ANG ALAMAT NG KASOYNoong unang panahon ay nasa loob ng kasoy ang abuhing buto nito. Lungkut na lungkot ang buto sapagkat madilim na madilim sa loob ng kasoy. Lalo itong nalungkot nang malamang magdaraos ng isang handaan ang Adang kagubatan. Sa gabi ng handaan ay ipinatawag ng Ada ang lahat ng hayop at halaman.Ang buong kagubatan ay nagliliwanag sa tama ng mga ilaw ng parol ng mga Alitaptap. Ang huni ng mga Kuliglig at kokak ng mga Palaka ay sumasaliw sa awit ng mga Maya. Masayang kasayaw ng mga Kunho ang mga !sa" ng mga #lpant ang mga Tamaraw" ng $ibra ang Tsonggo. Kaparha naman ni Kangkong ang Sitaw" ni Mangga ang %alanghita" ni Saging ang Papaya.Lahat ay nagsasayaw. Lahat ay kumakanta. Masayang&masaya ang kagubatan. 'ukod tanging ang buto ng kasoy ang lungkut na lungkot.(Mabuti pa sila" nakikita ang masayang paligid. )to ako" nakakarinig ng awit at tawanan pro hindi naman nakikita ang katuwaan.*Naulinigan ng makapangyarihang Ada himutok ng 'uto.(Gusto kong maging maligaya ka. May kahilingan ka ba+* (Ayoko pong nakakulong sa madilim na lugar na kinalalagyan ko. Naiinggit ako sa ibang hayop at halaman na tuwang&tuwa kapag may handaan sa kagubatan. Nakakasama sila sa pagsasaya. )indi lang nila naririnig kundi nakikita pa ang katuwaan ng lahat. Maawa kayo" mahal na Ada. Gawan ninyo ng paraang makalabas po sana ako sa pagkakakulong ko sa loob ng prutas na ito.*Naantig ang maawaing damdamin ng mahal na Ada. ,winasiwas nito ang nagniningning na pananglaw. Sa isang iglap ay nakalabas sa madilim na kulungan ang 'uto.*Masayang&masayang napanood ng 'uto ng Kasoy ang sayawan" kantahan" at pagkakatuwaan ng mga hayop at halaman.Ang malakas na pagkokak ng mga Palaka at paghuni ng mga Kuliglig ay sumaliw sa awit ng mga Maya. Sa tuwa ng #lpantay kummbut&kmbot ito sa pag&indak. Napapasabay din sa pagimbay angmahagway na Kawayan kasama ang Pagong na nagbababa at nagtataas ng bahay&bahayan.)atinggabi na nang iwasiwas na muli ng butihing Ada ang kaniyang makinang na pananglaw. )udyat iyon ng pamamahinga. Pinatay na ng mga Alitaptap ang parol nila. Nalungkot ang 'uto nang dumilim na ang paligid. Nahahalinhan ng takot at lungkot nang kumulog at kumidlat. Napansin ng 'uto na nagsipagtago ang mga hayop sa mga kuwba. Mahigpit namang ikinabit ng mga halaman ang mga ugat sa ilalim ng lupa. Tulad ng dapat asahan" bumuhos na ang malakas na ulan. Takot at kinakaliglig sa lamig ang 'uto.(Ga-Ganito pala sa labas. Ma-Mamamatay ka sa sobrang ginaw. Mabibingi ka sa ingay ng kulog. Malamang na tamaan ka pa ng kidlat. A-Ayoko na sa labas.* )indi pinakinggan ng Ada ang abuhing 'uto ng Kasoy. 'ilang panghabambuhay na parusa ay pinamalagi ng Adang manatili sa labas ng Kasoy ang abuhing 'uto nito. ,yan ang Alamat ng Kasoy at ng di nito makuntntong 'uto )inding hindi ko malilimot ang munting bayang iyon na nasa tabi ng dagat. ,to.y mistulang kabibing itinapon sa gitna ng tubig. Parang biyaya ng kalikasan" kapirasong matabang lupang kapatagan na ang mga paa ay nabababad sa alat / iyan ang NAS!G'!.Minahal ko ang kanyang maliliit na burol at mga talampas at lumalagaslas na batis. 0alang maipaglihim na kagandahan ang bayang yaon pagka.t ang lahat na.y aking sinaliksik. Ako ngayon ay nasapusod ng Mindanao subali.t ang apat na taong aking ipinamalagi roon ay laging nagsasayaw sa aking balintataw. Ako.y palaaral ng buhayng tao at sapagka.t ako.y isang guro kaya natutuhan ko ang mga ugali" pamahiin at tradisyon ng mga mamamayan doon. Samantalang sinusulat ko ito ay nagbabalik mandin ang aking gunita sa bayang iyong pinatamis ng asukal at pulot&pukyutan. Ang sumusunod ay isang alamat na napulot ko roon. Sakaling may isang manlalakbay na magawi sa bandahing iyon" walang salang maririnig niya ang alamat na ito na ginagawang panghl ng mga ina sa duyan ng mga bunso" ikinukuwnto ng mga lolo sa kanilang mga apo at pinapaksa ng mga binata.t dalagasa kanilang usapan samantalang nagpapainit sa kalan lalo.t malamig ang Pasko. Noo.y )imagsikan ng 1234. Ang pag&ibig ay laging bahagi ng digma. Si Milda ay dalaga ng nayon at libu&libo ang kanyang tagahanga. Si Nardo nama.y isang binatang mangingibig na nagkapalad sa lalong mapalad sapagka.t ang kanyang pag&ibig ay tinugon ni Milda ng kapwa pag&ibig. Si Nardo ay napabilang sa mga unang kawal na pumalarangan sa digma upang ipagtanggol ang karangalan ng bayang api.Kanyang ikinalulungkot na lisanin si Milda nguni.t kailangan nang masugpo ang pagmamalabis ng mga Kastila. (Milda" ipangako mo sa akin na ikaw ay si Milda rin sa aking pagbabalik.* (Ako.y nangangako5*(Anaki.y di mo ikinababalisa ang aking pag&alis5* (,kinatutuwa ko ang iyong paglisan hindi dahil hindi kita minamahal kundi sapagka.t nag&uumapaw ang pag&ibig ko sa ,nang bayan. Ang iyong pag&alis ay nangangahulugan ng kanyang katubusan. Tinatawag ka ng tungkulin. )indi maaaring ikaw ay laging nasa aking piling. Alam mo ba kung ilang mga tahanan ang nawasak dahil sa panggagahis ng ating mga kaaway+* (Subali.t Milda" kita.y iniibig5* (Mahalin mo ang bayan nang higit kaysa akin5*(Kasama mo ako hanggang libingan5*At sila.y naghiwalay. Nagtumulin ang paglipas ng mga araw. 0alang balita galing kay Nardo. Tapos na ang )imagsikan at nag&uwian na ang mga kawal nguni.t walang Nardong nagbalik5 Siya kaya.y isa sa mga sinawing&palad+Si Milda" sa paglipas ng mga araw ay sumailalim sa mga pagsubok5 Kanya kaya itong mapaglalabanan+ Siya ay maganda. Ayaw niyang sayangin ang kagandahang iyon upang malaing sa init ng tag&araw. Siya.y bata pa. Nasa kanyang dugo ang pusok ng paghihimagsik.Nasa kabataan ang paglimot. Ang kabataan ay nakadarama6 ang katandaa.y tagagunita lamang5 Siya ba.y inilaang maghintay na walang katapusan+ Maraming mga binatang nagpapaligsahan sa paghingi ng kanyang kamay5 (Talaga bang hindi mo malilimot si Nardo+* anang isang mangingibig. (Ang panahon lang ang nakababatid. Ang panahon lang ang makahihilom sa matanda nang sugat5* (Anong kahulugan ng iyong pagpapakasakit gayong alam ng madla na si Nardo ay nasawi sa labanan+ Nasaksihan ng aking mga mata ang kanyang dakilang pagkamatay sa labanan sa Kakarong5* Ang panunuyo ay natapos sa altar. Sina Milda at Nilo ay nagtaling&puso. ,pinailanglang ng dupiki ng batingaw ang kasayahan subali.t ang buhay ay di laging ngiti at awit6 manapa.y ito.y isang mahabang rosaryo ng pagtitiis. Minsan" si Nilo ay wala sa tahanan. Siya.y may pinuntahan kaya si Milda ay napag&isa. Noo.y hatinggabi. Siya.y balisa at hindi mapalagay. May narinig siyang halinghing ng kabayo. Kinamaya&maya.y isang lalaking nakarayadilyo ang kumatok sa pinto. Siya ay nakapasok at si Milda.y nagitlahanan at di makapagsalita. (Milda" kay aga mong nakalimot5* (Nardo" Saan ka nagsuot sa marami nang mga taon+ Maaari- bang- Maaari ka bang magpatawad+ 'igyan mo ako ng pagkakataong magpaliwanag.* (Nababatid ko na ang lahat. )indi na kailangan ang paliwanag. Ang %iyos ang magpapatawad. )indi ako. Ang aki.y paghihiganti5 Milda" ikaw ay may utang na dapat pagbayaran. Ako.y naparito upang maningil. Kung batid mo lamang ang mga hirap na aking tiniis5 )indi ka sana naging malabiga5* Napahandusay si Milda sa sahig at nawalan ng ulirat. ,sinakamay ni Nardo ang batas. %i ba.t siya ang batas+ %i ba.t ang lakas ang siyang batas+ ,tinaas ni Nardo ang kampilan" at itinuon ang mga mata sa langit saka nagdasal7 (Patawarin mo ako" O %iyos. ,to na po lamang ang tanging landas5* Kanyang biniyak ang dibdib ni Milda at kinuha ang puso. (Sa kanya" sinuman siya" ang laman" subali.t sa akin- ang para sa akin ay ang puso pagka.t ako.y tapat hanggang wakas5* ,binaon ni Nardo sa looban ang puso ni Milda. ,to.y lagi niyang dinidilig tuwing umaga. ,nalagaan niya nang buong ingat at anong pagtataka niya nang mamalas ang maliit na halamang tumubo sa kanyang pinagbaunan. Ang halaman ay parang hinuhugot sa paglaki dahil sa tulong ng araw at ulan" hanggang sa ito.y mamulaklak. At di kasi" ang mga bulaklak ay naging mga bunga. ,sang hapon nang si Nardo ay nagpapahinga sa lilim ng halaman" siya.y nalaglagan ng isang bungang hinog. )indi napagwari niNardo kung anong uri ng bunga ang kanyang pinagmasdan. Tinanong niya ang sarili kung bakit ang buto ay nasa labas5 ,to ay hugis puso na pabiyak. ,yan kaya angpuso ni Milda+ Noo.y lumulubog na ang araw sa abuhing 'undok ng Tagaytay. Sa duklay ng sanga ng halaman ay may kulasising umawit. Si Nardo.y tila nangangarap.Lumuhod at nanalangin7 (%iyos ko" si Milda ba.y ,nyong pinatatawad+* Mandi.y parang baliw si Nardo. Kinain niya ang buto sa halip na bunga. Noon di.y siya.y namatay subali.t ang kasoy hanggang sa mga sandaling ito.y naroroo.t buhay" namumunga at sumasagisag sa pagtataksil ng apo ni #8a.