MESLEKSEL “AİRBORNE” KONTAKT

DERMATİTLER Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi

Dermatoloji Bölümü

Uzm. Dr. Aslı AYTEKİN

Mesleki Deri Hastalıkları

*Mesleki deri hastalıkları tüm meslek hastalıklarının %10-20’sinden sorumludur.

*Gelişmiş ülkelerde bu oran %1’e kadar düşmekte ve işçi sağlığına verilen önemin bir göstergesi kabul edilmektedir.

Sanayideki gelişmeler

↓

Çok sayıda irritan/ alerjene maruziyet artışı

↓

Mesleki dermatozlarda çeşitlilik

↓

“Airborne dematozlar” tanısal problemler oluşturduklarından hem hasta hem de doktor için

büyük bir bulmaca

Airborne Dermatoz?

Toz

Sprey

Polen

Uçucu kimyasalların

duman ve/veya partikülleri

↕

havayolu aracılığı ile deriye teması

↓

Airborne Dermatoz

Airborne dermatozlarda

“Dooms-Goosens” sınıflaması 1. Alerjik airborne kontakt dermatit

2. İrritan airborne kontakt dermatit 3. Airborne fotoallerjik reaksiyonlar 4. Airborne fototoksik reaksiyonlar 5. Airborne kontakt ürtiker Nadiren →

akne benzeri lezyonlar, likenoid erüpsüyonlar, akne rosase, eritema multiforme ve pellegra benzeri lezyonlar

Airborne Kontakt Dermatitler (ABKD)

Airborne dermatozların en sık görülen formu nedir ?

ABKD

Kişiler airborne kontaktanlara duyarlanma nasıl olur ?

Direk, indirek temas, sindirim yoluyla, bitkisel kozmetikler aracılığıyla

Bir kontakt dermatitin havayolu aracılığıyla meydana geldiği nasıl anlaşılır?

Toz, damlacık veya uçucu bir ajanın ortamda bulunması, hastanın öyküsü ve takipleri, lezyonların klinik dağılımı ve epikutanöz testler ile sorumlu ajanın belirlenmesi

ABKD’lerin Epidemiyolojik Özellikleri

Mesleksel ABKD

dezenfektanlar,

ilaçlar,

bitki ve ağaç ürünleri

plastikler,

lastikler,

yapıştırıcılar,

metaller

Mesleksel Olmayan ABKD

genellikle bitkisel orijinli

en sık “parthenium hysteroporus”

ABKD’lerin İmmunolojisi

Sürekli alerjene temas →T hücre proliferasyonunda artış → spesifik alerjenle karşılaşıldığında mediatör salınımı → hücresel ımmun cevap

Tip 4 hipersensitiviteyi destekleyen bulgular:

IL-6, IL-8, IL-7ve TNF’deproinflamatuar sitokinlerde artış,

IL-4, IL-10 gibi antiinflamatuar sitokinlerde azalma

Tip 1ve Tip 3 hipersensitivite reaksiyonu ile meydana geldiğini gösteren deneysel çalışmalar

Tablo-2. "Airborne" kontakt dermatitde klinik şiddet skorlaması (adapted from Verma et al.)

A. Kaşıntı Klinik şiddet skoru

yok 0

hafif 1

orta 2

şiddetli 3

B. Lezyon tipi Klinik şiddet skoru

papül 1

plak 2

likenifiye papül 3

likenifiye plak 4

eksüdatif lezyon 5

C. Eritem Klinik şiddet skoru

yok 0

hafif 1

orta 2

şiddetli 3

D. Tutulan yer Klinik şiddet skoru

yüz

alın 0.2

yanaklar 0.2 (herbiri)

burun, çene 0.1 (herbiri)

periorbital alan 0.05 (herbiri)

kulak, retroauriküler alan 0.1 (herbiri)

boyun (ön ve arka) 0.2 (herbiri)

kafa derisi 0.7

üst ekstremite

el dorsalleri 0.2 (herbiri)

önkol fleksör 0.4 (herbiri)

önkol ekstansör 0.4 (herbiri)

kol fleksör 0.4 (herbiri)

kol ekstansör 0.4 (herbiri)

omuz 0.2 (herbiri)

toraks 2

abdomen 2

sırt (üst ve alt) 2 (herbiri)

alt ekstremite

ayak dorsalleri 0.2 (herbiri)

bacakların ön kısmı 0.8 (herbiri)

bacakların arka kısmı 0.8 (herbiri)

"Airborne" kontakt dermatitde klinik şiddet skorlaması

Tanı

Mesleksel olanı mesleksel olmayandan ayırt etmek önemli

Mesleksel ABKD→ iyi alınmış bir meslek öyküsü, iş yerinde benzer yakınması olan hastaların varlığı, iş yerinden uzaklaştırılması ile lezyonlarda gerileme gibi “Matias kriterleri” lezyonların morfolojik özeliklerinin değerlendirilmesi

Mesleksel ABKD’lerde irritan/alerjik ayırımı

Mesleksel irritan ABKD’lerde→ iş yerinin toz ölçüm analizleri havadaki partiküllerin direk mikroskopik incelemesi

Mesleksel alerjik ABKD’lerde→ standart ve özel seri deri yama testleri iş yerinde kullanılan malzemeler ile yama testleri

ürün güvenlik formlarının incelenmesi

Mathias Kriterleri

1-Klinik görünüm kontakt dermatitle uyumlu mu? 2-Olası irritan veya alerjik maddelerle iş yerinde temas

var mı? 3-Lezyonların yerleşim yeri ile mesleksel maruziyetle

uyumlu mu? 4-Lezyonların başlangıcı ile maruziyet arasındaki ilişki

kontakt dermatit ile uyumlu mu? 5-Mesleksel olmayan maruziyetler dışlandı mı? 6-İş yerinden uzaklaştığında lezyonlarda gerime oluyor

mu? 7-Deri yama testleri ile olası bir alerjen/ irritan saptandı

mı?

I- Mesleksel alerjik ABKD

• En sık bildirilen airborne dermatoz formudur.

• Avrupa standart seri deri yama testleri (%50-80 )

• Özel seri deri yama testleri • Hastanın kullandığı

malzemelerden yapılan testler

Test pozitif ise: Alerjik MKD Test negatif ise: İrritan MKD

Deri Yama Testleri

• Alerjenler finn chamberlar

içeren flasterler ile sırtın üst kısmına ve kılsız alana uygulanır.

• Test sonuçları 48, 72 ve 96. saatte değerlendirilir.

• Eritem:+ • Eritem ve endürasyon: + + • Endürasyon ve vezikül: + + • Endürasyon ve bül: + + + +

Mesleki Alerjenleri Belirlemede Deri Yama Testleri

• Kuaför serisi • Dental seri • Matbaacı serisi • Kesme yağları serisi • Epoksi resin serisi • Isosiyanat serisi • Metal serisi • Hastanın iş yerinden

getirdiği maddeler ile hazırlanan deri yama testleri

1-İlaçlara bağlı mesleksel ABKD

İlaç üretim fabrikası çalışanlarında,

yaşlı ve düşkünlere bakan hasta bakıcı ve hemşirelerde

İlaçlar deriye direk temasla

tabletin kırılması veya ezilmesi sırasında oluşan aerosoller ve

üretim aşamasındaki ara veya son ürünlerin aeroselleri aracılığıyla

→ kontakt dermatitler

Azitromisin Tetrazepam İnhaler budesonid Olanzapine Simvastatin Carvedilol Zolpidem Tylosin Omeprazol Pristinamycin isofloran buharı mesna

benzoyl peroxide

2-Alerjenlere bağlı mesleksel ABKD

sağlık çalışanları

inşaat sektörü çalışanları

boyacılar

metal sanayi çalışanları

• Akrilatlar

• Pentaerythritol triacrylate

• Trimethylolpropane triacrylat

• Metaakrilatlar

• 2-Hydroxethyl methacrylate

• Triethylene glycol dimethacrylate

• Ethylene glycol dimethacrylate

• Latex

• Epoksi reçineleri[

• Thiuramlar

• Koruyucular ve diğer kimyasallar

• 4-(bromomethyl)benzoic acid

• Tetramethyluronium Hexafluorophosphate

• Metilkloroizotiazolinon/ Metilizotiazolinon

• 1,2-benzisothiazolin-3-one

• Metaller, Altın, Radyum

• Potasyum metabisülfit

• Paladyum, platin

3-Dezenfektanlara bağlı mesleksel ABKD

• Literatürde bu gruba bağlı vakaların sayısı az

• Bir geriatri bölümü hemşiresinde →didecyldimethylammonium chloride

• temizlik işçilerinde → usnic acid

4- Ahşap ürünleri çiçek, bitki ve tozlarına bağlı

mesleksel ABKD:

Tahta, bitki tozları ve/veya ağacın kendisine karşı gelişebilir

Elle/ makine ile tahta işleri yapan iş kolları

Çiftçiler

Kereste işçileri

Tahta mücevherat işi yapanlar

Müzik enstrümanları imalatçıları

Çiçek ve bitki tozlarına bağlı çiçekçiler

• Gömlek yakası, pantolon paçası ve kol ağızları gibi tozların sıkıştığı ve tuzağa düştüğü alanlar

• Kuru, kaşıntılı ve likenifiye dermatit

• Faveira amargosa

• Pinus roxburghii

• Tarçın tozları

• Machaerium scleroxylon

• Safran soğanı

• Livestock talaşı

• Kekik talaşı

• Eucalyptus pulverulenta

II- Mesleksel irritan ABKD

• Mesleksel irritan ABKD’ler daha sık görülüyor !!!! fakat az bildiriliyor

• İrritan ajan ???? → çoğu vaka tanı alamıyor

• Tuzağa düşmüş, sıkışmış deri alanlarında irritasyon

• Kaşıntı önemli

DİKKAT:

Gömlek yaka altı, ön kollarda gömlek manşeti altı

ve alt bacakta pantolon bileği

.

• cam iplikçikler →deride kesikler ile likenifiye dermatitler

• asbest lifleri → dikensi özellikleriyle avuç içlerinde kalınlaşmalar

• çimento ve tahta tozları → mekanik irritasyon ile kronik kaşıntı

III-Mesleksel Fotoalerjik ABKD

• Hayvansal ilaçlar ve hayvanların medikal beslenmesi ile uğraşan tarım işçileri

• İlaçların fototoksik ve fotoalerjik yan etkilerine mesleksel olarak maruziyet

aquindox ve chlorpromazine

IV- Mesleksel airborne kontakt ürtiker:

• Bir laboratuar teknisyeninde →didecyl dimethyl ammonium klorid

• Poliüretan yapıştırıcılara maruz kalan bir kimya fabrikası çalışanında → diphenylmethane-4,4'-diisocyanate

• Hindiba yaprakları ile uğraşan bir çiftçide → “airborne” protein kontakt dermatit

Tedavi

• Akut tedavide ilk adım →

ajanın yıkama ile vücuttan uzaklaştırılması

ajanla temasın kesilmesi

• Topikal tedaviler → steroidler,nemlendiriciler vb.

• Sistemik tedaviler → steroidler, metotreksat, azothioprin

• Tedavinin uzun dönemde başarısı → kontakt dermatit etkenini bulup ortadan kaldırmak

Korunma

İş yeri koşullarının düzenlenmesi →ısı, nem, aspirasyon mekanizmaları

Örneğin; yalıtım işçilerinde → nemli ve sıcak ortam hastanın elini yukarı kaldırarak çalışılması şikayetlerde↑ ABDK gelişen hemşirelerde → ilaçların ezmekten kaçınmaları uygun ekipman ve örtücü kıyafet kullanmaları Nemlendirici ve bariyer krem kullanımı → epidermisin iyileşme sürecini hızlandırma irritan ve/veya alerjen maddenin deri ile temasını kesme yaşam kalitesinde artış “kuaternium-18 bentonit “ gibi doğal kil içeren kremler

Kişisel Koruyucu Donanımlar 1- Toz Maskeleri

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında; tozla mücadelede toz

oluşumunu önlemekte amaç → kaynağında tozu bastırmak uygun havalandırma ile toz yoğunluğunu seyreltmek öngörülen ZAOD/TWA (toplam toz miktarı mg/m3) düzeyi altında tutmak

esastır.

• Tozlu ortamda çalışma sırasında → toz maskesinin filtresinin toz süzme özelliği tam olarak bilinmeli maske yüze tam oturmalı ve düzenli bakımı sağlanmalıdır

• Toz maskesi → Bir vardiyada toplam bir saati geçmeyen kısa süreli tozlu

çalışmalarda yardımcı araç olarak kullanılır.

Kişisel Koruyucu Donanımlar 2- Eldiven

• Çalışanın çalışma koşullarına göre düzenlenmeli ve çalışma süresi boyunca uygulanmalıdır.

• Meslekte çalışma süresi uzadıkça eldiven kullanma sıklığı azalıyor

• Eldiven kullanımına bağlı → Sağlık personelinde latex, İnşaat işçilerinde thiuram duyarlılığı

gelişmekte Neofren, kauçuk ve vinil eldivenler epoksiye

karşı korumadıkları, nitril yapıda olmalı Eldivenin deri ile temasını engellemenin en

iyi yolu bez astar içermesi

Kişisel Koruyucu Donanımlar 3- İş elbisesi

• Çalışma süresi boyunca derinin açıkta kalan yerlerin mesleğe uygun iş elbisesi ile örtülmesi kontakt duyarlılığı azaltır

• Tozlu iş yerlerinde çalışanlar kendi kıyafetleri ile çalıştıklarında üzerilerinde biriktirdikleri alerjen/ irritanları gündelik yaşamlarına taşımakta bu da duyarlılığı artırmakta