mektuplar dostoyevski

7/28/2019 Mektuplar Dostoyevski

1/125

DOSTOYEVSKI'NINeviren Zeyyat zalpsan

ARARAT'IN KK KiTAPLAR! : 2

DOSTOYEVSKI'nin HAYATININ KRONOLOJK TABLOSU30 Ekimde, Moskova'da, babas Miehail Andreyevi Dostoyevski'nin Ser-Tabip olduu, -evihastahane-sinde dnyaya geldi, kendisine Fyodor ad verildi ve 4 Kasm'da vaftiz edildi.Dostoyevski ailesi Tula eyaletinde bir ev satn alr, bundan byle yazlarn bu evde geirirler.Dostoyevski, Moskova'daki L. J. ermak erkek okuluna girer.Edebiyat retmeninin ocuklar zerinde byk etkisi olur. Pukin'e hayrandr.27 Ocak'ta, annesi Maria Fyodorovna Dostoyevski lr. Yln balarnda Fyodor Dostoyevski,aabe-yisi Michael ile birlikte Petersburga giderek, K. F. Kostomorov hazrlk okuluna girer.Mhendislik okuluna kabul edilir. [LS37-43 Mhendislik eitimi.Kampta geen bir yaz. Balzac, Hugo ve Hoffman'a hayranlk. Gz snavlarnda baargsteremedii iin, bir st snfa geemez. Kn, idlovski ve Be-retzky ile arkadalk.

iller'le ilgilenir. Babasnn lm.29 Kasm'da Astsubayla terfi eder. 27 Aralkta Astemen olur.Dramatik almalar. Mare Stuart ve Boris Go-dunov (Bu eserleri batya gememitir)Dostoyevski terfi etmek iin 5 Austosta girdii snav-1842 1843184418451846da baar gstererek Sahra stihkm Astemenliine ykselir.Temen rtbesine ykselir.Mektebi bitirerek, 23 Austos'ta mar Bakanlnda bir greve atanr.Geen yln sonu ile bu yln balangcnda Dos-toyevski, Balzac'n Eugenie Grandetadl eserinin evirisi ile urar. Ayn yl Sue ve George Sand' okur ve eviriler yapar.Yoksullar! yazmaya balar.Yeni bir Dram projesi (30 Eyll, 1844 Mektuplar) 19 Ekim'de mparatorluk karar ile,hastal yznden, stemen rtbesi ile ordudan terhis edilir.Mays balarnda Yoksullar bitirmitir. Nekras-sov ve Grigorovi, kitab okuduktansonra, bir gece yars, yazar ziyarete gelirler. Bielinski ile tanr. Yazn Reval'e kardeiMichael'-in yanna gider.15 Kasm'da kardeine yazd bir mektupta, edebiyat alanndaki ilk baarsndan bahseder.Ayn yl sonunda, Suboskal, adnda bir hiciv dergisi karmay plnlar. Dokuz mektuplukhikye

15 Ocak'ta Nekrassov'un Petersburg adl dergisi kar, ilk kitab Yoksullar burdabaslmtr. Bielinski'nin Yoksullar zerine Ototestnevennia Zapiski dergisinde kanbir yazs, l ubatta Goliadkin O. Z. de baslr. Kesilen sakallar ve Kaldrlan halkmemurlar adl hikyeleri (her ikisi de batya gememitir) yazar.Bay Prohartin (O.Z No. 10)Yaz, Reval'de kardei ile birlikte geirir.Gz'n btn hikyelerini bir kitap halinde toplamaya karar verir.Yl sonunda Sovremennik dergisinin yaz ileri ile bir anlamazlk yznden aralar alr.1847 Dokuz mektupluk hikye Sovremenik'te, Han sahibeside O.Z. de baslr.Yoksullar kitap halinde kar.1848 Paris'te ocak ihtilli.

Politik guruplar kurulmaya balar Petersburg'da.Petraevski evresinde.


2/125

Yabanc Kadn, (O.Z. No. 1)Zayf Kalp (O.Z. No. 2)Noel Yortusu ve dn (O.Z. No. 10)Beyaz Geceler (O.Z. No. 16)Kskan Koca (O.Z. No. 12)

1849 Netoka Nesvanova (O.Z. No. 1-2-5-6)Mart aynda Dostoyevski, yksek sesle (Bielinski'nin, Gogol'a yazd bir mektubuPetraevski'nin odasnda okur.)23 Nisan'da Dostoyevski, Petraevski evresinin dier yeleri ile birlikte tevkif edilerek,Petropu-lovski kalesine hapsedilir. (Kendisi u sularla itham edilmektedir: Sansrn sertliihakkndaki konumalara katlmak, 1849 ylnn Mart aynda Bielinski'nin Gogol'a yazdihtillci mektubu yksek sesle okumak. Dourov'un odasnda tekrar okumak ve Dourov'unokuduu deiik makaleleri dinlemek ve Bielinski'nin mektubunu kopye etmesi iinMonbelli'ye vermek. Kurulmas dnlen gizli bir basm evinden haberdar olmak, vesaire.)19 Aralkta askeri rtbesi geri alnarak, hapse mahkm edilir.22 Aralk'ta Petraevski gurubuna, idam hkmleri okunur ve sonra kararn deitirilerek,

Sibirya'da bir cezaevine gnderilecekleri bildirilir.624-25 Aralk gecesi, Dostoyevski zincire vurularak,:Petersburg'dan Sibiryaya nakledilir, 1850 11 Ocak'ta Tobolsk'a var. BuradaAralklarnkararyla tanr.17 Ocak'ta, Omsk'a hareket ederler. 1850-54 Omsk cezaevinde cezasn eker.1854 15 ubat'ta cezasn tamamlamtr.22 ubat'ta kardeine yazd bir mektupla cezaevindeki hayatn anlatr.2 Mart'da Dostoyevski Er olarak 7. Sibirya alayna atanr. Mart'n sonunda Semipalatinsk'evar. Mays'ta 1854 Avrupa olaylar konusunda bir yazar.21 Kasm'da Baron Vrangel Semipalatinsk'e gelir-1855 19 ubat'ta ar II Alexander'in Ta giyme trenim ne ait bir iir yazar. (Bu iir

batya gememitir). ller Evini yazmaya balar.1856 15 Ocak'ta astsubayla terfi eder.24 Mart'da General Totleben'e bir mektup ya ara kendisi iin arabuluculuk yapmasam ricaeder. l Ekim'de mparatorun emriyle, ayn taburda, temenlie terfi eder.1857 6 ubat'ta dul, Maria Dmitriyovna ssayev ile Kus-nezk'te nianlanr. 18 Nisan'damparatorluk karar ile Sibirya 7. Ordu Komutanlna gelen br emir Dostoyevski ve meruvarislerine asalet unvanlar geri verilir, fakat el konulan topraklan ve mlk-leri geriverilmez. Dostoyevski'nin bundan ancak Mays aynda haberi olur.Ayn yln sonunda, Dostoyevski bir istida ye ordudan istifasn ve Moskova'da oturmasna

verilmesini rica eder. Kk Kahraman. (O.Z. No. 8) 1859 18 Mart'ta Temenrtbesi ile ordudan terhis edile-]rek, kendisine oturmas iin Tver ehri gsterilir. Amcamn ryas (RousskyViestnik No. 3) 2 Temmuz'da Semipalatinsk'ten ayrl. Gz Tver'de geirir. ara biristida yazarak, mparatorluun btn ehirlerinde serbeste yaamak iin ricada bulunur.ller Evini yazmaya balar. Stepanikovo Ky. (O.Z. No. 11-12) Kasm aynnsonunda Tver ehrini terketmesine izin verilir, Petersburga hareket eder.1860 ki cilt halinde eserlerinin toplu olarak birinci basks.1861 Vremya gazetesine yaz yazmaya balar. Hakszlk ve Hakaret ayn gazetede

baslp, kitap halinde kar.1861-62 ller evinin Vremya'da baslmas (1861 No. 4-9-11; 62 No. 1-3-5-12.)

Budalaca bir hikye (Vremya No. 11) ller Evinin kitap halinde iki basks 7Haziran'da d lkelere seyahat Paris, Londra (Herzenle buluur) ve Cenevre'de


3/125

kalr.Yaz dnceleri zerine k yazlar (Vremya

No. 2-3)Mays'ta Stracov'un Polonya meselesi zerine yazd bir yazdan Vremya'nn kapatlmas.Yazn, d lkelerde seyahat. Kumarbaz m hazrlklarna balamas. Kn, karsnn

hastalanmas.1864-65 Vremya'nn yerini alan Devir dergisinin idaresi.1864 24 Mart'ta


4/125

nn baslmas (ilk 16 ksm) ve D Olaylar nceleme. Bylenmi in kitap halindekmas. Mart sonunda sansr kurallarn bozduu iin tevkif edilmesi Gz ve K, Staraya- Rouusa'da ge-irir. Budala nn ikinci basks. Beceriksiz Gen adndaki eserine

balamas. Beceriksiz Genin baslmas (O.Z. No. 1-2-4-5-9-11-12) ve kitap halindekmas. Yaz Ems'de geirmesi

(Gnlk adl dergide, Haziran says,) Balkan meselesi hakknda bir makale veDostoyevski'nin siyas inanlar.Beceriksiz Gen in kitap halinde kmas. Kk Kz (Grajdann dergisini byltmekiin) Yaz Kursk Eyaletinde geirmesi. 24 Aralk: Btn hayatmn hatralar. KaramozofKardeler! yazmaya balamas Crm ve Cezann drdnc basks. KaramozofKardeler'in baslmas, (Roussky Viestnik 1879 No: 1-2-4-6-8-11 ve 1880 No: 1-4-7-11 ve kitap halinde kmas.Bir Yazarn Gnlnn ikinci basks. 1876 ylndan. Hakszlk ve Hakaret'in beinci

basks Haziran aynda Vladamir Solovyov ile birlikte Optin manastrna gitmesi.1118801S81

188125 Mays'ta Moskova yazar ve gazetecilerinin, Dos-toyevski erefine ziyafet vermeleri. 6-7Haziran'da Pukin antnn als dolays ile Moskova'da yaplan enlikler8 Haziran'da, Rus Edebiyatn sevenler cemiyetinde, Dostoyevski'nin konumas ve yaplanPukin Gece lerine katlmas.28 Ocak'ta akam saat 8.38'de Dostoyevski'nin hayata gzlerini yummas.31 Ocakta yaplan byk bir trenle, Petersburg'daki Alexander Nevski Manastrnnmezarlna gmlmesi.1210. Mays, 1938Benim aziz ve iyi Babam,Olunun senden harlk istemesi iin sana bavurmasn bir fazlalk olarak kabul edebiliyormusun? Tanr tanm olsun ki, bu ne kiisel ihtiyalarm, ne de imknszlklarn sonucu.Herhangi bir ekilde seni nasl soyabilirim? Onlar skacan bildiim halde, kendi et vekanma bana bir iyilik etmelerini rica etmenin ne kadar buruk bir tad var. Kendi kafam veellerim var. zgr ve bamszm. Aslnda senden bir Kpek bile, istememem gerekir.Kendimi ac fakirliime gmmem gerek. lm yatamdan bana destek olman istemektenutanmam gerek aslnda. Olaylara bakacak olursan seni ancak gelecekle teselli edebilirim.Gelecek ki artk uzaklarda deil ve zaman seni gerekleriyle ikna edecek.u anda kelimenin tam mns ile beni anlaman iin sana yalvaryorum sevgili babacm. Hizmet etmekteyim, istesem de istemesem de en yakn evremin zorunluklarna uymam

gerekiyor. Neden bir istisna olayn? Bylesine istisnai davranlar genellikle en bykhonutsuzluklardan domaktadr. Bunu imdiden anlam olman lzm sevgili babacn.Bunun iin de insanlara gerektii kadar karm durumdasn. Ve bundan dolay ltfensyliyeceim eylere nem ver: Asker Akademinin her rencisinin, kamp hayat en azndankrk Ruble'ye ihtiya gsteriyor. (Bunu babam olduunuz iin yazyorum.) Bu krk Ruble'yeay, eker ve saire gibi ihtiyalar dahil deil. Rahatm iin deil, ama en13zaruri ihtiyalarm iin bunlara sahip olmam gerekiyor. Yamurda ve rutubette

bezden bir adrda yatmak gerektii zaman, hele insan, byle bir havada eitimden mve yorgun dnerse, bir bardak aya ihtiyac olacak kadar hasta olabilir ki, bu son yllarda sksk tecrbe ile bamdan gemitir. Senin skntlarn da gznnde tuttuumdan tr, ayve dier eylerden vazgeip, senden sadece en zaruri ihtiyacm olan onalt Ruble'yi istiyorum.

ki ift adi postal iin. Tekrar ediyorum, kitaplar yaz malzemeleri, ktlarm, orap veayakkablarm gibi eyalarm bir yerde muhafaza etmem gerekiyor. Bunun iin bir


5/125

sanda ihtiyacn var. Zira kampta adrdan baka hi bir barnak yok. Yataklarmz klfszzerine araf rtlm samandr. imdi sana soruyorum, Sandm olmazsa, neredesaklyabilirim eyalarm ? unu bilmen gerekir ki, benim bir sandmn olup olmamasHazineyi rgalamyor. mtihanlar yaknda bitecei iin artk kitaba ihtiyacm olmayacak.Bundan byle i giyimimle ilgilenecekleri iin ayakkab vesaire istemek zorunda

kalmyacam. Oysa bo vakitlerimi kitapsz nasl geirebilirim? Bize verilen postallarylesine kt ki, ifti, ehirde bile giyilecek olsa, alt aydan fazla dayanmyor. (Buradagerekli ihtiyalarn bir listesi var.)Son para havalenden onbe Ruble ayrdm. te gryorsun sevgili Babacm, en azndanyirmibe Rubleye daha ihtiyacm var. Haziran banda kamp bitiyor. Eer olunun bu acihtiyalarna destek olmak istiyorsan, Haziran'n banda ona bu paray gnder. Bu dileimdesrar etmeye cesaret edemiyorum: Fazla bir ey istediim yok ama kranm snrsz olacaktr.IIKARDE MCHAEL'e.Petersburg,9 Austos, 1838

(Mektup, Dostoyevski'nin kardeine neden uzun sredir yazmadnn aklamasyla balar:Metelii yoktur.)Tembel olduum bir gerek-ok tembel. Eer benim hayata kar yegane davranm busregelen tembellikse, sonum ne olacak ? Bilmem ki benim bu kasvetli halim beni asla

brakacak m ? Ve byle bir haleti nahiyenin yalnz bir adama musallat olmasn dnmek ki-onun ruhunun havas dnya ve ahretin bir karm gibi grnmektedir. Ne tabiat d bir rn,ta bandan beri iindeki ruhsal yasalarna tecavz edilmi... Bu dnya bana, gnahkrdncelerle kaplanm olan, ilhi ruhlarn arnmas gereken strap yeri gibi grnyor.Hissediyorum ki, dnyamz gepge-ni bir olumsuzlua eilmekte ve her gzel, asil ilhi ey

bir hiciv olarak karmza kmaktadr. Ve bylesine bir tabloda, kii olagelirse, ki, o, nefikirde ne de bir etkinin btnyle dengesindedir -o aslnda tek kelimeyle, tamamen kopmu

bir kiidir- O zaman tabloya ne olacak? Tahrib edilmitir ve bundan byle devam edemez.Ve kutsaln altnda sefilletii bu kaba maskeyi sadece grebilmek ne mthitir. Bir isteintek gcnn bu maskeyi paralamaya kfi gelip insann ebede varabileceini bilmek- Btn

bunlar bilmek ve hl yaratklarn en k en sonu gibi hayata devam etmek... Nekorkun! Ne aalktr insan! Hamlet! Hamlet! Btn bu uyuak ve aciz lemin iniltileriniaksettiren kaypak ve vahi dilini dndke, ruhumdan en ufak bir i ekmesi, en ufak birsitem kopmuyor... Kaderin o keskince basksnn, acsnn altnda olan bu ruh, btn zntykapsayp, sadece kendi kalbini kr-1415maktadr. Pascal der ki: Felsefeye kart olan kiinin kendisi filozoftur. Dzenin zavall

talihi.Kfi derecede samaladm. Sonuncunun dnda mektuplarndan sadece iki tanesi elime geti.Yoksulluumdan bahsediyorsun kardeim. Ben de zengin deilim. nanr msn ki, kamptanayrldm zaman bir kopek'im bile yoktu. stelik yolda souk aldm (btn gn yamuryad ve barnacak bir yer bulamadk). Nerede ise alktan hasta olduum gibi, boazmslatacak bir yudum ay iecek bile param yoktu. Zamanla iyiletim ama, babamdan paragelinceye kadar, kamptaki en etin ihtiyalar kvrandrd beni. Borlarm deyip gerisinisarfettim.(Dostoyevski bu ksmda kardeinin durumu ve kendi mali glkleri hakknda bazaklamalar yapar.)Herneyse. Artk baka eylerden bahsetmenin zaman geldi. Okuduun kitaplarn

okluundan bbrleniyorsun... Bu yzden sana gpta ettiimi sakn aklna bilegetirme. Peterhof'da en azndan senin kadar ben de okudum. Btn Hoffmann'lar Almanca


6/125

ve Rusa olarak (Yeni Kater Murr henz Rusa'ya evrilmi deil) Ayrca Balzac'larnda hemen hepsini (Byk kii Balzac!) Onun kiileri hep zeky kucaklayan yaratklar.Sadece zamannn ruhunu deil, binlerce yln btn abalarn, insan ruhunun geliipkurtulmasn belirtmek iin almtr. Bunlarn dnda Gtle'-nin Faustunu ve ksaiirlerini, Polevios'un tarihi Ugoli-no ve Undineyi okudum. (Baka bir zaman

Ugolino'dan uzun uzun bahsedeceim.) Ve nihayet Cromwell ve Her-nani hari VictorHugo'yu... Hoa kal. Bana mmkn olduu kadar sk yaz. Zira mektuplarn benim iin birzevk ve teselli kayna oluyor. Hemen cevap ver. Mektubunu en geinden on iki gn iinde

bekliyorum. Yaz bana ki tamamen kmiyeyim.KardeinF. Dostoyevski.16Yeni bir plnm var: Deli olmak. Bu, insanlarn akllarn kaybettikten sonra tedavi olaraktekrar, akllanmalar iin yegane kar yoldur. Eer btn Hoffmann'lar okuduy-san, Alban'hatrlyacaksn. Nasl buluyorsun onu? Anla-ilmazl avularnn iine ald halde, onunlane yapacan bilmeden, Allah denen bir oyuncakla oynayan kiiyi seyretmek ne kadar

mthi.IIIKARDE MlCHAEL'e.Petersburg, 31 Ekim, 1838Sana son yazdmdan bu yana ne kadar zaman geti sevgili kardeim. Bu kahrolas imtihan,sana ve babama yazmama, . N. idlovski'yi aramama engel oldu. (Not: Nikolay idlovski.Hazine memuru olan bu kii, tumturakl soyut fikir ve eilimlerde iirler yazm, dahasonralar iki yznden kendisini mahvetmitir.) Btn bunlardan ne kazandm? Daha terfi deedemedim. Ne korkun! Btn bu sefaletin iinde bir yl daha yaamak. Tam bir aalnkurban olduumu bilmeseydim, btn bunlara bu kadar kz-rnayacaktm. Eer zavall

babamn gzyalar ruhumu bylesine yakmasayd, baarszlm beni bu kadar zmiyecek-ti.imdiye dek yaralanm bir gurur hissinin ne olduunu hi bilemedim. Eer byle bir his benisarmsa, muhakkak kendi kendimden utanmam ve yzmn kzarmas gerekiyor... imdiunu bilmen gerekir ki tm dnyay bir darbede ezip mahvetmek istiyorum... imtihanlardanevvel ylesi-17F: 2ne vakit kaybettim ki. Ayrca hasta ve sefildim. Byle olmasna ramen, kelimenin tamanlam ile btn abalarma. ramen gene de brakldm. Bu kendisine ders yl iinde birazkstah davrandm Cebir hocasnn verdii bir kararla oldu. Bu davranlarm bugn bileunutmamak basitlii ve adiliini gsteren Profesr bana kaamak yollu bir ekilde,

baarszlmn nedenlerini aklad . On numara zerinden, ortalama dokuz buuk tuttuum

halde brakldm... Ama hepsine bo ver. Eer strap ekmem gerekiyorsa, ekeceim... Bukonuda daha fazla kt ziyan etmek istemiyorum. Zira seninle konumak frsat o kadarseyrek elime geiyor ki.Dostum, bir ozan gibi felsefe yapyorsun. Oysa insan ruhu devaml olarak en ykseknoktasnda olamyaca iin yapt felsefe gerek ve tam olmuyor. Kiinin daha fazla

bilebilmesi iin, daha az hissetmesi gerekiyor. Ya da bunun, tam tersi. Kararlarn ok kubeyince- bu yrein sadece bir lgnlndan ibaret. BLMEK kelimesi ile kesinlikle nedemek istiyorsun ? Tabiat, ruh, ak ve Allah kiinin ancak yrei ile hissedilebilir, yoksaakl yoluyla deil. Eer biz ruhlar olsaydk kiiliimizin salnd ruhlar lemineyerleebilirdik. Oysa bizler dnya yaratklaryz ve fikirleri ancak tahmin edebiliriz, yoksaonu tam mns ile kavramak elimizden gelmez. Ruhun i merkezlerinde, geici

kuruntular arasnda zekmz gden eye AKIL demekteyiz. Akl maddi bir kabiliyettir,oysa can veya ruh, yrein fsldad dnceler zerinde yaar. Dnce ruhta doar. Akl


7/125

ise-bir let, ruh atei ile gd len bir makinadr. nsan akl ki (bunun zerinde en azndan birblm durmak gerekir) bilgi mlklerine szd zaman; duygudan bamsz olarak alr vebu sebeple de yrekten uzaklar. Ama gayemiz ak ve doay anlamaksa o zaman yreinululuklarna doru ynelmek zorundayz18

IVKARDE MCHAEL'e.Petersburg, l Ocak, 1810Sitemlerine cevap verip, beni yanl anladn belirtmek istiyordum. Dier eylerin yannda

bahsetmek istediim baz eyler vard. Oysa sana bu mektubu yazarken, aklma ylesine tatlanlar ve dler geldi ki, baka eylerden bahsetmek elimde deil. Sadece bir noktaya temasetmek istiyorum. Sence byk olan ozanlar ben hi bir zaman, birbirleriyle kyaslamay vearalarndaki farklara varmay aramadm. Ve hi bir zaman Schiller'le Pushkin arasna bir

paralel ekmedim. Bunu nasl dnebildiini tahayyl edemiyorum! Mektubumun oblmnde beni ikaz etmen gerekiyor, Schiller ve Pushkin'in isimlerini yan yana koymammmkn olabilir ama, ben senin aradaki virgl farkedeceini tahmin ediyordum. En ufak bir

benzerlikleri bile yok. Oysa Pushkin'le Byron arasnda bir benzerlikten bahsedilebilir. AmaHomerte Victor Hugo arasndaki ilikide beni tam anlam ile yanl anladndan eminim.unu demek istiyorum: (Efsanevi bir kii olan Homer, bize, Tanr tarafndan yollanan sa gibi

bir kimsedir, ve ancak sa ile kyaslanabilir. Oysa Victor Hugo ile asla.) abala kardeim.Tm abala, lliad'a girebilmek iin. Dikkatle oku. (unu itiraf et ki, onu asla okumadn.Homer, l-liada'da kadim dnyaya, dnya ve ahret rgtlenmesini, Yeni dnyann sa'ya

borlu olduu gibi belirtti. imdi beni an-lyabiliyor musun? Victor Hugo bir ktr, birmelek kadar temiz, ve onun iirleri Hristiyan dncesinin sonuna dek, temizliinin

belirtisidir. Bu konuda kimse onunla ak atamaz. Ne Schiller (Eer Hristiyan bir ozansa) nelirik Sha-kespeare, ne Byron ne de Pushkin Onun Franszca Sonnet'-19lerini okudum. Sadece Homer'in, hizmet ettii tanrsal iire ve iirlerine kar sarslmaz birinanc var-srf bu bakmdan iirleri Victor Hugo'nunki gibi ama fikirleri, tabiatn kendisineverdii anlatm baars bakmndan daha baka. Ben aslnda hi bir zaman buradaki fikirlerikasdetmedim. Aslna bakacak olursan, bence Deravin lirik bir air olarak, her ikisinden dedaha stn. Hoakal benim aziz dostum.Hami. Seni bir kere daha azarlamam gerekiyor. iirin eklinden bahsettiin zaman,

bana olduka deli dolu grnyorsun. Ciddi sylyorum bunu. Uzun bir zamandanberi, senin bu konuda tam manas ile normal olmadnn farkndaym. Sonzamanlarda, Pukin hakknda baz imalarda bulunuyorsun. Ben bunu istiyerek elealmadm. Senin tarzndan ise, gelecek mektubumda uzun uzadya bahsedeceim. Zira uanda ne vaktim ne de imknm var. Ltfen bana syler misin, hangi llere dayanarak,

tarzlarnn kt olduunu ileri srerek Racine ve Corneille'nin bizi tatmin etmediini ilerisrebiliyorsun. Gidi seni sefil alak! Ve nasl bir kstahlkla ilve edebiliyorsun: Ve herikisinin de kt birer air olduklarn dnebiliyor musun diye. R.acine air deildemek. dealist, ateli, titiz olan Racine air deil ha? Bunu sormaya nasl cesaretedebilirsin? Onun Andromaque'n okudun mu bakalm? phigenie sini okudun mu?Her hangi bir ekilde onun harikulade olmadn iddia edebilir misin? Racine'in Achilles'i,Homer'-le ayn trden gelmiyor mu? Seni temin ederim ki, Racine bunu Homer'denaraklam, ama ne ahane bir ekilde. Ne harikuladedir onun kadnlar. Onlar takdiredip anlamaya al. Diyorsun ki: Racine bir dahi deildir, byle olunca nasl bir dramyaratabilir. Sadece Corneille'yi taklid ediyor. Peki ya Phedre'si? Karde, eersen Phedre'nin en saf ve en yksek bir iir olduunu kabul etmiyorsan, senin hakknda

ne dneceimi bilemiyorum. Neden iinde20


8/125

Shakespeare zorlamas var? Eer ortam, mermer yerine Paris'in svalarysa!Corneille'e gelince. Yeniden dinle beni kardeim! Gerekten seninle nasl konuacam

bilemiyorum. Belki de Ivan Nikiforovi (Gogol'un roman kahramanlarndan biri) gibi evvelokkal bir porsiyon yeillik yemem gerekiyor. Byle sama sapan konutuuna baklacakolursa, onu okuduunu hi tahmin etmiyorum. Nasl olur da Corneille'nin, insan st kiileri

ve romantik ruhuyla Shakes-peare'e yaklatn bilemezsin. Sefil rezil seni! Acaba bilebiliyormusun ki Corneille'den elli yl sonra ortaya kan o sefil ve tatsz Jodelle (iren Kleopatra'nnyazar) ve Ronsard, ki bizim z Trediakovski'nin ilk ihtarlaryken, Corneille, ada tatsz veaalk air Malherbe ile birlikte ilk kn yapmtr. Ondan hangi hakla bir ekil, bir tarzisteyebilirsin? Kii onun tarzn Seneca'dan apard-n kabul edebilir. Cinna sim okudunmu onun? lmsz ve ilhi Octavius'un karsnda Kari Moor, Fiesco, Tell ve Don Carloskim ola? Aslnda bu eser Shakespeare'i iftihar ettirmeli. Rezil seni! Eer daha okumadysan,hi olmazsa Augustus ile Cinna arasndaki konumay oku ve onun ihanetini nasl affettiiniren. Ulu Tanrm! Sadece gazaba uram melaikeler byle konuabilir. Bilhassa, Augustus'-un konutuu ksm : Soyons amis, Cinna. Horace'sn okudun mu onun? Bu kiilerikesinlikle sadece Homer'-de bulabilirsin. htiyar Horace bir baka Diomedes'tir; gen Horace

ise Telamon'un olu ve Achilles'in ruhuna sahip bir Ajax. Curias Patrocles'tir ve tek kiidirAchilles: Ak ve grevin tam arpmasdr o! ylesine byk ve marur. Le Cid'i okudunmu? Oku ey mutsuz adam ve Corneille'den evvel irkefe yuvarlan. Ona svdn. Her eydenevvel oku onu. Eer Cid:> de hassasiyet en byk geliimi-nf: ulasamyorsa neye yarar?Don Rodrigo'nun kiileri ne mkemmel! Olu ve olunun sevgilisi - ve sonra sonu!Yalvarrm sana hakaretamiz kmalarmdan dolay21alnma, bana.Gogol'un van Ivanovi Perrepenkosu gibi kzmaKARDE MlCHAEL'e.30 Eyll, 1844.(Balangta, her iki kardein neretmek istedikleri Schiller evirisinden bahsetmektedir.)Evet kardeim, gerekten durumumun ne kadar umutsuz olduunu biliyorum. Olduu gibi,nne sermek istiyorum her eyi. Daha fazla hizmet edemiyeceim iin emekliye ayrlyorum.Bylesine anlamsz bir ekilde hizmet edecek olursam, hayatmn en iyi yllar bana hi. birzevk salamyacak. Ayrca uzun sre hizmet etmeyi de dn-medim. En iyi yllarm nedenharcyaym? Ama asl mesele beni taraya yollamak istemeleri. imdi, de bana! Petersburg'undnda olursam, bunun bana ne gibi bir faydas olabilir? Ne yapabilirim? Bu konuda beni,kesinlikle an-lyacandan eminim.Gelecekteki hayatm iin gerekten zlmene, meraklanmana lzum yok. Her zaman iinkendimi geindirecek bir eyler bulabilirim. ok ar alacan demek istiyorum. imdiartk hrm. Asl mesele u anda ne yapmamn gerektii. Dn bir kere kardeim! Sekizyz

Ruble borcum var - be yz yirmi bei kira paras. Eve bin beyz Ruble borcum olduunuyazdm; zira oradaki kiileri iyi bilirim. (Not. Babas ld iin vasiliini enitesiyapmaktadr) Daima istediim mikdarn te birini yollarlar. Emekliye22ayrlacam daha hi kimse bilmiyor. Hizmette olmadma gre balangta ne yapacam?Sivil elbise alacak bile param yok. 14 Ekimde emekli olacam. Eer o zamana kadarMoskova'dan para alamazsam mahvoldum demektir. Cidd sylyorum, her halde ieri atarlar

beni - eminim bundan. Tuhaf bir durum.(Yazar burada yeniden, ne ekilde akrabalarndan para temin edebileceinin tartmasnyapmaktadr)Kurtuluumun drammda olduunu sylyorsun. yle ama oynanmas iin uzun zamana

ihtiya olduu gibi, para alabilmemin daha da uzun bir zamana ihtiyac var. Bu arada daemekliliim ile yzyzeyim. (Aziz dostum benim, eer ktlarm yollam olsaydm, ayn


9/125

eyi imdi bile yapardm. Attm bu admdan en ufak bir pimanlk duymuyorum. Birumudum daha var; bir roman bitirmek zereyim (Yoksullara) Aa yukar EugenieGrandet uzunluunda. Gayet deiik bir eser. imdi temize ekiyorum. Her halde ayn14'ne kadar nairden bir haber alrm. Otetestnennia Zapiski'de kartmak istiyorum(Yaptm iten ok memnunum.) Belki de bunun iin drtyz Ruble alrm - tek "midim bu.

Sana kitabmdan daha etrafl bir ekilde bahsetmek isterdim ama u anda vaktim yok. (Oyunuher hal-de sahneye koymak niyetindeyim, zira hayatm bu ekilde temin etmek istiyorum.)Moskovallar, inanlmayacak kadar budala, kibirli ve grg konusunda fazla titiz kiiler. K.yazd son mektubunda (4. Dostoyevski'nin vasisi) stnkr bir ilgi ile, kendimi bylesineShakespeare'e kaptrmamam tavsiye ediyor. Dediine baklacak olursa kendisi bir sabunkpnden baka bir ey deilmi. Acaba sen bana, Shakespeare'e olan bu rezilce ve samasapan dmanln nedenlerini aklyabilir misin? Birdenbire onu bu ie kartrmasnnmanas ne? Kendisine yolladm cevab grmeliydin. Polemik tarzn mkemmel bir rneiidi. Kendisini iyice bir ha-Jadm. Mektuplarm ebed sanatn birer aheserleridirler.23Kardeim, Allah akna hi vakit getirmeden eve yaz. Durumum gerekten ok umutsuz.Ayn 14' zamanmn sonu. Ktlarm alt hafta nce yolladm. Cennet akna yaz onlara ve

bana hi gecikmeden para yollamalarn bildir. Gayet acele bir i bu, yoksa aksi halde srtmagiyecek elbisem bile olmayacak. Clestakof (Not: Gogol'un Mfetti indeki) cezaevinegitmeye hazrd ama tm erefi ile. Ben tm erefimle yalnayak nasl gidebilirim cezaevine?Adresim: Vladmr kilisesi yannda, Piraninikof eliyle, Grafengasse.Romanmdan son derece mutluyum - kendimden geecek kadar. Zira para alacamdankesinlikle eminim; btn bunlarn dnda... Bu abuk sabuk mektubumun kusuruna bakma.VIKARDE MCHAEI/e.24 Mart 1845Uzun bir sredir sabrszlktan yanp tutumusundur sevgili kardeim. Durumumunkararszl sana yazmama engel oldu. Ve bu kararszlkla yzyze olduum srece kendimihi bir ie veremiyorum. lerimi biraz yoluna sokmay baarabildim ama gene de buoturmam durumuma ramen sana yazmak istiyorum. Zira o kadar uzun zamandan beri sanatek kelime bile yollyamadm.Moskova'dakilerden beyz Ruble aldm. Ama ylesine: birikmi eski ve yeni borlarm vardki, para kitabmn baslmasna yetmedi. Gene de o kadar kt deil. Romanm24ya borca bastrrm ya da ev borlarmn yarsn derim-Sadece kitap hazr deildi.Kasmda bitirdim ama Aralk aynda esasl bir ekilde deitirmeye karar verdim.Byle de yapp yeniden yazdm. Sonra ubat aynda yeniden do-ladini elime. Kesintiler

ilveler yapp iyice bir dzelttim.. Martn ortalarna doru bitti. Yaptm iten tatminoldum. Tam bu srada yepyeni bir engelle karlatm. Sansr kitab okumak iin bir aylkbir zaman istiyordu. Daha evvel yaplamazm. Dediklerine gre sansr heyetiningrevlilerinin ileri balarndan aknm. Ne yapacam bilmediim iin kitab geriistedim. Sansrn okuma sresi drt haftann zerine, hafta da bask ileri eklenecekolursa,. romanm ancak Maysn banda kabilecekti. Bu ise ok, geti benim iin.Sonra evremdeki kiiler eserimi Ottetest-venia Zapiski'ye gndermem iin drt birtarafmdan bask yapmaya baladlar. Bir delilik olurdu bu. Muhakkak ki pimanolurdum. Her eyden evvel ya yazm okumyacak-lar, ya da en azndan alt ay sonraokuyacaklard. Benim eserime gelene kadar, tepeleme yaz var ellerinde. Bassalar bile,

belirli evrelerin gazetesi olduu iin elime metelik gemiyecekti. Ben gnlk

ekmeimi kazanmak abas iindeyken, kuru hretin bana ne gibi bir faydasolabilir. arnaar bir sre umutsuzcasna beklemeyi kararlatrdm ve bu arada yeniden


10/125

borlandm. Herkes Eyll balarnda, hassas tazlar gibi bir yenilik sezmek iin Petersburg'ad-nnceye kadar, ben de son meteliime kadar dayanmaya alacam, (ki zannmca

bu yeterli olmayacak.) Kitabn, basks iin tabii. Eer bunu bir dergide yaynlamolsaydm sadece maitre d'hotel'in deil, ayrca kendilerini kltr yaratclarsanan mutfak itleri ve orospularnn boyunduruklar altna girmek zorunda

kalacaktm. Bu bir despot meselesi deil, en azndan yirmi despotun iidir. ayet kitabkendi paramla bastracak olursam kendi yolumu kendim izmi olacam. Ve kitap iyiolursa - km-senmiyecei gibi, beni hem borlarmdan kurtaracak hemde var olmaendielerinden kurtaracaktr.Ve imdi btn bunlar var olmaktr! Ve sevgili kardeim gayet-iyi bilirsin ki, ben bu gayeile kendi imknlar mn iine itilmiimdir. Fakat and itim kendi kendime, bu bana nekadar zorluk karrsa karsn, artlar ne olursa olsun kendimi toparlyacam vesmarlama hi bir ie gir-miyeceim. Emir altnda almak beni rtecek ve skacaktr.Her abamn kesinlikle iyi olmasn isterim. rnek olarak Pukin ve Gogol'a bak. kiside ok az yazd halde mill hret oldular. Gogol imdi baslm her formas iin

bin Ruble alyor ve sen de gayet iyi bilirsin ki, her msra iin Pukine bir duka altn

denmektedir. Her ikisi de ve zellikle Gogol namlarn fakirlik yllarnaborludurlar. Eski okul yklmakta, yeni okula gelince yazmyor . sadece karalyor.Kabiliyet, iinde muazzam bir adeli g ve canavarca gelimemi fikirler olan, vasi

bir kapsama peinde yaplan abada, evrensel olarak harcanmtr. Kiinin mesleindegerek bir alma bulmas gtr. Beran-.ger; modern Fransz tefrikac ve makalecileriiin, onlarn almalarnn, bir kova iindeki bir ie araba benzediklerini sylyor. Ayney bizim halkmz iin de varittir. Ra-fael her resmi zerinde yllarca alp her ayrntzerinde titizlikle durmu ve bundan tr aheserler yaratmtr. Tanrnn, onun frasaltnda ycelmesinin sebebi de budur. Bugn ise Vernet, herbirinin bal banakoskoca bir odaya ihtiya gsteren tablolarn bir ayda tamamlamaktadr. Perspektif

pek heybetli, fikir da gibi olduu halde, yaptta on paralk ciddi bir almayaraslanamaz. Bylesine ressamlarn tm bir badanacdan daha ileri gidemezler.Kitabmdan gerekten memnunum. yi ve kkl bir alma ama ayn zamanda mthi dekusurlu bir eser. Her eye ramen onun baslm olduunu grmek beni fazlasyla honutklacaktr. u anda yeni fikirlerim olmadndan beni halka tantracak bir eyler yazmayarzu ediyorum.26Sadece para hatrna olsa bile, bu sama sapan yazmak istediim anlamna gelmez ama cidd

bir alma yapabilmek iin ok zamana ihtiyacm olmadnn bir nedenidir.Dostlarm, sizlerle birlikte olmay kararlatrm olduum an yaklamaktadr. Oysa bunakarlk elimde imknlarm yok. Her eyden evvel para. Bu yzden eski inimde kalmaya karar

verdim. nk burada her eye ramen ev sahibi ile aramzdaki anlamadan dolay enazndan alt ay hi bir ekilde zlmeme sebep yok. Aslnda mesele kitabm bitirebilmek.Eer baaramazsam asarm kendimi.Austos ayna kadar en azndan yz Ruble biriktirmi olmay isterdim. Bununla kitab

bastrmam mmkn olabilirdi. Fakat Rubleler aknt aanozlar gibi drt bir tarafa saldlar.Drtyz ruble civarnda borlandm. (Yeni giderler ve giysiler dahil.) imdi en azndan iki yliin efendice giyimliyim. Ama artlar ne olursa olsun sizlere gelmek kararndaym. En yaknfrsatta bana yaz ve benim burada kalmam hakkndaki dncelerini bildir. Bu benim iin okac bir mesele, ama elimden baka ne gelir ki?Gelecekteki glklerden dehete dtnden bahsediyorsun. Schiller evirisi ileridzeltecei gibi, benim kitabmdan da bir eyler umabiliriz. Gecikmeden cevap ver. lk

postayla sana btn kararlarmdan bahsedeceim.


11/125

ocuklar tarafmdan p ve Emilie Fydorovna'ya selmlarm syle (Not : MichaelDostoyevski'nin kars). Her zaman aklmdasnz. Belki de yaz yazmadm zamanlar ne ilevakit geirdiimi merak ediyorsundur - okuyorum. Bir hayli okuyorum ve bunun benimzerimde bir hayli garip etkileri var. Yllarca evvelinden bildiim bir eyi yeniden okuduumzaman kendimde taze kuvvetler hissediyorum. Kitabn ruhuna kadar inip onu kavradktan

sonra kendime yeni destekler elde ediyorum. Tiyatro eseri yazmaya gelince; bu konuda hi birey bilmek istemiyorum. Bir tane yaratabilmek iin yllar boyu etin almaya ve dinlenmeyeihtiyacm var. Bu gn tiyatro eseri yazmak27gerekten kolaydr. Zira dram her geen gn biraz daha melodram oluyor. Slakespearesisler arasnda kayplara karmakta ve bizim rezil drammzn dumanlar arasndan bir Tanrya da Broken'in bir hayaleti gibi ykselmektedir. Btn bunlara ramen, yazn belki bir taneyazmaya alacam. Hele yle bir ka yl bekliyelim! Karde! Edeb sorunlarda, bir ka ylevvelki kii deilim. O zamanlar ocukluk ve lgnlk yllaryd. Bu iki yllk gl alma,

benden ok eyler ald gibi bana ok eyler de getirdi.Son Invalide'eki makalede alk, souk ve tmarhanede len Alman yazarlarnn macerasnokudum. Yirmi kiiydiler - ve de ne isimler! Bu hal tylerimi diken diken ediyor. Aslnda bir

sahtekr olmak ok daha iyi.VIIKAKDE MlCHAEL'e.4 Mays, 1845.ok sevgili kardeim,Sana uzun bir sreden beri yazamadm iin bala beni. Her zamanki gibi yaplacak birsr karmakark islerim vard. Bir trl elinden kurtulamadm romanm, devaml olarak

beni sonsuz bir almaya zorluyor. Bunun byle olacan batan bilebilseydim, hi birzaman balamazdm. Sil batan etmeye karar verdim. Tanrm, nasl da . dzelip geliti!Yeniden bir kere daha dzelteceim ve bu son olacaktr. Bir daha dokunmayacama kendikendime sz verdim. lk kitaplarn kaderi daima, devaml dzeltil-meleridir. Atala nn,Chateaubriand'n ilk eseri olup ol-28madiini bilmiyorum ama, kendisinin bunu on yedi defa yeni batan yazdndan haberim var.Pukin de ksa iirlerinde ayn eyi yapt. Gogol, zaman zaman ahane eserlerini iki ylsreyle dzeltti. Eer Stern'in o zarif kitab Hissi seyahati okuduysan, Walter Scott'unhakkndaki makalesinde, onun ua La Fleur zerinde srarla sylediklerini hatrlayacaksn.La Pleur efendisinin Fransa gezisi intiba-larnda ortalama olarak be bin sayfa ktharcadn aklyor. imdi asl mesele u: Btn bu ktlar ne oldu? Sonu ufack birkitapt (rnein Plyukin, Not : Gogol'un l Ruhlar adl kitabnn kiilerinden biri) byle

bir eser iin, cimriliin timsali olduundan on iki sayfadan fazla kt harcamyacakt. Ayn.

zamanda da, Walter Scott denen kiinin Davran adl eserini bir ka hafta iinde nasl olupda bitirebildiini anlamyorum. Bunun nedeni belki de onun, o zamanlar krk yalarndaolmasndan ileri geliyordu.Bense bu sebeplerden sonumun ne olacan bilmiyorum, kardeim. Durumumun beni en ufak

bir ekilde endieye drmediini srarla belirttiin vakit, beni yanl anlyorsun. Aslnda bubeni korkun bir ekilde endielendirmektedir ve bana ikence veren korkun dncelerimyznden, sk sk geceler boyu uyuyamyorum. Akll kiiler romanm bir kitap olarakneredecek olursam benim tepetaklak olacam iddia ediyorlar. Kitabn iyi bir eser olduunukabul ediyorlar ama, ben onlarca iyi bir i adam olmadm gibi, nairlerin de birer tefeciolduklarn iddia ediyorlar. Kendi karlar yznden beni soyacaklar ve ben onlar tarafndanldrlmeye ba eeceim.

te bu sebeplerden dolay, eserimin bir dergide kmasna karar verdim - rneinOtetestvennia Zapiski. 2500 basyor ama en azndan 100.000 kii tarafndan okunuyor. Eer


12/125

romanm bu dergide karacak olursam edeb hretim ve btn geleceim teminat altnaalnm olacak Bundan, belki kolayca bir servet bile elde edebilirim. Ay-29rica bu gazeteye salam bir adm atmam olacaktr ki, devaml olarak para dakazanabileceim. Eer kitabm, derginin Austos veya Eyll saylarnda kacak olursa,Ekimde de kendi hesabma bastrabilirim. undan da kesinlikle eminim ki kitap sever her kii

eserimi alacaktr. Btn bunlarn dnda da reklm ilerine para vermiyeceim. ler buekilde ite.Kitabmn islerini ayarlamadan Reval'e gelmeme imkn yok. Vaktimin boa gemesini hiistemiyorum. Hi bir ar iten de kanmamalym. Ayrca ilk kitabm kp da bana salam

bir yol izdikten sonra, edebiyat konusunda bir isim yapacak yeni fikirlerim var. Szn ksas,gelecek iin grlerim bunlardan ibaret.Paraya gelince ne yazk ki meteliim yok. Nereye gittiini de ancak eytan bilir. Ama hereye ramen borlarm fazla deil.Kitabm karr karmaz senin Schiller evirinle megul olacamdan yaadn gibi eminolabilirsin. Gezginci Yahudi fena deil, ama Sue'nn zerimdeki etkisi fazlasyla snrl.Bu konuda daha fazla konumak istemiyorum sevgili kardeim, ama senin durumun ve

Schiller'e olan inancn beni ylesine zp huzursuzlandryor ki, kendi endielerimiunutuyorum sk sk. Gerekten de bu konuda fazlasyla huzursuzlanyorum.Eer kitabm bastramazsam muhtemelen Neva'ya gideceim. Baka ne yapabilirim ki? Hereyi teker teker dndm. Sabit fikirlerim iin lm gze alamam.Ksa zamanda yaz bana, zira kendi kendimden bktm.30VIII KARDE MCHAEL'e.8 Ekim, 1845

ok sevgili kardeim,Bu zamana kadar sana kendi ilerimden bahsetmek iin ne zamanm, ne de keyfini vard. Herey iren ve nefret dolu. Dnyann ise bir lden fark yok. Btn bu sre zarfnda paramolmad ve sadece borla yayorum ki, bu da hi ho bir ey deil benim aziz ve tek dostum.kincisi, hani insann btn cesaretini kaybettii o rezil durum. iindeydim. Kendi hakkndagereinden fazla dnp, dizginsiz fkelere kapld bir durum.Ayn banda Nekressov gelip borlarnn bir ksmn dedi. Gerisini bir ka gn sonraalacam. Not : Nikolay Alexeyevi Nekressov (1821 -1877) Hr fikir ve eilimleriolan nemli bir yazar. Pukin tarafndan kurulan. Sovremennik adndaki aylk dergiyi1846 - 66 yllan arasnda idare etmitir). Sana unu sylemeliyim ki, bundan ik haftaevvel Bielinski (Not: Vissarion Grigoryevi Bielinski.. Ar hr fikirleri olan ok nemli

bir Rus eletirmecesi.) edebiyat dnyasnda nasl yaamam ve davranmam konusundabana geni bir ders verdi. Kendi durumumun zm, iin, baslacak her formaya ikiyz ruble

istemeliymiim. Bu. artlar altnda Goliadkin adl eserimin bana en azndan bin be yzRuble getirmesi gerek. Aka vicdan azab. eken Nekressov, ondan bir eylerumduundan benden ald Yoksullar m iin, Ocak aynn 15'inde bana yz.ruble daha vermeye sz verdi. Byle bir esere yz elli ruble vermenin Hristiyanlayakmyacan, sonunda kendisi bana itiraf etmek zorunda kald.Btn bunlar gerekten gzel eyler. Ama en fazla.can skc olan taraf Yoksullar m konusunda sansr he-31yetinden henz bir haber almam olmam. Bu saf ve hilesiz eserimi kardlar sanki ve ben

bunun sonucunun ne olabileceini bir trl kestiremiyorum. Ya baslmasn yasaklarlarsa? Yasilerlerse her satrn? Gerek bir felket olur bu! Nekressov da bana kendi Gnlk'nnvaktinde kamyacan ve bunun kendisine drt bin Ruble'ye mal olduunu syledi.

Jakov Petrovi Goliadkin kt kiinin teki. Her eyden evvel son derece adi ve ben gerektenkendisini nasl idare edebileceimi bilmiyorum. Byk bir inatla daha hazr olmadm


13/125

syleyip tek adm bile atmak istemiyor. Henz hazr deilmi, bir himi imdilik ama,gerektii zaman asl kiiliini gsterebilirmi. Neden gstermiyor yleyse? Her eyden evvelde dierlerinden kt olmadn sylyor. Hi aldrmyor benim abalarma. Ne kor- kunve aalk bir adam. Hi bir art altnda mesleini ve ikiiliini Kasm aynn ortalarna kadartamamlyamyacak. Hametmahaplar ile bir grme yapt halde iznini almaya bir trl

istekli grnmyor - ama alr her halde. Onun zavall yazar bana gelince kt durumasokuyor beni.Sk sk Bielinski'ye gidiyorum. Halk korumas hak-lmdaki fikirlerini bende de grd iin,

bana son derece bir yaknlk ve efkat gsteriyor. Son zamanlarda Sha-'kespeare'nin eviricisiKroneberg ile tantm. (Kendisi 'arkov'lu yal bir profsrn olu.) Geleceim - bilhas-.sayakn geleceim benim iin ok iyi olabilir ama, tam tersine ve ktye de dnebilir. BielinskiGoliadkin! bitirmem iin beni iteliyor. Daha imdiden kitabmn hretini tm edebiyatlemine yayd gibi, hemen hemen de .Krayevski'ye satt (Not : Otetestvennia Zapiskidergisinin karcs.) Petersburg'un yars benim Yoksullar mdan szediyor. Grigorovi'inher bir iltifatnn deeri byktr. (Not : Dimitri Vasilivi Gregorovi (1822 - 99) sayszroman ve hikyelerin tannm bir yazcs ve Dos-

32toyevski'nin Mhendislik okulundan snf arkada.) Hatta geen gn bana yle syledi: Jesuis votre claqueur -chauffeur.

Nekressov'un daima takn fikirleri var. Bu onun zaten var olma sebebi - byle domuolsagerek. Geenlerde bir akam dorudan doruya bana gelip, iine btn edeb evreningemilerini aktaraca Matrak bir Gnlk'n plnlarn aklad. Yaz ileri listesinin

banda da ben, Grigorovi ve Nekressov var. Sonuncumuz da mali rizikolar yklenecek.Gnlk iki yapraktan ibaret olup her iki haftada bir kacak - ayn 7 ve 21'inde. Ad Suboskal.(Alayc) Maksadmz her eyi, insafszca rezil ve kepaze etmek - tiyatrolar, gazeteler, toplum,edebiyat, gnlk olaylar, sergiler, ilnlar, d haberler - ksacas akla gelen her ey. Btn

bunlarn hepsi ayn ruh ve eilimde yaplmas gereken eyler. lk say 7 Kasm'da kacak.Nefis bir ekilde tertiplendi. Her eyden evvel resimli olacak. Almeti farikamz nlBulgarin'in lflar. (Not : Fadey Bulgarin, (1789 - 1859) Polis tarafndan beslenen,kendisinden korkulan ve nefret edilen, muhbir ve gizli ajan olan bir gazeteci) rneinSevernaia Ptchela (Kuzey ars) gazetesinde kan makalelerinden aktarlan cmleler: Gerekiin lme hazrz, nk gereksiz yayamayz. Vesaire. Btn bunlarn altna da FadeyBulgarin'in imzasn atacaz. Kasmn l'inde kacak el ilnlarnn da muhteviyat aynekilde. Nekressov'un bir fkra s. Belirli Petersburg rezillikleri, hakknda. (Tabi bunlartap-taze cinsten olacak.) Eugene Sue'nin Yedi lml gnah adndaki beklenen hikyesi(hepsi sayfa tutacak). Tm gazetelere bir bak; evirof'un Pukin'in msralar hakknda birkonumas, ki stad bir seferinde baz kibar hatunlarn eliinde Roma'daki Kolluseum'da bu

akc bir ka masay okuyana dek, kendilerine orasn mesken eden kurbaa ve kertenkelelerbu aheser satrlar dinliyebilmek iin sr-nerek yuvalarndan kmlardr. (evirov zatenbuna ben-33F: 3zer bir nutku da daha evvel Moskova niversitesinde atmt.) Bundan sonra Slavofil'lertoplumunu mutlandracak bir rapor geliyor: Hazreti Adem'in Slav olup Rusyada yaadhakknda. Bu arada bu sorunun kesinlikle belirtilmesinin tm Rus halk iin ne derece nemliolduu aklanacak. Ayn zamanda bizim Subaskal, Kukolnik'in bir resmi ile aadakiyazlar gz nne alarak, belirli bir ekilde dikkati ekecek. (Buradaki harf ve yazlar baaa yazlm, cmleler ters dzenlenmitir.) Bilinen bir gerek ise, ylesine kt baslan birresimden dolay musahhihin bu alt st ve tepe taklak cmleleri normal bir olay gibi almasdr.

Gri-gorovi, halkn grlen eyler tepkisine dayanarak, Haftann Olaylar konusundayaz yazacak. Ben ise, Bir uan efendisi hakkndaki mahedeleri ni yazacam. Senin, de


14/125

anlyacan gibi, dergi son derece elenceli bir ey olacak - Alphonse Karr'n Guepesdergisinin tarznda bir ey-Btn milletin gzleri .kamaacak ama,, bana gelince, ayda yz ilyz elli Ruble aras en dk maa alacam. Gazete baarl olacak. Hatt Nekressov iirler

bile yazacak.IX KARDE MCHAEL'e.

16 Kasm, 1845ok sevgili kardeim,Vaktimin darl dolaysiyle sana ok acele yazyorum. Goliatkin hal hazr olmad amaonu ayn 25'ine kadar muhakkak bitirmek zorundaym. Bana o kadar uzun zamandan beriyazmadn ki seni merak etmeye baladm. Daha skyaz. Vaktin olmadndan bahsetmen dpedz bir samalk. Kiinin bir mektup yazmas iingerekten o kadar ok zamana m ihtiyac var? Tara hayatnn ezeli i - .yapamamaalkanl seni sadece mahvediyor aziz dostum benim -hepsi bu kadar.Eh, kardeim sanrm ki artk hretim tm iek amaya balad. Her yerde inanlmaz bir ilgive sonsuz bir hayranlkla karlanyorum. Bir sr nemli kiilerle ah-baplk kurdum. PrensOdoyevski kendisine bir ziyaret ada-mamla eref duyacan rica ederken, Kont Sollogup

umutsuzluktan salarn yoluyordu Panayev ona btn dierlerini silip sprecek yeni birdahinin doduunu sylemi.S. umutsuzca fr dolanp dierlerinin yannda Kra-yevski'ye de aka sormu: Kim buDostoyevski? nerede bulabilirim Dostoyevski'yi kimseye hrmeti olmayan ve herkesi alayaalan Krayevski'nin verdii cevap ise u: Dostoyevski tesadfen bile olsa kendisiyle tanmaerefi ve zevkini size bahsetmeyecektir. Gen szlerinde hakl nk aha kalkm bir atnzerinde ve bylesine ahane bir e-kiide tenezzl edercesine konumakla beni yerevuracan zannediyor. Herkes bana dnyann bir harikasymm gibi bakmada. Azmaacak olsam, evre, acaba Dostoyevski ne dedi, Dostoyevski ne yapmay tasarlyoryanklaryle nlyor. Bielinski snrsz derecede seviyor beni. Paris'den yeni dnen yazarTurgeniev dostluktan daha ileri davrand bana. Bielinski'nin de aka sylediine greTurgeniev yrekten kendini kaptrm bana. T. gerekten mkemmel bir kii ben de yrektentutuldum ona. Yksek istidat olan bir yazar, asil, yakkl, zengin, zek, kltrl ve sadeceyir-n-tibe yanda - Kaderden daha baka ne isteyeceini gerekten bilemiyorum. Btn

bunlarn yannda inanlmaz derecede doru, iyi ve mkemmel terbiyeli bir tabiat var.Otedcestvennia Zapiski'de kan Andrey Kolosso adl hikyesini oku. Kahraman kendisiolduu halde kiiliini aklamaya lzum bile grmyor.35Henz zengin olmamama ramen, yoksulluktan da yaknmyorum. Son zamanlarda, geici deolsa meteliksiz kalmtm. Sonra Nekrassov, Subaskol adn verdiimiz ok ilgin, alaycGnlk' yaynlama fikrini ortaya att. Ben de onun ilnlarn hazrladm. Bu gne dek kimse

bylesine bir gazete karmaya teebbs etmedii iin bu byk bir heyecan yaratt. Bu banaLucien de Rubempre'nin ilk makalesini hatrlatt, (not. Balzac'n Kayp Hayller, adleserinden.) Bunlar imdiden O. Z. de ve dier gazetelerde yaynland. Bu iten yirmi Rublekazandm. Cebimde metelik kalmaynca yeniden Nekrassov'a bavurdum. Onunlakonuurken, aniden aklma dokuz mektupluk bir hikye yazmak fikri geldi. Eve gelir gelmez,

bir gecede karver-dim. Yarm forma tuttu. Ertesi sabah yazy Nekrassov'a gtrdm ve125 Ruble aldm. Bylece, Suboskal'da., forma bana cretim 350 Ruble olmu oluyor.Akam zeri hikyemi, evremizden yirmi kiilik bir dinleyici topluluu nnde yksek sesleokudular. Ve hikye stn bir baar salad. Suboskal'n ilk saysnda yaynlanacak, l Aralknshasn sana yollyacam. Deiik konular kavrayabilmek kabiliyetimi grnce Bielinski

benden ve baarmdan emin olduunu syledi. Son zamanlarda parasz olduumu duyan

Krayevski, efendice bir ekilde 500 Rubleyi dn olarak kabul etmemi rica etti. OndanForma bana 200 Ruble alacam umuyorum.


15/125

Bir sr yeni fikirlerim var - ama bunlardan her hangi birini, kimseye aklayacak olursam,rnein Turgenieve ertesi sabah btn Petersburg, Dostoyevski unu veya bunu yazyor diyededikoduya balam olacaktr. Gerekten kardeim, eer sana btn baarlarm anlatmayakalkacak olsam bu mektup yeterli olmaz. Yaknda ok param olacan tahmin ediyorum.Goliadkin baar ile gelimekte. Bu benim aheserim olacak sanyorum. Dn ilk defa olarak

P.'lerin evine gittim ve aklma taklan bir fikre baklacak olursa, galiba da karsna ak oldum.Akll, gzel tatl36ve allmam bir ekilde ak szl. yi vakit geiriyorum. evremiz ok geni. , Oysasadece kendimden bahsediyorum - kusurumu bala aziz dostum. unu itiraf edeyim kiedindiim hret beni sarho edip bam dndrd. .Gelecek mektubumda sana Suboskal'yollyacam. Bielinski'-ye gre buna itirak etmemle kendimi kltm oluyorum.Elveda dostum. Sana iyi anslar diler ve terfiini tebrik ederim. Emilie Fyodorovna'nnellerinden per ocuklar kucaklarm. Hepsi nasllar?Hami - Belinski yaynclarn beni paralamalarna engel oluyor. Bu mektubu yeni batanokudum ve iki sonuca vardm - ok gaddarcasna yazdm gibi kendini beenmiin de

tekiyim.Hoa kal ve Allah akna yaz. Schiller'imiz muhakkak baslacak. Bielinski bu klliyatkarmak fikrini ok iyi buluyor. Sanyorum ki zaman gelince iyi artlarla bu ii baaracam- belki de Nekrassov'la. Hoa kal.Btn Minna'lar, Clara'lar, Marianna'lar vesaireler inanlmayacak kadar cici eyler ama, fazla

paraya mal oluyorlar. Son zamanlarda Turgeniev ile Bielinski benim dzensiz hayatmkonusunda bana bir nutuk attlar. Bu dostlarm bana olan efkatlarn ne ekildegstereceklerini bilemiyorlar - hepsi bana ak.xKARDE MICHAEL'el ubat, 1846ok sevgili kardeim. jEvvel sana unu diyeyim ki, sana uzun zamandan be-37ri yazmadm iin bana kzma. Allah adna yemin ederim ki, imdi de sana ispatlyacamgibi vaktim yoktu. Genellikle beni engelliyen, ayn 28'ine kadar bitiremediim, Go-liadkin rezili oldu. Aslnda onu Austosta bitirmek istiyordum ama, ubat aynakadar ertelemek zorunda kaldm. imdi sana Gnlk' yolluyorum. Yoksullar ayn15'inde kt. Bilsen kardeim, kitabm ne ac bir ekilde yerildi, lllustration'dakieletirme sanki sonu gelmiyecek bir att. Ve Severnaia Ptchela'da kan yaz dainanlmayacak gibiydi. Her eye ramen ben Gogol'un eletirmeciler tarafndan nasl

karlandn hatrladm gibi, her ikimiz de Pukin hakknda yazlan eyleri biliriz.Hatt halk bile fazlasyla kzgn. Okuyucularmn drtte nn bana svpsaymasna ramen, geriye kalan drtte biri (hatta biraz daha az) kitab ar derecedevyor. Kitap sonsuz tartmalara konu oldu. Svyorlar, svyorlar, svyorlar vegene de okuyorlar. (Gnlk hayret edilecek bir ekilde iyi sat yapyor. Kesin olan btn

basknn iki haftada satlacadr.) Durum, Gogol iin de aynyd. Ona da svdler,svdler ama gene de okudular. imdi ise btn kavgalar unutuldu ve vme balad. Benitlerin nne sert bir kemik attm ama bunu onlar dnsn - lgnlar! oysa nmykseltiyorlar. Kuzey Ar'snda kan yaz, onlarn eletirmelerinin bir yz karasdr. Aklntesinde aptalca bir i. Ama bir de bana yaplan vmeler. Sadece kaderimizi dn.Bielinski bile, Gogol'u ok gerilerde braktm kansnda. Eletirmeleri Niktenko tarafndan

yazlan, Kitap severler kitabevinde yaknda Yoksullar m hakknda uzun ve iyi biryaz kacak. Martta Bielinski ortal ayaa kaldracak. Odoyevski ise btn makalesini tm


16/125

olarak Yoksullar a adyor. Dostum Sollogub da yle. Bylece gklere karldmkardeim. aya kadar da geirdiim deneyleri sana kendim anlatacam.Halkmzn dier kitlelerden hi bir fark yok. gdleri iyi ama, zevkten yoksunlar. Birkimsenin nasl olup38

da bu tarzda yazabileceini anlamyorlar. Her eserde yazarn kendi fikir ve tuhaflklanylaistelenmeye almlar. Ben ise kendi ynlerimi gstermemek kararna vardm. u veya bugrn, benim tarafmdan deil de Dyvukin tarafndan belirtildiini anlamayp, onun zaten

baka trl konuamyacan dnecekler. Kitab ok ekilmez buldular. Oysa iinde tek birfazla ve lzumsuz kelime yok. Bielinski gibi bir oklar; benim terkiplerden ziyade zmle-m.e yoluyla yaptm alma tarzn ok deiik buluyorlar ki, bu - benim derinliklereinmem, atomlar araman ve btn bunlardan bir btn yaptlamamdr. Gogol daima genialanlarda alm ve hi bir zaman benim gibi derinliklere inememitir. Kitabm okuduunzaman bunun sen de farkna varacaksn. nmde prl prl bir gelecek var. Bugn benimGoliadkin,> ortaya kt. Drt gn evveline kadar onunla urayordum. OtetestvenniaZapisTci'nin on bir yapram dolduracak. Goliadkin, Yoksullar mdan on defa daha

gzel. ounlukla, l Ruhlar dan bu yana, Rusyada byle bir eyin olmadnsylyorlar ki, bu gerekten ahane bir baardr. Daha fazla lf ediyorlar. Ne sanyorlar beni?Goliadkin ok iyi bir ekilde meydana kt. Onu sen de son derece beeneceksin. Senintaraflarnda O. Z. yi alyorlar m? Krayevski'nin bana bedava bir nsha verip vermiyeceini

bilmiyorum.Sana ylesine uzun zamandan beri yazmadm ki sevgili kardeim, son mektubumda, nelerden

bahsettiimi bile bilmiyorum. Yaknda greceiz. Yazn kesinlikle sana ve arkadalarmagelip, btn bu sre iinde dehetli bir e-kilde yazacam. Fikirlerim var: ve imdi deyazyorum.Goliadkin iin tastamam 600 Ruble aldm. Bundan baka epey para geti elime. Songrmemizden bu yana 3.000 Rubleden fazla para harcettim. Gerek olan, hayatmn sonderece intizamsz olmas... Shhatim tam. anlam le bozulmu durumda. Sinirlerim bozuk vealak ateim rktyor beni. ylesine sefih oldum ki, artk dzgn bir hayat yayamyorum.39XIKARDE MCHAEL'el Nisan, 1846Sana bu kadar uzun zamandan beri yazmadm iin bana sitem ediyorsun deil mi? Amasana Popritin (Gogol'un Bir Delinin Hatrat adl eserinin kahraman) in-, azyla cevapvereceim: Mektuplar sama sapan eylerdir ve sadece eczaclar tarafndan yazlrlar. Sanane syyebilirdim ki ? Btn sylemek istediklerimin hepsini sylemeye kalksam ciltlerdolar. Her gn bana ylesine ok yeni eyler, sryle deiiklikler, ho ve ho olmayan,

mutlu: ve mutsuz olaylar getiriyor ki bunlarn zerinde durmaya vaktim bile yok. Her eydenevvel, devaml olarak megulm. Kmelerle fikirlerim var ve aralksz olarak yazyorum.Ama benim gllerden bir yatakta yattm sanma sakn. Her eyden evvel ok para harcadm- kesinlikle sy-liyecek olursam tam 4.500 Ruble - seninle son grmemizden bu yana. BinRuble de dier ihtiyalarm iin. Senin de iyi bildiin gibi benim iktisad davranlarm benisoyup soana eviriyor ve ou zaman meteliksiz kalyorum.Ama btn bunlarn nemi yok. hretimin tepesine varm durumdaym. Sadece benim

bildiime gre iki aylk. bir sre iinde deiik gazetelerde benden otuz be defa. bahsedildi.Bazlar beni akln alamyaca kadar vdler,, bazlar ise daha ihtiyatl bir ekilde

bahsettiler. Dier bazlarna gelince, onlar tarafndan da korkun surette halandm. Dahabaka ne istiyebilirim? Sadece Bielinski gibi baz arkadalarmn benim Goliadkin im den

memnun kalmam olmalar canmn sklmasna ve zlmeme sebep oluyor. zerlerinde ilk


17/125

etkisi, kr bir heyecan, byk bir merak ve sonsuz tartmalard. kincisi ise gerek bireletirme. Hepsi yani dostlarm ve halk bir azdan Goli-adkin imin skc zayf ve okunamyacak kadar batan-savma yazlm olduunu sylyor.imizden biri kendini yormamak iin gnde sadece bir ksm okuyup zevkle dudaklarnaprdatyor. Halkn bir ksm iddetle kitabn dayanlmaz olduunu, kimsenin byle bir eseri

okuyamyacan,. bunu basp yaynlamann byk bir delilik olduunu sylerken, dierleriise iindeki her eyin hayattan alndn. ve kitapta kendilerini bulduklarn aklyorlar.Tekrar,, tekrar bir gerek bu. ylesine ok vgler iitiyorum ki, tekrarlamaktan utanyorum

bunlar. Bana gelince bir sre cesaretimi korkun bir ekilde kaybettim. Korkun bir kusurumvar: Balanmaz derecede hrsl ve bencilim. Bana balanan btn umutlar hayl krklnauratp, belki de-gerekten iyi bir eser olabilecek yazy berbat etmenin dncesi beni okar bir znt basks altnda brakyor.. Goliadkin dncesi hasta ediyor beni. Byk birksmn hem ok abuk, hem de yorgun olduum zamanlar yazdm. lk yars, ikinciyarsndan daha iyi. indeki son derece gzel ksmlarn yan sra ylesine iren bir ekilde

berbat olanlar var ki, ben bile okuyamyorum. Btn bunlar bir sre cehennem azab verdibana. Gerekten, sinirden hasta oldum. Sevgili kardeim iki haftaya kadar kitab yollyaca-

:m sana, oku ve drste fikirlerini syle bana.Hayatmdan ve son zamanlardaki almalarmdan bahsetmeyi bir kenara brakp birazhavadis vereyim sana.1. incisi, en nemlisi: Bielinski O. Z.'nin yaz ilerini brakyor. Shhati son derece bozuk. Birkaplcaya gidecek, belki de yabanc blgelere. Birka yl hi bir eletirme yaz-nyacak. Maldurumunu toparlamak iin son derece muazzam bir Gnlk karyor. Tam altm forma.Kendisine iki hikye yazyorum. Tra Edilen Sakallar ve Lavedilen Halk DairelerininHikyesi. Son derece kibar bir ekilde her ikisinin de son derece ilgin ve ackl olduunusyledi-ler. Halk merakla bekliyor bunlar. Her ikisi de ksa hikye... Bundan baka Krayevskiiin bir eyler yapp, Nekres-40sov'a bir roman yazacam. Tmnn almas bir yl kadar srecek. Sakallar u andahazr.2. inci ksm haber: Bir sr yeni yazarlar tredi. Bazlar iin ben kutsal bir rakibim. Ksmenilgin olanlar Herzen (skander) ve Gontorov. Herzen'in baz eyleri basld. Gontorov isedaha yeni yazmaya balyor henz bir eyi neredilmedi. Her ikisi de son derece takdirediliyor. Ama u anda zirvede olan benim ve bunu sonuna kadar koruyacam umuyorum.Edebiyat hayatnda hi bir zaman bu gnk gibi alma, faaliyet olmamt. yi bir iaret bu.(Bundan sonra Dostoyevski'nin hayat hakknda baz nemsiz ayrntlar yer alyor. Diertavsiyeler yannda Gthe'nin Reineke Fuchs'unu evirmesini sylyor.)XII KARDE MICHAEL'e(Tarihsiz) 1846

ok sevgili kardeim.Sana sadece bir ka satr yazabileceim. Ynla korkun zntlerim var ve durumum daumutsuz. Gerek u ki. btn plnlarmn artk hi bir deeri kalmad. Hazrlad-m hikyekitab ve sana bahsettiim btn hikyelerden hi biri son zamanlarda baslmad. HattaSakallar bile bamdan attm. Tmn birden braktm zira hepsi benim uzun sre evvelyarattm eserlerin eski bir tekrarndan baka bir ey deildi. Yepyeni, prltl, hayat dolu,de-iik; sryle fikirlerim var ve hepsi domak iin sabrsz-lanyor. Sakallar n sonunu yazarken bunu kendim grdm. Benim durumumda heryeknesaklk ldrcdr.Yeni bir hikye zerinde alyorum. Eser tpk Yoksullar da olduu gibi kolay ve rahatgidiyor. Bu hikyeyi Krayevski'ye vermeye karar verdim. Bu Sovremennik'deki efendileri

belki kzdracak. Buna ben de zleceim ama fazla deil. Eer eser Ocak ayna kadar hazr


18/125

olursa, gelecek yl hi bir ey bastrmyacam: Yeni bir roman yazmaya karar verdim vebunu yapana kadar da hi dinlenmi-yecein.Ama bu arada ne ile geineceim? Yoksullar ve yeni batan yazdm Goliadkin i kitapolarak karmak niyetindeyim...XIII KARDE MICHAEL'e

26 Kasn, 1846Neretme konusundaki btn tasarlarm suya dt. Btn bu fikirler kr salyaca pheliolduu gibi olumam ve ok zamana muhta almalardr. Halk belki tutard. Ama ben

bunu gelecek gze atmaya karar verdim. O zamana kadar daha iyi tannacam gibi, durumumda daha kesinlemi olacak. Ayrca biraz para da geliyor. Moskoval bir ressam Goliadkin iresimledi. Dier ikisi ise Yoksullar n resimlerini yapyorlar. Hangisi daha baarl olursa

paray o alacak. Bernardski (Not: O zamanlar ok tannan bir kitap ressam ve klie oymacs)ubat aynda benimle i yapmak istediini sylyor. Onun resim-4243leri ile ssl kitaplarmn bask hakkn kendisine verecek olursam bana belirli bir

para diyecekmi. imdiye kadar l Ruthlar resimlendirmekle uram. Tek

kelimeyle bask fikirleri artk ilgilendirmiyor beni. Bundan baka vaktim de yokzaten. Yaplacak sr ile ilerim, almalarm var. Sana unu da syliyeyim ki,

Nekressov Sovre-mennik'i, temsil ettii iin dergi ile olan btn ilikilerimi kestim.Krayevski'ye yazdm iin bana hayli kzd (Oysa aldm paray demek iin bunuyapmak zorundaydm.) ayrca kendi istei gibi, artk O. Z.'nin yazar listesindeolmadm aka bildirmemem onu sinirlendirmi. En ksa bir gelecekte benden hi

bir yaz alamyacann farkna varnca yzme kar bir takm kabalklarda bulunup,benden para istiyecek kadar delice ileri gitti. Szn kabul ederek btn yeknuAraln 15'inde diyeceime dair bir senet imzaladm. apkalar ellerinde karmagelmelerini grmek istiyorum. Kendisini batan aa bir halaynca, tpk soyulmu birYahudi gibi szlanp ylmaya balad. Szn ksas adi bir hikye. imdi etrafa,

benim kibirden aklm karp, para iin kendimi Krayevski'ye sattm haberiniyayyorlar. Zira Maikov gazetedeki yazlarnda beni vyormu. Bundan byle

Nekressov beni al aa etmek istiyor. Bielinski'ye gelince ylesine uysal ve kolaykandrlan bir kii ki, edeb konular hakknda bile haftada be defa fikir deitirdiioluyor. Mutlu gemi zamanlarmdan sadece onunla ilgimi kesmedim. Gerekten okiyi bir insan. Krayevski btn bu olan bitenlere ylesine memnun oldu ki, bana para verip

btn borlarm da Araln 15'ine kadar diyeceini syledi. Bu yzden yeni yln balarnakadar onunla almak zorundaym.Bak imdi kardeim - btn bu olanlardan sonra salam ve kuvvetli bir karara vardm. stidadolan ve yeni tomurcuklanmaya balyan bir yazar, gazete sahipleri ve nairlerle dosta ilikiler

kuracak olursa, sadece kendini yaralam olur. Zira bunun neticesi, karlarndaki aalk44kiiler hemen kstahlk etmeye ve adice davranlarda bulunmaya balarlar. Bundan baka birsanat bamsz olmal ve hereyden nce elindeki alma gcn kutsal sanat ruhunaadamaldr.Byle bir zorlu alma, kutsaldr, temizdir ve temiz yreklilie ihtiya gsterir: yreimruhumda canlanan hayllerle, imdiye kadar asla arpmad gibi arpyor. Sadece ahlakendeil ayn zamanda vcutce de bir deiim geirmekteyim. Hi bir zaman byle aklm

bamda, shhatli olmamtm. Ruhum hi bir zaman bylesine rahat olmad. Btn bunlar iyidostlarma borluyum: Beketov, Saliubezki ve beraber oturduum dierleri. Namuslu, hassasigdleri, iyi kiilikleri salam dostlar. Onlarla ilgi kurmam iyiletirdi beni. Sonunda hep bir

arada oturmamz teklif ettik. Byk bir ev tuttuk ve btn masraflar eit olarak blmeye


19/125

karar verdik ki, tm ylda 1200 Ruble civarnda. Ortak yaamann nimetleri ne kadar byk!Kendimin bir odas var ve gn boyu alyorum.XIVuzun bir mektu-KARDE MCHAEL'e

(1847 Ylnn balangcnda yazlm bunun hami'i)Glkle inanacaksn buna. Edeb almalarmn nc yl olduu halde sanki hal birryann iindeyim. Kendi hayatm grmediim gibi bunun farkna varabilecek zaman bile

bulamyorum. Bireyler renmek iin de vaktim yok. Salam bir eye varmak istiyorum.Halk hakkmda ylesine kararsz bir hret yaratt ki, bu fkaralk cehenneminin ve devamlacele almann ne kadar devam deceini bilmiyorum. Ah bir kerecik istirahatedebilsem.XV KARDE MCIAEL'e(Hapisten)18 Temmuz 1849Sevgili kardeim,11 Temmuzda aldm mektubun beni inanlmayacak kadar sevindirdi. Sonunda

serbest brakldn. Gayet canl olarak, ailene kavutuun zaman, ne derece mutluolduunu hayl edebiliyorum. Seni ne kadar sonsuz sabrszlklarla beklemilerdir.Gryorum ki hayatn deiik bir ekil almann eiinde. imdi ne ile meguloluyorsun ve asl nemlisi, kendini geindirmek iin neler dnyorsun? in var m ? Neeit ? ehirde yaz gerekten de bir skntdr. Bana sadece yeni bir eve getiinden

bahsediyorsun; yeni evin her halde ok daha kktr. Gerekten btn yaz dardageiremediine zldm. Gnderdiin eylere teekkrler ederim. Beni gerektenoyalayp skntlarm azalt-: tlar. Sevgili dostum.bana midimi kaybetmememiyazyorsun. Gerekten de midimi kaybettiim yok. Kesinlikle hayat burada, hazin veyeknesak ama baka nasl olabilir? Her eyden evvel pek okadar deimez ekilde deskntl deil. Zaman burada ok intizamsz bir ekilde geiyor - yani bazen ok abuk,

bazen de ok ar. Zaman zaman byle bir yaama tarzna altm hissediyorum ve hibir eyin! fazla nemi olmuyor. Elbette btn cazip dnceleri ka-famdan silipatmak istiyorum ama, bazen baarl olamyorum buna. Genlik gnlerimin taptaze duyguve haylleri bir frtna gibi ruhumu dolduruyor ve ben gemii yeni batan yayorum.Olanlarn tabii sralaryla demek istiyorum. Simdi gnler bir hayli uzad iin, bir bakmadaha neeliyim yamurlu gnler dayanlmayacak kadar skntl ve46

byle zamanlarda istihkm bodrumlar korkun gaddar grnyorlar. Her ne hal isemeguliyetim var. Zamann bo yere gemesine imkn vermiyorum. ki romann ve hikyenin taslaklarn yaptm. imdi bir roman yazyorum ama fazla almaktan

kanyorum. yaptm zaman. bunu byk bir zevkle yaparm (imdiki kadar akla hi birzaman almadm) ve bu her zaman beni tahrik ettii. gibi sinirlerimi de etkiler. Hrriyetiinde altm zamanlar daima yaptklarm hayretle deitirmek zorunda kalrdm. Ama

buradaki heyecann sonu, yaplan ilerin yardmsz bir ekilde buharlanmas oluyor. Shhatimiyi, sadece basurlarmdan ve gergin olup devaml bir crescendo halinde olan sinirlerimdenikyetiyim. Ara sra nefes darl krizleri geliyor. tahma gelince her seferki gibi, hi detatmin edici deil. Uykum kt ve skntl ryalar gryorum. Gndzleri be saat kadaruyuyup, geceleri en azndan drt defa uyanyorum. Beni gerekten rahatsz eden; bu ite. Enkts alacakaranln balad saatler. Saat dokuzda buras olduka karanlk oluyor. ouzaman sabahn bir veya ikisine kadar uyuyamyorum ki, karanlkta. yatmak zorunda olduum

bu be saat yle kolay dayanlacak gibi deil. Bunlar shhatimi her eyden daha fazla

zedeliyor. Mahkememizin ne zaman bitecei hakknda hi bir ey syliyemem. Zira zamananlamn kaybetmi durumdaym. Kullandm bir takvimin zerini ilgisizce izip, her geen


20/125

gnn yanna, Bitti yazyorum. Buraya geldiimden beri fazla bir ey okuyamadm. Kutsallkeye ait iki seyahat notlar ile Demetrius von Rostof'un eserleri. Sonuncusu beni hayliilgilendirdi. Ama bu eit okuma nedir M? Ummanda bir damla. yle sanyorum ki diereit kitaplar beni fazlasiyle memnun edecekleri, kendi fikirlerimi dierlerininkiyle kyaslaypayarlamak bakmnda faydal. olacaklar ve benim baka bir havaya girmemi salyacaklardr.

te sana imdiki var oluumun btn ayrntlar - syleyecek baka bir eyim yok.Aileni shhatte bulmu olmana ok sevindim. Serbest braklman Moskova'ya yazdn m?Orada bir eyler yaplmamas ok yazk. Seninle bir gnck beraber olmay isterdim. Bukaleye getirildiimizden beri ay geti kim bilir daarcklarnda bizler iin dahaneler vardr. Her halde btn yaz sresince bir tek yeil yaprak bilegremeyeceim. Hatrlar msn Mays'ta bizleri o kk baheye karrlarddolamak iin, yeil yeni yeermeye balamt. Reval' hatrlamaktan bir trlkendimi alamyorum. Btn mevsim seninle beraberdik. Sonra mhendis okulunun

bahesi, senin de ayn benzetmeleri yaptn sanyorum. O kadar kederliydim ki.Ve btn bunlarn dnda daha bir ok kiileri grmek istiyorum. En fazla kimlerigryorsun? sanrsam herkes sayfiyededir. Ama kardeimiz Andrey kesinlikle ehirde

olmal. Nikolay'y gr-dn m? Hepsine benden selm et. Btn ocuklarn benim iin p.Karna selm syle ve beni dnmesinin beni ok mutlandrdn anlat. Benim iinzlme sadece bir arzum var - shhatte kalabilmek. Sknt geici bir eydir, Ne'eliolmak ise bende son areye dayanr. nsanlarn yaamak iin inanlmaz derecede isteklerive dayanma gleri vardr. Kendimde de bunun bylesine ok olabileceini asla tahminedemezdim. Ama tecrbelerimden imdi biliyorum bunu. Elveda, umarm ki bir ka satrseni memnun etmitir. Benim tandn kimi grrsen gr selmlarm syle - kimseyiunutma ben hi birini unutmadm. ocuklar hakknda ne dnyorlar ve ortadan

bylesine kaybolmam kendilerine nasl aklyorlardr! Hoakaln eer yapabilirsen O. Z. yiyolla. Hi olmazsa o zaman okuyacak bir eyim olur. Bir ka satr yaz bana - Bu beni sonderece mutlandracak.Gelecek sefere kadar!48XVI KARDEi MCHAEL'e(Hapisden)27 Austos, 1849'Sana cevap verebildiim iin ok mutluyum kardeim, ayrca gnderdiin kitaplara dateekkr ederim. Gene mutluyum ki ceza evi hayat vcudum zerinde kt etkiler yapmam.Her eyden evvel gnderdiin O. Z. iin minnettarm. Ama fazlasyle ksa yazyorsun, benimmektuplarm-sa seninkilerinden ok daha uzun ve etrafl her halde gelecek sefere daha iyiyazarsn.

Hakkmda sana kesinlikle syleyecek bir eyim yok imdiyedek durumumuz hakknda hi birey bilmiyorum.Kiisel hayatm her zamanki gibi yeknesak ama, iinde hemen hemen onyedi aa bulunan

bahede dolamama izin verdiler. Byk bir mutluluk bu benim iin. Ayrca akamlar bir demum veriyorlar bu da talihimin ikinci ksm. ncs ise ksa zamanda bana cevap verirsen

benim talihim olacak. O.Z. gelecek saysn da yolla bana. Durumum her sayy byk birheyecanla bekleyen taral bir yazar, ya da tarann yeknesak hayatnn skntsndan lecekhale gelmi bir arazi sahibinden farksz. Bana baz tarih eserler yollayabilir misin? ok iyiolur bu. Ama en iyisi bir ncil yollaman. (Her iki vasiyetleri de) ihtiyacm var. Eer mmknolabilirse Fransz'ca evirisini yolla. Yanna bir de Slav basks ekliyecek olursan bu da benimiin byk bir mutluluk olur.


21/125

Salm konusunda sana hi bir iyi ey syleyemiye-ceim. Bir aydan beri hemen hemenHint ya ile yayorum. Basurlarm her zamanki gibi ikence ediyorlar bana. Ayrca dahaevvel asla hissetmediim bir ar balad gsm-49F: 4de sinirlerimin bozukluu hissedilir derecede artt, hele ak-am saatlerinde. Geceleri

uzun ve korkun dler gryorum. Son zamanlarda sk sk, sanki altmdakizemin sallanyor. Bu da odam bir vapur kamarasna benzetmekte. Eskiden sinirlerimbeni ylesine rahatsz ettii vakit gerginlii yaz yazmakta kullanrdm. Byledurumlarda hem fazla hem daha iyi yazardm. Ama imdi kendimi bsbtn harapetmemek iin iten kayorum. hafta dinlenip bu sre iinde tek bir satr bile yazmadm,imdi yeniden balam durumdaym. Btn bunlar bir ey deil. Sonuna kadardayanabilirim. Belki dzelirim yeniden. Moskova'-dakilerin maceramzdan haberleriolmadklarn sandn, yazdn zaman beni son derece arttn. Bunu defalarcadnp vardm netice byle bir eyin imknsz olaca, oldu. Hereyden evvel

bilmeleri lzm gelir, ama ben onlarn bu sessizliini baka bir sebebe dayandryorum. Vebu. da her eyden evvel beklemi olmalardr. Gayet ak bu... (Mektup bundan sonra

kardeinin aile hayatndan bahsediyor ve Dostoyevski O. Z. de kan baz yazlarkonusunda nemsiz baz iaretlerde bulunuyor.)XVII KARDE MCHAEL'e22 Aralk, 1849(Hapisten)Bugn 22 Aralkta hepimizi Semyonovski meydanna gtrdler. Orada bizlere lmhkmmz okuduktan sonra pmemiz iin ha verildi ve balarmzn zerinde haner50krld. Mezar tuvaletlerimiz de (beyaz gmlekler) hazrlanmt. Sonra iimizden n lmcezasn yerine getirmek iin kazklardan yaplm itin nne gtrdler. Ben sradaaltncydm. er kiilik topluluklar halinde aryorlard bizi. Ben ikinci toplulukta olduumiin, bir dakikadan fazla mrm kalmamt. O zaman seni dndm kardeim benim. Sonanmda kafamda yalnz sen vardn. Belkide hayatmda ilk defa seni ne derece sevdiimi ozaman rendim sevgili kardeim. Son ayrlk da en yaknmda duran Plesteiev ile Dourov'ukucaklamam iin vaktim vard. Sonra ekilme emrini duyduk. Direklere balanm olanlargeri getirildiler ve bizlere mparator Hazretlerinin hayatmz baladn bildiren yazsnokudular. Sonra son hkm okundu. Sadece Palm affedilmiti. Ayn rtbeyle birli-ine yolland.F. DostoyevskiXVIII KARDE MCHAEL'e22 ubat, 1854

(Omsk'dan)Nihayet seninle daha aka ve daha makul bir ekilde konuabileceim. Ama bir satr dahayazmadan unu sormalym sana: Allah akna bu gnedek bana neden tek bir kelime bileyazmadn syler misin? Senden bunu nasl bekliyebilirdim ? En yalnz ve terkedilmidurumumda senin artk hayatta olmadm dnp korkun umutsuzluklara kaplyordum.Geceler boyu uzun uzun ocuklarnn51ne olduklarn dnyor ve onlara hi yardmda bulunma imknna sahip olmadm iinkt kaderime lanetler ediyordum. Ama senin hayatta olduunu iittiim zamanlar (ki busadece uzun sre ektiim hastalm srasnda oldu) sana ac bir ekilde sitemler ediyordum.Sonra akln bu kzgnlk sresi geiyor ve affediyordum seni. Kendimi kyasya zorluyordumseni hakl karabilecek bir sebep bulmak iin ve bunu bulduum zamanlarda rahatlyordum -

u ana kadar da sana olan inancm kaybolmu deildir zaten: Beni sevdiini ve benihatrladn biliyorum. Sana resm makamlarmz yolu ile bir mektup yolladm. Alm olman


22/125

gerekir bunu. Senden bir cevap beklediim halde, hi bir ey alamadm. O zaman banayazman yasaklanm myd? Ama ben byle mektuplara izin verildiini biliyorum. Zira siyassulardan buraya gnderilmi olan mahkmlar, ylda bir sr mektup alyorlar. HattDourov'a bile geldi. Defalarca grevlilere, mektuplama meselesinin nasl olduunu sordu-umuzda, bizlere mektup yollamann yasak olmadn akladlar. Ama ben senin bu

sessizliinin asl sebebini kuldum. Bir polis karakoluna gidemiyecek kadar tembeldin, ya dabir kere gittiinde, sana hi bir eyden haberi olmayan oir grevli Hayr cevabn verdi. Birsr kiisel korkular yaratmaya sebep oldun. Senin bir mektuba bile nem vermeyeceinidndke, gerekten daha nemli olan eylere de al-drmyacan kansna vardm.Mmkn olduu kadar abuk yaz ve cevap ver bana. Frsat kollamana lzum yok. Resmyollardan yolla. Elinden geldii kadar ak ve teferruatl yaz. Bu gnlerde somundan kesilmi

bir dilim ekmek gibiyim. Geriye uzanmak istiyorum ama olmuyor. Les absents ont toujourstort. Yoksa bu deyim ikimiz iin de mi gerek oldu ? Ama zme kendini: inanyorum sana.Cezaevinden kal bir hafta oldu. Bu mektubu sana en kesin bir gizlilikle yolluyorum.Kimseye tek bir kelime bile etme bu konuda. Sana Sibirya Ordu birlikleri'nin resm kanal ile

bir mektup daha yollyacam, ona en ksa zamanda

52cevap ver - bu mektuba ise ilk msait frsatta. Btn bunlara ramen yazacan resmmektupta, son drt ylda neler yaptn bana etrafl bir ekilde anlat. Ben ise kendi hesabmasana ciltler yollamak isterdim. Ama benim zamanm bu yapraa bile yetmediinden sanaancak ok nemli olan eylerden bahsedeceim.En nemli olan nedir? En nemli olan neydi benim yakn gemiimde? Hatrladm vakit bumektubun bile buna yeterli olmadn anlyorum. u anda aklmda olanlar sana naslsyliyebilirim ? Dndm eyler, yaptm eyler, yediim cezalar, varabildiimsonu. Byle bir greve kalkamam bile. Kesinlikle yaplamaz byle bir ey. Bir ii hi birzaman yarm brakmak istemem. Sadece bir para sylemek, hi bir ey sylememekdemektir. Her ne ise imdi tafsiltl bildirim eline geecek. Oku ve ne karrsan kar. Sanaher eyi anlatmak benim iin bir grev olduundan ie btn hatrladklarmla balyorum.Birbirimizden nasl ayrldmz aklnda m benim aziz ve sevgili dostum? Sen benimyanmdan ayrlmtn ki, mz, Dourov, Yastr-embski ve ben prangaya vurulmak zeredar karldk. Noel gecesi (1849) tam gece yars, zincirler ilk defa dedi-ler bana. Enazndan be kilo ektiklerinden yrmeyi inanlmayacak kadar zorlatryorlard. Sonra her

birimizi yanmzda birer jandarma olduu halde ak kzaklara bindirdiler - grevli kafileyiyola dzd - ve Petersburg'u terket-tik. Yreim arlamt sanki. Bir sr kark vedeiik, hi bir kesinlii olmayan hisler doldurdu iimi. Garip bir rpm gibi atanyreim onun arsn uyuturuyordu. Temiz hava canlandrcyd ve onun etkisinde her yenideneyin banda duyulan o canl garip merak ve sabrszlk beni ra-hatlandrd. Dikkatle

Petersburg'un bayram klar ile donatlm evlerine bakyor ve elveda diyordum her birineayr ayr. Senin evinin nnden getik. Krayevski'nin pencereleri prl prld. Bana, onun birNoel ziyafeti vereceini, senin ocuklarn ve karn Emilie Fyodorovna ile birlikte ora-53ya gideceini sylemitin. Evin nnden geerken korkun bir hzn kaplad iimi.Kklerden ayrlyordum. Onlar iin ylesine yalnz hissediyordum ki kendimi, yllarsonras bunu hatrladm zamanlar bile gzlerimin yaarmasna engel olamadm. Yaraslov'untelerine gtrlyorduk. drt durak sonra sabahn kurun alacakaranlnda Schls-selburg'da durup bir hana girdik. ylesine istekle ay itik ki orda, sanki bir haftadan berielimizi hi bir eye srmemitik. Sekiz aylk tutukluluktan sonra kzak iinde gittiimiz altmverst (1.07 Km.'lik bir Rus uzunluk ls) iyice amt itahlarmz. Bugn bile o halimizevkle hatrlyorum.

Kvammdaydm. Dourov devaml olarak gevezelik ediyor, Yastreemski geleceinistenmiyen korkularndan bahsediyordu. Hepimiz grevlimizle daha iyi ahbap olabilmek iin


23/125

elimizden gelen gayreti gsterdik. Bize karg arkadaa, iyi davranan yal ve iyi bir adamd.Hayatta ok ey grm. Btn Avrupay dolam. Yolda bize devaml yaknlk gsterdi.Ad Kusma Prokofyevi Prokofyef. Btn bunlarn arasnda bize bir de kapal kzak temin ettiki bu son derece makbule geti. Dayanlacak gibi deildi ayaz zira.Ertesi gn bayramd. Belirli duraklarda deien srclerin zerinde kpkrmz kuakl

kurun Alman abasndan paltolar vard. Kimseler grnmyordu ky sokaklarnda. BizleriPetersburg, Novgorot ve Yaroslavl Valiliklerinin uzaklarndan gtrdler. Birbirlerinden okuzakta sryle kk ve nemsiz ehirler vard. Ama bir Bayramda bunlardan birindengeecek olsak yiyecek boldu dorusu. Srdk - korkun srdk giyimlerimiz scakt, bu birgerek ama zaman zaman kzaklarda on saat oturmak zorunda kalyorduk, ancak alt veyayedi durakta bir mola veriyorduk. Sabaha kadar donuyor ve duraklardaki scak odalara zoralyordum kendimi. Sylemesi tuhaf ama bu seyahat tam mnsiyle bana shhatimikazandrd. Perm yaknlarnda baz geceler souk krk derece kadar oluyordu. Byle bir eyi54hi tavsiye etmem sana. Son derece kt bir ey bu. Ural-lar getiimiz an son derecehazindi. Atlar ve kzaklar karn derinliklerine battlar. Korkun bir kar frtnas vard.

Kzaklardan indik geceydi ve kzaklar kardan kurtarlana kadar ayakta bekledikzerimizde kar frtnas fr dolanyordu. Avrupa ve Asya'nn smrndaydk. nmzde Sibiryaesrarengiz geleceimizle birlikte uzanyordu. Ardmzda ise btn gemiimiz.ok hzn verici bir eydi bu. Gzlerim yalarla doldu. Yol boyunca kyller bizleri grmekiin akn akn kylerinden frlyorlard Duraklarda ise ayaklarmzda prangalar olduu halde

bizden istenen fiatlar aslnn misliydi. Btn gayretlerimize ramen Kusma Prokofyevi'inmasraflarmzn yarsn zerine almasna engel olamadk. Bylece btn yolculuk boyuncaher birimizin masraf sadece onbe ruble oldu.12 (1850) Ocakta Tobalsk'a geldik. lgililerin nnden geit resini yaptktan sonra zerlerimizarand ve btn paramz aldlar. Ben, Dourov ve Yastvembiski ayn hcreye kapatldk.Spieniyof ve .dierleri bizden nce geldikleri iin de birbirimizi ancak bir kere grebildik.Sana Tobolkta kaldmz alt gn iinde edindiim intibalar anlatmak isterdim ama buradayerim yok.Sana sadece orada bize gsterilen efkat ve yaknlktan bahsedebilirim ki, bu bize sanki btngemii unutturan bir mutluluk oldu. Buradaki eski mahkmlar (ve hatt karlar) bizimleilgilenip bizlerin tek dost ve akrabalar oldular. (Not: 14 Aralk 1S25 de yaplan Hkmetdarbesine katlan Aralklar ad verilen ve Sibiryaya srlen kiiler) Yirmi be yldrzdrap ve sknt imtihanna tutulan bu asl ruhlar! ok sk muhafaza altndatutulduumuzdan onlar pek sk grmemekle beraber bize elbise yiyecek gnderip rahatmztemin ederek bize cesaret verdiler. ok az ibie getirdiime ac bir ekilde piman oldumama onlar

55bana elbise de gnderdiler. Nihayet Tobolsk'dan ayrlp gn sonra Omsk'a vardk.Tobolsk'dayken gelecekteki stlerin konusunda bilgi edinmitim. Kumandan drst birkiiydi ama o Krivzov denen Binba inanlmayacak kadar adi bir zalim, ayya, he-kr -ksacas tahmin edilebilecek dehetlerin en byyd. Daha balangta Dourov ile benimankafalar diye armaya balayp haddimizi bilmediimiz ilk an dverek cezalandracanayemin etti. ki yldr bu grevdeydi ve imdiye kadar en iren ve kanuna uygunsuzeyleri yapmt. ki yl sonra yaptklarndan dolay asker mahkemeye verildi. Tanrkorudu beni ondan. Krktk sarho yanmza gelir (bir sefer olsun ayk grmedim)zararsz bir mahkmu arar ve sarho olduu mahkmun bahanesiyle onu dvmeye

balard. Sk sk geceleri gelerek rast gele ceza verir, unun veya bunun sa taraf yerine soltarafnda yattn, ya da kiminin uykuda konutuunu, dinlediini ileri srerdi. Ksaca sarho,

aklna gelen her ey. Uzun bir sre byle bir adama dayanmama imkn ve ihtimal yoktu.Ayrca, aylk tekmilleri de Petersburg'a yazan oydu.


24/125

Tobolsk'da mahkmlarla tanmtm. Omsk'da ise drt yl sreyle, onlarla beraber yaamakzorundaydm. Sert, kzgn ve ac kiilerdi. Asalete olan dmanlklar sonsuz olup asil olan

bizlere snrsz bir dmanlk ve nefretle bakyorlard. Ellerinden gelse i i yerlerdi bizi.Nasl bir tehlike iinde bulunduumuza kendin karar ver. Onlarla ayn adetleri paylamak,beraber yemek yemek, ayn yerde uyumak ve bize devaml olarak yaplan hakaretlere asla

itiraz edememek.Siz asillerin demir gagalar vardr. Para para ettiniz bizi. Efendiler sizken halka eziyetettiniz. imdi kt gnler kendi banza gelince bizlerle karde olmak istiyorsunuz. Bunakarat drt yl srayla geliti. Bizlere zdrap vermekten asla bkmayan yzelli dman. Buonlarn elencesi, oyunu, vakit geirme aracyd. Tek kalkanmz onlara karg ka-56ytsz olmak ve ahlk yksekliimizdi ki bunu tanyp kabul edip sayg duymak zorundakaldlar. Onlarn isteklerine ba; emeyiimize ardlar. Kendilerinden stnolduumuzu kabul ediyorlard. Suumuzun ne olduu hakknda en ufak bir fikirleri bileyoktu. Bu konuda son derece ihtiyatl olduumuz iin hi bir zaman birbirimizi anlamadk.Asalete kar gttkleri kin ve nefreti zerimize aktmalarna engel olmadk. Orda

geirdiimiz zamanlar ok ktyd. Asker bir hapishane sivil bir hapishaneden daha beter.Tm drt yl zindan duvarlar arasnda geirdim. Dar sadece ar i yapmak iinkarlyordum. Her zaman olmamakla beraber i ard. Ara sra kt havalarda yamurda yada kn dayanlmayacak ayazda kuvvetim terkedecekti beni. Bir seferinde cvann biledonduu krk derecelik bir soukta drt saat fazladan i yapmak zorunda kaldm. Bir ayamdondu. Hep birlikte bir baraka odasnda yayorduk. Yllar ncesi ie yaramadndan dolayyklmas gereken rezil bir tahta bina dn. Yazlar dayanlmyacak kadar scak, klar isedayanlmayacak kadar souk. Tahtalarn tm rm. Yerde bir parmak kalnlndaki

pislik her an iin kayp dmek tehlikesi yaratyor insana. Kk pencereler ylesine donmuki insan gndz vakti bile okumakta glk ekiyor. Camlardaki buzun kalnl sekiz onsantim var. Tavan akyordu. Her yerde esintiler var. Bir fya doldurulmu Ringa balgibiyiz.. Soba alt ktkle yand halde oda snmyor ve buzlar erimiyor. Btn ksresince ierinin, havas ekilir gibi deil. Mahkmlar ayni odada amarlarn ykyorlarve etraf ylesine ya oluyor ki kmldamaya cesaret edemiyor insan. Alaca karanlktan sabahakadar baraka odasn terketmemiz yasak. Kaplar kapal; D odaya tabii ihtiyalarngiderilmesi iin byk bir tahta yalak konulmu ki insann nefes almasnimknszlatryordu. Btn mahkmlar domuz gibi kokuyorlar, syledikleri insandan

baka bir ey olmadklar ve yaamak zorunda olduklar iin ellerinden fazla bir eygelmedii. plak tahtalar zerinde57uyuyoruz. Her kiiye bir yastktan fazla msade edilmiyor. zerimize ise ksa koyun postlar

rttmzden, ayaklarmz devaml olarak akta kalyor. Bu yzden de her gece devamlolarak donarcasna yoruz. Bitler, pireler ve her trl dier haarat anbarlar dolusu. Knzerimize ince koyun postlar, ayaklarmza ise ksa konlu izmeler veriyorlar giymek iin.Bu ekilde tehiz edildikten sonra da almak iin ayaza kyoruz.Yemee gelince, ekmek ve lhana orbas. Talimatnameye gre orbann iinde kelle banayzyirmibe gram et bulunmas gerek, iine daima sosis attklar iin ben bu g-ne dek gerek

bir et parasna rastlam deilim. Bayram gnleri yulaf ezmesi veriyorlar ama, iinde, hemenhemen yan damlas yok. Oru gnlerinde ise sadece lahana. Midem bu ekilde yemekten

berbat oldu. Sk sk hazmszlk ekiyorum.Btn bunlardan sen de gryorsun, insann burada parasz yaamasnn imkn yok. Eer

param olmasayd muhakkak mahvolurdum. Kimse dayanamaz byle bir hayata. Ama her

cezal bir takm el ileri yapp satyor, bu da onlarn eline bir ka kuru gemesini salyor.Ben sk sk ay iip kendime bir para et alyordum ki bu da benim kurtu- luum oldu. Ttn


25/125

imeden durmann imkn yok, aksi halde insan pis kokudan boulabilir. Btn bu ilergrevlilerden habersiz yaplyordu tabii.Sk sk hastahaneye yattm. Sinirlerim ylesine bozul-mutu ki sara nbetleri geirdim.

Neyse ok sk olmad bun-lar. Bacaklarmda da romatizma var. Btn bunlarn dnda iyihissediyorum kendimi. Bu rahatszlklarn zerine, bir de insann bir kitap bulmasnn

imknszln ekle. Bir kitap bulduum zamanlarda gizli okumak zorunda kalyordum.evremde ard aras kesilmez nefret, karklk, kavgalar, sregelen fitnecilikler hkmsrd gibi, bir dakika da yalnz kalmamn imkn yoktu -ve hi bir deiiklik olmadandrt uzun yl devam etti bu. Burada hi de mutlu olmadm sylersem bana inanrsn deilmi? Btn bunlara bir de58hi eksilmeyen, cezaya arptrlmak, zincire vurulmak, ruhun devaml eza ekmesini eklersenhayatmn tablosu kar karna.Btn bunlardan sonra, sana ruhumun, inancmn, aklnm ve yreimin deiikliklerin naslskntsn ektiini anlatmay denemiyeceim bile bu drt yl iinde. Ama aklm ebed birekilde teksif etmem, ac gereklerden kaarak ii-me dnmem meyvalarn vermeye balad.

Dier gnlerde asla dnmediim ylesine yeni fikirlerim ve mitlerim var ki. Btn bunlarsenin iin karmakark eyler olacandan dier konulara geiyorum. Bir kelime sylemekistiyorum sadece: Beni unutma ve bana yardm et. Paraya ve kitaba ihtiyacm var. Tanrakna yolla bunlar bana.Omsk nefret edilecek bir delik. Nerdeyse tek bir aa bile yok. Yazlar-scak ve rzgrlar,kum frtnalar, klar ise kar frtnas getirir. Etraf hemen hemen hi grmedim. Genellikleaskerlerin oturduu ok pis bir yer. Son derece de sefih ve bozuk ahlkl, avam tabakasdemek istiyordum. Eer bz kiileri kefetmemi olsaydm tam anlam ile aklm oynatrdm.Constantin vanovi vanov bir karde benim iin. Yapabilecei, elinden gelen her eyi yapt

benim iin. Kendisine borcum var. Eer Petersburg'a gelecek olursa ona yaknlk gster.Yirmi be ruble borcum var. Ama onun bana gsterdii yaknl, btn isteklerimi yerinegetirmesini ve benimle z kardeim gibi ilgilenmesini nasl deyebilirim? Bu bakmdankendisi tek teekkre borlu olduum kii deil. Kardeim, dnyada hl asil tabiatl kiilervar.Sana daha evvel de sylediim gibi, sessizliin bana z-drap veriyordu. Yolladn parayateekkr ederim. Gelecek mektubunda (resmi bile olsa, zira imdilik seninle mektuplamamnmmkn olup olamyacan bilmiyorum.) gelecek mektubunda, bana etrafl yaz. ilerinden,Emilie Fyodorov-na'dan, ocuklardan, tanlardan akrabalardan, Moskovada-kilerdenkimlerin lp kimlerin kaldndan ve zellikle kendi iinden bahset. Hangi sermaye ile

baladn (Not: Michael Dostoyevski'nin o zamanlar bir sigara fabrikas vard.) Kr59getiriyor mu? Paral msn? Ksacas, bana maddi bakmdan destek olabilir misin O halde

ka para yollyabilirsin ylda? Ama sakn resmi mektupla para yollama, hele emin ve gizli biradres bulamyacak olursam. imdilik, paketleri gnderen adm Michail Petrovi olarak kullan.(Anlyorsun deil mi?) u anda biraz param var ama hi kitabm yok. Bu yln dergileriniyollyabilir misin? Hi olmazsa O. Z'leri. Ama acele olarak istediklerim unlar (ok nemli)eski tarihiler (Franszca evirileri); yeni tarihiler: Guizot, Thierry, Thiers, Ranke vedierleri. Mill incelemeler, kilise bykleri. Ucuz ama en geni bilgi veren basklarn se.iadeli olarak yolla. Krgz bozkrlarnn ucunda olan Semipalatilsk'e gitmem emredildi.Adresimi bildireceim sana. imdilik u adresi vereyim: Semipalatinsk, Sibirya Alay,Yedinci Tabur, Er F. Dostoyevski. Resmi adres bu. Mektuplarn buraya yolla. Ama kitaplariin baka bir adres vereceim. imdilik Mic-hael Petrovi diye yaz. Unutma, her eydenevvel Almanca bir szle ihtiyacm var.

Semipalatinsk'de beni nelerin beklediini bilmiyorum. Hizmeti fazla nemsediim yok. Beniasl ilgilendiren, kendini kullan ve benim iin bz kiilerle ilgi kur. Bir iki yl sonra beni


26/125

Kafkas'lara gnderemezler mi ? Hi olmazsa o zaman Avrupa Rusyasnda olurum. En bykisteim bu. Tanr akna sala bunu benim iin. Kardeim! Beni unutma. Yazlarmla seniazarlyor, haysiyetini kryorum. Ama sana olan inancm henz snm deil. Kardeimsin ve

beni severdin. Paraya ihtiyacm var. Yaamak iin bir eylerimin olmas lzm. Bo yllarolmayacak bunlar. Benim iin sarfettikle-rin kaybolmayacak. Eer bana yardm edersen

ocuklarnn nafakasn alm olmyacaksn. Yaarsam bunu sana faizi ile derim-binlercedefa. Alt yla, belki de daha evvel, kadar kitaplarmn baslmasna izin alacamdan eminim.Belki ok baka trl de olabilir ama, imdilik pervaszca yazmak istemiyorum. Bendentekrar haber alacaksn.Bir gn gene greceiz kardeim. Buna kerrat cetveline inandm gibi inanyorum. Bu

benim ruhumda ap ak bir60ey. Btn geleceimi gryorum gzlerimin nn serili. Ve baarl olacam. Sadeceinsanlardan ve zalimlikten korkuyorum. Benden holanmyacak bir st subayla ne kadar kolaykarlaabilirim (byle kiiler de vardr). Devaml ekilde askerliin sertlikleriyle bana eziyetedip beni mahvedebi-lir-zira zayfna ve asker hayatnn tam ykn ekemem. Ordakiler

olduka basit kiilerdir diye teselli ediyor evremdekiler beni. Oysa ben basit olanlardan,kark olanlardan fazla korkuyorum. Zira bu eit kiiler her yerde ayndr. Cezaeviyllarmda aralarnda soyguncu-katiller olan kiiler tandm, nan bana ilerinde ylesinederin, kuvvetli ve iyi huylu olanlar vard ki, sert bir d grnn altnda altn bulmak byksevin oldu benim iin. Sadece bir iki rnek deil, ama bir s r. Dierleri de dpedz iyikiilerdi. Gen bir erke'e Rusa okuyup yazmasn rettim-soygun ve cinayet suundanSibiryaya gnderilmiti. Ne derece minnetdard bana. Baka bir cezal ise, kendisine vedaettiim zaman alad. Evet kendisine sk sk para vermitim ama, o kadar az ki! Oysa banakar olan kran ylesine snrsz! Ben ki dierleri ile olan ilikilerimde ylesine dzensiz,sabrsz bir kiilie sahibimdir. Fakat onlar bunu benim o andaki kafa durumuma vererek,tavrm hi homurdanmadan kabul ettiler. Srasyken syliyeyim: Ceza evindeyken nedeiik milletlerden ve deiik tipler ve kiilerle tantm. Onlarn hayatlarnn iindeyaadm iin gerekten onlar tandma inanyorum. Bir sr serserinin ve hrsznhayatlar rlplak nme serildii gibi her eyden evvel avam tabakasnn o kahrolmuvarolularn rendim. phesiz ki orda yaadn hayat bouna gemedi. Pek az kiinin

bildii gibi Rus halkn tandm. Bundan kibirleniyorum, ama bu kadar da affedilebilirsanrm.Kardeim! Bana hayatnn nemli olaylarn anlatmay unutma. Resmi mektubuSemipalatisk'e yolla-dierini yaknda renirsin. Petersburg'daki edeb evrelerdentandklarmzdan bahset (ok etrafl olarak) ve Moskova'daki akraba-61lardan. Kardeimiz Kolya nasl? Peki, ya (ok nemli bu) kzkardeimiz aa ne yapyor?

Daymz hayatta m hl? Peki ya Andrey kardeten ne haber? Teyzemize Vera eliyleyazyorum. Aman Tanr akna bu mektubu bir lm srr gibi tut ve hemen yak. Bu bir okkimselerin ban derde sokabilir. Bana kitaplar yollamay unutma aziz dost. Her eydenevvel, tarihler, mill incelemeler, kilis'e bykleri, O.Z.ler ve kilise tarihi. Hepsini birdenyollama. Mmkn olduu kadar sk aralklarla yap bu ii. Senin paran sanki kendi pa-rammgibi sarfediyorum ama bunun sebebi senin bu gnk durumunu bilmememden ileri geliyor.Bana ilerinden geni olarak bahset ki, bu konuda bir fikir sahibi olaym. Fakat una iaretkoy kardeim: Kitaplar benim hayatm, yiyeceim ve geleceimdir. Tanr akna terketme

beni. Yalvarrm. Kitaplar aka yollamak iin izin almaya al. Ama tedbirli ol. Eeraka yollanabilirse aka yolla. Eer yollana-myorsa o zaman Constantin vanovikardein adresine yolla. Elime geer benim. Aklma gelmiken syliyeyim. Kendisi hem

de bu yl Petersburg'a geliyor. Sana her eyi anlatr. Nasl bir ailesi var! Ve nasl bir kars!Gen bir kz. Ara-lk lardan Annenkov'un kz. O ne yrek, o ne huydur-ve hele btn


27/125

geirdiklerini dnecek olursan. Bir hafta sonra Semipalatinsk'e gittiim zaman kapal biradres bulmaya uraacam. Henz zayf olduum iin bir sre burada kalmak zorundaym.(Bana Kuran', ve Kantin Saf dncenin eletirmesi ni yolla.) Eer resm olmayanyollardan kitap gnderme frsat eline geerse Hegel'i yolla-Bilhassa Hegelin Felsefetarihini. Btn geleceim bunlara dayanyor. Tanr akna imknlarn kullan ve beni

Kafkasya'ya naklettir. Ayrca iyi haber alan kiilerden kitaplarm bastrabilip bas-tramyacan renmeye al ve hangi yoldan bu izni tas-dik ettirmek iin kime mracaatetmem gerektiini bildir. izin iin bir iki yla kadar bavurmak kararndaym. Yalvarrmo zamana kadar destek ol bana. Parasz, askerlik hayatnda mahvolabilirim. Onun iin ltfen!;i Belki balangta dier akrabalar da bana biraz yardm;.62ederler. Byle olursa paray sana versinler, sen yollarsn. Teyzeme ve Vera'ya yazdmmektuplarmda kesinlikle paradan bahsetmedim. Eer beni dnyorlarsa kendileri tahminedebilirler bunu.Filibov, Svastopola gitmeden evvel yirmibe ruble verdi bana. Komutan Nabokov'a braktiin evvelden hi bir haberim olmad. Hi param olmadn dnm. yi yrek-ii kii.

Srgnde olan bizimkilerin vaziyeti kt deil. Toll cezasn tamamlad ve imdi sakin birekilde Tornsk'da oturuyor. Yastremskl Tara'da. Onunda cezas dolmak zere Spiyeayovrkutsk eyaletinde. Herkese sevdirmi kendini vs hrmet ettirmi. Garip bir kaderi var buadamn. Ne zaman, ve nerede hangi artlar altnda olursa olsun meydana ktnda yannasokulunmaz kiiler bile kendisine sayg gsteriyorlar. Petraevski'nin her zamanki gibi akl

banda deil. Monbelli ve Loov iyiler. Peki sen naslsn bakalm ? Madam Pleiyev'i sk skgryor musun? Olu ne yapyor? Buradan, geen cezallardan duyduuma gre hayatta veOmsk znda-nndaym. Golovinski de uzun bir sreden beri Kafkasyada. Senin edebalmalarn ve edebiyatla ilikin nasl? Bir eyler yazyor musun? Krayeski'den ne haber?Onunla ilikin nasl? Ostrovski beni ilgilendirmiyor. Pissernski'den hi bir ey okumadm.Druinin'den nefret ediyorum. Eugenie Tur byledi beni. Krestovski'den de holanyorum.Sana ok daha fazla yazmak isterdim ama, arada

mektuplar dostoyevski

Documents