หมายเหตุ : เน้ือหาบางสวนถูกเซ็นเซอรจากตนฉบับ

Confidential ลับ

Memorandum of conversation บันทึกชวยจําแหงการสนทนา Participants : ผูเขารวม :

Ex-Prime Minister Luang Thamrong Nawasawat, and อดีตนายกรัฐมนตรี หลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ Ambassador Edwin F. Stanton เอกอัครราชทูต เอ็ดวิน สแตนตัน

American Embassy Bangkok, Siam สถานเอกอัครราชทูตอเมริกัน กรุงเทพ, สยาม March 31, 1948 วันท่ี 31 มีนาคม 2491

Subject : Current Political Situation หัวขอ : สถานการณการเมืองในปจจุบัน Former Prime Minister Luang Thamrong Nawasawat had tea with us yesterday. He was looking well and said that he had gained some weight during the past three months and was happy to be out of politics. He said he intended to proceed to Hua Hin, the seaside resort, in the next few days and after a brief vacation there would go into the forestry business. In this latter connection he said that being Prime Minister of Siam was an expensive matter and that while in office he had found it necessary to supplement his small office salary of 2,000 baht per month by expenditures from his own personal fund. อดีตนายกรัฐมนตรี หลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ รวมดื่มน้ําชากับพวกเราเม่ือวานนี้ เขาดูดีและบอกวา เขาน้ําหนักเพิ่มข้ึนระหวาง 3 เดือนท่ีผานมา และมีความสุขท่ีออกจากการเมือง เขาบอกวา เขาต้ังใจเดินทางไปหัวหิน, สถานท่ีพักตากอากาศริมทะเล, ในอีกไมกี่วันขางหนา และภายหลังการพักรอนระยะส้ันจะเขาสูธุรกิจปาไม ในการติดตอคร้ังหลังนี้เขาบอกวา การเปนนายกรัฐมนตรีแหงสยามเปนบทเรียนราคาแพง และวา ขณะท่ีดํารงตําแหนงเขาพบวา มันจําเปนท่ีจะจุนเจือตอรายไดอันนอยนิดจากการดํารงตําแหนงของเขาจํานวน 2,000 บาทตอเดือนดวยรายจายจากเงินทุนสวนตัวท่ีเปนของเขา I found Luang Thamrong disposed to discuss the political situation in his usual frank and forthright manner. He referred first to the coup d’etat and recalled that he had from time to time assured me that he felt fully capable of preventing Field Marshall Phibun from returning to power. He said by way of explanation of the events which took place on the night of November 8 that he was in fact capable of

หมายเหตุ : เน้ือหาบางสวนถูกเซ็นเซอรจากตนฉบับ

controlling Phibun by political means and had believed that General Adun would prevent any military coup d’etat. Speaking of the future and the intentions of the Field Marshall, he said he was certain in his own mind that Phibun’s character had in no way changes, that the Field Marshall was still a very ambitious man and that he unquestionably desired to become Prime Minister. In this connection Thamrong said it was his belief that the Field Marshall would bide his time and seek to achieve his ambitions by Parliamentary means. Thamrong added he thought this development might materialize when Parliament was reconvened in October of this year. Luang Thamrong also described Madame Phibun as a very forceful personality and a person of consuming ambitions. He seemed to think that she was pressing the Field Marshall to take control of the country. ขาพเจาพบหลวงธํารงนาวาสวัสดิ์ซ่ึงสมัครใจท่ีจะสนทนาถึงสถานการณทางการเมืองอยางตรงไปตรงมาตามปกติของเขาและอยางลักษณะเปดเผย เขาอางลําดับแรกถึงการรัฐประหาร และระลึกวา เขาพยายามคร้ังแลวคร้ังเลาเพื่อรับประกันขาพเจาวา เขารูสึกถึงความพยายามอยางเต็มท่ีท่ีจะปองกันจอมพล พิบูล [สงคราม] จากการกลับคืนสูอํานาจ เขายกตัวอยางการอธิบายถึงเหตุการณซ่ึงเกิดข้ึนในตอนกลางคืนของวันท่ี 8 พฤศจิกายนวา เขาในความเปนจริงพยายามท่ีจะควบคุมพิบูลจากความมุงหมายทางการเมือง และเช่ือวา พล.ต.อ. อดุล [อดุลเดชจรัส] จะปองกันการรัฐประหารทางทหารใดๆ กลาวถึงเร่ืองอนาคต และความต้ังใจของจอมพล, เขาบอกวาเขาเขาถึงอยางแทจริงในจิตใจของเขาวา บุคลิกของพิบูลไมมีทางเปลี่ยน, ท่ีวา จอมพลยังคงเปนคนท่ีมีความทะเยอทะยานมาก และท่ีวา เขาปรารถนาอยางไมตองสงสัยท่ีจะเปนนายกรัฐมนตรี จากการติดตอกันคร้ังนี้ ธํารงบอกวามันเปนความเช่ือของเขาท่ีวา จอมพลจะรอคอยเวลาของเขา และจะแสวงหาเพื่อบรรลุถึงความทะเยอทะยานของเขาจากวิธีการทางรัฐสภา ธํารงเพิ่มเติมวาเขาคิดวาการพัฒนาน้ีอาจจะกลายเปนจริงเม่ือรัฐสภาเปดประชุมคร้ังใหมในเดือนตุลาคมของปนี้ หลวงธํารงยังคงอธิบายถึงภรรยาของพิบูลซ่ึงเปนผูท่ีทรงอิทธิพลมาก และเปนบุคคลที่ทะเยอทะยานอยางถึงท่ีสุด เขาดูเหมือนคิดวา เธอกําลังบีบจอมพลเพื่อควบคุมประเทศ Referring to himself, Luang Thamrong said he had no intention of injection himself into the present political situation. He said he thought it was in the best interests of the country that Khuang and his government should be given an opportunity to show that they could do and that therefore he had turned a deaf ear to numerous overtures made to him by so-called opposition groups in Parliament. He said that while the opposition in the Lower House was by no means well organized and did not represent a united group in view of divergent personal and political intentions, nevertheless these groups were already seeking to “make trouble” for Khuang. Thamrong said he had experienced precisely that same difficulty when he was Prime Minister and went on to say that the British Parliamentary system would not work in Siam and that the only way the government could be sure of Parliamentary support was by buying such support. He added he knew Khuang would have precisely the same difficulty. By way of illustrating his

หมายเหตุ : เน้ือหาบางสวนถูกเซ็นเซอรจากตนฉบับ

point, Thamrong mentioned the fact that he had been approached within the past week by five members of Khuang’s Democrat Party who were willing to give him political support for a price. อางถึงตัวเขา, หลวงธํารงบอกวาเขาไมมีความตั้งใจท่ีจะดึงตัวเขาเขาสูสถานการณทางการเมืองปจจุบัน เขาบอกวาเขาคิดวามันอยูในชวงท่ีนาสนใจท่ีดีท่ีสุดของประเทศท่ีวา ควง [อภัยวงศ] และรัฐบาลของเขาควรจะไดรับโอกาสท่ีจะแสดงใหเห็นวา พวกเขาสามารถปฏิบัติงาน และดังนั้นเขาตองทําเปนคนหูหนวกจากการลองใจจํานวนมากท่ีมีตอเขาจากฝายตรงขามท่ีรูจักอยางแพรหลายในรัฐสภา เขาบอกวา ขณะท่ีฝายตรงขามในสภาผูแทนราษฎรซ่ึงไมมีวิธีการตอการจัดการท่ีดี และไมไดแสดงใหเห็นถึงความเปนกลุมกอนเดียวกันในมุมมองแหงความแตกตางของบุคคลและความต้ังใจทางการเมือง, อยางไรก็ตามกลุมเหลานี้พรอมท่ีจะแสวงหาการ “สรางปญหา” สําหรับควง ธํารงบอกวาเขามีประสบการณอยางละเอียดตอความยากลําบากแบบเดียวกันเม่ือเขาเปนนายกรัฐมนตรี และยังคงบอกวา ระบบรัฐสภาอังกฤษจะไมสามารถใชงานในสยาม และวาทางเดียวท่ีรัฐสภาสามารถท่ีจะม่ันใจตอการสนับสนุนของรัฐสภาคือ การซ้ือการสนับสนุนอยางเดียว เขาเพิ่มเติมวาเขารูวาควงจะพบกับความยากลําบากแบบเดียวกันอยางแนนอน ตัวอยางของประเด็นของเขา, ธํารงเอยถึงความจริงท่ีวา เขาถูกตีสนิทเม่ือสัปดาหท่ีผานมาจาก 5 สมาชิกพรรคประชาธิปตยของควงผูซ่ึงสมัครใจท่ีจะใหความชวยเหลือทางการเมืองตอเขาดวยเงิน In discussing the question of the late King’s death, Thamrong said he did not know whether this tragic incident would ever be cleared up. He said speaking quite confidentially the evidence which was accumulated while he was Prime Minister tended to implicate ****** , but that he would never have dared to hint by any official action that such was the case. He asserted that Nai Pridi had found himself in a similar predicament and scoffed at the idea that Pridi might be implicated in any way. I asked him what he thought the consequences might be if it should be revealed that ****** is in fact involved. He said he presumed that ************** and thought that this development would be followed by a period of confusion and wild intrigue. He said Prince Chumphot was ****** , but because Chumphot and his wife were unpopular it was doubtful whether he would ever actually *************. He added that ****** to Prince Chumphot was Prince Phanuphan, who he said was equally unpopular. He said that this question of personalities complicated the situation and was most unfortunate inasmuch as he felt Siam could not dispense with the monarchy, which represented a stabilizing influence. ในการสนทนามีการตั้งคําถามถึงการสวรรคตของกษัตริยพระองคกอน, ธํารงบอกวาเขาไมทราบถึงเหตุการณท่ีนาสลดใจนี้จะถูกทําใหกระจางหรือไม เขาบอกโดยการพูดอยางคอนขางม่ันใจตอหลักฐานซ่ึงถูกรวบรวมขณะท่ีเขาเปนนายกรัฐมนตรีซ่ึงโนมเอียงพัวพันถึง ****** , แตวา เขาไมเคยกลาท่ีจะเปรยโดยการแสดงออกอยางเปนทางการวา บุคคลนั้นเกี่ยวของกับคดีนี้ เขายืนยันวา นาย ปรีดี พบวาตัวเขาตกในสภาพกลืนไมเขาคายไมออกแบบเดียวกัน และถูกเยาะเยยจากความคิดท่ีวา ปรีดีอาจจะพัวพันทางใดทางหนึ่ง ขาพเจาถามเขาวาอะไรที่เขาคิดวาผลสรุปอาจจะเปน ถามันถูกเปดเผยวา ****** เกี่ยวของจริง เขาบอก

หมายเหตุ : เน้ือหาบางสวนถูกเซ็นเซอรจากตนฉบับ

วา เขาเช่ือวา ************** และคิดวา การพัฒนาน้ีจะตามมาดวยชวงเวลาแหงความสับสน และการวาง แผนรายท่ีไมยับยั้งช่ังใจ เขาบอกวา พระองคเจาจุมภฏ [พงษบริพัตร] ทรงเปน ****** , แตเพราะพระองคเจาจุมภฏและพระชายาของพระองคไมทรงเปนท่ีนิยม มันเปนความนาสงสัยท่ีพระองคทรง ************* อยางแทจริงหรือไม เขาเพ่ิมเติมวา ****** ตอจากพระองคเจาจุมภฏคือพระองคเจาภาณุพันธุ [ยุคล], ผูซ่ึงเขาบอกวาทรงไมไดรับความนิยมพอๆกัน เขาบอกวา คําถามเกี่ยวกับเร่ืองสวนบุคคลนี้ยากท่ีจะเขาใจตอสถานการณ และเปนความโชคไมดีท่ีสุด ดังนั้นเขารูสึกวาสยามไมสามารถปราศจากราชวงศ, ซ่ึงแสดงออกถึงอิทธิพลท่ีมีเสถียรภาพ I asked Luang Thamrong whether he thought there was any basis for rumors which circulate from time to time regarding the planning of another coup d’etat. He replied he had heard that General Luang Adun was busy attempting to arrange a coup which would place him in power. However, he said he did not believe that Luang Adun had any very substantial backing either among politicians or the military. As regards the young military group which executed the coup d’etat of November 8, he said they were restive but might be placated by being given promotions or government positions of some importance. He said nevertheless all these groups, including the Field Marshall, were in his opinion merely marking time and that there would be regroupings of these political and military forces in the next few months. I asked Luang Thamrong point black whether he given any consideration to joining force with Phibun. He replied emphatically that he would not work together with Field Marshall. Nevertheless I gathered from Luang Thamrong’s statements that he too was biding his time and waiting for the political wheel to make still another turn. I took occasion to stress that these constant political changes did the country no good and that given relative political stability there was no reason why Siam should not make rapid progress toward a return to normalcy. Thamrong agreed with me that Siam’s prospects are bright and added with a touch of humor that all that is necessary is to rid the country of the politicians. ขาพเจาถามหลวงธํารงวาเขาคิดวาจะมีตนกําเนิดแหงขาวลือใดซ่ึงหมุนกงลอคร้ังแลวคร้ังเลาถูกจับจองเปนการวางแผนแหงการรัฐประหารหรือไม เขาตอบวาเขาไดยินมาวา พล.ต.อ. หลวงอดุล ไมวางพอท่ีจะพยายามแจกแจงการรัฐประหารซ่ึงจะมีบทบาทตอเขาในเร่ืองอํานาจ อยางไรก็ตาม, เขาบอกวาเขาไมเช่ือวา หลวงอดุลมีการหนุนหลังท่ีเขมแข็งมากใดๆทามกลางนักการเมืองและทหาร เม่ือพิจารณาถึงกลุมทหารหนุมซ่ึงดําเนินการรัฐประหารเมื่อวันท่ี 8 พฤศจิกายน, เขาบอกวาพวกเขาดื้อร้ัน และอาจถูกสยบโดยการเล่ือนตําแหนง หรือตําแหนงของรัฐบาลท่ีมีความสําคัญบางอยาง เขาบอกวาแตอยางไรก็ตามกลุมนี้ท้ังหมด, รวมท้ังจอมพล, ในความเห็นของเขากําลังสรางเคร่ืองหมายแหงกาลเวลาเพียงเทานั้น และวา จะมีการจัดกลุมใหมของอํานาจทางการเมืองและการทหารในอีกไมกี่เดือนขางหนา ขาพเจาถามหลวงธํารงถึงจุดดําซ่ึงเขาใหการพิจารณาใดๆตอการเขารวมอํานาจกับพิบูลหรือไม เขาตอบอยางเฉียบขาดวา เขาจะไมทํางานรวมกับจอมพล แตอยางไรก็ตามขาพเจาไดรับคําแถลงของหลวงธํารงวา เขากําลังรอคอยเวลาของเขา และเฝาคอยกง

หมายเหตุ : เน้ือหาบางสวนถูกเซ็นเซอรจากตนฉบับ

ลอประวัติศาสตรใหหมุนไปอีกดาน ขาพเจาถือโอกาสเนนย้ําวา การเปล่ียนแปลงทางการเมืองท่ีตอเนื่องนี้ไมเปนผลดีตอประเทศ และเม่ือเทียบเคียงกับการเมืองท่ีมีเสถียรจึงไมมีเหตุผลท่ีวา ทําไมสยามไมควรกระทําการกาวไปอยางรวดเร็วเพื่อกลับสูภาวะปกติ ธํารงเห็นดวยกับขาพเจาวา โอกาสของสยามจะสดใส และเพิ่มดวยสัมผัสแหงอารมณวา ท้ังหมดนี้เปนส่ิงจําเปนท่ีจะกําจัดประเทศแหงนักการเมือง E.F.S.

เอ็ดวิน สแตนตัน 800. EFStanton/gc เอ็ดวิน สแตนตัน/ผูเขียน Original and ozalid to the Department ตนฉบับและสําเนาฟลมสงถึงกระทรวง