245

0.270

14

m2

0.127

0.143

0.154

0.193

0.222

0.251

0.280

0.309

16

m2

0.131

0.148

0.168

0.202

0.235

0.268

0.299

0.330

18

m2

0.149

0.177

0.192

0.228

0.263

0.299

0.332

0.365

20

m2

0.174

0.197

0.213

0.252

0.289

0.326

0.363

0.399

24

m2

0.196

0.221

0.239

0.284

0.326

0.368

0.409

0.449

28

m2

0.218

0.246

0.265

0.314

0.362

0.408

0.453

0.498

Tablo 359. fiOFBEN VE KOMB‹ C‹HAZLARININ BA⁄LANDI⁄I L.A.S. BACA ÖLÇÜLER‹

318

fiekil 360. DUVARA MONTE ED‹LEN HERMET‹K T‹P KAZANLAR ‹Ç‹N BACA BA⁄LANTISI

fiekil 361. HERMET‹K T‹P KAZANLAR ‹Ç‹N ‹Ç ‹ÇE ‹K‹ BORUDAN OLUfiAN TEK BORU ÇÖZÜMÜ

319

fiekil 363. DUVARA MONTE ED‹LEN HERMET‹K T‹P KAZANLARDA YANLIfi BACA BA⁄LANTISI

YANLIfi UYGULAMA

fiekil 362. HERMET‹K T‹P KAZANLAR ‹Ç‹N DUMAN GAZLARININ BACA BA⁄LANTISI YARDIMI ‹LE ÇATI ÜSTÜNDEN ATILMASI

320

fiekil 364. HERMET‹K T‹P KAZANLAR ‹Ç‹N YANLIfi DIfi HAVA BA⁄LANTISI

fiekil 364 A. fiÖM‹NE BACA BOYUTU SEÇ‹M D‹YAGRAMI

YANLIfi UYGULAMA