Merhaba sevgili arkadafllar,

Uzun yaz tatili de bitti. Herkesgönlünce oynad›, dinlendi,

e¤lendi ve yeni e¤itim y›l›n›zbafllad›. Sizlere bereketli ve baflar› dolu bir

ders y›l› diliyoruz.

Yeni e¤itim y›l›na bafllarken dikkat etmeniz gerekenfleyleri bir kez daha an›msataca¤›z sizlere.

‹nsan nüfusu ile birlikte sorunlar›m›z da art›yor. Bu sorunlardanbirisi de yap›laflma. Tasar›mc›lar çevreye etkisi en aza

indirilmifl, kendi enerjisini üretebilen çevreci yeflil binalar›her gün biraz daha gelifltiriyor. Biz de bu konuyu araflt›rd›k

sizler için.

Bir ifle bafllamadan önce o ifli neden, nas›l, kimlerle, neredeyapaca¤›m›z›, sonuçlar›n› enine boyuna düflünmek hem iflimizikolaylaflt›r›r hem de do¤ru sonuç almam›z› sa¤lar. E¤itim ve ifl

yaflam›nda baflar›l› olmak için de proje yapmak flart. Biz debilimsel projenin nas›l haz›rland›¤›n› ele ald›k.

Arkadafllar, kent yaflam› ve teknolojik geliflmeler yaflam›m›z›kolaylaflt›r›rken bir yandan da yeni sorunlar ç›k›yor önümüze.Bunlardan birisi de hareketsizlik. Vücudumuzun sa¤l›kl›çal›flmas› için neler yapmal›y›z? Merak ediyorsan›z, dergimizdeanlatmaya çal›flt›k.

Spor bölümümüzde en eski sporlardan birisini; binicilik veatlar› inceledik.

Cumhuriyet dönemi edebiyat›n›n önemli yazarlar›ndanReflat Nuri Güntekin, bu say›da konu¤umuz oluyor.

Yemeklerimize tat katan sar›msak, mutfaklar›m›z›nvazgeçilmez çeflnisidir. Bu bitkinin faydalar›n› ve

nas›l yetiflti¤ini ö¤renmek için yaz›m›z› mutlakaokuyun.

fiifal› otlardan tabletlere kadar ilaçlar›n tarih içindekiyolculu¤unu takip ederken dünyan›n en ilginç

sürüngenlerinden iguana ve kaybolmaya yüztutmufl mesleklerden ayakkab› boyac›l›¤›konular›n› zevkle okuyaca¤›n›za inan›yoruz.

Hepinizi sevgiyle kucakl›yor;verimli bir e¤itim y›l› diliyoruz.

TÜRK STANDARDLARI ENST‹TÜSÜÖNCÜ ÇOCUK DERG‹S‹

Temmuz-A¤ustos-Eylül 2013 • Y›l: 18, Say›: 67

SahibiTürk Standardlar› Enstitüsü Ad›na

Hulusi fientürk

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüAhmet Pelit

Yay›n KuruluHatice Alt›n

A. Sabit YöneyAsl›han KökerCanan Do¤anTürkay Birben

Yönetim YeriTürk Standardlar› Enstitüsü

Halkla ‹liflkiler ve Yay›n Müdürlü¤üOF‹M, 100. Y›l Bulvar› Ostim / Ankara

Tel: 0 312 592 50 86 - 592 50 85e-posta: oncucocuk@tse.org.tr

AboneÜmüt Öztürk

Eda B›y›kl›Tel: 0 312 592 50 83 - Faks: 0 312 592 50 91

Yay›n Türü: Yerel SüreliBas›m Tarihi: Eylül 2013

Bask›: Korza Yay›nc›l›k Bas›m San. ve Tic. Ltd. fiti.Büyük Sanayi 1. Cadde 95/11 ‹skitler ANKARA

Tel: 0 312 342 22 08 • Faks: 0 312 341 14 27www.korzabasim.com.tr

Yay›na Haz›rlayan: Zet Tan›t›m Ltd. fiti.www.zettanitim.com.tr

Arkadafllar, büyük yaz tatili bitti ve yenidenokul yolu göründü. Bütün bir yaz boyuncagönlünüzce dinlenip e¤lendiniz, bol bolkitap okudunuz de¤il mi? Bir üst sınıfageçtiniz ve sorumluluklarınız da arttı. fiimdide her sene yaptı¤ımız gibi, yeni ö¤retim

yılına girerken sorumluluklarımızı ve dikkatetmemiz gerekenleri bir kere dahaanımsayalım.

Öncelikle okul yaflamının vazgeçilmezi olankırtasiye ürünlerini seçerken çok dikkatliolmanız gerekti¤ini vurgulamak istiyoruz.Bugünlerde her yerde rengarenk, çeflitçeflit ürünler sizin ve velilerinizin ilgisiniçekiyor. Ancak bilinçsiz alıflverifl sa¤lı¤ımızı

tehdit ediyor. Bütün kontrollere ra¤menbu ürünlerin ço¤u hangi maddelerdenüretildi¤i ve içeri¤i belli olmayan, güvenliksınırını aflacak oranda kimyasal madde

katkılı. Abartılı, albenili kalem, silgi,su matarası, beslenmeçantası gibi kırtasiyemalzemeleri, ayakkabılar,

okul giysileri sa¤lı¤ımız içinciddi tehlikeler yaratıyor.

Beslenmelerin konuldu¤uplastik çantalar ve suluklar da

e¤er standartlara uygun de¤ilse büyük riskoluflturuyor.

Özellikle kontrolsuz üretimlerde tehlikelikimyasallar limit sınırların üzerindekullanılıyor. Piyasadan alınan örneklerüzerinde yapılan deneylerin yaklaflık yüzde50’si olumsuz çıkıyor.

Satın aldı¤ınız ürünlerde zararlı maddelerinhangi oranlarda bulundu¤unu do¤al olarakanlayamazsınız. Bu zararlardan korunmakiçin, alınacak ürün üzerinde TSE ve CEiflaretlerinden en az birinin olmasına dikkatedin. Ailenizi ve arkadafllarınızı da TSEdamgalı ürünler kullanmaları konusundauyarın.

Arkadafllar, okulların açıldı¤ı bu sonbahargünlerinde önemli bir konu da sa¤lık. Yazaylarında solunum yolu hastalıklarındagenelde azalma görülürken, okullarınaçıldı¤ı Eylül ayından itibaren çocuklarda,özellikle gribal enfeksiyonlarda artıflyaflanıyor.

Çocukluk ça¤ında en yaygıngörülen hastalıkların baflındaso¤uk algınlıkları geliyor. Okul,toplu taflıma araçları, alıflveriflmerkezleri gibi kapalı vekalabalık ortamlar, solunum yoluenfeksiyonlarının artmasınaneden oluyor.

Okulların açılması ile birlikte dahafazla mikroorganizmaya maruzkalıyor ve bu dönemlerdehastalanma sıklı¤ınız artabiliyor.Bo¤az a¤rısı ve atefl, çocuklardaen sık görülen enfeksiyonbelirtisidir. Enfeksiyondankorunmak için; dengeli ve sa¤lıklıbeslenmeye dikkat edilmeli. Süt,

balık gibi A vitamini içeren besinlertüketilmesi çok önemli. Ayrıca Cvitamini içeren sebze ve meyveler,E vitamini içeren bakliyatlar vebitkisel ya¤ içerikli gıdalartüketmelisiniz.

‹çinde bulunulan ortamınkoflullarına uygun flekildegiyinmek de önemli.Serin havalarda,so¤uklardankorunacak hırka veceketlerinyanınızda olmasınaözen gösterin. Giyeceklerinizi desınıfın ve okulun durumunu gözönüne alarak seçin.

Çocukların, çok hareketli olmalarıve bu nedenle tenefüs saatlerindekofluflturmaları, daha sık terleyipüflütmelerine neden oluyor.Okuldan geldikten sonra terli

kıyafetlerinizi mutlakade¤ifltirmelisiniz.

Doktor kontrollerinizi de ihmaletmemelisiniz.

Çocukların, okullarınaçılmasıyla birlikte hasta

olmalarının en önemlinedenlerinden birisi de

hijyen kurallarınayeterince dikkat

edememeleri.

Bu konuda anne-babanızın uyarılarını cankula¤ıyla dinleyin. Beden temizli¤i birçokbakteri ve hastalıktan korunmak içinoldukça etkili bir yoldur. Hastalıktankorunmak için, hijyen koflullarına uyulması,el-ayak bakımı, ortak eflya kullanımınadikkat edilmesi gerekir. Bu sayede hemkendimizi hem çevremizi hastalıklardankoruyabiliriz.

Hepinize sa¤lıklı ve baflarılı bir ö¤retim yılıdiliyoruz.

Arkadafllar, nüfus ve flehirleflme arttıkçaçevremizdeki binalar, daha baflka biranlatımla yapılaflma artıyor. Yaflamımızırahatlıkla sürdürebilmemiz için elbettebinalara ihtiyacımız var. Oturdu¤unuzev, okulunuz, hastaneler, postaneler,alıflverifl merkezleri, ifl yerleri, sporsalonları ve saymakla bitiremeyece¤imizbirçok hizmet için binalar infla edilmesigerekiyor.

Ancak yapılan her bina hem do¤al yaflamalanlarını azaltıyor, hem de birçok sorunubirlikte getiriyor. Yapılan arafltırmalara göre,tüketilen elektri¤in yaklaflık yüzde 60’ı,içme suyunun yaklaflık yüzde 15’i binalardatüketiliyor. Binalardan kaynaklanan seragazı üretimi ise yaklaflık yüzde 30 oranında.Bu açıdan bakıldı¤ında binaların tüketimmiktarları önemli rakamlara ulaflıyor. Çevrebilincinin geliflmesi ile birlikte çevreci binalaryapılmaya bafllandı. Bu binalar yüzde 30-35 oranında daha az enerji, daha az yakıtve daha az su tüketiyor. Atık maliyetleriniyüzde 50-90 oranındaazaltıyor.

Küresel ısınma ve çevrekirlili¤i arttıkça, do¤alkaynaklar azalıyor. Canlılarınyaflam alanları çok önemlioranlarda tehdit altında.Do¤al kaynaklarınazalmasıyla birlikte enerjimaliyetleri de yükseliyor.Tüm bunların sonunda kıtkaynakların do¤rukullanılması ve çevreyeolumsuz etkilerininazaltılması amacıyla çevredostu binaların yapılmasıfikri ortaya çıktı arkadafllar.

Yapılara “yeflil bina”,“çevreci bina” unvanını yada özelli¤ini; yer seçimi,tasarım, inovasyon, binada kullanılan yapımalzemelerinin özellikleri, yapımaflamasında dikkat edilen çevreseletkinlikler, yapım tekni¤i, atık malzemelerinyeniden kullanımı konularındaki seçiciyaklaflımlar vermekte. Yeflil binalar aynızamanda Çevreci Akıllı Binalar olarak daadlandırılıyor.

Çevreci akıllı binalar; konforun yanı sırabinaların çevreye olan etkilerinin de önplanda tutuldu¤u yapılar. Bu binalarda en

az atık oluflumu, oluflan atıkların yenidenkullanımı ve geri dönüfltürülerekde¤erlendirilmesi hedefleniyor. Bukapsamda binanın kendisi için gerekenenerji ve temiz su kayna¤ını oluflturması,oluflan atıkların geri dönüflümlü olarakkullanılması sa¤lanabiliyor.

Yeflil binalarda, ısıtma ve havalandırmadakullanılan enerji yarı yarıya düflürülebiliyor.Yapılan arafltırmalara göre dünyada üretilenenerjinin üçte biri yapılarda tüketiliyor. Yeflilbina veya çevreci bina uygulamaları ileenerji tasarrufu, do¤ayı koruma, yenilebilir

enerjinin kullanımı, konforlu bir yaflamortamı ve aynı zamanda gelecek için temizbir çevre hedefleniyor.

Bu binaların maliyeti standart yolla inflaedilen yapılardan yüzde 10-20 fazlaarkadafllar. Ancak enerji tasarrufusayesinde çevreci yapılar kısa süredeyapılan masraflardan fazlasını kazandırıyor.‹lk yatırım maliyetleri yüksek olsa da iflletmegiderleri daha ucuz ve daha de¤erli oluyor.

Çevreci yeflil binaları di¤er yapılardan ayıranbirçok faktör var. Bu binalarda ısıtma,so¤utma, havalandırma ve elektrikihtiyaçlarının karflılanması için sürdürülebilirenerji çözümlerinden yararlanılıyor.Tasarımlar, do¤al ıflıktan en çokyararlanacak flekilde yapılıyor. Binada yada bahçesinde bulunan bitkiler, suyu aztüketen türlerden seçiliyor. Bahçesulamasında, evsel atık suların arıtılmasıylaelde edilen su kullanılıyor. Atık sularınyeniden kullanımı bile çok önemli bir sutasarrufu sa¤lıyor.

Tasarruflu ampuller, tasarruflu musluklar,dufl bafllıkları ve akıllı klozetler kullanılıyor.Isı pompalarıyla 75 metre derinlikteki toprakısısı bina içine taflınabiliyor.

Binaların inflaatı sırasında, daha az yakıtharcanmasını sa¤lamak için hafriyatı en

aza indiren yöntemler kullanılmayaçalıflılıyor. ‹nflaat artıkları çeflitli yöntemlerleyeniden de¤erlendirilerek çevre kirlili¤i enaza indiriliyor. Yapıların inflasında hafriyatve yıkıntı atıkları çevre açısından büyüksorunlar oluflturuyor. Bu atıkların bertarafedilmesinde birçok olumsuzluk yaflanıyor.Atıkların dökülece¤i alanın belirlenmesi,oluflan kötü görüntüler ve çevre kirlili¤i gibisorunlarla karflılaflılıyor. Çevreci yeflilbinaların inflaatında atıkların mümkünoldu¤unca de¤erlendirilmesi bu tür sorunlarıazaltıyor.

Malzeme seçiminde ve yapım tekni¤indede çevreci yaklaflımlar uygulanıyor.Tükenme tehlikesi olmayan ve mümkünoldu¤unca yakın mesafelerdekikaynaklardan temin edilen malzemelertercih ediliyor. Ayrıca bina yapımındakullanılan malzemelerin seçiminde insan

sa¤lı¤ı açısından tehlikeli olmayan do¤almalzemelerin seçimine özengösteriliyor. Özellikle toksik gazlariçermeyen boyalar seçilerek ve halıkullanılmadan, bina içerisindekihava kalitesinin daha yaflanılabilirdurumda kalması amaçlanıyor.

Yeşil Binaların Kazandırdıkları

• Kentsel yaflam alanlarına de¤er katar.

• Yapının ekonomik de¤erini artırır.

• Yapım aflamasında do¤al çevretahribatını en aza indirir.

• Temiz teknolojilerin kullanımı vegelifltirilmesine ortam sa¤lar.

• Hafriyat ile ortaya çıkan atık malzemede¤erlendirmeye alınır.

• Yeflil çatı uygulaması ile ya¤mur sularıarındırılırak kullanılır ve kanalizasyonlarınyükünü azaltır.

• Günefl enerjisinden yararlanılır.

• Rüzgâr enerjisinden faydalanılır.

• Do¤al ıflıktan yararlanılır.

• Yeflil katmanların günefl ıflınlarınıyansıtmaması ile sera etkisi azaltılır.

• Enerji tasarrufu sa¤lanır.

• Yeflil katmanlar ile havadaki oksijen artırılır.

• ‹zolasyon sistemleri ile ısıtma so¤utmamaliyetleri ve karbondioksit salınımı azaltılır.

• Geri dönüfltürülebilir atıkların kullanımısa¤lanır.

Yeşil Bina Uygulama Özellikleri

Nelerdir?

• Tasarım aflamasında yeflil binastandartları ile projelendirilerek, basit veyenilikçi çözümlerle yapım maliyetleri enaza indirilir.

• Do¤al çevre ile uyumlu bir yapılanmasa¤lanır.

• Hafriyatın en aza indirilmesi ve atıkmalzemenin kullanılmasına yönelik tasarımyapılır.

• Yeflil çatı uygulanır. Yeflil çatılar, ya¤mursularını emmeleri, izolasyon sa¤lamaları,do¤al yaflam alanları oluflturmalarıaçısından yeflil binanın en önemliuygulamalarındandır.

• Etkili yalıtım sistemleri ile enerji tasarrufusa¤lanır, ses ve ısı yalıtımı oluflturulur.

• Do¤al ıflık ile aydınlatmayı binanın içindeolabildi¤ince çok kullanabilecek bir mimaritasarım yapılır.

• Isıtma, so¤utma ve havalandırma (HVAC)sisteminde etkili çözümler uygulanır.

• Uçucu organik bileflik (VOC) de¤eri düflük

yapı malzemeleri vedekorasyon ürünlerikullanılır.

• Iflı¤ı oldu¤u gibi elektrikenerjisine dönüfltürenfotovoltaik panel sistemleriile günefl enerjisi kullanılır.

• Az su tüketen bitki vea¤açlar ile peyzaj yapılır.

• Atık malzemelerdendönüfltürülerek üretilenyapı malzemeleri kullanılır.

• Havalandırma veıflıklandırma sistemleri

harekete duyarlı sensörler ile yönetilir.

• Binanın kendi elektri¤ini üreten sistemlerkurulur.

• Yer altı ısı kayna¤ı (GSHP) kullanılır.

• Kıflın ısı ihtiyacının yarısı güneflten sa¤lanır.

Yeşil Binaların (Çevreci Bina)

Belgelendirilmesi

Arkadafllar, yapılan binaların yeflil bina veyaakıllı çevreci bina olarak de¤erlendirilmesiiçin belge alması gerekiyor. Bazı ülkelertarafından oluflturulmufl de¤erlendirme

sistemleri ve de¤erlendirme kurulufllarıbulunuyor.

Bu belgeler arasında Amerika BirleflikDevletleri merkezli LEED (Enerji ve ÇevreDostu Tasarımda Liderlik), ‹ngiltere merkezliBREEAM (Bina Arafltırma KurulufluÇevresel De¤erlendirme Metodu) en bilinenve tanınanlarıdır. Belgelendirme sistemi,binadaki uygulamalara görederecelendirmelere sahiptir.

Ülkemizde de Türk Standardları Enstitüsü(TSE) tarafından, bu sene yeflil binasertifikası verilmeye bafllandı.

Ülkemizde büyük ihtiyaç duyulan kentseldönüflüm projeleri ile alan seçiminde veuygulamalarda çevreci kentsel tasarımlarayönelinilmesinin ne kadar faydalı olaca¤ınıyazımızdan da anladınız de¤il mi arkadafllar.Yapılarda depremin zararlarını en azaindirecek, enerji tasarrufunu en üst seviyeyeçıkaran mimari tasarımlar, çevrecimalzemeler kullanılarak, çevreye zararvermeden infla edilmelidir. Enerji üretimindedo¤al kaynakların kullanılması sa¤lanmalıdır.Aranızdan büyüyüp mimar, flehir plancısıve mühendis olacak arkadafllarımızın,çevreci ve yeflil kentlerin içine standartlarauygun, kaliteli ve yaflanabilir binalar inflaedeceklerine inanıyoruz.

Dünyanın çevreci

binalarına bir örnek:

HearstBinası

Amerika BirleflikDevletleri’nde A¤ustos

2006’da açılan New York’takiLEED Gold sertifikalı, 46 katlı Hearst

binası, yeflil mimarinin önemliörneklerinden. Yapının diyagonal dizaynısayesinde yüzde 20 civarında daha az çelikkullanılmıfl. Kullanılan çeli¤in yüzde 90’ıyeniden dönüfltürülmüfl. Binadakiaydınlatma, sensörlerle kontrol ediliyor.Enerji kullanımı di¤er binalara göre yüzde22 daha az. Çatısında toplanan ya¤mursuyuyla peyzaj bitkileri sulanıyor. Yüksek-verimli ısıtma ve so¤utma sistemi, dıflarıdakihavayı binanın yüzde 75’ini havalandırmakve so¤utmak için kullanabiliyor.

Yandaki saatinkadran›n›, her bölümdeiki say› bulunacak ve buiki say›n›n toplam› bütünbölümlerde ayn› olacakflekilde, düz çizgiylealt›ya bölebilir misiniz?

Önünüzde üç kibritçöpü var. Yeni birçöp eklemeden vekibrit çöplerinik›rmadan bu üççöpten dörtyapabilir misiniz?

1

3

?

2Yandaki baflkentleriülkeleri ileefllefltirebilir misiniz?

5

4

SANDALYEELEKMASAKOLTUKPERDEMIKNATISÇANTAMAKASJALUZ‹AKVARYUMKABLOTELEV‹ZYONTABLOB‹LG‹SAYARKAfiIKÇATALDOLAP

Listedeki eflya isimlerini afla¤›daki tabloda bulupiflaretleyebilir misiniz?

Dört tanesi di¤erdördünün yar›s›uzunlu¤unda olansekiz çubuktan, üçtane birbirine eflit kareyapabilir misiniz?

I A C P X M T M C X G E T D U U S A R P Q C Z ZN U T P O K Ç M N L B X S M A K A S G X X A K HE Ç W İ T A K L P G G X E T C K M A L G J T U NB C A E N Z R U E J U F İ E S X U M A Q H W T EU W E T X K T L C K C F S Y J G R L K R R Q L YC G A N A J İ G M A K T M I K N A T I S V N O RL E E H H L E F Y B H R R O K F W P N A A O K NM U W J C E S S N L E D R E P A W K A N N L Z BT E R İ L F Y M H O N J L Y Z K A E Z D F L L ES R K I S P Z W F G A O A A B N K N C A L E I PJ J A X N O D O L A P A N S O L V İ A L X N F QP U A Y K N M İ N E I B V Y L U A S T Y K L B UP I C G A M E D K L K T Z M B G R F A E L E K VY D N H Ş S Q O Z U B İ C İ A A Y M L K M W Y IN P A I I R İ D O Y V N K N T İ U N P W H Z T TE E T T K Y D G K E İ J E L Y P M F A M L K I BH E R D A J N E L S R A P I M F B S K V L F V DA V O E V B B E N İ E X C E N E İ Z U L A J C TA v E C V Y T I W Y B S Ş F U P V V X G T E V IG Q Q K I U J M B G A M S P M C V H I X L V B I

Arkadafllar, bir ifle bafllamadan önce o iflineden, nasıl, kimlerle, nerede yapaca¤ımızı,sonuçlarını enine boyuna düflünmeliyiz.Böyle yaparsak daha baflarılı oluruz. Builk bakıflta zaman kaybı gibi görünse desonuçta sa¤layaca¤ı verim açısından büyükbir kazançtır. Kurum ve kurulufllar, biliminsanları bir ifle bafllamadan önce mutlakao iflle ilgili aflamaları ve sonuçları öncedenplanlar, hatta denemeler bile yaparlar.

Bilimsel proje, bilimsel yöntem kullanarakarafltırma yapmaktır. ‹lgilenilen bir konuhakkında bilgi toplama, gözlem ve deneyleryapma, deney ve gözlemlerin sonuçlarını

düzenleyerek rapor haline getirme ve ensonunda tüm bulguları bir ortamda; belkibir sınıfta ya da yarıflmada sunmayı içerir.Tüm bilim insanları, buna benzer flekildeçalıflır. Bilimsel yöntemi kullanarak arafltırmayaparlar, arafltırmalarının sonucunu damakaleler yazarak bilimsel dergileregönderirler ya da sempozyumlardasunarlar. Böylece bulgularını vedüflüncelerini paylaflırlar. Sonuç olarak yenibilimsel bilgiler tüm dünyaya yayılır.

Siz de proje yapabilirsiniz arkadafllar.Özellikle ilkö¤retim ça¤ında bilimsel projeödevleri hazırlamak, bu konuda düzenlenen

yarıflmalara ve bilim flenliklerine katılmakçocukların bilime olan meraklarınıyönlendirmede ve zihinsel geliflmelerindeönemli rol oynar. Arafltırmalar, bilimsel projehazırlamanın, bilimsel proje yarıflmalarınakatılmanın yaratıcılı¤ı gelifltirdi¤ini,düflünmeye özendirdi¤ini, bilimle gerçekyaflamı iliflkilendirmeyi ö¤retti¤ini, sorunçözme yetene¤ini ve buluflçu yönümüzügelifltirdi¤ini gösteriyor. Üstelik bilimselproje hazırlayarak çok e¤lenebilir ve meraketti¤imiz konularda bilgilerimizi artırabiliriz.

Proje yarıflmaları, ö¤rencilerin bireysel ilgilerido¤rultusunda seçtikleri konularıinceleyerek hazırladıkları bilimsel projelerle,bilimsel arafltırma süreçlerini yaflayarakö¤rendikleri, e¤itimsel yararları olanetkinliklerdir.

Arkadafllar, bilim projeleri ö¤rencilerin bilimisevmesini, bilime ve bilimsel süreçlere olanilgi ve motivasyonlarının artmasınısa¤layacak en önemli adımlardan biridir.Proje hazırlama sürecinde elefltireldüflünme, zaman yönetimi, problemçözme, yazılı ve sözlü sunum ile bilimselarafltırma becerileriniz geliflecek, sabırlı veözgüvenli olmayı ö¤renecek ve liderlikvasıflarını kazanacaksınız. Bilimsel proje

hazırlama sürecinde ailenize veö¤retmenlerinize danıflarak onların fikirlerinive tavsiyelerini almalısınız. Arafltırma yapma,veri toplama, poster hazırlama, sunumprovası yapma gibi etkinliklerdebüyüklerinizden destek alabilirsiniz.

Bilim projesi hazırlama sürecinin birö¤renme deneyimi oldu¤unu unutmayın.Yaparak, yaflayarak ve e¤lenerekö¤renmeniz anlamlı ve kalıcı ö¤renmeyisa¤layacaktır. Proje hazırlarken gerçekhayatla bilimsel disiplinleri bütünlefltirecek,elefltirel ve bilimsel düflünme becerilerinigelifltireceksiniz. Proje hazırlık sürecindebu becerileri kazanmanın ödülkazanmaktan daha de¤erli oldu¤unuunutmayın. Çevrenizdeki insanların görüflve önerileri muhakeme yapmanızısa¤layacak, sebep-sonuç iliflkilerinikavrama, tahminde bulunma, karar vermeve problem çözme yeteneklerinizigelifltirecektir.

Bilimsel yöntem, bilimsel disiplinlerinkullandı¤ı uluslararası bir metodolojidir. Buyöntemi bilen ve içsellefltiren kiflilerin, songeliflmeleri takip edebilen, üretken veça¤dafl bireyler olması beklenir.

Konunun Belirlenmesi

Sürecin bu ilk adımında, ilgi alanınıza uygun,sevece¤iniz bir arafltırma problemibelirlemeye dikkat etmelisiniz. Önceliklegörüflece¤iniz uzmanları belirlemeli,kütüphane ve internet üzerinden arafltırmayapmalısınız. Bu durum, özgüveninizi vebaflarılı olma motivasyonunuzu artıracaktır.‹lk aflamada bir arafltırma konusu ve sorusubelirlemelisiniz. Sorularınızıoluflturdu¤unuzda ö¤retmeninize ve ailenizedanıflabilirsiniz. Bu sırada gözlemlerinizdenyola çıkarak sorular hazırlayabilirsiniz.

Araştırma ve Varsayım

Arafltırma soruları belirlendikten sonrakonuyla ilgili kaynaklar arafltırılır. Buaflamada alanın uzmanlarından,kütüphanelerden, internetten, çeflitlikurumlardan ve ö¤retmenlerinizden yardımalabilirsiniz. Bu arafltırmanın sonucunda,gelecek tavsiyelerle konunun uygun olupolmadı¤ı, ekonomik olarak nelere ihtiyaçduyuldu¤u de¤erlendirilebilir. Gerekirseyeni bir konu seçilir. Her konu belirlemeaflaması belli bir zaman alaca¤ından, bafltayeterli sayıda konu ve arafltırma sorususeçene¤i hazırlamanız iyi olur. Kaynakarafltırması ve edinilen bilgiler ıflı¤ında, dahaönce belirledi¤iniz sorular için varsayımlargelifltirmeniz gerekecektir. Bu varsayımlarıntest edilmesi için ise bir sonraki aflamaya

Proje Basamakları

Soru Sor

Konuyla İlgiliAraştırma Yap

Bir VarsayımKur

DeneylerleVarsayımını Sına

Düşün veYeniden Dene

SonuçlarınıAnaliz Et

SonuçlarıRaporlaştır

Varsayım Yanlışya da Kısmen

DoğruVarsayım

Doğru

? ???

+++++++ ?

geçeceksiniz. Oluflturulan varsayımlarıntest edilmesi için arafltırma yönteminibelirlemeniz gerekir. Arafltırmalardadeney ya da gözlem yoluyla veritoplanır. Bazı arafltırma sorularınıcevaplamak için gözlem yoluyla veritoplamak yeterlidir. Di¤er yandan,bazı arafltırma sorularını cevaplamakiçin sadece gözlem yapmak yeterlide¤ildir, denemek ve deney içinde de¤iflikflartları gözlemek gerekir. Arafltırmayöntemi belirlendikten sonra, iflin masabaflında planlanması gerekir. Bu süreçtegerçekçi planlar oluflturmak için aileniz veö¤retmenlerinizden yardım alabilirsiniz.Zaman zaman grup projesi yapmanızgerekebilir. Aslında en verimli projeler grupçalıflmasıyla yapılanlardır. Grup içerisindeüzerinize düflen görevleri eksiksiz yerinegetirmeli ve arkadafllarınızla uyum içindeçalıflmalısınız.

Gerekli malzemeleri temin ettikten ve varsadeney sürecine hazırlandıktan sonra verilerielde etmek kolaylaflacak, bir sonrakiaflamaya hazır flekilde geçilecektir.

Veri Toplama ve Analiz Etme

Bu aflamada, deneyleri güvenli bir biçimdeyapmak için gerekli güvenlik önlemlerinialmalısınız. Bilimsel bilginin do¤ası gere¤i,tekrar eden deneyler yapılmalı ve her

aflamadaki veriler düzgün bir flekilde notalınmalıdır. Bu nedenle do¤ru not almalıve tüm geliflmeleri detaylıcaraporlamalısınız. Bu sırada tutaca¤ınızgünlük notlar, ilerideki sunum aflamasındaoldukça iflinize yarayacaktır. Bu nedenlegünlük not tutmalı ve yaptıklarınızıyazmalısınız. Daha sonra süreci açıklamakiçin notlarınız gerekli olacaktır. Gerekti¤indegrafikler, tablolar ve flemalarla deneysürecini planlamalısınız. Verilerintoplanmasında yapılan hesaplamaların vetutulan notların hatasız olmasına dikkatetmelisiniz. Bilimsel bilginin üretildi¤i süreçtebu çok önemlidir. Deneyi gerçeklefltirirkenölçü birimlerini (cm, g, vb.) ve bilimselbirimleri uygun flekilde kullanmak evrenselbilim normlarını içsellefltirebilmek içingereklidir.

Proje Raporunun Hazırlanması

Bu aflamada arafltırma sonucunda eldeedilen bulgular yazılıp de¤erlendirilir.Arafltırma sorusuna cevap bulunması,varsayımın kabulü veya reddi için sonuçlarınyorumlanması gerekir. Bu aflamada elde

etti¤iniz bulguların her anlamda kıymetlioldu¤unu unutmayın. Bilimsel bilgi

sabır gerektirir ve emekharcanarak bulunan tümsonuçlar de¤erlidir. Sonuçlarrapor haline getirilirken,

kullanılan bilimsel kaynakları,

projenin amacını, kullanılan yöntemi, grafik,tablo ve foto¤raflarla da sürecin di¤erayrıntılarını açıklamanız gerekir.

Karflılafltırma yapma, elefltirel düflünme,sebep-sonuç iliflkilerini kurma becerilerinizigelifltirmek için tartıflma ve yorumlarınızırapora eklemeyi unutmayın. Daha sonrayapılacak çalıflmalar için önerilerinizi yazın.Bu, bilim insanlarının bilimin geliflmesi içinkullandıkları bir yöntemdir. Her bilimselraporu baflkalarının da okuyaca¤ını veondan yararlanaca¤ını unutmayın. Projeninyazımı en zevkli kısımlarından birisidir. Buaflamada gösterece¤iniz özen ve dikkat,projenize verdi¤iniz önemi gösterecektir.

Proje raporu, projenizin öyküsüdür. Neyapmak istedi¤inizi ve nasıl yaptı¤ınızı bütündetaylarıyla anlaflılır bir flekilde yazmanızgerekir. Bilimsel bir projenin raporu dabelirli kurallara ve belirli sıraya göre yazılır.Bu kuralara ve sıraya uymalısınız. Rapor,seçti¤iniz konu hakkında yaptı¤ınız hertürlü arafltırmanın özetidir. Projenizinbafllangıcından sonuna kadar topladı¤ınıztüm bilgileri içerir. Kolay anlaflılır ve düzenliolmalıdır. Konuyla ilgisi olmayan bir insanbile, raporunuzu okudu¤unda, neyi, neden,nasıl yaptı¤ınızı, sonunda ne buldu¤unuzu

ve nasıl de¤erlendirdi¤inizianlayabilmelidir. E¤er projenizboyunca düflündü¤ünüz,planladı¤ınız ve yaptı¤ınız herfleyi düzenli olarakyazdıysanız, yani günlüktuttuysanız, rapor yazmakçok kolaydır.

Bilimsel raporlar flu bölümleriiçerir: Bafllık, içindekiler, özet,

girifl, yöntem-arafltırma, sonuç-de¤erlendirme, kaynaklar ve

katkıda bulunanlar.

projenizin adı, sizin adınız soyadınızve projenin bafllangıç bitifl tarihi yazılır.

‹çindekiler bölümü raporunuzdaki anabafllıkları ve bunların bulundu¤u sayfalarıbelirtir.

Olabildi¤ince kısa tutulacak özette, projeninadı, amaç, varsayım, kullanılan yöntem vesonuçlar yazılır.

Girifl bölümünde, bu projeyi nedenseçti¤iniz, amaç ve varsayımınız yer alır.

Yöntem-arafltırmada, projede kullandı¤ınızmalzemeleri, deney ve gözlemlerin yapılıflyöntemlerini yazarsınız. Bir incelemeprojesindeyse, kullanılacak yöntem vearafltırma yapılacak bölge belirtilir. Ayrıcatopladı¤ınız her türlü bilgiye bu bölümdeyer verebilirsiniz.

Sonuç-de¤erlendirme bölümündebuldu¤unuz sonuçlar, varsayımınızındo¤rulanıp do¤rulanmadı¤ını, sorusorduysanız yanıtını da ekleyin. Buldu¤unuzsonuçlar hakkında de¤erlendirmeleriniziyapın. ‹nceleme yaptıysanız, incelemeninsonucunu ve de¤erlendirmesini yazın.

Kaynaklar bölümünde projenizi yaparkenkullandı¤ınız tüm kaynakların adını yazmanızgerekir. Kaynaklar kitap, dergi, ansiklopedigibi yazılı olabilir. Yazılı kaynaklardakayna¤ın adı, yazarları, kayna¤ı hangi

kurumun bastı¤ı ve basım tarihibildirilmelidir. Cilt ve sayfa numarası dakonulur. Ayrıca internetteki kaynaklarınızınadreslerini belirtmelisiniz. Kaynak, kifli deolabilir. Kiflinin adını, unvanını ve bulundu¤ukurumu yazmalısınız.

Son bölüm, katkıda bulunanlarla ilgilidir.Projenin tamamını tek baflınıza yapmıflolsanız da fikir alırken, deneyi yaparken yada malzeme bulurken bazı yardımlar almıflolabilirsiniz. Bu bölümde aldı¤ınız yardımlariçin teflekkür etmek güzel bir davranıfl olur.

Sunumun Oluşturulması

Sunuma iyi hazırlanmak için farklı tasarımlaryapmalısınız. Burada dikkat etmenizgereken, yazıların okunabilir, görsel ögelerinnet olmasıdır. Ailenizin ya da arkadafllarınızınönünde sunum provası yapmak sizirahatlatacak ve sunum sırasında geleceksorulara hazırlayacaktır.

Sunumda görsel zenginlik çok önemlidir.

Projenin sunumunda poster kullanılmalıdır.

Bir anlamda bütün projenin bir özeti olanve proje sürecinin aflamalarını anlatan buposter, projenin baflarılı olup olmadı¤ınında göstergesidir. Poster bütün projeyitanıttı¤ı için iyi düzenlenmeli ve görenleriprojeyi okumaya teflvik edici özellikleresahip olmalıdır. Karıflık ve özengösterilmemifl izlenimi veren posterlerprojenin de anlaflılamamasına nedenolacaktır. Posteri güzel ve özenli hazırlamakprojeyi, yapılan çalıflmaları ve elde edilensonuçları daha iyi anlatmak için kolaylıksa¤layacaktır.

?6

7

Yandaki flekilde kaçtane üçgenbulundu¤unusayabilir misiniz?

Bir odan›n dörtköflesinde birer kedi,her kedinin karfl›s›ndaüç kedi ve her kedininde kuyru¤unda bir kedioturuyorsa o odada kaçkedi vard›r?

9

8

Bir binan›n karefleklindeki çat›s›na 12tane flamayerlefltireceksiniz.Ancak her cephedenbefl tane flamagörünecek.

Babam 31 yafl›ndayken, ben 8yafl›ndayd›m. fiimdi babam›n yafl›benimkinin iki kat›. Benim flimdikiyafl›m›n kaç oldu¤unu bulabilir misiniz?

Temelinde do¤a ve hayvan sevgisi olanbinicilik sporu, at ile insanın birbirinitanıyarak, etkileyerek ve birbirlerinitamamlayarak oluflturdukları uyumu,kendilerini izleyenlere en estetik biçimdesunması olarak tarif edilebilir.

‹nsanlarla atlar arasındaki dostlu¤un nezaman baflladı¤ını bilmiyoruz. Bu güzelhayvanlar insano¤lu tarafındanevcillefltirilerek binlerce yıl kullanıldı.Günümüzde ise atlar genel olarak biniciliktekullanılıyor.

Binicilikte bafllıca iki biçim vardır: ‹ngiliz vebatı binicili¤i. ‹ngiliz binicili¤i, spor amacıylayapılan biniciliktir. Batı binicili¤i ise kovboydenen sı¤ır çobanlarına özgü biniciliktir.Uzun üzengili a¤ır e¤erler kullanankovboylar, bacakları düz duracak biçimdeata binerler.

‹ngiliz binicili¤i, binicinin güvenli¤ini, atüzerindeki denetimini ve atın rahatlı¤ınıdikkate alarak gelifltirilmifltir.

Ata nasıl binilir ve inilir?

Arkadafllar, ata binmek için binici atın soltarafında durur. Dizginleri sol elinde, atınbaflını alıp gitmesini engelleyecek biruzunlukta tutar.

Sol omzu atın sol tarafında olacak biçimde,yüzü atın kuyru¤una dönük olarak dururve sol elini atın iki kürek kemi¤i arasındakibofllu¤a koyar. Sol aya¤ını, sa¤ elininyardımıyla üzengiye yerlefltirir, aya¤ıylabastırarak üzengiyi kolanın altına do¤ru

iter, oldu¤u yerde ata do¤ru döner veeyerin ortasını ya da öte yandaki kenarınıtutarak hafifçe sıçrayıp sa¤ baca¤ını atınüzerinden aflırır, yavaflça eyere oturur.Aya¤ı ile yoklayarak yerini buldu¤u üzengiyesa¤ aya¤ını geçirir ve dizginleri toplar. Atabinerken sa¤ elle eyeri tutup kendini yukarıçekmek yanlıfl bir harekettir ve eyerinkaymasına neden olabilir.

Attan inmenin de¤iflik biçimleri vardır.Genellikle, binici önce atı durdurur, dizginlerive kamçıyı sol eline alıp iki aya¤ını daüzengiden çıkarır. Sonra öne do¤ru e¤ilir,sol elini atın boynuna, sa¤ elini eyerin önbölümüne dayar ve sa¤ baca¤ını atınsırtından çekerek, yere atlar. Binici yavaflçaparmak uçları üzerine düflmeli ve atın önbacaklarına çarpmamaya dikkat etmelidir.Daha sonra dizginleri sa¤ elle ve gemeyakın bir yerden tutmalıdır. Attan inmedenönce her iki aya¤ın da üzengilerdençıkarılmıfl olması, dikkat edilecek en önemlinoktadır.

Ata biniş Üzengiboyu

Doğru bacakkonumu

Dizginlerintutuluşu

Dengelioturuş

Binici Duruşları

Binici eyerin üstünde, baflı ve vücudu dik,yüzü ileriye dönük bir biçimde oturur. Sırtınıkasmadan, hafif öne e¤ik durur, baflınırahat bırakmalıdır. Eyerin önüne do¤ru vesıkıca oturmalıdır.

Üzengilerdeki ayaklaryaklaflık 45º açıyla dıflarıyadönük olmalı, topuklar ayakucundan hafifçe afla¤ıdave dizler eyere deyecekbiçimde durmalıdır. Biniciyukarıdan bakıncadizkapa¤ı hizasından ileriçıkan ayak ucunugörebilmelidir. Ayaklarüzengiye yerlefltirilmedenbacaklar serbest olarakafla¤ıya sarkıtıldı¤ı zaman,üzengi demiri ayakbileklerine de¤iyorsa,üzengi kayıfllarının boyudo¤ru ayarlanmıfl demektir.

Dizginler sol elde ya daparmaklara sarılmıfl olarakher iki elde tutulur. Yularıngerginli¤i atın a¤zınınduyarlı¤ına göre ayarlanmalıve çok gergin olmamalıdır.

Binici aya¤ını ya da yalnızcaayak ucunu üzengidemirine koyabilir. Bubiniciye daha iyi bir denetimolana¤ı verir ve baldırlar ile

topukların etkili bir biçimde kullanılabilmesinisa¤lar. Binici elleri, bacakları, sesi vekamçısıyla atın harekete geçmesini,yönlendirilmesini ve denetimini sa¤lar.

Ata çok çeflitli yürüyüfl ve koflu biçimleriö¤retilebilir. En yaygın olanları yürüyüfl, tırıs,eflkin ve dörtnaldır. Yürüyüflte atın adımları

Çocuklar ata binmeyi,genellikle boylarına uygun,yere sa¤lam basanmidillilerde ö¤renirler.

sol arka, sol ön, sa¤ arka, sa¤ ön gibi birdüzen içindedir. Her adım atıflta, ayaklarınikisi ya da üçü yere basar. Atı yürütmekiçin dizginler hafifçe tutulur ve bacaklarlausulca bastırılır. At hareket edince, gidiflibacaklar ve dizginlerle denetlenir.

Tırısta atın çapraz durumdaki iki baca¤ıaynı anda hareket eder. Tırıs yumuflak ve

dengeli bir gidifltir. Binici eyerde rahatçaoturabilece¤i gibi, a¤ırlı¤ını üzengiye vererekatın yürüyüfl ritmine uygun olarak hafifçeeyerden kalkabilir.

Eflkin gidifle tırısın hızlanmasıyla geçilir. Bugidifl sallanan bir koltukta oturuyormufl yada dalgaya tutulmufl izlenimi verir. Binicieyerde yürüyüflte oldu¤u gibi oturur. Eflkin

gidiflte, bir ön ayakla iki arka ayakaynı anda yerden kesilir. Sonraöteki ön ayak ve iki arka ayakileri atılır. Üç sayılı bir ritmi vardır.

Binici eflkin gidiflte atı bir yönedöndürmek isterse bunu dönüfl

yönündeki ön ayak ileri atıldı¤ı sıradayapmalıdır, yoksa atın ayakları birbirinedolaflıp düflebilir.

Eflkin hızlanınca dörtnal gidifle geçilir.Dörtnalda ayakların hareketi eflkininaynısıdır. Binici bütün a¤ırlı¤ını öne verir.Binicili¤e yeni bafllayan bir kifli hiçbir zaman

atı yokufl afla¤ı eflkin yada tırıs sürmemelidir.

At, dizginler hafifçeçekilerek vebaldırlarla biraz

sıkıfltırılarakdurdurulabilir.

Atların Bakımı Çok Önemli

Arkadafllar, ilk kez ata binecek çocuklar,boylarına uygun midilli ya da ponilerebindirilir. Binici alıfltırılana kadar padoktabaflı bir görevli tarafından tutulan at üzerindedolafltırılır. Bu e¤itim sırasında bütün binicilikkuralları ve at bakımı çocu¤a ö¤retilir. Herbinici temel at bakımını ö¤renmekzorundadır.

Atlara sevecen, nazik ve sabırlı davranılmalı.Ahır ya da barınakları kuru, temiz vehavadar olmalı, iç açıcı, çiçekli ya da a¤açlıkbir yere bakmalıdır. Hayvanlar çevredenyalıtılmamalı, trafi¤i, insanları ya da baflkahayvanları bulundukları yerdenizleyebilmelidir. Altlarına konulan samanya da talafl her gün de¤ifltirilmelidir.

Türkiye’de Binicilik

Arkadafllar, tarihte her dönem göçebe vesavaflçı Türk topluluklarının yaflamında atınbüyük önemi oldu. Atalarımız dahaçocukken at bakımını ve binicili¤iö¤renirlerdi.

Ülkemizde Türkiye Binicilik Federasyonuçatısı altında Atlı Dayanıklılık, At Terbiyesi,Engel Atlama, Pony ve Üç GünlükYarıflmalar yapılıyor.

Türklerin binicili¤e ilgisi Orta Asya’dagöçebe olarak yafladıkları eskiça¤laradayanır. Türklerin eskiden beri çö¤en, ciritgibi at sırtında oynanan oyunlarda ustaoldukları bilinir. MÖ dördüncü yüzyıldaTürklerin eyer kullandı¤ı arkeolojik bulgularlatespit edilmifltir.

Yerleflik yaflama geçildikçe ve Osmanlıdöneminde, özellikle kentlerde binicilikönemini yitirdi ve sadece askeri amaçlakullanılır hale geldi. Osmanlı dönemindekurulan at haraları günümüzde hâlåkullanılmaktadır. Cumhuriyet dönemindeAtatürk’ün de ilgisiyle Ankara, ‹zmir veAdana’da düzenlenen at yarıflları sivilbinicili¤in geliflmesinde önemli bir rol aldı.1923 yılında Türkiye Binicilik Federasyonukuruldu. Türkiye’nin katıldı¤ı ilk uluslararasıkarflılaflma 1931’de Bulgaristan ile yapıldı.Ülkemiz 1932’de Uluslararası BinicilikFederasyonu’na üye oldu. ‹lk altınmadalyayı ise 1934’te Viyana’da CevatGürkan kazandı. 1937 Londra ve 1938Roma yarıfllarında da Türk takımı birincilikleraldı. ‹kinci Dünya Savaflı’ndan sonra, 1954-59 yılları arasında da önemli baflarılar eldeedildi.

1974 yılında Binicilik Federasyonutarafından Ankara’da Binicilik Okulukuruldu.

Günümüzde profesyonelbinicilik, özel kulüplerinde ço¤almasıylahızlagelifliyor. 28

10

5 adet 2 kullanarak 28 oluflturabilir misiniz?

282 2 2 2 2

Yandaki flekli, her bir parçan›nüzerinde iki yeflil nokta ve birmavi kare olacak flekilde dörteflit parçaya bölebilir misiniz?

Yandaki ilçeleri,ba¤l› olduklar› illerleeflleyebilir misiniz?

11 BEYOĞLU TUNCELİ

BANDIRMA ANTALYA

BERGAMA İÇEL

MİLAS GAZİANTEP

GAZİPAŞA BALIKESİR

MUT İZMİR

İSLAHİYE MUĞLA

PERTEK İSTANBUL

12

Arkadafllar, ilk insanlar avlanır, yiyebilece¤ibitkileri toplar, bunları yapmak için debedensel güç harcardı. Su içmek için bilebelirli bir yere yürümek zorundaydı.‹nsanların yerleflik yaflama geçmesiylebirlikte bedensel aktiviteleri de azalmayabaflladı. Kentleflme ile birliktehareketsizlikten kaynaklanan hastalıklar veölümler arttı.

Gittikçe artan hava kirlili¤i, aflırı stres,gürültü, kalabalık, düzensiz beslenme;yaflamımızı olumsuz etkiliyor. Bir de yo¤unçalıflma koflulları ve özellikle oturarakçalıflmak vücudumuz için son derecesakıncalı. Gün içerisinde zaman ayırarakegzersiz yapanlar hem kendini iyihissediyor, hem de sa¤lı¤ını koruyor. Bunedenle daha küçük yafllardan bafllayarak

düzenli egzersiz yapmak vebunu bir alıflkanlık halinegetirmek beden ve ruhsa¤lı¤ımız için çokönemli.

Enerji harcamamızısa¤layacakbedensel hareketlerolarak tanımlananegzersiz yapmak içinmekân önemli de¤il;spor salonu, park yada bahçe, orman hattaevlerimiz olabilir. Önemliolan vücudumuzunhareket ettirilmesidir. Kısamesafeli yerlere arabayerine yürüyerek gitmek,asansör yerine merdivenkullanmak gibi etkinlikler devücudumuz için oldukça yararlıegzersizlerdir. ‹klim koflullarının uygunoldu¤u her fırsatta temiz havada yürüyüflyapmak, bisiklete binmek engeli olmayanherkesin kolaylıkla yapabilece¤i etkinliklerdir.

Elbette egzersiz yaparken de dikkatetmemiz gereken kurallar var. Yapılacakegzersiz yafla, kondisyona ve sa¤lıkflartlarına uygun olmalı. Özellikle belli biryaflın üzerinde olanlar ve egzersize yenibafllayanların dikkat etmesi gereken pekçok nokta bulunuyor. Ailesinde kalprahatsızlı¤ı bulunan, sigara içen, kolesterol,

tansiyon, fleker sorunu olan, fazla kilo veyastresli bir yaflam tarzı bulunan kimseleröncelikle hekim kontrolünden geçmeli vespora öyle bafllamalılar.

Yürüyüfl baflta olmak üzere koflu, ip atlama,yüzme ve bisiklet en çok önerilen sportifetkinlikler. Uzmanlar bu etkinliklerden biriya da birkaçının haftada en az 3-4 günyapılmasını tavsiye ediyorlar. Egzersiz enaz yarım saat süreyle ve kesintisiz olarakyapılmalı. Açken ya da yemekten en az ikisaat sonra yapılması da önemli. Sa¤lıklıkiflilerde, kalp ve akci¤er sa¤lı¤ı için yürüyüflile kalbin hızı “hedef nabız sayısı”na

ulaflmalıdır. Öncelikle maksimal kalp hızıbulunur. Maksimal kalp hızını 220 sabitsayısından yaflınızı çıkartarak bulabilirsiniz.Hedef nabız sayısı, maksimal kalp hızınınyüzde 50-75’i kadar olmalıdır. Nabızsaymak için boynun her iki tarafındakiatardamarlardan (fiah damarı, Karotid arter)birine iflaret ve orta parmaklarınızla hafifçebastırmanız, 10 saniye sayarak bu rakamı6 ile çarpmanız gerekir. Hedef nabızsayısına ulaflmak için acele edilmemeli,zaman içerisinde ilerleme sa¤lanarak 6 ayiçerisinde hedefe ulaflılmalıdır.

Sa¤lıklı do¤ru bir egzersiz için flunlara dadikkat!

• Egzersize yeni bafllayan birisi, programabafllamadan önce herhangi bir kalp,diyabet, kemik, eklem, tansiyon,solunum, fazla kilo ve benzerisorunları olup olmadı¤ınıö¤renmeli, bu

aflamada doktorun onayını almak yaflamsalönem taflır.

• Egzersize ısınarak bafllanmalı. Kaslar vedolaflım sistemi yavafl yavafl egzersizehazırlanmalı. Do¤ru seçilmifl bir egzersizprogramı sonunda 5-10 dakikalık so¤umahareketleri ile kalp hızı yavaflça düflürülmelive kasların gerilmesi önlenmeli.

• Yeterli oranda su alınmalı.

• Çok sıcak, nemli ortamlarda ve aflırıgünefl altında egzersiz tehlikeli olabilir.

• Egzersize uygun ayakkabı, giyecek,aksesuar ve alet seçimi de önemlidir.

• A¤rı, flifllik, halsizlik, so¤uk terleme gibibazı iflaretlerle vücudunuzu zorladı¤ınızı

hissetti¤iniz anda egzersizi bırakın.

Arkadafllar, egzersizyapmanınkolesterolden

tansiyona, kan dolaflımından sindirime dekpek çok yararı var.

Egzersiz, büyüme hormonunu do¤alyoldan yükseltir. Böylelikle daha dinçolmamızı, ya¤ları yakmamızı, kas kütlemizinartmasını, dayanıklı olmamızı ve yaflamagüvenle bakmamızı sa¤lar. Kaliteli bir yaflamsürmek ve hastalıklardan korunmak içinspora ideal olarak çocukluk yıllarındabafllamak gerekir. Ancak spora bafllamakiçin hiçbir zaman geç kalınmıfl sayılmaz.

Egzersiz, her fleyden önce kendimizi iyihissetmemize yardımcı olur.

Uykularımızı düzene sokar, kaslarımızıngücünü artırır, eklemleri, ba¤ dokularını,tendonları ve kemikleri güçlendirir.

Sa¤lıklı kiloda kalmamızı sa¤larkenkolesterolü düflürür, kan flekerini dengeler.

Düzenli yapılan egzersiz tansiyonu düzenler.

Stresi azaltır.

Kan dolaflımını düzenler, damar tıkanıklı¤ıhastalıkları ve kalp krizi geçirme riskiniazaltır.

Ba¤ırsak hareketlerini düzenler ve sıvıalımıyla birlikte kabızlık sorununa çare olur.

Evet arkadafllar, siz de hemen ailenizin veö¤retmenlerinizin yardımıyla kendinizeuygun bir egzersiz programı yapıp iflebafllayabilirsiniz. Hareket olan yerde hayatvardır.

Unutmayın:

Küçük yafllardan itibaren düzenli olarakyapılan egzersiz, sa¤lıklı büyümenizi vegeliflmenizi sa¤lar. Egzersiz,karflılaflabilece¤iniz çeflitli kronikhastalıklardan korunmada, bu hastalıklarıntedavisinde ve tedavinin desteklenmesindeyardımcı olur. Sa¤lıklı bir yafllanma dönemigeçirmenizde, kısaca tüm ömrünüzboyunca yaflam kalitenizin artırılmasındaönemli katkılar sa¤lar.

Çalıkuflu, Yaprak Dökümü gibi romanlarıylatanıdı¤ımız Reflat Nuri Güntekin, Türkedebiyatının önemli bir yazarı arkadafllar.Bu de¤erli edebiyatçımızı tanımak istermisiniz?

Reflat Nuri, 1889 yılında ‹stanbul’da aydınbir ailenin çocu¤u olarak dünyaya geldi.Askeri hekim olan babasının yanında küçükyaflta Anadolu’nun birçok kentini dolafltı.

Sokakta oynamaktan ve bakıcısının anlattı¤ımasalları dinlemekten hofllanan Reflat Nuri,ö¤renim hayatına Çanakkale’de, Mekteb-i ‹ptidai’de baflladı. Daha sonra Mekteb-iSultani’de (Galatasaray Lisesi) ve ‹zmir’de

bir Fransız okulunda orta ö¤reniminitamamladı. Sınavla girdi¤i ‹stanbulDarülfünunu Edebiyat Fakültesi’ni 1912yılında bitirdi. Mezuniyetten sonra, ilkinBursa’da sonra da ‹stanbul’un çeflitliliselerinde Fransızca, Türkçe ve Edebiyatö¤retmenli¤i yaptı.

1931-43 yılları arasında üstlendi¤i millie¤itim müfettiflli¤i görevi, Anadolu’yutanımasında çok etkili oldu. Gitti¤i yerlereiliflkin gözlemlerini, yol anılarını 1936 yılında

“Anadolu Notları” adını verdi¤i2 ciltlik kitabında

topladı.

kim kimdir?

Yazarın Adapazarı, Bursa, Afyon, Denizli,‹zmir, Ni¤de, Diyarbakır gibi kentlerde vekasabalarda karflılafltı¤ı, tanıdı¤ı insan tiplerive tanıklık etti¤i toplumsal olaylar, yapıtlarıiçin zengin bir malzeme oluflturuyordu.

1939-46 yılları arasında Çanakkalemilletvekilli¤i yapan Reflat Nuri, daha sonraBirleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve KültürÖrgütü (UNESCO) üyeli¤i ve kültür atafleli¤igörevleri nedeniyle Paris’te bulundu.1954’te emekli olduktan sonra yalnızcayapıtlarıyla ilgilendi. Akci¤er kanserineyakalanan yazar, 1956’da tedavi için gitti¤iLondra’da yaflama gözlerini yumdu.Öldü¤ü gün son oyunu “Bu Gece BaflkaGece” ‹stanbul’da sahneleniyordu.

Çok verimli bir yazarlık yaflamı olan ReflatNuri, edebiyata öyküyle baflladı. Ardındantiyatro elefltirileri ve oyunlar yazdı.Bursa’daki anılarını konu alan ilk romanı“Harabelerin Çiçe¤i”ni 1918 yılında CemilNimet takma adıyla yayımladı. Kendi ismiyleyayımladı¤ı ilk romanı ise 1920’de çıkan“Gizli El”dir. Yazar bu romanında devletörgütünün iflleyiflindeki bozuklukları sergiler.

Reflat Nuri asıl ününü 1922’de VakitGazetesinde yayınlanan “Çalıkuflu”romanıyla sa¤ladı. Yazarın, Türk aydınınınAnadolu’yu tanımayıflını elefltirmek ve ilgisiniAnadolu’ya yöneltmek için yazdı¤ı“Çalıkuflu”, ‹stanbullu bir genç kız olanFeride’nin öyküsünü konu alıyordu.Feride’nin öyküsü birçok genç kızı etkilemiflve Anadolu’da çalıflma hevesi uyandırmıfltı.

Yazarın “Çalıkuflu”na benzer özelliklertaflıyan “Dudaktan Kalbe”, “Damga”,“Akflam Günefli” gibi romanları da sevilenyapıtlarındandır.

Reflat Nuri Güntekin, hemen her yapıtındatoplumsal sorunları, bireyi, bireyin içdünyasını hoflgörülü bir bakıflla ifllemifltir.Özellikle çocuk kahramanlarını sevgiyle elealır. Anadolu gerçe¤inin üzerinde önemleduran yazar, halkı tanımayan aydına,

‹stanbul’dan baflka yere ilgi göstermeyendevlete elefltirel bir gözle bakar. Söz gelimi“De¤irmen” adlı romanında, ilk kez birkasaba görmüfl valinin flaflkınlı¤ı anlatılır.Vali, kasabanın yoksul ve yıkık durumunaanlam verememekte, burada depremolmufl sanmaktadır. Kasaba halkı iseyardım görmek için validen gerçe¤igizleyerek olmamıfl depremi olmufl gibigösterir. Olaylar gülünç bir biçimde devameder.

Yazarın toplumsal sorunları iflledi¤i öbürönemli iki yapıtı da “Yeflil Gece” ve“Miskinler Tekkesi”dir. Bu romanlarındadinsel yobazlık ve dilencilik ele alınır vetoplum için zararları anlatılır.

Reflat Nuri, 70’i aflkın roman, öykü, oyun,gezi yazısı ve çeviri yapıt yayımladı veyapıtlarıyla Türk edebiyatını derindenetkiledi. Yazarın romanları baflka dillerdeyayınlandı, birçok romanı dizilere ve filmlerekonu oldu.

Arkadafllar, sizler de okuma listenize birkaçtane Reflat Nuri eseri eklemelisiniz.

Arkadafllar, nefis aromasıylayemeklerimize, turflularımıza tat katansarımsak, çok eskiça¤lardan beri hemyiyecek, hem de ilaç olarak kullanılan birbitkidir. So¤anla yakın akraba olan bubitkinin anayurdu Orta Asya’dır. Anayurdudıflında baflka birçok yerde, özellikle deAkdeniz ülkelerinde yaygın olarak tarımıyapılır.

Dünya sarımsaküretiminde ilksıraları‹spanya,‹talya, Mısırve Fransaalır.

Yurdumuzun hemen her yerinde yetifltirilir.Türkiye’nin yıllık kuru sarımsak üretimi 70ile 80 bin ton dolaylarındadır. Yaklaflık 25bin ton sarımsak da taze olarak tüketilir.Ülkemizde en çok Kastamonu’nunTaflköprü ilçesinde üretilir. Taflköprü adıadeta sarımsakla özdeflleflmifltir.

Sarımsa¤ın Türk mutfa¤ında özel bir yerivardır. Taze ve kuru olarak her mevsimdesofralarımızdan eksik olmaz.

Sarımsak ortalama 1 metreye kadar boyatabilen çok yıllık otsu bir bitkidir. Birbiriiçinden çıkan ince, uzun yaprakları pırasayıandırır. Toprak altında büyüyen so¤ansıorganları, bir eksen çevresinde yan yanave üst üste yı¤ılmıfl 5 ile 20 arasında minikso¤ancıktan oluflur. Bu so¤ansı organlara“bafl”, so¤ancıklara ise “difl” denir. ‹lk yıloluflan bu bafllar toplanmazsa, ertesi yılçiçek açar. Sarımsak, uzun bir sapınucunda demet biçiminde çiçek açar.Çiçekleri öbür bitkilerin çiçekleri gibi tohumba¤lamaz, onun yerine minik so¤ancıklaroluflturur. Sarımsak bu yüzden kök

so¤ancıklarıyla ya da çiçekso¤ancıklarıyla ço¤altılır.Yaprakları, sapı ve so¤anındakokulu bir ya¤ bulunur.

Ilıman iklimi ve humusla karıflık kumlutoprakları seven sarımsak ilkbahar baflındadikilir. ‹lkbahar sonunda, boylanansarımsaklar taze olarak tüketilmeye bafllanır.Taze sarımsaktan özel yemekler yapılır,salatalarda kullanılır. Sonbahar geldi¤indetoprak altında olgunlaflmasını tamamlayanbafllar sökülüp demetler halinde kurutulur.Uygun ortamda bir yıl süreylebozulmadan saklanabilir.Keskin kokusu ve yakıcılezzetinden ötürüyemeklere çeflni

olarak katılan sarımsak,yemeklerin yanındapiflirilmeden de tüketilir.

Ayrıca toz ya da özütolarak dapaketlenip satılır.

Çok yararlı bir bitkiolan sarımsakantiseptik, idrar artırıcı, solucandüflürücü, atefl düflürücü vekan dolaflımını düzenleyicietkilere sahiptir. Tansiyonu vekan flekerini dengeler. Buyüzden de eskiden beri tedavi

amacıyla kullanılır.

Ne dersiniz? fiuyo¤urdusarımsaklasak damı saklasak,

sarımsaklamasakda mı saklasak?

Sizlere adı egzotik hayvanlar listesindeyer alan ve son yıllarda evcil hayvanlarlistesine giren bir sürüngeni tanıtaca¤ız.

‹guanalar, kertenkele, bukelamun vevaranlarla akraba olan ilginç görünümlüsürüngenlerdir. ‹guanagiller adıyla kalabalıkbir familya oluflturan 300’ü aflkın iguanatürü var. Bu türlerden bazılarının uzunlu¤ubirkaç santimetreyi geçmezken bazılarınınkineredeyse 2 metreye yaklaflır.Türlerden bir bölümü sırtlarındayele gibi boydan boya uzanansaçaklı deri çıkıntıları, kamçıyıandıran uzun kuyrukları vegerdanlarından torba gibi sarkan gevflekderi parçalarıyla tarih öncesi ça¤larındinozorlarını andırsa da hepsi zararsızhayvanlardır. ‹guanaların ço¤u yeflildir vebazıları bukelamun gibi renk de¤ifltirebilir.Türlerin büyük bölümü a¤açlarda yaflar.Genellikle yaprak ve meyvelerle beslenir,ayrıca böcekleri, küçük memelileri ve kufllarıyerler.

Madagaskar, Galapagos Adalarıve Fiji’de yaflayan birkaç tür dıflında

tümüyle Amerika kıtasınada¤ılmıfllardır.

Orta ve Güney Amerika’da bulunan yefliliguana yaklaflık 2 metre uzunlu¤undadır.Genellikle su kıyısındaki a¤açların üzerindeyaflar ve tehlike sezdi¤inde suya dalar.Amerika yerlileri bu hayvanın yumuflakbeyaz etini severek yerler. BüyükOkyanus’un do¤usundaki GalapagosAdaları’nda iki tür iguana yaflar. Bunlardandeniz iguanası denize dalarak buldu¤u su

yosunlarıyla beslenir. Bu hayvan,kertenkeleleri, bukelamunları,iguanaları ve öbür akraba türlerikapsayan kelerler grubunundenizde yaflayan tek üyesidir. Genebu adalara özgü olan Galapagoskara iguanaları, yavafl hareket edentıknaz gövdeli hayvanlardır veyalnızca karada yaflarlar.Galapagos’ta çok sayıda evciliguana da bulunur. ‹guanaların dörttürü, flahmeran denen efsanevi bircanavarı andırdıkları için aynı adla

Boynuzlu İguana

anılır. Orta Amerika’da yaflayanflahmeranlar gerçekten de en yırtıcı ve enilginç görünümlü iguanalardır. Bafllarınınhemen arkasında horoz ibi¤ini andırangenifl bir deri parçası ve özellikle iki türün

erkeklerinin sırtında çok yüksek, yelemsiçıkıntılar vardır.

Kanada’nın güneyinden Orta Amerika’dakiGuatemala’ya kadar uzanan bölgedeki çölve yarı çöl yerlerde yaflayan boynuzluiguanaların da çok ürkütücü görünümüvardır. 14 tür boynuzlu iguana vardır vehepsinin baflında dikenli bir taç bulunur.Yassı ve oval gövdeleri geriye do¤rukıvrılmıfl dikensi pullarla kaplı olan buiguanaların uzunlu¤u 12,5 santimetreyigeçmez. Bafllıca yiyecekleri, etli dilleriyleyakaladıkları karıncalardır. Dinlenirkenyalnızca baflları dıflarıda kalacak biçimdekendilerini kuma gömen bu hayvanlarındikenli zırhı iyi bir koruma aracıdır. Amabundan baflka korunma yöntemleri devardır. Çevreye uyum sa¤layacak biçimde

renk de¤ifltirerek kendilerini gizleyebilir,hava yutarak olduklarından daha irigörünebilir, hatta ara sıra gözlerindenkan fıflkırtabilirler. ‹guanaların iyi bilinenöbür türleri Haiti’de yaflayan gergedaniguana ile Meksika’da ve ABD’ningüneybatısında yaflayan çöl iguanasıdır.

‹guanalar yılda bir kere ya¤ıflsızmevsimde yumurtlarlar. Yafladıklarıbölgeye ve cinslerine göre nehir kıyılarındaa¤açların altına kazdıkları çukurlara ya dakayalar arasına 12-24 yumurta bırakırlar.Kuluçka süreleri de cinslerine göre de¤iflir.Yavrular, 90 ile 120 günlük bir süresonunda yumurtadan çıkar.

Arkadafllar, ne kadar korkunç görünürsegörünsün iguanalar zararsız hayvanlardır.

Birisi Anoktas›ndan Bnoktas›na, di¤eriB noktas›ndan Anoktas›na yolaç›kacak iki kifli,yandakikarelenmifl haritada gösterilen bölgeyi tarayarak, kaybolmufl bir kolyeyi arayacaklar.

Sadece yatay ve dikey ilerleyecekler, göle girmeyecekler. Her ikisi de ayn› say›dakareyi yürüyecek ve bir kareden sadece bir kez geçebilecekler.

Onlar›n rota belirlemelerine yard›mc› olabilir misiniz?

14

13 Afla¤›daki say›n›n rakamlar› aras›na kaçtane art› iflareti yerlefltirilmelidir ki, 99toplam›na ulafl›ls›n?

987654321+++++

A

B

Ayakkabı boyacılı¤ı, adından da anlaflılaca¤ıüzere ayakkabıları, ayakkabı boyasıylaboyayan, parlatan kiflilerin yaptı¤ı ifltir. Buifl son zamana kadar sadece yetiflkinerkekler tarafından yapılmaktaydı. Adınada “lostracılık” deniyordu.

Lostracı dükkânları insanların berberdükkânları kadar sevdikleri mekânlardı.‹nsanlar oralarda hem ayakkabılarınıboyatırlar, hem de boya süresincelostracıyla sohbet eder ya da gazete, dergiokurlardı.

Yarım yüz yıl kadar önce bu dükkânlaransızın yok oldu. Onun yerini flık boyasandıklarını özel kemeriyle omzundataflıyan, belirli noktaları kendilerine mekântutan ayakkabı boyacıları aldı.

KAYBOLMAYA BAŞLADILAR BİRER

BİRER

Bir süredir onlar da ortadan kayboluyorlar.Zira ayakkabı boyacılı¤ı, bu ifli yapaninsanların ev geçindirme sorununa yanıtveremez hale geldi.

Ayakkabı boyacılı¤ı son zamanlardaçocukların ifliydi. Onlar için boyama hizmetikarflılı¤ında 1 lira verilmifl, 50 kurufl verilmiflönemli de¤ildi. Çocu¤un eme¤i ucuzolurdu. Onlar ev geçindirmek zorunda dade¤illerdi. Okul harçlıkları ya da dondurmaparası çıksın yeterdi. Çocuklar bu ifli yarımyamalak sürdürmeye çalıflırken iflin peflinibırakmayanlar da vardı. Bunlar ayakkabıtamircileriydi. Ayakkabı tamircileri de sadecetamir parasıyla geçim sa¤layamıyorlardı.O nedenle onlar da tamir iflinin yanındaboyama iflini de yapmaya baflladılar.

Ayakkabı boyacılı¤ı zamanında birçokünlüyle de kader birli¤i etmifltir. Pek çoktanınmıfl flarkıcı veya politikacı hayatınınbir kısmında ayakkabı boyacılı¤ı yapmıfltır.Etiyopyalı flarkıcı Mahmoud Ahmet, PeruDevlet Baflkanı Alejandro Toledo gibikimselerin bir zamanlar ayakkabı boyacılı¤ıyaparak hayatlarını kazandıklarını belkiduymufl belki de duymamıflsınızdır.

Lula da Silva da bunlardan biridir. Da Silva,1945 yılında Brezilya’nın Caetés kentindesekiz çocuklu bir ailenin yedinci çocu¤uolarak dünyaya gelmifl. Yoksulluktan dolayıokula çok az gidebilmifl ve 12 yaflındanitibaren ayakkabı boyacılı¤ı yaparakkalabalık ailenin ayakta kalmasını sa¤lamakiçin katkıda bulunmufl. Ancak Lula da Silvayoksullu¤un kaderi olmadı¤ına inanıyorduve büyük hayalleri vardı. O’nundurumundaki biri için o hayallere ulaflmanıntek yolu da çok çalıflmaktı. O da bunuyaptı. Baflardı; hayallerine hatta belki dedaha fazlasına ulafltı. 2002 yılında 52yaflındayken Brezilya devlet baflkanı oldu.

MESLEĞİN ŞANLI YILLARI

Boyacılık mesle¤i 19. yüzyılda ‹ngiltere’deoldukça yaygındı. Özellikle elit tabakaayakkabılarına son derece özen gösterirdi.Düklerin, lordların malikânelerinde özelayakkabı boyacılarının dahi bulundu¤ukaydediliyor. Ayakkabı boyacılı¤ının flanlıgünlerini yafladı¤ı 1900’lü yılların baflında,‹ngiltere’de ayakkabılarına özen gösterenlersadece asilzadeler de¤ildi. Orta tabakainsanları dahi boyasız ayakkabı giymezdi.Bu dönemde boyasız ayakkabı giymekyoksullu¤a hatta dilencili¤e delalet ederdi.

Ardından gelen I. Dünya Savaflı yıllarınınbaflında askerler de ayakkabılarınınboyanmıfl, parlatılmıfl olmasına dikkatederdi. Ancak savafl kızıfltıkça askerler deinsanlar da ayakkabılarını umursamaz halegeldi. Boyalı ayakkabı giyme modası ilkdünya savaflından sonra yeniden gündemegeldiyse de, II. Dünya Savaflı’nın çıkması,mesle¤in yeniden düflüfl yaflamasına nedenoldu. II. Dünya Savaflı’ndan sonra ayakkabıboyacılarının sayısı her ülkede artıfl gösterdi.Bu meslek iflsiz kalan, ifl bulamayaninsanların cankurtaranıydı sanki. Mesleközellikle Avrupa’da giderek ilgi gördü, itibarkazandı. Artık sadece erkekler de¤il,kadınlar da ayakkabılarına özen gösterirolmufltu.

Ayakkabı boyacıları müflteri çekmek içinartık lüks ayakkabı sandıkları kullanmayabaflladılar. Örne¤in, masif ceviz a¤acıüzerine sedef kakma yöntemi ile orijinalsedef iflleme yapılan ayakkabı sandıklarıvardır. Bazı sandıklar pirinç tel iflleme ilede süslenirdi. Ayak basılan yer “bacak”pirinçten döküm yapılarak imal edilmifltir.Basamakları ve di¤er hazne kısımları pirinçlevha üzeri kabartma çalıflılmıfltır. Boyasandıklarında en çok özen gösterilen bölümise boyaların konuldu¤u flifle yerlefltirmebölümleridir. Sandı¤ın iki baflındabasamaklar halinde yükselen boyafliflelerinin flık görünmesi için altın gibiparlayan metal kapaklar yapılmıfltır.

20. Yüzyılda ayakkabıcılık iyi para kazananbir meslek haline gelerek oldukça geliflmiflti.Artık Paris’in ünlüleri, sanatçıları tarafındandoldurulan caddelerinde lüks lostracı

dükkânlarına rastlamak olasıydı. Ayakkabıboyacılı¤ı batıya paralel olarak ülkemizdede ilgi gören bir meslek haline gelmifltir.

ŞARKILAR YAPILMIŞTI BOYACILARA

Hatta konuyla ilgili olarak boyacılar içinflarkılar, türküler bile yapılmıfltır. Sadi YaverAtaman’ın söyledi¤i bir flarkı, günümüzdeorta yaflın üstünde olan pek çok kimseninhâlâ kulaklarında olsa gerek;

AYAKKABI BOYACILIĞI SON

NEFESİNİ ALIP VERİYOR

Ayakkabı boyacılı¤ı günümüzdesanayileflmemifl dünya ülkelerinde genellikleçocukların veya gençlerin yarı-zamanlıveya tam gün olarak yaptı¤ı bir ifl olarakdurmaktadır. Ülkemizde de küçük çocuklarparklarda, kaldırımlarda insanların önünükesip, neredeyse rica-minnet bir müflterininayakkabısını boyayarak, bir taraftanharçlıklarını çıkartmaya, di¤er taraftanayakkabı boyacılı¤ı mesle¤inin, tarihinsayfaları arasında kaybolmaması için çabaharcamaya devam etmekteler. Öte yandanteknolojinin geliflmesiyle çıkan hazır ve

ucuz boyalar, ekonomik krizler nedeniyleözellikle orta kesimin kendi ayakkabısınıkendisinin boyamaya bafllamasına nedenolmufltur. Bu da uzun yılların mesle¤i olanayakkabı boyacılı¤ının flanlı günlerinin artıkgerilerde kalmasına neden olmaktadır.

AYAKKABI BOYACILIĞINI BESLEYEN

SANAYİ

Ayakkabı boyacılı¤ının son günleriniyafladı¤ına de¤inirken, bu mesle¤i besleyensanayileri görmezden gelemeyiz. Ayakkabıboyacılı¤ını besleyen bafllıca sanayi boyave cila üreten fabrikalardır. Bu sanayidallarında çok eski yıllardan beri boyacılarıntercih etti¤i “Lef Lef” ve “Fenerli” gibimarkaları hatırlarsınız belki de. Ayakkabıboyacılı¤ı kara günler yaflar da onubesleyen yan sanayisi daralmaz mı?

Bu gerçeği aşağıdaki türden ilanların

giderek artmasından anlayabiliriz:

İLGİLENENLERE

21. Yüzyıla girerken ayakkabı boyalarınınve cilalarının kalitesinde de¤ifliklikler farkedilmeye bafllanıyor. Buna ra¤men insanlaryine de boyalı ayakkabı giymektenvazgeçmeyecek; ya onları evlerindekendileri boyayacak ya da ayakkabılarınısokaklarda, parklarda pefllerini bırakmayansözüm ona ayakkabı boyacısı çocuklarateslim edeceklerdir. Yolunuz ‹stanbul’adüflerse mutlaka Eminönü Yeni Camiicivarına u¤ramalısınız. Yan yana dizili, altınsarısı çok katlı boyacı sandıklarını ve onlarınarkasında tek tip elbiseleri ile müflteribekleyen mesle¤in son temsilcilerinigörebilirsiniz. Görüntü kirlili¤i olmasın diye‹stanbul Ticaret Odası onlara giyimlerininyanında bir de tente yaptırmıfl. Onların buhalleri tarihi doku içerisinde hofl bir görüntüoluflturmufl. Gönül isterdi ki ya¤mur vegüneflten koruyan tenteleri, onları hayatınacımasızlı¤ından da korusun.

Yazımıza resmini yaptı¤ım boyacı MehmetUstanın sözleri ile devam edelim;

Ayakkabı boyacılı¤ı da öldü. Doktorlar bumesle¤e tam olarak öldü raporu vermiyorsada, onun can çekiflti¤i, bitkisel yaflamdaoldu¤u bir gerçek.

Kalealtı’ndan Pafla Hamamı’na do¤ruyürürken gördüm onu. Ekmek teknesi boyasandı¤ının baflına oturmufl, kara karadüflünerek çorba parasını kazanaca¤ımüflteriyi bekliyordu. Tablosunu yaptı¤ımayakkabı boyacısı Mehmet ustaydı bu.

Onu görünce eski bir dostumu bulmufl gibioldum. Ama asıl sevinen oydu. Benigördü¤ünde gözbebeklerinin içiylegülüyordu.

Mesleklerinin bu halini içlerine sindiremeyenboyacılar var hâlâ. En yafllılarından biri debu Mehmet usta iflte. Onunla, ayakkabıboyacılı¤ının geçmiflini ve gelece¤inikonufluyoruz. Mehmet usta bir yandanözenerek ayakkabımı boyuyor, bir yandanda sorularıma yanıt veriyor:

- Ayakkabıyı boyarken nelere dikkatedersiniz Mehmet usta?

- Her fleyden önce müflterinin çorabını,pantolonunu boya ile lekelemememizgerekir. Bunun için de eskiden sigarakutularının kartonunu kullanırdık. Bu türkutular üretimden kaldırılınca meflindenkesilmifl parçalar kullanmaya baflladık.Bazı meslektafllarsa karton parçalarınıkeserek kullanır. Bu kartonlardan,müflterinin çorabı ile ayakkabısı arasınayeteri kadar yerlefltirilir.

- Eskiden mi çok kazanıyordunuz flimdimi?

- ‹nanır mısın ressam abi, eskidenkadınlar kızlarını bir ayakkabı boyacısıile bafl göz etmek için can atarlardı.Bugünse kimsenin dönüp yüzümüzebaktı¤ı yok. Birinin kızını isteseniz,ayakkabı boyacısı oldu¤unuzu anlayıncagülerek sizi afla¤ılarlar. Kazanç ise yokdenecek kadar azalmıfltır. Bazı günler

siftah bile edemeden sandı¤ı omuzlar,evin yolunu tutarım. Bazen kendikendime, ‘Bırak o¤lum artık flu ifli…’derim. Bırakamam. Bırakıp da neyapacaksın? Sevgili gibi olmufluz bu ifllebirbirimize.

- Ayakkabı boyacılarının sayısında azalmaoldu mu?

- Eskiden her köfle baflında bir ikiayakkabı boyacısına rastlayabilirdiniz.Bugün ise ayakkabınızı boyattırmak içinbir usta arasanız zor bulursunuz. Evet,ayakkabı boyayanlar yok de¤il. Sokaklar,parklar boyacı çocuklarla dolu. Onlardo¤ru dürüst ayakkabı boyayamaz.Ayakkabınızı rezil ederler.

- Bu mesle¤i bundan sonra kim sürdürür?

- Hiç kimse… Zira meslek çoluk çocu¤unelinde kaldı. Zannederim bundan sonraartık sokaklarda ayakkabı sandı¤ınınarkasında fırça sallayan boyacılargöremeyeceksiniz.

- Kaç çeflit ayakkabı boyası vardır? Birayakkabı boyasından kaç lira alırsınız?

- Bunu müflterinin keyfine bırakırız. Neuzatırsa “bereket versin” deriz. Eskidenen çok üç çeflit boyamız olurdu. Siyah,kahverengi ve beyaz. fiimdi renk renkayakkabılar çıktı. ‹nan bana, bazılarınınboyalarını bulmakta zorlanıyorum.

- Deri çatlamasın diye badem ya¤ı ileboyatırdık. Nedir bademya¤ının ayakkabıüzerindeki marifeti?

- Badem ya¤ı deriyi besler yumuflatır.Özellikle karda giyilen deri ayakkabılarkar suyunu çekerler. Kuruduktan sonrada üzerinde beyaz tuzlanmalar olur.Ayakkabı ıslanmıflsa kesinlikle sobaarkasında ya da radyatör üzerindekurutulmamalıdır. Kendi halindekurumalıdır.

- Badem ya¤ında kalmıfltık?

- Özellikle bu durumdaki ayakkabılar e¤erbadem ya¤ı karıflımı boya ile boyanırsaayakkabı katlanan yerlerinden çatlamaz.Cilayı da ölçüsünde kullanmak lazım.Kaliteli cila deriyi besler parlatır. Fırçayıda unutmamalı. Her rengin bir fırçasıolmalı. Kahve rengine siyah fırçakullanırsanız ayakkabının rengi haliylekoyu kahve olur.

- ‹flinizin en çok sizi yoran tarafı nedir?

- Cila yapmak tabii. ‹flaret ve ortaparma¤ınıza sıkıca doladı¤ınız bezi cilakutusuna sürtüp sonra beze bulaflan cilayıayakkabının her tarafına yedirmek iflinzor tarafı bana göre.

- Fırçalamadan sonra bir kadifekullanıyorsunuz. Sanki yıllarınızı verip deyarattı¤ınız bir eserinizin üzerine konandensiz bir toz parçasını alır gibiyapıyorsunuz, yanılıyor muyum usta?

- Kadifenin yumuflaklı¤ını bilmeyenyoktur. Çamurdan, pislikten kısaca hertürlü fleye basarak gelen ayakkabılarınızısandı¤ımızdan indirdi¤inizde sizinhissettiklerinizin fazlasını bizler o kadifeyisürterken hissediyoruz.

- Kaça boyuyorsun bir ayakkabıyı?

- Bot, çizme, süet daha çok emek veboya isteyen ayakkabılardır. Bir deayakkabısına gösterdi¤imiz özene göre,befl lira, üç lira isteriz.

- Fiyatı fazla bulup itiraz eden de oluyormu?

- Olmaz mı? “Parktaki çocuklar 50 kuruflaboyuyor!” diye diklenenler oluyor. ‹flte ozaman tepemin tası atıyor. “Git bir dahaonlara boyattır!” diyorum. Kendilerindende para mara almıyorum.

-Yazın bir duvar dibi ya da a¤aç gölgesibulup oturuyorsunuz. Peki karda kıflta neyaparsınız? Hareket etmeyen, oturan insandaha çok üflümez mi?

- Ayaklarıma iki kat çorap giyerim.Ayakkabının tabanına da keçekoyuyorum. Bazen so¤uk havalardapantolonumun içine askerlerinki gibiyünden uzun don giyiyorum. Zatenya¤murlu havalarda ifle çıkamam.Hazırda ne varsa onu yeriz. Hasta falanolmak gibi lüksümüz de olamaz.Havaların iyi gitmesi bizim iflimizegitmemiz demektir.

- Son olarak bir fley daha sorayım. Hanisenin flu piyango hikayen vardı ya, neolmufltu ?

- ‹ki tane piyango bileti almıfltım. Yılbaflıydı galiba ama hangi yıl oldu¤unuflimdi hatırlamıyorum. Aynı gün iflyapamadım. Bir tanesini sattım. Bendekalan bilete bir fley çıkmadı. Bir kaç günsonra bileti sattı¤ım adam yanıma gelerek“Biliyor musun senden aldı¤ım çeyrekbilete iyi bir para çıktı” demiflti. Bana daayakkabısını boyatmıfl, üç befl fazla paravermiflti.

- Bir de toto olayın vardı?

- Toto oynadım, param oynadı¤ım kolonsayısına yetmedi. Son kolonu karaladım.Toto kuponumda karaladı¤ım kolontutmufltu. ‹yi de para vermiflti. O haftayalnız bir kifli bilmiflti totoyu. Benimlebilen iki kifli olacaktı.

- Sa¤lık olsun, yaralarını efleledim galiba.Hatırlıyorum da o günlerde aklınıoynatacaktın az daha.

- “Vermemifl Mabut, ne yapsın SultanMahmut”, demifl padiflah. Kısmette böyleyaflamak varmıfl. Fazlası olmuyor iflte.

Sanki bir an ayakkabı boyatıyorum daötekini istiyor gibi tabanıma tık diye vuruyorzannettim. Konuflmalarındaki ses tonuyla, söyleflimizin sonuna gelmifltik. Bütünmüflterileri ona ayakkabılarını boyatırkenhep yukarıdan bakmıfllardı, ama o,eme¤iyle, alın teriyle ve tevazusuyla çokdaha yukarılardaydı.

1000

Yandaki sütunlarda yer alan kartlardaniki tanesini evirin çevirin, yerini de¤ifltirin,toplamlar› eflitleyin.

1

2

7

9

19

+

3

4

5

8

20

+

Bir çiftcinin kare fleklindeki bahçeiçerisinde gene kare fleklinde birevi var. Bu çiftçi bahçesine beflçeflit sebze dikmek istiyor.

Bahçenin evden artan bölümünüeflit bir flekilde befle bölmesineyard›mc› olur musunuz?

16

15

EdirneK›rklareli

Tekirdağİstanbul

Çanakkale

Bal›kesir

Bursa

İzmit(Kocaeli)

Adapazar›(Sakarya)

Bilecik

Bolu

Eskişehir

Kütahya

Zonguldak

Bart›n

Kastamonu

Çank›r›

ANKARAK›r›kkale

Çorum

Sinop

Samsun

Amasya

Yozgat

Tokat

Yalova

Sivas

Ordu Giresun

Trabzon

Gümüşhane

Erzincan

Bayburt

Rize

Tunceli

Erzurum

Artvin Ardahan

Kars

Ağr›

Iğd›r

BingölMuş

Diyarbak›r

Mardin

BatmanSiirt

Bitlis

Van

Hakkariޛrnak

Elaz›ğ

Ad›yaman

Malatya

Şanl›urfaGaziantep

Kilis

Kahramanmaraş

AdanaOsmaniye

Antakya(Hatay)

Mersin(İçel)

Niğde

NevşehirKayseri

K›rşehir

Karaman

Konya

Aksaray

Afyon

Isparta

Burdur

Antalya

Uşak

DenizliAyd›n

Muğla

İzmir

Manisa

MARMARA DEN‹Z‹

Karabük

Düzce

100088888888

18

17

1

2

3

4

5

6 78

9

10

11

� Kuşcenneti Millî Parkı � Soğuksu Millî Parkı � Yedigöller Millî Parkı

� Munzur Vadisi Millî Parkı � Güllük Dağı Millî Parkı � Ilgaz Dağı Millî Parkı

� Başkomutan Tarihi Millî Parkı � Altındere Vadisi Millî Parkı

� Nemrut Dağı Millî Parkı � Hatila Vadisi Millî Parkı � Tek Tek Dağları Millî Parkı

Arkadafllar, yukar›daki Millî Parklar› harita üzerinde bulup, numaralar›n› isimlerininönüne yazabilir misiniz?

8 adet 8 kullanarak 1000 oluflturabilir misiniz?

Hastal›klar›n tedavileri konusundaki aray›fl,insanl›k tarihi kadar eski. A¤r› ve ac›hastal›klar›n ilk belirtileridir. Dikkatler buönde gelen belirtilerle nas›l mücadeleedilece¤i üzerinde yo¤unlaflm›flt›r.

Hastal›klar› tanr›lar›n ya da “kötü ruhlar”›nifli olarak gören eskiça¤ insanlar›n›ngözünde ilaçlar da do¤al olarak büyüyleve dinsel güçlerle ba¤lant›l›yd›. Eski M›s›rve Babil’de, hastalara kesinlikle yarar›dokunmayacak, günümüzde son derecegarip buldu¤umuz fleylerin ilaç niyetiylekullan›lmas› da ancak bu inançlaaç›klanabilir. Söz gelimi hastalara bazençi¤ et yedirilir, bazen de güherçile, bira,süt ve kan kar›fl›m› birlikte kaynat›laraks›cak s›cak içirilirdi. Hatta bal›klar›nkaraci¤erinden elde edilen safra, daha dakötüsü yarasa, akbaba, kertenkele vetimsah derileri ile kemik ve içya¤›ndanhaz›rlanan bir kar›fl›m, ilaçolarak kullan›labilirdi.

‹lk ça¤lardan itibareninsanlar do¤adaki baz›bitkilerle hastal›klararas›nda iliflki kurdular.Bu bitkilerin köklerini,yapraklar›n›, çiçeklerinikullanarak, tedavi edicigüçlerinin oldu¤unutesadüfen denemeyan›lma yolu ile keflfettiler.Bu bitkilerden insan vehayvanlar›n tedavisindeyararlanmay› bilerek,

kendilerinden sonra gelen nesillere de bubilgileri aktarmaya çal›flt›lar. ‹lk ileritoplumlar›n (Çin, Hindistan, Mezopotamya,M›s›r) bitki, mineral ve hayvan kökenli ilaçlar›t›bbi amaçl› olarak kullanm›fl olduklar›nadair kan›tlar bulunmaktad›r.

‹lk reçete, Sümerler zaman›nda MÖ 3000’liy›llarda yaz›lm›fl bir tablettir. Bitkisel,hayvansal maddeler ve çeflitli madenlerdenyararlan›lm›flt›r. ‹laçlar› hem merhemfleklinde d›fltan sürmek hem de s›v› olarakiçmek üzerine tarifler yap›lm›flt›r. Baz›maddelerin dövülüp toz haline getirilmesi,

süzülmesi vekar›flt›r›lmas› ile ilgili birk›lavuz vard›r. En önemlikonu ise tabletintamamen kimyasalkar›fl›m ve tarifleriiçermesi, dinsel büyüseliçerik bar›nd›rmamas›d›r

MÖ 1550 y›l›ndaM›s›r’da yaz›lm›fl Eberspapirüslerinde de ilaçolarak kullan›lan bitkilerleilgili bilgiler ç›kar›ld›.Tedavilerin sistematiktan›mlamalar› Antik

Yunan ve Roma ‹mparatorlu¤u zamanlar›nakadar uzuyor. MS I. yy’da PedaniusDioscorides yapt›¤› çal›flmalarla modernilaç biliminin temelini att› ve en önemli eseriolan “Peri Hyles ‹atrikes /‹laç Bilgisi Üzerine”adl› kitab›, 16. yy’da ilaç biliminin temelbaflvuru kitab› olarak kabul edildi. II. yy’daClaudius Galenus bu çal›flmalar› geniflletti.Farabi, Ebu Reyhan Biruni, ‹bn-i Sina(Avicenna) ve daha birçok önemli Türkbilim insan›n›n bu alanda çok büyük katk›lar›oldu. Özellikle ‹bn-i Sina’n›n en ünlü eseriolan El-Kanun fi’t-T›b, 12. yüzy›ldaLatince’ye çevrilerek Avrupaüniversitelerinde 19. yy’a kadar temel derskitab› olarak kabul edildi, okutuldu veAvrupa’da bu kitap “T›bb›n ‹ncil’i” olarak

ün yapt›. Sözüedilen alandakibilimsel geliflmeler16. yy’dan sonrah›z kazanmayabafllad›. Bu alan›ntipik öncülerindenbirisi deParacelsus olupönemli geliflmelerkaydetti.

Potasyum tuzlar›n›, demir ve arseni¤in halkaras›nda kullan›lmas›n› yayg›nlaflt›rd› ve1537’de flu ünlü deyimi türetti: “Bir maddeyizehir yapan sadece onun dozudur”.

‹lk doktorlar, t›p mesle¤iyle ilgisi olmayan,görmüfl geçirmifl bilge kiflilerdi. Buinsanlar›n, bitkilerin iyilefltirici özelliklerikonusundaki bilgileri, hastal›klar›n tedavisineyönelik ilk ad›mlar›n at›lmas›n› sa¤lad›.Bildikleri flifal› otlar› toplayarak kendi ilaçlar›n›kendileri yapan bu ilk doktorlar, yüzy›llarsonra çeflitli maddeleri ölçüp tartarak büyükbir titizlikle ilaç haz›rlayan eczac›lar›n öncülerioldular. Bafllang›çta eczac›lar, bitkilerinyararl› bölümlerini havanda döverek tozilaçlar haz›rlar, haplar› elleriyle biçimlendirir,çeflitli s›v›lar› kar›flt›rarak fluruplar yaparlard›.

Zamanla eczac›lar›n bu ilaç odalar›, bilimselyöntemlerle çal›flan ilaç laboratuvarlar›na,sonra dafabrikalaradönüfltü.Günümüzde iseilaç üretimibüyük bir sanayihaline geldi.

Önceleri ilaçlar›nhemen hepsibitkilerdenhaz›rlan›rd›.Bunun için bitkikökünden yapra¤›na kadar bütünüylekaynat›l›r ya da havanda dövülürdü. Asl›ndaflifal› bitkinin etkili maddesi yaln›zca baz›dokular›nda bulunur. ‹laç haz›rlayan otac›larzamanla bitkinin ifle yarar bölümünü ay›r›p›s›tarak ya da çeflitli kimyasal maddeleryard›m›yla etkili maddeyi ç›karmay›(özütleme) ö¤rendiler. Bu kar›fl›ks›z özütçok daha etkili oluyordu.

Co¤rafyam›zda ilk ça¤lardan beri bitkilertedavi amac›yla kullan›l›yor. Bu amaçlahaz›rlanm›fl dünyan›n yaz›l› en eski reçetesiolan tablet, Mezopotamya’da bulundu.Ayr›ca ad›n› t›p tarihine yazd›rm›fl say›s›zotac›, bu topraklarda yaflam›fl. Dünyan›nilk destanlar›na konu olmufl bu otac›lardanen ünlüsü Lokman Hekim’dir.

Birçok bitkinin etkisi as›rlard›r biliniyor veilaç ham maddesi olarak kullan›l›yor. Sözgelimi Peru yerlileri yüzy›llard›r koka bitkisininyapraklar›n› çi¤niyorlard› ve ola¤anüstüdayan›kl›l›klar›n›nbundankaynakland›¤›nainan›l›yordu. Kokayapraklar›ndanözütlenen ve güçlü bira¤r› kesici olan kokain,difl hekimlerininbölgesel anestezi için

kulland›klar› ilk ilaçlardan biri oldu. Çokgüçlü bir a¤r› kesici olan morfinin kayna¤›,haflhafl kapsüllerinden s›zan afyondur.Birçok kalp hastal›¤›n›n en etkili ilac› olandijitalin, yüksükotunun yapraklar› vetohumundan elde edilir. S›tma tedavisindekullan›lan kinin ise Güney Amerika’dakiPeru ve Amazon bölgesinde do¤al olarakyetiflen k›nak›na a¤ac›n›n kabuklar›ndanelde edilir.

Bütün tropik bölgelerde yetiflen, ayn› adl›bitkinin tohumlar›ndan elde edilen hintya¤›da kab›zl›¤› giderip ba¤›rsaklar› temizleyençok etkili bir müshildir. Yak›n zamanlardabaz› kanser tedavilerinde Cezayirmenekflesinden elde edilen ilaçlarkullan›lm›flt›r. Bu örnekler gibi ilaç olarakkullan›lan bitkilerin say›s› oldukça fazlad›r.

Mikroplu hastal›klara karfl› etkili olanSülfonamit grubu ilaçlar, önce boyasanayisinde üretildi. 1936 y›l›ndan itibarende t›bbi alanda tedavi amac›yla kullan›lmayabaflland›.

Günümüzde, bakterilerin yol açt›¤› mikropluhastal›klar›n tedavisinde kullan›lanantibiyotiklerin ilk örne¤i, Sir AleksanderFleming taraf›ndan bulunan penisilindir veilk kez 1941’de hasta tedavisinde kullan›ld›.

Eskiden yaln›zca bitki, hayvan veminerallerden özütlenebilen ilaçlar›n ço¤u

bugün fabrikalarda kimyasallardan üretiliyor.Çünkü kimyac›lar do¤al maddelerinbileflimini ve yap›s›n› tam olarakçözümledikten sonra, ellerindeki kimyasalmaddelerle ayn› bileflimleri elde etmeyibaflard›lar. Birleflim yoluyla haz›rlanm›fl olanbu tip ilaçlar›n en bilinenlerinden birisiAspirin’dir.

Kimyager Felix Hoffmann’›n 1897’de safasetilsalisilik asit (ASA) üretmesiyle t›pdünyas› Aspirin ile tan›flt›. ASA, a¤r› kesicive atefl düflürücü olarak kullan›lan Aspirininetken maddesidir. Kayna¤› ise dünyan›nher yerinde yetiflen sö¤üt a¤ac›d›r.

Ayr›ca günümüzde genetik mühendisli¤ininolanaklar›, bakterilerin de ilaç üretiminekatk›da bulunmas›n› sa¤lad›. Genleride¤ifltirilen bakteriler istenen maddeninayn›s›n›, söz gelimi insülin hormonununeredeyse sonsuza kadar üretebilir.

Hastal›klar›n ilaçla tedavisi ça¤dafl t›ptaçok önemlidir ve her gün biraz dahazenginleflen bir ilaç çeflitlili¤i vard›r. Amabilinçli kullan›ld›¤›nda sa¤l›¤›m›z aç›s›ndanson derece de¤erli olan bu ilaçlar›n yanetkileri bazen ayn› derecede tehlikeli olabilir.Bu yüzden, gereksiz yere ilaç kullanmamak,özellikle doktor önermedikçe ilaç almamakgerekir.

Sir Aleksander Fleming

Felix Hoffmann

Arkadafllar, çeflitli vücut ifllevlerinidüzenleyici etkisinden yararlanmaküzere hastal›klara karfl› kullan›lanbütün maddelere ilaç deniyor. Baz›ilaçlar bu etkisiyle hastal›klardan korunmay›sa¤l›yor; baz›lar› a¤r› ya da atefl gibi hastal›kbelirtilerini bast›r›yor; baz›lar› da do¤rudannedenlerini ortadan kald›rarak hastal›klar›tedavi ediyor. Ayr›ca herhangi bir hastal›ksöz konusu olmadan, söz gelimi yaln›zcauyumak ya da kendini daha iyi hissetmekiçin kullan›lan baz› maddeler de birer ilaç.

Çünkü sinir sistemini etkileyerek bu duyumuyarat›yorlar. Bunun d›fl›nda, böcekler vekemiriciler gibi tar›m zararl›lar›na karfl›kullan›lan zehirli maddelere de böcek ilac›ya da tar›m koruma ilac› deniyor. Kuflkusuzbu maddelerin etkisi ve kullan›m› gerçekanlamda ilaç tan›m›na uymaz. Ama tar›mzararl›lar›n›n bulaflt›rabilece¤i hastal›klar›önleyerek bitki sa¤l›¤›n› koruduklar› için biranlamda bu bileflikler de ilaç say›labiliyor.

‹laç; t›pta kullan›lan ve biyolojik etkinli¤iolan saf bir kimyasal maddeyi ya da onaeflde¤er olan bitkisel veya hayvansalkaynakl›, belirli miktarda aktif (etkin) madde

içeren bir kar›fl›m› ifade eder arkadafllar.Dünya Sa¤l›k Örgütü ise ilac› “fizyolojiksistemleri veya patolojik durumlar›, alan›nyarar› için de¤ifltirmek veya incelemekamac›yla kullan›lan veya kullan›lmas›öngörülen bir madde ya da ürün” olaraktan›mlar.

Bir maddenin ilaç olarak tan›mlanabilmesiiçin hastal›klar›n önlemesi, tedavi veyatan›s›nda kullan›lmal›, etki gösterebilecekbir veya birkaç aktif (etken) madde içermelive bu aktif maddelerin yap›lar› bilinmeli,içerdi¤i aktif maddelerin dozuayarlanabilmeli ve etki mekanizmalar›aç›klanabilmelidir. Ayr›ca yan etkileri (zararl›)az olmal› veya hiç olmamal› ve faydas›zararl› etkilerinden fazla olmal›d›r.

‹laçlar› genel olarak iki bafll›k alt›ndainceleyebiliriz. ‹lki do¤al kaynakl› ilaçlar.Bunlar bitkiler, hayvanlar,mikroorganizmalar ve madenlerdir(mineraller). ‹kincisi ise sentetik kaynakl›ilaçlar olup bunlar da sentetik ve yar›sentetik olarak ikiye ayr›l›yor. Günümüzdesentetik ilaçlar›n ilaç endüstrisinde önemlibir pay› var. Do¤al ilaç etken maddeleri vedo¤al bilefliklerden yola ç›k›larak üretilenilaçlar ise günümüzde kullan›lmakta olanilaçlar›n yaklafl›k yüzde 50’sini oluflturuyor.

Dünya Sa¤l›k Örgütü, bitkisel ilac› “bitkilerinkök, yaprak, çiçek, kabuk, tohum gibik›s›mlar› veya bu k›s›mlardan haz›rlananekstreler (sulu veya alkollü) ya da bitkilerdenbir ifllem sonucu elde edilen materyaller(uçucu ya¤, sabit ya¤, reçine, balsam)’’olarak tan›ml›yor. Bitkilerden kimyasalifllemlerle elde edilen saf bileflikler bu

tan›m›n d›fl›nda kal›yor (Atropin, morfin,kafein gibi). Buna karfl›l›k, bitki parçalar›veya ham ya da saflaflt›r›lm›fl ekstreler ilehaz›rlanan ilaçlar ‘’bitkisel ilaç’’ say›l›yor.Bitkisel ilaç elde edilmesinde; bitkisel ilac›nelde edildi¤i bitkinin yetiflti¤i yer, mevsimkoflullar›, bitki yapraklar›n›n veya di¤erk›s›mlar›n›n topland›¤› mevsim gibi çeflitlifaktörler etken maddemiktar›n›n standardizeedilmesi aç›s›ndan sonderece önemli.

Arkadafllar “flifal› ot” olarakbilinen bitkileriduymuflsunuzdur. Bunlarbirçok ülkede ilaç halinegetirilmifl preparat›bulunan ve flifal› özelliklerinedeniyle kullan›lan bitkilerdir. Dolay›s›ylaönemli birer ilaç haline getirilebilecekbitkilere bir kaç örnek verebiliriz: Yavflanotu,ac›çi¤dem, sar› kantaron, kuflburnu, yabanmersini, ard›ç tohumu, ökseotu veyüksükotu.

Bitkisel kaynakl› ilaçlar bitkilerin özsuyu,yaprak, rizom, kök, tohum veya kabuk gibibelirli bir k›sm›ndan elde edilir. Örne¤inkalp yetersizli¤inin tedavisinde kullan›landigitalis, yüksükotu ad› verilen yabaniçiçe¤in kurutulmufl yapra¤›ndan haz›rlananbitki kökenli bir ilaçt›r. Yine kansertedavisinde kullan›lan flakon, taksol gibiilaçlar Porsuk a¤ac› bitkisinden elde edilir.Bunlar gibi geçmiflten günümüze kadar

gelmifl ve geliflen teknolji ile daha verimlihale getirilmifl birçok bitkisel kaynakl› ilaçbirçok hastal›¤›n tedavisinde oldukçaönemli rol oynamaktad›r. Günümüzdegeliflen teknoloji ile bitkilerden izole edilenetken maddelerinin biyolojik etkileri üzerineçal›flmalar h›zla devam etmektedir.

So¤uk alg›nl›¤› gibi baz› hastal›klar›n›zdaço¤unuz antibiyotikler ile tan›flm›fls›n›zd›r,de¤il mi? Do¤al bir kaynak olanmikroorganizmalardan antibiyotiklerin eldeedilmesinde yararlan›l›yor arkadafllar. Do¤alkaynakl› ve oldukça önemli olan ilaçlardanbiri de penisilin. Penisilin, 1928 y›l›ndaLondra’da Sir Alexander Fleming taraf›ndanPenicilium Notatum adl› küfte keflfedilenbir antibiyotiktir. Fleming, Stafilikokbakterisini, 1928’de kültür kaplar›ndaço¤alt›rken tesadüfen Dünyan›n ilk

antibiyoti¤i olan penisilinibulmufltur. Fleming kaplar›y›kamadan bir ayl›k tatile ç›kt›ve döndü¤ünde, küflenenkaplar› y›karken birindeküfün çevresinde bakteribüyümedi¤ini gördü.Mantardaki bir madde,bakterinin ço¤almas›n›

engellemiflti. Maddeyimantardan ay›rd› ve ona “penisilin” ad›n›verdi. Penisilin,1000 kez suland›r›lsa bilebakteriyi öldürüyordu. Penisilinle ilgiliyay›nlad›¤› makale ilgi çekmedi. Buluflunönemini kan›tlayamay›nca, penisilini1931’de b›rakt›. Daha sonra, OxfordÜnivesitesinde Florey ve Chain, 1938’deküf mantar›n›n üretti¤i penisilini saflaflt›r›pfarelere enjekte edince, fareler zarargörmedi. Bu ikili çal›flmalar›na uzun y›llardevam etti. 1945 y›l›nda Fleming’le birlikteNobel Ödülünü kazanan Oxford’lu Floreyve Chain, penisilinin kitle halinde eldeedilebilmesini temin etmifllerdir.

Do¤al kaynakl› ilaçlardan bir di¤eri olanhayvansal kaynakl› ilaçlar; hormonlar,

serumlar, enzimler gibi preparatlard›r.Örne¤in, günümüzün en önemli ve enyayg›n hastal›klar›ndan biri olan 1. tip(yüksek fleker) fleker hastal›¤› tedavisindekullan›lan insülin, de¤iflik hayvanlar›npankreas›ndan elde edilen bir ilaçt›r. Üretilenilk insülin preparatlar› hayvanpankreas›ndan elde edilirken (s›¤›r, domuzya da s›¤›r/domuz kar›fl›m›) son 10 y›l içindeyar› sentetik yolla insan insülini elde edilmifl(hayvanlardan elde edilen insülin biyolojikve kimyasal reaksiyonlarla insan›n üretti¤iinsülinle ayn› hale getirilmifl) ve daha sonragenetik mühendisli¤i ile bakteriler vemayalara insan insülin geni afl›lanarak insaninsülini üretmeleri sa¤lanm›flt›r. Günümüzdebiyosentetik insan insülinleri yayg›n olarakkullan›lmaktad›r. 1980’lere kadar, bütüninsülinler inekler ve domuzlar gibihayvanlardan elde ediliyordu. Bu ilac›n buformu hâlâ çok kullan›fll› olmas›na ra¤men,flimdi insan insülinin ayn›s›n› ekmek mayas›gibi hücreleri kullanarak üretmek mümkünhale gelmifltir. Bunlar “biyosentetik”insülinler olarak adland›r›l›r.

Afl›lar, antitoksinler ve toksoitler de önemlibir ilaç grubudur. Öldürülmüfl ya da hastal›kyap›c› etkisi zay›flat›lm›fl mikroplar› içerenafl›lar ve vücuda zararl› etkisi giderilmifltoksinleri içeren toksoidler hastal›klardankorunmay› sa¤lar. Sa¤l›kl› bir insanakoruyucu önlem olarak afl› ya da toksoitverildi¤inde, o insan›n kan›nda antikorlaroluflur. Antikorlar›n görevi mikroplar›öldürmek ya da zehirlerini etkisiz durumagetirmektir. Antitoksinler de özellikletoksinlerin zararl› etkilerini yok etme göreviniüstlenen birer antikordur. Mikroplu birhastal›k s›ras›nda o mikrobun toksinlerinekarfl› savaflacak özel antitoksinleri vücutkendisi üretir. Ama bu savaflta vücudungücünü art›rmak için, ilaç laboratuvarlar›ndahaz›rlanm›fl olan ve çok bol miktarda haz›rantikor içeren bir antitoksin verildi¤indehastal›k hiç zaman yitirilmeden bast›r›lm›flolur.

Serum, kan›n p›ht›laflmas› ve homojenyap›s›n› kaybetmesi ile fibrinojen(karaci¤erde sentez edilen, kanplazmas›nda bulunan ve p›ht›laflmaolay›nda önemli rol oynayan kan proteinidir) ile kan pulcuklar›n›n birleflerek koyu renklibir p›ht› kütlesi halinde birleflmesiyle geridekalan aç›k renkli sar›ms› s›v›ya verilen add›r.

Günümüzde hastanelerde afl› gibi çeflitliamaçlar için kullan›lan serum, atlardan eldeedilmektedir. Ba¤›fl›k serumlar›n üretimiiçin özel atlar kullan›l›r. Üretilecek her serumiçin özel toksinler, toksoidler, venom veyabakteri kültürleri haz›rlanarak, bunlar belirlibir programa göre atlara enjekte edilir,atlar›n bu etkenlere ba¤›fl›k hale getirilmelerisa¤lan›r. At›n vücudunda söz konusutoksine veya bakteriye karfl› antikorüretilmesi sa¤land›ktan sonra, atlar›n kanlar›al›n›r, gerekli kontroller yap›l›r ve ba¤›fl›k(hiperimmün) serumlar saflaflt›r›l›r. Tetanozantitoksik serumu, difteri antitoksik serumu,flarbon antibakteriyel serumu, akrepentivenom serumu ve normal serum,ülkemizde üretilen serumlara örneklerdir.

Baz› do¤al kaynakl› ilaçlar da hormonlardanelde edilmektedir. Madensel (mineral)kaynakl› ilaçlar ise daha az say›dad›r. Sözgelimi c›va merhem yap›m›nda, bromürleryat›flt›r›c› ilaçlar›n haz›rlanmas›nda kullan›l›r.‹yot ise özellikle deri üzerindeki mikroplar›öldürmeye yarayan bir antiseptiktir. Ayr›caDNA Rekombinasyonu (tekrardüzenlenmesi) tekni¤i ile de ilaç eldesimümkündür. Bu teknik ile insülin, büyümehormonu ve baz› afl›lar haz›rlanm›flt›r.

1

2

3 4

5 6

Kare fleklinde bir ka¤ıdı BD çizgisi boyuncakatlay›p A ve C köflelerini üst üste getirerekbir üçgen elde edin.

BC ve BA kenarlar›n› BD kenar›yla üstüste gelecek flekilde afla¤› do¤rukatlayarak BE hatt›n› oluflturun.

fiimdi de ayn› flekilde FD hatt›n› oluflturun.Daha sonra M ve Nüçgenlerini iflaretleyerekkesin.

X ve Y köflelerini, BM ve DN hatt› boyuncayukar› do¤ru katlay›n. Böylece X ve Y noktalar›BC ve CD do¤rular› üzerine düflecek.

B ve D köflelerini yukar›ya katlay›n.

A

B

C

DA

C

B D

E

BA

D

F

D

EF

C

M N

C

M N

B

B DX Y

C

M NB D

X Y

A

E

F

7 8

Böylece BM ve DN üçgenleri oluflacak.

Daha sonra ka¤›d›n›z› C ve A köflelerini önegetirecek flekilde GH hatt›ndan katlay›n.

fiimdi ka¤›d›n›z›n alt taraf›n›yukar›da gösterilen flekilde çizipkesin.

CA

B D

M N

G HA

B D

M N

G H

Art›k ka¤›d›n›z› ters çevirip köpe¤inizin kula¤›n›, yüzünü ve gözleriniboyayabilirsiniz.

KABOTAJ VE DEN‹ZC‹L‹K BAYRAMI1 TemmuzKabotajın anlamı, “gemi iflletme”hakkıdır.

Ülkemizin limanları yıllarcayabancılar tarafından iflletildi.Kendi limanlarımızdaki yük veyolcu taflıma hakkı tamamenyabancıların elinde idi.Denizlerimizin ve limanlarımızıntekrar egemenli¤imize geçmesinisa¤layan Kabotaj Kanunu, BüyükÖnder Mustafa Kemal Atatürk’ünTürk Milletine kazandırdı¤ı en büyük arma¤anlardan birisidir.

Türk limanlarındaki her türlü yük ve yolcu taflıma hakkını tekrar Türk Bayraklı gemilereveren Kabotaj Kanunu ile yabancıların denizlerimizden elde etti¤i sayısız çıkara sonverildi. Bu nedenle her yıl 1 Temmuz gününü Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarakkutlarız.

19 Nisan 1926 yılında toplanan TBMM, Türk kara sularında gemi iflletme hakkını tekrarTürk gemilerine bırakan Kanunu onayladı. Böylece yabancı uyruklu gemilerin yerini Türkyük ve yolcu gemileri aldı. Kanun 1 Temmuz 1926’da yürürlü¤e girdi.

DÜNYA NÜFUS GÜNÜ 10 TemmuzDünya nüfusunun hızla artmasına ra¤men do¤al kaynaklar, kentsel atıklar ve plansız

sanayileflme nedeniyle giderek azalmaktadır. Örne¤iniçilebilir do¤al su kaynakları hem azalmakta hem

de hızla kirlenmektedir. Bunun yanı sıraorman ve tarım alanlarında da hızlı bir

çölleflme görülmektedir. Özellikle gerikalmıfl ülkelerdeki çevre tahribatı venüfus artıflı daha fazladır. Dünya NüfusGünü’yle hızlı ve plansız nüfus artıflınınözellikle geri kalmıfl ülkelerde yarataca¤ı

sorunlara dikkat çekilmesiamaçlanmaktadır.

GAZETEC‹LER VE BASINBAYRAMI24 TemmuzBasın deyince gazeteler, televizyonlar, radyolar, dergilerve yazılı ve interaktif haber bültenleri aklımıza gelir de¤ilmi?Kars’taki bir olaydan nasıl haberimiz olabilirdi? Hatta“Olimpiyatları” anında izleyebilir miydik?Ülkemizden binlerce kilometre uzakta olanAvustralya’daki veya Almanya’daki bir olaydan hiçhaberdar olabilir miydik?

Dünyada ve ülkemizde yaflanan olaylardan basın-yayın organları aracılı¤ıyla çok kısa birsüre sonra haberdar oluruz.

Gazeteciler Günü’yle basın organlarının yayın yapma ve halka ba¤ımsızca haber vermeözelli¤ine dikkat çekilmesi amaçlanmaktadır.

LOZAN BARIfiANTLAfiMASI24 TemmuzKurtulufl Savaflı’ndan büyük birzaferle çıkan Genç TürkiyeCumhuriyeti’ni zor ifllerbekliyordu. Bunlar;kapitülasyonlar, Osmanlı borçlarıve Sevr Antlaflması’nda yer alanhükümlerdi.

21 Kasım 1921’de Lozan’da bafllayan Konferansta Türkiye Cumhuriyeti’ni ‹smet ‹nönübaflkanlı¤ındaki bir heyet temsil etti.

Türkiye Cumhuriyeti’nin Kurtulufl Savaflı ile elde etti¤i kazanımlardan taviz vermemesive Batılı devletlerin dayatmalarını kabul etmemesi nedeni ile 4 fiubat 1923’te görüflmelerkesildi.

23 Nisan 1923’te yeniden bafllayan görüflmeler neticesinde Türkiye’nin istekleri kabuledildi ve 24 Temmuz 1923’te Lozan Barıfl Antlaflması imzalandı.

Böylece Osmanlı Devleti’nin 10 A¤ustos 1920’de kabul etti¤i Sevr Antlaflması geçersizsayıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nin bütünlü¤ü ve ba¤ımsızlı¤ı tüm dünyada kabul edildi.

ZAFER HAFTASI 26-30 AĞUSTOS30 A⁄USTOSZAFER BAYRAMIBüyük Millet Meclisi, kuruluflundan itibarenyurdun durumunu ve kurtulufl çareleriniaradı. “Misak-ı Millî sınırları içinde vatanınbir bütün oldu¤u ve parçalanamayaca¤ıgörüflü”nden hareketle, düflmanlamücadele kararı alındı. Oluflturulan düzenliordularla savafla girildi. ‹lk bafları, Do¤u’da

Ermeni çetelerine karflı kazanıldı. Daha sonra Batı cephesinde Yunanlılarla, I. ‹nönü veII. ‹nönü savaflları yapıldı. Bu savaflların kazanılmasıyla Yunanlılara büyük bir darbeindirilmifl oldu. Bunun üzerine Yunan ordusu yeniden saldırıya geçti. Saldırı üzerineMustafa Kemal, ordularına: “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, bu satıh, bütünvatandır. Vatanın her karıfl topra¤ı vatandaflın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz” emriniverdi.

Türk askeri, büyük bir azim ve fedakârlıkla bu karara uydu. 23 A¤ustos ve 12 Eylül 1921tarihleri arasında yapılan Sakarya Meydan Muharebesiyle Türk milleti 1699 KarlofçaAntlaflması’ndan beri ilk defa toprak kazanmaya bafllıyordu. Sakarya Savaflı, Türkmilletinin savunma durumundan taarruz durumuna geçti¤i önemli bir savafl olarak datarihe geçti. Bu zafer sonunda, TBMM tarafından Mustafa Kemal’e “Gazi” unvanı ve“Mareflal” rütbesi verildi.

Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Sakarya Savaflı’ndan sonra büyük birtaarruzla düflmanı tamamen yok etme kararı alındı.

1922 yılı A¤ustosu’na kadar hazırlıklar tamamlandı. Güneydeki Türk birlikleri, büyük birgizlilik içinde Batı cephesine kaydırıldı. ‹stanbul’daki cephane depolarından silah vecephane kaçırıldı. ‹tilaf Devletleri tarafından tahrip edilerek kullanılmaz hale getirilen toplaronarıldı. Yeni silahlar satın alındı. Ordumuza taarruz e¤itimi yaptırıldı. Bu hazırlıklardansonra, Gazi Mustafa Kemal’in Baflkomutanlı¤ını yaptı¤ı ordumuz, 26 A¤ustos 1922’dedüflmana saldırdı. Bir saat içinde düflman mevzileri ele geçirildi. 30 A¤ustos’ta düflmançember içine alındı.

Bu savafl, Atatürk’ün Baflkomutanlı¤ında yapıldı¤ı için Baflkomutanlık Meydan Muharebesiolarak adlandırıldı.

Büyük Taarruzun baflarıyla sonuçlanmasından sonra düflman, ‹zmir’e kadar takip edildi.9 Eylül 1922’de ‹zmir’in kurtarılmasıyla yurdumuz düflmandan temizlenmifl oldu. Düflmanınilerlemesine “dur” diyen ve kanımızın son damlasını akıtmadan yurdumuzubırakmayaca¤ımızı dünyaya ispatlayan bu büyük zaferi her yıl, 30 A¤ustos günü bayramyaparak kutluyoruz.

DÜNYA BARIfi GÜNÜ 1 EylülDünya Barıfl Günü’nde tüm insanlara dünyada barıflın öneminin anlatılmasıamaçlanır.

Dünyada barıflın mutlak flekilde hâkim kılınabilmesi ve insanların bir aradave barıfl içinde yaflaması, tüm devletlerin, uluslararası kuruluflların ve her insanın çabagöstermesini gerektirmektedir.

E¤er, bizler yeni nesil olarak, Büyük Önder Atatürk’ün ‘Yurtta barıfl, dünyada barıfl’ilkesini iyice anlar ve uygularsak, Dünya barıflına büyük katkıda bulunmufl oluruz.

‹LKÖ⁄RET‹M HAFTASIEylül’ün 3. HaftasıHer yıl Eylül ayı geldi¤inde okullarımızın açılaca¤ı günü heyecanla bekleriz.Ülkemizdeki tüm okullar, her yıl Eylül ayında e¤itim ve ö¤retim etkinliklerinebafllar. ‹lkö¤retim Haftası içinde halkı aydınlatmak, e¤itimin öneminikavratmak, okuma - yazma bilmeyenleri e¤itime özendirmek amacıylaçalıflmalar yapılır.

TÜRK D‹L BAYRAMI 26 EylülBüyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün önderli¤inde Türk Kültürü ve Türk Dili alanındaönemli çalıflmalar yapılmıfltır.

Dil, millî yapıyı oluflturan, sa¤lamlafltıran ortak ba¤dır.Atatürk, Türk Dilini kendi benli¤ine kavuflturmayı vekendi benli¤i içinde zenginlefltirerek büyük bir kültürdili haline getirmeyi 12 Temmuz 1932 tarihinde TürkDili Tetkik Cemiyeti’ni (Türk Dil Kurumu) kurarakgerçeklefltirmeye çalıflmıfltır. Tarih anlayıflında oldu¤ugibi, millî kültürümüzün temeli olan dilde de millîleflmekbir zorunluluktu. Atatürk, dildeki ba¤ımsızlı¤ı siyasîba¤ımsızlı¤ın bir parçası sayıyordu.

Atatürk, 1932 yılında bafllattı¤ı dil devrimi çalıflmalarına, millî kültür politikasının gereklikıldı¤ı bir anlayıflla e¤ilmifltir. Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet felsefesinin temelinde, Türktoplumunu ça¤dafl medeniyet seviyesinin ön safına çıkarma amacı yer aldı¤ına göredilimizin de uzun vadede böyle bir medeniyet seviyesinin gerekli kıldı¤ı bütün kelime,kavram ve terimleri karflılayabilecek bir kültür dili durumuna getirilmesi gerekiyordu.

Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesiyle Türkçe okuma-yazma daha kolay ö¤renilmifl veTürk Dili daha çok kullanılmaya bafllanmıfltır.

Türk Dilini di¤er dillerin etkisinden kurtarmak ve ortaya çıkartmak için 12 Temmuz1932’de Atatürk tarafından Türk Dil Kurumu kurulmufltur. 20 Eylül 1932 yılında da I. DilKurultayı toplanmıfltır.

Atatürk, bizlere Türkçe’yi koruma ve gelifltirme görevini de vermifltir. Bizler de BüyükÖnder Mustafa Kemal Atatürk’ün verdi¤i bu görevi, Türkçe’yi en iyi flekilde ö¤renerek,uygulayarak ve dilimize yabancı sözcükleri katmadan yaflatarak yerine getirmeliyiz.

DÜNYA TUR‹ZMGÜNÜ27 EylülTurizm Haftası’nda turizmin ülkeekonomileri ve dünya barıflı için taflıdı¤ıönemin anlatılması amaçlanır.ülke ekonomilerine büyük katkılarsa¤ladı¤ı gibi, çeflitli milletlerdeninsanların birbirleriyle kolayca tanıflıpkaynaflmasını da sa¤lar. Ayrıca turizmbacasız sanayi olarak da adlandırılır.

Varlı¤ını ve geliflmesini dünya barıflına, huzuruna, istikrarına borçlu olan ve kalkınmaya,refaha, barıfl ve diyalo¤a katkıda bulunan turizm, insanlı¤ımızın gelece¤e, yeni dünyayave barıfla hazırlanmasında oldukça önemli bir rol oynamaktadır.

YANGINDAN KORUNMA HAFTASI(‹TFA‹YEC‹L‹KHAFTASI)25 Eylül -1 Ekim1714 yılında kurulan ‹tfaiye Teflkilatı, bugünekadar pek çok de¤ifliklik geçirmifltir. ‹tfaiyeTeflkilatı’na önceleri “Tulumbacılar” denilirdi.Teflkilat bugün de bir yandan ça¤ıngereklerine uygun bir profesyonellik anlayıflıiçinde çalıflırken, bir yandan datulumbacılardan devraldı¤ı gönüllü-amatörruhu yaflatmaya çalıflmaktadır.

‹tfaiyecilik Haftası’nın amacı, itfaiyecili¤in halka tanıtılması ve ‹tfaiye Teflkilatı’nın verdi¤ihizmetler konusunda halkımızın bilgilendirilmesidir.

63

1

2

3

4

5

6 78

9

10

11

2 resim aras›ndaki 10 fark›bulabilir misiniz?19

11

23 yafl›nda. Baba ile o¤ularas›ndaki yafl fark› 23’tür.Dolay›s›yla baban›n yafl›o¤lununkinin iki kat›olacaksa, o¤ul 23yafl›ndad›r.

1

2

7

9

19

+

3

4

5

8

20

+

Dokuzu ters çevirerekalt› yap›n ve sekizinyerine tafl›y›n. Sekizide dokuzun yerinetafl›y›n. Böylece heriki sütunun da toplam›onsekiz olur.

22+2+2+2=28

888+8+8+8+88=1000

A

B

9+8+7+6+5+43+21=999+8+7+65+4+3+2+1=99

I A C P X M T M C X G E T D U U S A R P Q C Z ZN U T P O K Ç M N L B X S M A K A S G X X A K HE Ç W İ T A K L P G G X E T C K M A L G J T U NB C A E N Z R U E J U F İ E S X U M A Q H W T EU W E T X K T L C K C F S Y J G R L K R R Q L YC G A N A J İ G M A K T M I K N A T I S V N O RL E E H H L E F Y B H R R O K F W P N A A O K NM U W J C E S S N L E D R E P A W K A N N L Z BT E R İ L F Y M H O N J L Y Z K A E Z D F L L ES R K I S P Z W F G A O A A B N K N C A L E I PJ J A X N O D O L A P A N S O L V İ A L X N F QP U A Y K N M İ N E I B V Y L U A S T Y K L B UP I C G A M E D K L K T Z M B G R F A E L E K VY D N H Ş S Q O Z U B İ C İ A A Y M L K M W Y IN P A I I R İ D O Y V N K N T İ U N P W H Z T TE E T T K Y D G K E İ J E L Y P M F A M L K I BH E R D A J N E L S R A P I M F B S K V L F V DA V O E V B B E N İ E X C E N E İ Z U L A J C TA v E C V Y T I W Y B S Ş F U P V V X G T E V IG Q Q K I U J M B G A M S P M C V H I X L V B I

3

5 6 7

4

35 üçgen 4 kedi

8

9

13

1415

16

171-Tek Tek Dağları Millî Parkı,2-Munzur Vadisi Millî Parkı,3-Soğuksu Millî Parkı,4-Güllük Dağı Millî Parkı,5-Başkomutan Tarihi Millî Parkı,6-Kuşcenneti Millî Parkı,7-Yedigöller Millî Parkı,8-Ilgaz Dağı Millî Parkı,9-Altındere Vadisi Millî Parkı,10-Hatila Vadisi Millî Parkı,11-Nemrut Dağı Millî Parkı.18�

19

POLONYA: VarflovaLETONYA: RigaKANADA: OttawaVENEZUELA: CaracasYEN‹ ZELANDA: WellingtonBOTSWANA: Gaborone

2

10BEYO⁄LU-‹STANBUL,BANDIRMA-BALIKES‹R,BERGAMA-‹ZM‹R, M‹LAS-MU⁄LA,MUT-‹ÇEL, GAZ‹PAfiA-ANTALYA,‹SLAH‹YE-GAZ‹ANTEP, PERTEK-TUNCEL‹

12