MESLEKİ ETİK DERSİ

İÇİNDEKİLER1. MESLEKİ DEĞERLER KAVRAMI 2. ETİK KAVRAMI3. ETİK VE MESLEKİ DEĞER ARASINDAKİ İLİŞKİ 4. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİĞE DUYULAN

GEREKSİNİM5. MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE

KURALLAR6. ULUSLARARASI BOYUTTAKİ YASAL DÜZENLEMELER7. TÜRKİYE’DE MUHASEBE MESLEĞİNDEKİ ETİK

İLKELERE VE KURALLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER

2

MESLEK KAVRAMI

“belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş olarak tanımlanmaktadır.”

3

• Her meslek o mesleğin değerlerini, gelişimini, lisanslanmasını ve diğer insanlar açısından tanınmasını sağlayan kuruluşlara sahiptir. • Yeryüzünde binlerce meslek

bulunmaktadır.• Türkiye'de resmi olarak tanımı

yapılmış 600 civarında meslek vardır. • Bunlardan biride muhasebeciliktir.

4

Her meslek için ;• tanım, • görev alanları, • genel olarak kullandığı araç ve gereçler, • mesleğin gerektirdiği özellikler, • çalışma ortamı ve koşulları,• çalışma alanı ve iş bulma olanakları, • meslek eğitiminin verildiği yerler, • meslek eğitimine giriş koşulları, • eğitimin süresi ve içeriği, • meslekte ilerleyebilme ve yeni meslekleri seçebilme

olanakları,• destekleyici meslek kuruluşları farklı özellikler gösterir.

5

Bir uğraşın, bir faaliyetin, bir meslek olarak kabul görmesi; (Örneğin, SMMM olma bilmek için SMMM belgesi almak, Doktorluk yapabilmek için tıp diploması almak gibi )

–diploma, – lisans,– ruhsat, –sertifika gibi bir belge ile uygulama

standartlarının, –mesleki değerlerinin ve etik kurallarının

bulunmasını gerektirmektedir. 6

Belgelenme ve kuralların belirlenmesi ;Eğitim, Gelişim, Uyum disiplinin sağlanması, gibi bu üç temel şartın bütünleştirilmesi ile sağlanabilir.

Bir işi meslek yapan üç önemli vazgeçilmez unsur vardır ki bunlar;

• Belge,• Uygulama standartları ve etik kuralları ile • Mesleki örgütünün bulunması bir işe mesleki değer kazandırmaktadır.

7

MESLEKİ DEĞER KAVRAMI

“Meslekî görevler yapılırken sağlanan doyum ilgiden kaynaklanır. Gerek ilgiyi yaratırken, gerekse görevleri yerine getirdikten sonra sağlanan doyum” şeklinde tanımlanmaktadır.

8

Meslek mensupları için mesleki değerler, tutumlar, ve davranış

• Muhasebe mesleğinin temelini oluşturan etik ilkeleri ve yasal sorumlulukları bilmek, benimsemek ve uygulamak,

• Muhasebe ile ilgili gerekli yasal düzenlemeler bağlı kalmak,• Her meslek mensubunun mesleki değerleri ve etik ilkeleri

müşterileri, diğer meslek mensupları ve toplum yararına korumak ve güçlendirmek zorunluluğunda olduğunu kavramalı,

• İyi bir mesleki uygulamanın müşteri, diğer meslek mensupları ve meslek örgütü ile arasındaki karşılıklı anlayış ve ilişkiye bağlı olduğunu kavramak,

• Müşterilerin kültür, inanç ve özerkliğine saygı duymak,

9

• Müşterinin gizliliğine ve kişisel haklarına saygı göstermek

• Diğer Meslek mensuplarına ve yanında çalışanlarına (stajyerler gibi) saygılı olmak, çalışanlar arasında işbirliğini teşvik etmek

• Muhasebe mesleği etiği ilkelerine uymada/gözetmede ve mesleki sorumluğu taşımada kararlı olabilmek; bu ilkelerin ve değerlerin yaşatılması için sorumluluk taşımak

• Meslek Birliği (TURMOB) ve meslekle ilgi diğer kuruluşlarla (Maliye Bakanlığı, SPK gibi) işbirliğine açık olmak,

• Kişisel ve mesleki sınırlılıklarının farkında olmak, gerektiğinde yardım isteyebilmek,

10

• Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek,

• Kendi kendini denetleyebilmek, kendisini sürekli olarak geliştirmenin gereğini bilmek,

• Zamanını etkin biçimde kullanabilmek, belirsizliklerle başa çıkabilmek ve değişimlere uyum gösterebilmek,

• Kişisel değer yargılarını (dünya görüşü, manevi ve sosyo-kültürel değerleri) kontrol ederek, tüm bireysel ve toplumsal değer yargılarına eşit uzaklıkta durarak mesleğini yürütebilmek,

• Müşteriler ile ilgili olarak etik yükümlülüklerini bilmek

11

ETİK KAVRAMI• Etik kavramı yerine iş etiği, meslek etiği gibi kavramlarda

kullanılmaktadır. • Yunanca karakter ve alışkanlık anlamına gelen “ethos”

kelimesinden türetilen etik kavramı, etik kavramını da içine almaktadır.

Genel anlamda etik;“ Etik, bireyin diğer bireyler, kurumlar ve devlet ile

olan ilişkilerinde toplumun deneyimlerinden, gelenek ve göreneklerinden kaynaklanan, akıl ürünü olan toplumsal uyuşum, birliktelik ve dayanışmayı arttırıcı, dolayısıyla toplumun ekonomik, sosyal ve politik yapılarına istikrar sağlayıcı prensiplerin, standartların ve değerlerin bütünüdür.”

12

Etik, çeşitli soru ve sorunları sorar ve bunları inceler; – birisinin belirli (spesifik) bir durumda nasıl

davranması ("uygulamalı etik"), – birisinin etik bir durum veya görüşü nasıl

kanıtlayacağı ("normatif etik") , – birisinin etik veya etkin kökten yapısını nasıl

anlayacağı ("meta-etik")

13

14

Meslek Etiği Tanımı;“Mesleki davranışla ilgili neyin doğru,

neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur”.

15

Meslek Etiğine Uygun davranışları Etkileyen Faktörler

SOSYAL ÇEVRE

KİŞİSEL AHLAK İş Ahlakına Uygun ya da Uygun Olmayan Davranış

İŞLETME ÖZELLİKLERİ

Muhasebe etiği literatürüne yön veren iki temel yaklaşım olarak, deontolojik ve faydacı yaklaşım görülmektedir;

• Deontolojik yaklaşıma göre, davranışların etiğe uygun olup olmadığını, yönlendirici nitelikteki kurallar belirler. Eylemin etiksel değeri, eylemi gerçekleştiren kişinin niyetine bağlı olup, etiğin temelini oluşturan bir görev olarak tanımlanır.

• Faydacı yaklaşımda ise davranışları yarattığı sonuçlar açısından değerlendirirken, ilgili taraşarın hepsinin en büyük kazancına sebep olan davranış doğru ve etiksel açıdan zorunlu davranış olarak tanımlanmaktadır.

16

17

ETİKSEL SORUNLARI :

• AHLAKİ İKİLEM • AHLAKİ SAPMA

olarak iki genel kategoride toplanmaktadır.

18

Etiksel ikilem bir konunun birbiriyle çatışan ancak iki tarafın da tartışabilir doğru yanları olması durumunda ortaya çıkar .

Etiksel sapma ise, bir kişi ahlaki olmayan bir karar aldığı zaman ortaya çıkar .

Etiksel sapmayı ortaya çıkaran iki önemli nedena.Kişilerin bencil davranmayı seçmesi toplumun b.Ahlaki değerlerinden farklı kişisel ahlaki

standartlara sahip olması“İşletmeler etik ile ilgili olarak en çok ahlaki ikilemlerle

karşı karşıya gelmektedirler.”

Etik iklemleri ve sapmaları haklı gösterebilecek boş savunmalar şöyle belirlenmektedir :

• Herkes bu davranışı yapıyorsa o halde kabul edilebilinir bir davranıştır.

• Eğer bu davranış yasal ise etik olduğu da kabul edilebilir.

• Herhangi bir şekilde meydana gelme ve sonuçlanma olasılığı varsa (Ortaya çıkarılma ve cezalandırılma ihtimalinin mevcudiyeti)

19

20

Etik ikilemlerin çözümünde izlenecek olan süreç şu altı aşamadan oluşmaktadır. Bunlar;

1. İlgili olayın tespit edilmesi,2. Olaylarda etik konularının tanımlanması,3. İkilemin sonucundan kimin etkilendiğinin ve her kişinin

ya da grubun nasıl etkilendiğinin belirlenmesi,4. İkilemi çözmesi gereken kişinin uygun çözüm

seçeneklerini tanımlaması,5. Her seçeneğin geçerli sonucunun tanımlanması,6. Uygun davranışa karar verilmesi.

ETİK VE MESLEKİ DEĞERLER ARASINDAKİ İLİŞKİSİ Mesleki değerleri, etik ve tutumların içeriğinde meslek

mensubuna aşağıdaki konular verilerek yönlendirilmelidirler;• “etik sisteminin doğası”, • yerel ve evrensel etik anlayışları temelinde etiksel bakışların farklılıkları • “doğruluk, objektişik, mesleki yetkinliğe uyum, gizlilik, özenlilik (gerekli

özen) gibi temel etik prensiplerine uyma”, • “mesleki davranış ve teknik standartlara uyma”, • “bağımsızlık, şüphecilik, sorumluluk ve kamu beklentileri kavramları”,• “etik, meslek ve sosyal sorumluluk”, • “yasalar, düzenlemeler ve kamusal çıkarlar arasındaki ilişkileri kapsayan etik

ve yasalar”,• “etik dışı davranışların, bireysel, mesleki ve geniş kapsamda toplumsal

sonuçları”, • “işletme ve yönetim bağlamında etik”,• “itirazlar (ihbar), çıkar çatışmaları, etiksel ikilemler ve çözüm yolları”

21

MUHASEBE MESLEĞİNDE NEDEN ETİK OLMALI? • Etik, yasal gerekleri aşan ölçüde kendini kontrol demek olan ideal bir insan

özelliği olduğu için,• Muhasebe meslek mensupları açısından ise, moral ilkeler siteminin

çalıştırılması ve müşteriler, toplum ve diğer muhasebe meslek mensupları ile olan ilişkilerde uyulması gereken kuralların yerine getirilmesi için,

• Muhasebe mesleğinin öneminin toplumun refahı açısından diğer mesleklerin taşıdığı önemden daha çok olduğu için,

• Doğruyu söylemek, mesleki çalışmalarında dürüst olmak ve tutarlı-doğru kararlar almak yönündeki sorumluluklarını belirlemek için,

• Değer yargılarında çelişkiye düşme, kurallarda ve kararlarda anlaşamama ve mesleki problemleri çözmek için,

• Mesleki etik kuralları geçerliliği ayrıca toplumun mesleğe ve onun faaliyetlerine karşı güveninin ve saygınlığının artması için,

• Mesleği toplumun gözünde küçük düşmeye karşı korumak ve yüceltmek için,

etiği ihtiyaç vardır.

22

MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK İLKELER VE KURALLAR Meslekler arası farklılıkların olmasına rağmen meslek

ahlâkı ile ilgili olarak belirlenen kurallar şu üç ortak özelliği bünyelerinde taşırlar.

• Meslek mensubunun yasaların ön gördüğü düzeyin üzerinde bir davranışta bulunmaları ve bu seviyeyi her zaman korumaları gerekir.

• Belirlenecek etik kuralları dürüst davranmayı ve kamuoyunda olumlu bir izlenim bırakmaya yönelik olarak belirlenmelidir.

• Meslek grupları belirlenen etik standartlara ters düşecek olan tüm davranışları yasaklamalıdırlar ve bunlara cezai yaptırımlar uygulamalıdırlar.

23

Meslek mensuplarının davranışlarını biçimlendiren üç ana faktör vardır.

Bunlar;–Yasal düzenlemeler, –Özgür seçim hakları ve –Etik olgusudur.

24

Muhasebe mesleği için düzenlenen meslek etik kurallarının üç özelliği vardır.

Bu kurallar meslek mensubunun topluma olan sorumluluklarını vurgulamaktadır ki bunlar;

• Bağımsız, dürüst ve tarafsız olmalıdır. • Mesleğin gerektirdiği teknik bilgi; deneyim ve

yeterliliğe sahip bulunmalıdır.• Müşterilerine hizmet sunarken mesleki özen

ve titizliği göstermeli ve sorumluluklarının bilincinde olmalıdır.

25

Meslek ahlakı ilkeleri uyulma zorunluluğu bulunmayan altı tane temel ilkeden oluşmaktadır. Bu altı temel ilke şöyle sıralanmaktadır:

• Sorumluluk: Meslek mensuplarının müşterilerine, işverenlerine ve kamuya olan sorumluluklarıdır ki bu dış denetçi için “bağımsız denetçi- müşteri ilişkisi”, işverenler için “iç denetçi- işletme ilişkisi” olarak örneklendirilir.

• Kamu Yararı: Meslek mensupları kamu yararına uygun davranmayı ilke edinmeli, kamunun güvenine önem vermeli ve mesleğine yakışır bir uzman gibi davranmalıdır.

• Dürüstlük: Toplumun güvenini sağlamak ve korumak açısından meslek mensupları mesleki yetki ve sorumluluklarını dürüstlük bilincini özümsemiş kişiler olarak yerine getirmelidirler.

• Tarafsızlık ve Bağımsızlık: Meslek mensupları mesleklerini icra ederken her türlü çıkar çatışmasından uzak kalarak tarafsızlığını korumalıdır. Denetim ve tasdik işi sırasında gerçekte ve görünürde bağımsızlıklarını koruma yönünde davranmalıdır.

• Mesleki Özen Gösterme: Meslek mensupları gerekli teknik ve ahlaki standartlara uyarak mesleklerini icra etmelidirler. İhtiyaç duymaları halinde konusunda uzman kişilerden yardım talep etmelidirler.

• Hizmetin Kapsamı ve Niteliği: Meslek mensupları yaptıkları denetim ve tasdik işlemlerinin dışında üstlenecekleri diğer hizmetlerde de nitelik ve kapsam belirlemede meslek ahlakına uygun davranmalıdırlar.

26

Meslek mensuplarınca uyulması zorunlu kurallar olarak belirlenmiş davranış kuralları şunlardır;

1. Bağımsızlıka) Mali Açıdan Çıkar İlişkisib) Yönetici veya İş gören İlişkisinin Varlığı

2. Dürüstlük ve Tarafsızlık3. Genel Standartlar

a) Mesleki Yeterlilikb) Mesleki Özen Göstermec) Planlama ve Gözlemlemed) Yeterli Miktarda Geçerli Veri Toplanması

4. Standartlara Uygun Davranma5. Muhasebe İlkeleri ile Uyum6. Sır Saklama7. Şarta Bağlı Ücret8. Meslek Onuru ile Bağdaşmayan Davranışlar9. Reklam Yasağı10. Komisyon ve Bilirkişi Ücreti11. Meslek Unvanı ve Şirketleşme12. Meslek Ahlakı ile İlgili Yaptırımlar

27

DÜNYADAKİ ETİK KURALLAR VE İLKELER • Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı

Enstitüsü Etik Kuralları (INTOSAI) • Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsünün (IIA) Etik

Kuralları• Amerika’da Muhasebe Mesleğindeki Etikle İlgili

Mevcut Düzenlemeler (AICPA) • Uluslararası Muhasebeciler Federasyonunun (IFAC)

Etikle ilgili Mevcut Düzenlemeleri

28

Kamu Kesimindeki Denetçiler İçin Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı (INTOSAI), kamu kesimindeki denetçiler için uluslararası nitelikli etik kuralların oluşturulmasını zorunlu görmüştür. Meslek Etik Kuralları beş bölümden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde Kesimi denetçileri için meslek etik kuralları oluşturmanın gerekçelerin açıklanmaktadır.

İkinci bölümünde “Dürüstlük” kavramı üzerinde durulmaktadır

Üçüncü bölümünde “Bağımsızlık”, “Nesnel Davranış” “Tarafsızlık” İlkeleri açıklanmakta ve bu ilkeler

şekillendirilmektedir. “Siyasi Tarafsızlık” ve “ÇıkarÇatışmasından Kaçınılması” bu bölümde ele alınan diğer kavramlardır

Dört bölümde “Meslek Sırlarının Saklanması” İlkesinden söz edilmektedir.

Beşinci bölümde “Yeterlilik” İlkesinden söz edilmektedir.

29

Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsünün (IIA) Etik: Amaç, iç denetim mesleğinde etik kültürü oluşturmak ve yaygınlaştırmaktır.

Etik kurallar dört temel prensipten oluşmaktadır;

• Dürüstlük, • Tarafsızlık, • Meslekî Ehliyet,• Sır Saklamadır.

30

Bu dört ana prensip içerisinde 11 davranış kuralı belirlenmiştir. Bunlar:

• Üyeler ve sertifikalı iç denetçiler görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirirken dürüst, objektif ve gayretli olacaktır.

• Üyeler ve sertifikalı iç denetçiler kurumlarının meseleleri ile ilgili tüm konularda veya hizmet sundukları kişilere bağlılık gösterecektir. Fakat üyeler ve sertifikalı iç denetçiler bilerek herhangi bir uygunsuz veya yasal olmayan bir faaliyetin tarafı olmayacaktır.

• Kurumlarına veya iç denetim mesleğine yakışmayan faaliyetlere bilerek katılamazlar.

• Kurumun çıkarı ile çatışan veya görev ve sorumluluklarını objektif olarak yerine getirmelerini engelleyici faaliyetlere girmekten kaçınırlar.

• Mesleki kararlarına zarar verecek veya zarar verebileceği tahmin edilen, çalışanlardan, müşterilerden, satıcılardan ve kurumsal iş ilişkisinde bulunduklarından değerli herhangi bir şeyi/hediyeyi kabul edemezler.

31

• Sadece mesleki yeterlilikleri ile tamamlamayı bekledikleri hizmetleri yüklenirler.

• “İç Denetim Uygulama Standartları” ile uyum sağlanması için uygun yöntemleri kullanırlar.

• Görevleri sırasında elde ettikleri bilgileri kullanırken sağduyulu olurlar. Gizli bilgileri, kişisel kazançları için kullanamayacakları gibi, yasalara aykırı veya kurum menfaatine zarar verecek şekilde kullanamazlar.

• İşlerin sonuçlarını raporlarken, bildikleri tüm belgelere dayalı olarak gerçekleri ortaya koyarlar. Eğer bu gerçekler ortaya konmazsa, incelemede bulunan faaliyet raporları çarpıtılabilir veya yasal olmayan uygulamalar gizlenebilir.

• Uzmanlıklarında iyileşme ve hizmetlerin kalite ve etkinliği için sürekli olarak gayret gösterirler.

• Mesleki uygulamalarda “enstitü” tarafından bildirilen yeterlilik, etikli olmak ve itibar yüksek standartlarını koruma yükümlülüğünün bilincinde olurlar. Üyeler, “kararnamelere” uyar ve enstitünün hedeflerini desteklerler.

32

Amerika’da Muhasebe Mesleğindeki Etikle İlgili Mevcut Düzenlemeler (AICPA)Amerika’daki Kamu Muhasebecilik Mesleğiyle İlgili Kuruluşlar

MESLEK İÇİ KURULUŞLAR

• Amerikan Kamu Muhasebecileri Enstitüsü

• Kamu Muhasebecileri Eyalet Birlikler

• Muhasebecilik Eyalet Kurulu

• Uygulayıcılar (Muhasebe Şirketleri)

MESLEĞİ DOĞRUDAN ETKİLEYEN MESLEK DIŞI KURULUŞLAR

• Finansal Muhasebe Standartları Kurulu

• Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu

• Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC)

• Amerikan Genel Muhasebe Dairesi

• Dâhili Gelirler Bürosu (IRS)

33

34

Muhasebede Etiğin tarihsel gelişimi;Amerika’da muhasebede etik olgusunun ortaya

ilk çıkışı 1966 yılında AICPA (Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği) tarafında yayınlanan “Muhasebe Mesleğinde Meslek Ahlakı Standartları” ile olmuştur .

Bu standartlar 1973 yılında yeniden yayınlandı, 1988 yılında revize edilerek “Mesleki

Standartlarda Yeniden Yapılanma Planı” adı altında yayınlanmıştır. 1988 yılında yayınlanan bu standartlar temelinde “Mesleki Davranış yasalarını” içermektedir.

35

Tarihsel Akış (Amerikan Hükümet Muhasebeciler Birliği (AGA),

Finansal Yöneticileri Enstitüsü (FEI), İç Denetçiler Enstitüsü (IAA), Ulusal Muhasebeciler Birliği (NAA) Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) “Amerika’da muhasebe mesleği açısından ikinci büyük

kuruluş Amerikan Muhasebeciler Birliği (AAA) dir. Bu birlik ilk kez 1986 yılında oluşturulan Bedfort Komitesi ile “Muhasebe Eğitiminin Gelecekteki Yapısı, İçeriği ve Kapsamı” adlı raporda meslek ahlakı kurallarına yer vermişlerdir. Daha sonra 1989 yılında AAA’nın kurduğu (AECC) Muhasebe Eğitiminde Değişim Komitesi 1995 yılında ilk meslek ahlakı yönetmeliğini yayınladı.”

AICPA’ya Göre Mesleki Davranış Kanunlar İLKELER Mecburi değildir.

Fizyolojik terimlerden oluşmuş meslek etikDavranışının ideal standartları

DAVRANIŞ KURALLARI

Mecburidir.Özel kurallardan oluşturulmuş meslek etikDavranışının minimum standartları

AÇIKLAMALAR Mecburi değil ama meslek mensupları davranışlarını Düzeltmeliler. AICPA Meslek Etik Departmanı Tarafından Davranış Kurallarının Açıklanması

MESLEK ETİKI HÜKÜMLERİ

Mecburi değil fakat meslek mensupları davranışlarını düzeltmeliler. Meslek etik gereklerince Uygulamacılar ve diğer ilgili gruplarca AICPA’ya Davranış kuralları hakkında iletilen sorunların cevaplarının ve açıklamalarının yayınlanması

36

Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği (AICPA) Genel Etik ilkeler ilgili düzenlemede 6 temel ilke olarak sıralanmıştır

37

Meslek Mensupları İçin Genel Etik İlkeler •Sorumluluklar•Kamu yararı•Dürüstlük•Tarafsızlık ve bağımsız olma•Özenli çalışma•Sunulan hizmetin kapsam ve niteliği

• Sorumuluklar: Meslek mensupları mesleklerini icra ederken, faaliyetlerinin tümünde, mesleki duyarlılığı ve etik değerleri göz önünde bulundurmalıdırlar.

• Kamu Yararı: Üyeler kamu yararına hizmet verme, kamu güvenini sarsacak davranışlarda bulunmama ve mesleğe kendilerini adayış gibi yükümlülükleri kabullenmek zorundadırlar.

• Dürüstlük: Kamu güvenini sürdürmek ve yaygınlaştırmak için meslek mensupları mesleki sorumluklarını dürüst bir biçimde yerine getirmek zorundadırlar.

• Tarafsız ve Bağımsız Olma: Kamu muhasebecisi denetim veya diğer değerlendirme hizmetlerini sunarken tarafsızlığını sürdürmeli ve hizmet sunduğu işletmeyle hiçbir çıkar ilişkisi içinde bulunmamalıdır.

• Özenli Çalışma: Kamu muhasebecisi görevini özenle yerine getirebilmek için teknik ve etik meslek standartlarını incelemeli, yeteneğini ve sunduğu hizmetin kalitesini geliştirmeye çalışmalı ve mesleki sorumluluklarını uzmanlık disiplini ve düzenli ve gayretli bir çalışma sistemi içinde yerine getirmelidir.

• Sunulan Hizmetin Kapman ve Niteliği: Meslek mensubunun sunacağı hizmetin kapsam ve niteliği Meslek Davranış Yasasının Prensipler bölümünde açıklanmıştır. Bu nedenle kamu muhasebecisi kapsam ve nitelik belirlemek için unları incelemek durumundadır

38

Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Derneği (AICPA)Davranış Kuralları;(Uyulması Zorunlu)

BAĞIMSIZLIK,DÜRÜSTLÜK VE OBJEKTİFLİK

101Bağımsızlık102Dürüstlük ve Objektiflik (Tarafsızlık)

UZMANLIK VE TEKNİK STANDARTLAR

201Uzmanlık202Hesap Denetim Standartları203Muhasebe İlkeleri204Öngörü

MÜŞTERİYE KARŞI SORUMLULUK

301Müşteriye Ait Gizli Bilgiler302Şarta Bağlı Ücretler

DİĞER MESLEK MENSUPLARINA

KARŞI

491İşe karışma492 İş Teklifi

DİĞER SORUMLULUKVE UYGULAMALAR

501Dürüst Olmayan Davranışlar502Reklam ve Diğer Teşvik Formları503Komisyon ve Havale Ücretleri504Bağdaşmaz İşler505İşin Şekli ve Unvan

39

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonunun (IFAC) Etikle ilgili Mevcut Düzenlemeleri

• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Uluslararası Etik Standartlar Kurulu, profesyonel muhasebecilere yönelik ahlâki standartları ve ilgili rehberliği sağlamaktadır.

• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu Etik Kuralları,

• tüm meslek mensuplarınca uygulanacak kurallar, • sadece bağımsız çalışanlarca uygulanacak kurallar ve • bağımlı çalışanlarca uygulanacak kurallar olarak üç alt başlık altında sınırlandırılmıştır.

40

• Temel ilkeler olarak,– ‘dürüstlük’,– ‘tarafsızlık’,– ‘mesleki yeterlilik ve bilgi’,– ‘gizlilik’ , –‘mesleki davranış biçimi’ belirlenmiştir

41

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu’na (IFAC) göre Meslekte Amaç;

• Güvenirlilik• Profesyonellik• Hizmetlerin Kalitesi• Etik Kurallar Çerçevesinde Güven.

42

Uluslararası Muhasebe Etik kuralları 4 ana bölümden oluşmaktadır ki bunlar;

• 1.Bölüm başlangıç konularını içerir. Bunlar tanımlar, giriş bölümü, kamu yararı, mesleki hedef, temel prensipler ve kapsam’la ilgili konulardır.

• 2.Bölüm: Tüm muhasebe meslek mensuplarınca uygulanacak

• 3.Bölüm: Sadece kamu hizmeti gören (bağımsız) meslek mensuplarınca uygulanacak kuralları içerir genel kuralları içerir

• 4.Bölüm: Bağımlı çalışan meslek mensuplarına uygulanır, ancak bazı durumlarda kamu hizmeti gören muhasebecilere de uygulanabilir.

43

Meslek Etiği Kuralları Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC)

Tarafından Üç Aşamalı Olarak Oluşturulmuştur.

44

BÖLÜM A: GENEL TANIMLAR

KOD KODUN ADI YÖNETMELİK MADDE NO

100 Tanıtım ve Temel Prensipler 1-5

110 Güvenirlilik 6-7

120 Tarafsızlık 8-9

130 Profesyonel yeterlilik ve Gereken İlgi 10-11

140 Gizlilik 12-15

150 Profesyonel Davranış 16-17

BÖLÜM B: SERBEST ÇALIŞAN MESLEK MENSUPLARINA UYGULANACAK KURALLAR

KOD KODUN ADI YÖNETMELİK MADDE NO

200 Giriş 18-32210 Profesyonel Tayin 33-35220 Çıkar Çatışması 36-38230 İkincil Fikirler 39240 Ücret ve Diğer Tip Ödemeler 40-43250 Profesyonel Pazarlama Hizmetleri 44-45260 Hediye ve Konukseverlilik 46270 Müşteri mallarının gözetimi 47280 Tarafsızlık - Tüm Hizmetler 48-50290 Bağımsızlık - Güvence Taahhütleri 51-61

45

BÖLÜM C: BAĞIMLI ÇALIŞAN ÇALIŞAN MESLEK MENSUPLARINA UYGULANACAK KURALLAR

KOD KODUN ADI YÖNETMELİK MADDE NO

300 Tanıtım 62-69

310 Potansiyal Anlaşmazlık 70-72

320 Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması 73-74

330 Yeterli Uzmanlıkla Faaliyet Gösterme 75-78

340 Mali Çıkarlar 79-82

350 Teşvikler 83-88

Tanımlar 46

TÜRKİYE’DE MUHASEBE MESLEĞİNDEKİ ETİK İLKELERE VE KURALLARA YÖNELİK DÜZENLEMELER

• Sermaye Piyasası Kanununda Etiğe Yönelik Düzenlemeler• TURMOB’daki Etik ile İlgili Düzenlemeler

• TURMOB’daki Etik ile Dolaylı Olarak İlgili Düzenlemeleri– SMMM VE YMM Meslek Yasasında Etiğin Yeri– SMMM VE YMM Çalışma Usul ve Esaslarında Etiğin

Yeri– SMMM ve YMM Disiplin Yönetmeliğinde Etiğin Yeri

• TURMOB’daki Etik ile Doğrudan İlgili Düzenlemeler

47

• Türkiye’de muhasebecilik mesleğine yönelik yapılan yasal düzenlemeler aşağıdaki ulusal yasal düzenlemeler kapsamında görülmektedir;

Ulusal Yasal Düzenlemeler• 3568 Sayılı Meslek Kanunu• Yönetmelikler• Meslek Kararları• Meslek Kuralları• Vergi Kanunları• Türk Ticaret Kanunu• Sermaye Piyasası Kanunu • Bankacılık Mevzuatı• Diğer Mali İşlemlere Yönelik Mevzuat

48

Türkiye’nin muhasebe mesleğine ilişkin yasal düzenlemeleri yapmakla tek yetkili olan birliği TURMOB dur.

Birliğinin amaçları şöyle sıralanmıştır;• Kanunda ve yönetmeliklerde Birlik Tarafından

yapılması öngörülen işleri yapmak,• Mesleki alanda çalışmalar yapmak ve mesleğin

gelişmesini sağlamak,• Meslek onurunu, üye ve odaların haklarını korumak,• Mesleğin uygulanması ile ilgili normları geliştirmek,

eğitim ve kamu kurumlarıyla işbirliği yaparak mesleki eğitimin gelişmesine katkıda bulunmak.

• Üyeler ve odalar arasında dayanışmayı sağlamak ve haksız rekabeti önlemek.

49

Türkiye’de, Muhasebecilik Mesleğini, Etik Değerler Açısından Düzenleyen Kurallar,

• Sermaye Piyasası Kanunu ve ”Sermaye Piyasası Tebliğleri,

• 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, Disiplin Yönetmeliğinde, Meslek Etik ile İlgili Mecburi Meslek Kararı ve SMMM ve YMM’lerin uyacakları Etik İlkeler hakındaki Yönetmelik tarafından belirlenmektedir.

50

Sermaye Piyasası Kanununda Etiğe Yönelik Düzenlemeler

• Sermaye Piyasası kanununda bu konuda bağımsız denetime ilişkin tebliğler görülmektedir. Adı geçen tebliğ Sermaye Piyasası Kanunu Madde 22 (d) ve (e)

• Seri: X, No:7, 12, 15 Sayılı Tebliğler Seri: X, No:16 Sayılı Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğdir. Bu tebliğlerde bağımsız denetimle ilgili olarak şu konulara yer verilmektedir.– Bağımsız Denetim Faaliyeti– Bağımsız Denetim Kuruluşları– Bu Kuruluşların Yetkilendirilmesi– Bağımsız Denetçiye İlişkin Standartlar– Bağımsız Denetim Faaliyetine İlişkin Standartlar– Raporlamaya İlişkin Standartları

51

SPK tarafından yayınlanın “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim” hakkındaki 16 sayılı Tebliğin ikinci bölümünde 7-17. maddelerinde denetçilerde aranılan nitelikler ayrıntılı biçimde açıklanmıştır.

Bu niteliklerden etikle ilgili olanları şöyle sıralanmaktadır;• Mesleki yeterlilik (8. madde)• Bağımsızlık ilkeleri (9. madde)• Mesleki özen ve titizlik. (12. madde)• Ticarete ve mesleğe aykırı faaliyet yasağı. (13. madde)• Reklam yasağı (14. madde)• Sır saklama yükümlülüğü (15. madde)• Karşılıklı ilişkiler ve haksız rekabet (16. madde)• Ekip çalışmasında görev, yetki ve sorumluluk dağılımı (17.

madde)

52

• Ayrıca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayınlanan “Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkındaki 1 No’lu tebliğ’in birinci bölümünde 3. maddede muhasebenin temel kavramları sıralanmış ve muhasebe politikalarının seçilmesinde ve bu politikaların uygulanmasında bu kavramların esas alınacağı açık olarak belirtilmiştir.

• Aynı Tebliğin üçüncü bölümünde Mali Tablolara İlişkin Şekil ve esaslar sıralanmış ve mali tabloların işletmelerin varlıkları, kaynakları, mali durumu ve kar veya zararı hakkında gerçeği ve doğruyu yansıtacak bir biçimde hazırlanması gerektiği açıkça vurgulanmıştır ki buda yine meslek mensuplarıyla ve etikle ilişkilendirilebilir.

53

TURMOB’daki Etik ile İlgili Düzenlemeler

• TURMOB’daki Etik ile Dolaylı Olarak İlgili Düzenlemeleri– SMMM VE YMM Meslek Yasasında Etiğin Yeri– SMMM VE YMM Çalışma Usul ve Esaslarında Etiğin

Yeri– SMMM ve YMM Disiplin Yönetmeliğinde Etiğin Yeri

TURMOB’daki Etik ile Doğrudan İlgili Düzenlemeler

54

Türkiye’de gerçekte incelenecek olursa muhasebe mesleğinde mesleki ve etik değerlere ilişkin bir tek mesleğin bağlı olduğu tek kuruluş olan TURMOB tarafından özel olarak hazırlanmış;

• Bir yönetmelik ve,• Mecburi Meslek Kararı vardır.Temelde birbirine içerikte çok benzeyen bu iki yasal

düzenlemeden ;• Mecburi meslek kararı 18.10.2001 tarihinde 24557 sayılı resmi

gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş,• Etik ilkelere ait yönetmelik ise 19.10.2007 tarihinde 26675

sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Her iki yasal düzenlemede muhasebe mesleği açısından etik

konusunda mesleğin temel taşlarıdır.

55

3568 Sayılı, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununda Etikle İlgili Olan Maddeler ;

Madde 1. Kanunun amacı işletmelerde faaliyetlerin ve işlemlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlamak.

Madde 2. Meslek mensubunda bulunması gereken şartlar

Madde 3. Unvanların haksız kullanılmaması

Madde 4. Genel şartlar ( kamu haklarından mahrum bulunmama, ağır hapis, memuriyetten çıkarılmama, meslek şeref ve haysiyetine uymayan davranışlar)

Madde 11 Yemin

Madde 12 Tasdik ve tasdikten doğan sorumluluklar

Madde 13 Meslekle ilgili çalıştırılamayacaklar ve işbirliği dahi yapılamayacağı

Madde 29 Mesleki etik, düzen ve gelenekleri korumak

Madde 43 Meslek sırları

Madde 44 Reklam Yasağı

Madde 45 Yasaklar ( ticaret yasağı, hizmet akdi vb.)

Madde 46 Ücret

Madde 48 Disiplin suçları

56

Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Madde 4 Meslek unvanı ile yeterlilik ilkesi

Madde 6 Dürüstlük, güvenilirlik ve tarafsızlık

Madde 7 Sır saklama

Madde 8 Sorumluluk ( sosyal sorumluluk İşletmelere ve meslektaşlara karşı sorumluluk )

Madde 9 Bağımsızlık

Madde 10 Haksız rekabet

Madde 42 Meslek ve meslek onuru ile bağdaşmayan haller

Madde 43 Ticari faaliyette bulunmama

Madde 44 Hizmet akdi ile çalışmama

Madde 45 Reklam yasağı

Madde 46 En az ücretin karşısında iş kabul edememe

57

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri

• Muhasebenin Temel Kavramları ( Sosyal sorumluluk kavramı, kişilik kavramı, tarafsızlık ve belgelendirme kavramı, tutarlılık kavramı, tam açıklama kavramı vb.)

58

Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Disiplin Yönetmeliği

59

Meslek mensuplarına ve aday meslek mensuplarına uygulanacak disip lin cezaları şunlardır:

Uyarma:Meslek mensubuna ve aday meslek mensubuna, mesleğin yürütülmesin de daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.

Kınama Meslek mensubuna ve aday meslek mensubuna, görevinde ve davranış larında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir

Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma

Mesleki sıfatı saklı kalmak koşu luyla altı aydan az, bir yıldan fazla olmamak üzere, mesleki faaliyetten alıkoymadır

Yeminli sıfatını kaldırma Yeminli Mali Müşavirin yeminli sıfatının kaldırılması ve mührünün geri alınmasıdır

Meslekten çıkarma Meslek mensubunun ruhsatnamesinin geri alınarak bir daha mesleği yürütmesine izin verilmemesidir.

Uyarma cezası aşağıdaki durumlarda uygulanır:• Müşterilerin işlerine karşı, kayıtsız ve ilgisiz kalınması, müşterilerle mesleki konularda yapılacak

sözleşme hükümlerine aykırı davranılması, sözleşmenin taraflarca fesh edilmesi hâlinde, iş sahibinin defter ve belgelerinin otuz gün içinde devir ve teslim tutanağı düzenleyerek teslim edilmemesi (Devir ve teslim işleminin gerçekleşemediğinin meslek mensubu tarafından Odaya bildirilmesi durumu hariç.),

• Birlikçe yayımlanan, genelge vs yönerge hükümlerine aykırı, olarak, meslek disip linini bozucu hareketlerde bulunulması,

• Aday meslek mensubunun, mesleğin vakar ve onuru ile bağdaşmayan işler yapma sına neden olunması veya bilerek izin verilmesi veya bu eyleme göz yumulması,

• Yasal düzenlemelere uygun tabela asılmaması,• Müşteri bildirim listelerinin tam ve doğru olarak Odaya süresinde verilmemesi,• Kanun ve Yönetmeliklerde öngörülen sosyal sorumluluk hükümlerine uyulmaması,• En az iki kez yazı ile istenmesine rağmen, oda aidat borçlarının haklı gerekçe ol maksızın

ödenmemesi,• Adres değişikliklerinin, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali

Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uy gun olarak süresinde bildirilmemesi,

• Mesleğin yürütülmesi esnasında; görevi ile ilgisi olmayan konularda, çıkar çatışma larına taraf olunması,

• Meslek mensuplarınca, Oda yönetim, denetim, disiplin kurulu tarafından görevleri ile ilgili olarak istenen her türlü belge ve bilginin verilmemesi,

• Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına her türlü vasıtayla meslektaşın veya müşterilerinin iş sırlarını ele geçirmeye veya açıklamaya yöneltmesi,

• Yukarıda sayılanlar dışında, mesleğin vakar ve onuruna aykırı davranışlarla, görevin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunulması.

60

Kınama cezası, aşağıdaki durumlarda uygulanır:• Üç yıllık bir dönem içinde uyarma cezası gerektiren herhangi

bir eylemin yinelenmesi, • Meslek mensuplarınca, sahip olunmayan unvanların

kullanılması,• Yeminli mali müşavirlerce, kendisinin, eşinin (boşanmış dahi

olsa) usul ve füru undan birinin ve üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kain ve sıhri hısımlarının veya bun ların ortak veya yönetiminde oldukları firmaların işlerine bakılması veyahut bu yakınlıktaki akrabalarından olan Serbest Muhasebecilerin ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin baktığı işlerin, tasdik edilmesi,

• Meslek mensuplarınca, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte öngörülen ya zılı hizmet sözleşmesi yapmadan iş kabul edilmesi;

61

• Meslek mensuplarınca; sahte veya içeriği itibariyle yanıltıcı belge düzenlendiği resmi kurum ve kuruluşlarca saptanan iş sahiplerinin (zorunlu olarak oda tarafından görevlendirmeleri hariç), odalar ve Birlik tarafından ilanından sonra defterlerinin tutulması ve işlerinin görülmesi,

• Meslek mensuplarınca, reklam yasağına uyulmaması,• Meslek mensuplarınca, asgari ücret tarifesinde yer alan

ücretlerin altında iş kabul edilmesi, ücret yönetmeliğine aykırı olarak, ücretini tahsil etmediği hâlde daha sonraki yıllarda işin sürdürülmesi,

• Ücret Yönetmeliğine aykırı davrandığı için işi geri verilmiş ve oda ve Birlikçe is mi ilan olunmuş iş sahiplerinin (zorunlu olarak oda tarafından görevlendirmeler hariç) işlerinin kabul edilmesi,

62

• Çalışanlar listesine kaydolmadan ünvan kullanarak, mesleki faaliyette bulunulması,

• Yeminli Mali Müşavirlerce, kendi defterleri hariç, defter tutulması, muhasebe bü rosu açılması veya muhasebe bürosuna ortak olunması,

• Başka bir meslek mensubu ile sözleşmesi bulunan müşterilere, bilerek iş önerilmesi ve diğer meslek mensubu hakkında olumsuz yorumlarda bulunulması,

• Aynı unvan sahibi meslek mensubunun sorumluluğundaki işlerle ilgili, görev ve sorumluluk almadan, bir başka meslek mensubunun görüş bildirmesi, uygulamaları hakkın da iş sahiplerine karşı olumsuz eleştiriler yapması,

63

• Mesleğin gereği gibi yürütülmesini sağlayacak şekilde; şubenin bağlı bulunduğu odanın çalışanlar kütüğüne kayıtlı sorumlu ortak görevlendirmeden ve bu ortak sayısından fazla şube açılması,

• Meslek mensuplarınca, kasıt olmaksızın gerekli özen ve titizlik yeterince gösteril meden; yasal düzenlemelere ve ilan olunmuş norm ve standartlara aykırı olarak beyanname ve bildirimlerin imzalanması, denetlenmesi ve tasdik edilmesi,

• Oda ve birlik kurulları başkan ve üyelerinin; bu görevleri dolayısıyla kanun ve yö netmeliklere aykırı davrandıklarının tespit edilmesi,

• Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerce; çalışanlar kütüğü ne kayıt olmadan birden fazla beyanname imzalanması,

• Bu Yönetmelikte yer almayan; 3568 sayılı Kanuna aykırı diğer eylemlerde bulu nulması ve Birlikçe çıkarılmış diğer yönetmelik hükümlerine ve zorunlu meslek kararlarına uyulmaması.

• Büro Tescil Belgesi alınmaması, süresinde vize ettirilmemesi,

64

• Birlik Genel Kurulunca belirlenen "büro Standartları"na uyulmaması, açılan işyerlerinin bağımsız büro şeklinde olmaması, başka bir serbest meslek faaliyeti veya ticari faaliyet ile iç içe olması, ev olarak kullanılan ikametgâhların aynı zamanda büro olarak kullanılması, bir meslek mensubunun (ortaklık durumu hariç) birden fazla bürosunun olması,

• Stajını tamamlayarak mesleği yapmaya hak kazanan meslek mensuplarının, meslek ruhsatlarını aldıkları tarihten itibaren iki yıl geçmedikçe staj yaptıkları meslek mensuplarının rızası olmadan onların müşterilerine hizmet vermesi,

• Meslek mensubunun, kendisi, hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçekdışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunması,

65

• Üçüncü kişilere ücret ya da herhangi bir çıkar sağlanması veya vaat edilmesi sureti ile iş alınması,

• Mevzuat hükümlerinin emredici kurallarına aykırı davranmak sureti ile rekabette avantaj yaratılması,

• Diğer meslek mensubu hakkında, ilgili kuruluşlara asılsız ihbar veya şikâyette bulunulması,

• Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına ve vekillerine onları işlerini yerine getirirken yükümlülüklerine aykırı davranmaya yöneltebilecek çıkarlar sağlayarak veya önererek doğrudan veya dolaylı olarak menfaat sağlaması.

66

GEÇİCİ OLARAK MESLEKİ FAALİYETTEN ALIKOYMA CEZASI• Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası, her bir eylem için altı aydan az, bir

yıldan çok olmamak üzere aşağıdaki hâllerde uygulanır.• Üç yıllık bir dönem içinde kınama cezası gerektiren herhangi bir hâl ve eylemin

yinelenmesi.• Çalışanlar listesinde kayıtlı bulunan meslek mensuplarınca sahip olunan unvanla

Kanunun 2. maddesinde yer alan işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek veya tüzel kişilere bağlı ve onların işyerlerine bağımlı olarak açık veya gizli hizmet sözleşmesi ile çalışılması.

• Meslek mensuplarınca; meslek mensubu olmayan veya mesleği yapmaları yasaklanmış kişilerle Kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırı olarak işbirliği yapılması.

• Müşterilerden makbuz düzenlemek veya her türlü yöntem ile topladıkları para veya para hükmündeki değerleri kendisine veya bir başkasına mal edilmesi veya emanetin inkar edilmesi.

• Ticari faaliyet yasağına uyulmaması.• Meslek mensuplarınca, beyanname ve bildirimlerin imzalanması ve denetimi ile ilgili

yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davranılması veya beyanname imzalama ve denetim yetkisinin kasten gerçeğe aykırı olarak kullanılması.

• Yeminli mali müşavirlerce, tasdike ilişkin yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davranılması veya tasdik yetkisinin kasten gerçeğe aykırı olarak kullanılması.

• Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası kesinleştiği hâlde, mesleki faaliyete doğrudan devam edilmesi.

67

YEMİNLİ SIFATINI KALDIRMA CEZASI– Yeminli Mali Müşavirlerin, mükerrer şekilde,

tasdike ilişkin yasal dü zenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davrandık larının veya tasdik yetkilerini mükerreren kasten gerçeğe aykırı olarak kutlandıklarının anla şılması ve bu durumun mahkeme kararı ile kesinleşmesi halinde, Yeminli sıfatını kaldırma cezası verilir ve mührü geri alınır.

68

Meslekten çıkarma cezası aşağıdaki hallerde uygulanır:– Beş yıllık dönem içinde iki defa mesleki faaliyetleri alıkoyma cezası ile

cezalandı rılmasından sonra bu cezayı gerektiren eylemin yeniden işlenmesi,– Mesleğin yürütülmesi sırasında, meslek dolayısıyla işlenen suçlardan dolayı

ağır hapis cezası ile cezalandırılmış olunması, – Meslek mensuplarının kasten vergi zıyaına sebebiyet verdiklerinin

mahkeme ka rarı ile kesinleşmesi,– Meslek ruhsatnamesinin bir başkasına kiraya verilmesi, herhangi bir şekilde

bir başkasına kullandırılması veya meslek mensubunun mesleki konulardaki yetkilerini genel vekâletname ve/veya düzenleme şeklinde vekâletname ile veya muvazaa yoluyla yahut da başka kanunlardaki düzenlemeleri kötüye kullanarak, mesleğini bizzat yapmayıp, yetkilerini devamlı ya da geçici olarak meslek mensubu olmayan kişilere kullandırması, kendi adına müşteri kabul etmesine, resmî belgelerde mühür ya da kaşesinin kullanılmasına izin verilmesi.

– Başka meslek mensuplarının ad ve unvanları kullanılarak, beyanname düzenlenme si ve imzalanması,

– Meslek mensuplarının Kanunun 4. maddesindeki koşulları taşımaması veya bu koşulların sonradan kaybedilmesi.

– Affa uğramış, ertelenmiş veya paraya çevrilmiş olsa dahi Kanunun 4. maddesinde sayılan suçlardan biri ile hüküm giymiş olunması.

69

Mecburi Meslek Kararları1 nolu Emanet Para Makbuzu Kullanımına İlişkin Mecburi Meslek Kararı

26.01.1996 tarih ve 22535 sayılı R.G. de yayımlanan

2 nolu Ortaklık Bürosu İle İlgili Mecburi Meslek Kararı20.03.1996 tarih ve 22586 sayılı R.G. de yayımlanan

3 nolu Serbest Muhasebeci Ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Kaşe Kullanma Usulleri İle İlgili Mecburi Meslek Kararı

18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan

4 nolu SM, SMMM’lerin V.U.K. mükerrer 227’e göre imzalanacak vergi beyannamelerin de uyulacak esaslara ilişkin mecburi meslek kararı.

18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan

5 nolu Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Etik Kuralları İle İlgili Mecburi Meslek Kararı

18.10.2001 tarih ve 24557 sayılı R.G. de yayımlanan

6 nolu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleklerine İlişkin Haksız Rekabet Ve Reklam Yasağı Yönetmeliği

21.11.2007 tarih ve 26707 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan

7 nolu Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Malî Müşavirlik ve Yeminli Malî Müşavirlerin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

21.11.2007 Tarih Ve 26707 Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan

70

TURMOB’daki Etik ile

Doğrudan İlgili Düzenlemeler • SM ve SMMM ve YMM Meslek Ahlâk Kuralları

ile İlgili Mecburi Meslek Kararı (2001)• SMM ve YMM’lerin Mesleki Faaliyetlerinde

Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik (2007)

71

SM ve SMMM ve YMM Meslek Ahlâk Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek Kararı (2001)

• 18 Ekim 2001 tarih ve 24557 sayılı Resmi Gazetede “Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Etik Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek kararı” yayımlanmıştır. Toplam 23 maddeden oluşmaktadır. Doğrudan etik ile ilgili mucburi meslek kararıdır.

72

Madde 6 Muhasebe ilkelerine ve Standartlarına Uyma Zorunluluğu

Madde 7 Dürüstlük, Güvenilirlik ve Tarafsızlık

Madde 8 Mesleki Özen ve Titizlik

Madde 9 Tasdik işlerinde ve Denetimde Bağımsızlık Kuralı

Madde 10 Sır Saklama

Madde 11 Ücretler

Madde 12 Denetim Standartları ve Muhasebe ilkeleri

Madde 13 Öngörü Yasası

Madde 14 Haksız Rekabet Yasağı

Madde 15 Personel Sağlanması

Madde 16 Dürüst Olmayan Davranışlar

Madde 17 Reklam ve Teşvik Yasası

Madde 18 Ücretlerin Düşürülmesi ve Komisyon Yasası

Madde 19 Bağdaşmayan işler

Madde 21 Diğer Meslek Mensupları Aleyhinde Konuşma Yasası

Madde 20 Denetimde Kamu

73

SMMM ve YMM’lerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik (2007)

Bu Yönetmeliğin amacı; • “tüm üyeleri en üst derecede meslekî bilgiye sahip,

sosyal sorumluluk bilinci olan, etik değerlere bağlı, rekabet anlayışı daha kaliteli hizmet sunumu biçiminde oluşmuş, güvenilir ve saygın bir meslek mensupları kitlesi oluşturmak hedefine ulaşmak için muhasebe meslek mensuplarının meslekî ilişkilerinde uymaları gereken asgari etik ilkeleri belirlemektir.”

74

“Tüm meslek mensuplarının uyması gereken zorunlu temel etik ilkeleridir ve şöyledir;

DÜRÜSTLÜK Meslek mensuplarının tüm meslekî ve iş ilişkilerinde doğru sözlü ve dürüst davranmalarıdır

TARAFSIZLIK Yanlı veya önyargılı davranarak; üçüncü kişilerin haksız ve uygunsuz biçimde yaptıkları baskıların meslek mensuplarının meslekî kararlarını etkilememesi veya engellememesidir

MESLEKÎ YETERLİLİK VE ÖZEN

Meslek mensubunun meslekî faaliyetlerini yerine getirirken teknik ve meslekî standartlara uygun olarak, özen ve gayret içinde davranmasıdır.

GİZLİLİK Meslek mensubunun meslekî ilişkileri sonucunda elde ettiği bilgileri açıklamasını gerektirecek bir hak veya görevi olmadıkça üçüncü kişi veya gruplara açıklamaması ve bu bilgilerin meslek mensubunun veya üçüncü kişilerin çıkarları için kullanılmamasıdır.

MESLEKÎ DAVRANIŞ Meslek mensubunun mevcut yasa ve yönetmeliklere uymasını ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmasını ifade etmektedir

75

76

Kavramsal çerçeve (1)Meslek mensuplarının içinde bulunduğu koşullar temel etik ilkelerine uymakla ilgili

birtakım tehditlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu tür davranış, durum veya ilişki tehdit olarak adlandırılır. Tehdit oluşturacak bütün durumları tanımlamak ve tehdidi hafifletecek uygun davranışı belirleyebilmek mümkün değildir. Ayrıca, iş ilişkilerinin yapısının sürekli olarak değişmesi sonucu yeni tehditler ortaya çıkabilir. Bu nedenle meslek mensubunun temel etik ilkelere uymaya yönelik tehditleri belirlemesi ve değerlendirmesini gerektiren bir kavramsal çerçevenin hazırlanması kamu yararına olacaktır. Bu düzenleme, etik ilkelere uymaya yönelik tehditlerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve yanıtlanmasında meslek mensubuna yardımcı olacak bir çerçeve sunmaktadır. Saptanan tehditlerin önemsiz olmadığı durumlarda, meslek mensubu bunları ortadan kaldıracak veya kabul edilebilir bir düzeye indirecek önlemleri uygulamalıdır.

(2) Herhangi bir tehdit söz konusu olduğunda meslek mensubu, bu tehdidi ortadan kaldıracak koşul veya ilişkileri biliyor veya bilmesi bekleniyorsa, tehdidi ortadan kaldırma yükümlülüğü vardır.

(3) Meslek mensubu bir tehdidin önemini değerlendirirken hem niteliksel hem de niceliksel faktörleri dikkate almalıdır. Bağımsız çalışan meslek mensubu uygun önlemleri alamıyorsa, belirli bir hizmetin ifasını azaltmalı veya sona erdirmeli, bağımlı çalışan meslek mensubu işveren işletmedeki görevinden istifa etmelidir.

(4) Meslek mensubu bu etik ilkelerden birisini istemeyerek ihlal edebilir. Bu tür bir ihlal tespit edildiğinde kısa sürede düzeltilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.

(5) Etik ilkelerin ikinci ve üçüncü bölümlerinde kavramsal çerçevenin uygulama biçimini açıklayıcı örnekler yer almaktadır. Bu örnekler temel etik ilkelerine uyma konusunda tehdit yaratabilecek tüm şartların tam listesi değildir. Kavramsal çerçeveyi her bir meslek mensubunun karşılan özel durumlara uygulanması gerekir.

Etik Komitesinin Oluşumu • Etik Komitesi, meslek mensupları arasından

Türkiye Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları Birliği Yönetim Kurulu tarafından atanacak biri Başkan, biri Başkan Yardımcısı olmak üzere en az yedi en fazla 11 üyeden oluşur.

• Üyelerin görev süresi iki yıldır. Herhangi bir nedenle üyeliğin boşalması halinde aynı usulle yeni üye ataması yapılır.

• Yeni atanan üye kalan süreyi tamamlamak üzere göreve başlar.

77

Etik Komitesinin toplantısı• Etik Komitesi düzenli olarak yılda altı kez toplanır.

Komite başkanı veya Türkiye Serbest Muhasebeci Malî Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları Birliği Yönetim Kurulu gerekli gördüğü takdirde Etik Komitesini toplantıyla çağırabilir.

Etik Komitesinin görevleri• Etik Komitesinin görevi; bu Yönetmelikle ilgili

değişiklik önerileri ile yorum, sirküler ve benzeri konularda çalışmalar yaparak Yönetim Kuruluna sunmaktır.

78

Etik Yönetmeliği 3 kısımdan oluşmaktadır

1.Kısımda Tüm Meslek Mensuplarının Uyacakları Temel Etik İlkeleri

2.Kısımda Bağımsız Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler

3.Kısımda Bağımlı Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler ele alınmıştır.

79

80

BİRİNCİ KISIM Tüm Meslek Mensuplarının Uyacakları Temel Etik İlkeleri, Temel etik ilkeleri, Kavramsal çerçeve, Tehditler, Tehditlere karşı önlemler, Etik Çatışmanın Çözümlenmesi

BİRİNCİ BÖLÜM İlkelerin Genel Uygulanış Biçimi

İKİNCİ BÖLÜM Dürüstlük

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Tarafsızlık

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Meslekî Yeterlilik ve Özen

BEŞİNCİ BÖLÜM Gizlilik

ALTINCI BÖLÜM Meslekî Davranış

81

İKİNCİ KISIM Bağımsız Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler

BİRİNCİ BÖLÜM Giriş

İKİNCİ BÖLÜM Meslekî AtamalarMüşteri kabulüSözleşme kabulüMeslekî atamalardaki değişiklikler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Çıkar Çatışmaları

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İkincil Görüşler

BEŞİNCİ BÖLÜM Ücretler ve Diğer Gelirler

ALTINCI BÖLÜM Meslekî Hizmetlerin Pazarlanması

YEDİNCİ BÖLÜM Hediyeler ve Ağırlama

SEKİZİNCİ BÖLÜM Müşteri Varlıklarının Muhafazası

DOKUZUNCU BÖLÜM Tüm Hizmetlerde Tarafsızlık

ONUNCU BÖLÜM Güvence Sağlama Amaçlı Sözleşmeler, Bağımsızlık ve Sözleşme Dönemi

82

ÜÇÜNCÜ KISIM Bağımlı Çalışan Meslek Mensuplarının Uyacakları Etik İlkeler

BİRİNCİ BÖLÜM Giriş, Tehdit ve Önlemler

İKİNCİ BÖLÜM Potansiyel Çıkarlar

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Bilginin Hazırlanması ve Raporlanması

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Yeterli Uzmanlık Bilgisi ile Hareket Etme

BEŞİNCİ BÖLÜM Finansal Çıkarlar

ALTINCI BÖLÜM Teşvikler

83

Meslek ahlakı kurallarının kurumsallaştırılmasını amaçlayan meslek örgütü şu 10 temel niteliği göz önünde bulundurmalıdır:

Mesleki faaliyet için örgüte başvuran kişilerin niteliklerinin incelenmesi Ahlak olgusuna paralel olarak önemli olduğunu ve uygun davranış

beklendiğini gösteren duyuruların hazırlanması Ahlak olgusuna paralel olarak hedefleri belirleyen, meslek ahlakına uygun

olmayan davranışları tanımlayan resim düzenlemeleri kapsayan meslek örgütü politikalarının oluşturulması

Meslek örgütünün genel değerlerinin, amaçlarının ve nasıl ahlaki kararlar verilmesi gerektiğini tanımlayan yazılı meslek ahlaki kurallarının geliştirilmesi,

Kararların alınabilmesi için örgüt bünyesinde meslek ahlakı komitesi kurulması,

bu komite ise,çelişkili durumlarda karar alma ve ilgili konularda son söz sahibi olmalı,

84

Sonuç ve Önerlere (devam), Kararları yazılı olarak duyurma ve daha önceki kuralları

hatırlatmalı, En az altı ayda bir rapor hazırlamalı ve bunları meslek örgütü üst

yönetimine sunmalı Meslek ahlakı politikalarında gerekli olduğu düşünülen

değişikliklerden meslek örgütü üst yönetimini haberdar etmeli, Meslek mensuplarının düşüncelerini açıkça ifade edecekleri örgüt

içi mekanizmalar geliştirmeyi amaçlamalıdır Meslek ahlakına uygun meslek örgütü kültürü oluşturulurken ve

bu olguya uygun davranışlar ödüllendirilmeli,

85

Sonuç ve Önerlere (devam), Meslek ahlakına uygun olmayan davranışlar ise cezalandırılırken

meslek mensupları arasında eşit davranılmalıdır. Meslek mensuplarının rekabet nedeniyle ahlaka uygun olmayan

davranışlarda bulunabilecekleri göz önüne alınarak engelleyici önlemler alınmalıdır.

Örgüt içinde her düzeydeki meslek mensubu için sistematik eğitim programları geliştirilmelidir. Bu programlar çerçevesinde meslek mensuplarına neyin doğru-neyin yanlış olduğu değil, bir davranışın diğer meslek mensupları ve ilgili taraflar üzerindeki yaratacağı etkiler de öğretilmelidir.

Meslek mensupları tek başlarına verdikleri kararlarda ahlak olgusunu çok fazla olarak göz önünde bulundurmazlarken, grup halinde karar verirken ahlak olgusuna çok daha fazla dikkat etmektedirler.

86

“Ahlak konusunda inandığım ilke şudur;bir şeyi yaptıktan sonra kendini

iyi hissediyorsan o ahlakidir; eğer kendini kötü hissediyorsan

o gayri ahlakidir.” Ernest Hemingway