metaal magazine
DESCRIPTION
Metaal Magazine is het enige praktijkgerichte, technische vakblad voor de hele metalektro-branche dat alle aspecten van het metaalbe- en verwerken behandelt.TRANSCRIPT
metaalM A G A Z I N E
In dit nummer:
Draaifreescentrum reduceert productietijd
VIMAG-Forumdiscussie over concentraties en
mondialisering Automatiseringssysteem met
schuifladenmagazijn en robot
Compacte laserlasmachine Arbeidsinspectie:
“Werkgever moet zich druk maken om veilig
en gezond werken” Stereolithografie met
hoge nauwkeurigheid
J a a r g a n g 4 8 | 4 - 2 0 1 0
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
01_MM_Cover 12-04-10 13:17 Pagina 1
Onze tweets op Twitter zijn een handige, ei-
gentijdse manier om het nieuws in de me-
taalbranche te volgen. Twitter is een internet-
dienst waarbij gebruikers korte berichtjes pu-
bliceren.
Op http://twitter.com/Metaalmagazine krijgt
u een indruk van onze berichtgeving. Meld u
ook aan voor Twitter en ‘follow’ Metaal Ma-
gazine om steeds snel op de hoogte te zijn
van het metaalnieuws. Dus twitter met ons
mee vanaf uw pc of mobiele telefoon.
Voorpagina:(advertentie)Tiger·tec Silver – zo
heet het nieuwe
prestatiewonder van
Walter. Voor het fre-
zen van staal en giet-
werk. Extreem taai,
extreem hard en ex-
treem duurzaam. Zorgt bij gebruik voor tot wel
100 procent betere prestaties. Met slijtageher-
kenning, gladde spaanvlakken en superscherpe
snijkanten voor goede oppervlaktekwaliteit.
j a a r g a n g 4 8 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 0 3
nieuws4 Ultrasoon frezen vervangt het handwerk
voor tandtechniek
5 Centerpunt
6 Toyoda toont de kleinste machine-uitvoering
van de nieuwe UG-serie
9 Marktimpuls
metaalbewerken10 Robot laadt en lost
Constructiebedrijf en machinefabriek MCM in
Liessel heeft sinds kort een Proloader tussen
twee verticale bewerkingscentra geplaatst.
13 Titaan op hoge snelheid frezen
Vliegtuigontwerpers zweren bij titaan van-
wege de sterkte en het gewicht en juist dat
bezorgt metaalbewerkers slapeloze nachten.
De CoroMill 690 van Sandvick is speciaal ont-
wikkeld om het frezen op hoge snelheid
makkelijker te maken.
machine masterclass14 Nauwkeurige en flexibele compleet-
bewerking
Bij Cambo Fotografische Industrie is de
Maxxturn 65-SMY van Emco aangeschaft. Dit
is een draaimachine met subspil, aangedre-
ven gereedschappen en Y-as.
interview18 Leoniek van der Vliet (Arbeidsinspectie):
“Werkgevers spelen een belangrijke rol bij
het ontwikkelen van een bedrijfscultuur
waarin mensen elkaar durven aanspreken op
veilig en gezond werken.”
bedrijvigheid20 Productietijd met 30 procent omlaag
BSM Valves in Breda wil met het pas aange-
schafte nieuwe Multus B400-W draaifrees-
centrum van Okuma door de combinatie van
bewerkingen zowel winst halen in snelheid
als in nauwkeurigheid.
VIMAG-Forumdiscussie22 Concentraties en mondialisering
In de laatste 20 jaar van machine- en gereed-
schapomzetten is de markt uitgedrukt in eu-
ro’s nagenoeg gelijk gebleven. Zijn concen-
traties en mondialisering een oplossing om
de kosten het hoofd te kunnen bieden?
metaalbewerken27 Compacte laserlasmachine
Trumpf toonde tijdens de Techni-Show 2010
een laserlasstation op een klein vloeropper-
vlak voor kleinseriewerk of enkelstuks.
metaalbewerken28 Stereolithografie
Kemo Modelmakerij heeft een iPro 8000
SLA-centrum voor het nauwkeurig maken
van prototypes en modellen van ABS- en PC-
achtige materialen via stereolithografie.
metaalbewerken30 Upgrade je snijtechnologie
De aanschaf van nieuwe apparatuur kan zich
juist nu lonen. Het vergt weliswaar een in-
vestering maar het betekent ook een aan-
zienlijke verbetering van de productiviteit
ten opzichte van de verouderde apparatuur.
productnieuws32 De Finse staalproducent Ruukki blijft on-
danks de crisis investeren in nieuwe en ver-
beterde technieken en producten
34 Sensoriek wordt van doorslaggevend belang
bij robots
37 Terugkoppeling
37 Colofon
inhoud april
metaalM A G A Z I N E
Neem nu een gratis abonnement op de wekelijkse
emailnieuwsbrief van Metaal Magazine
Aanmelden: www.metaalmagazine.nl/nieuwsbrief
metaalM A G A Z I N E
In dit nummer:
Draaifreescentrum reduceert productietijd
VIMAG-Forumdiscussie over concentraties en
mondialisering Automatiseringssysteem met
schuifladenmagazijn en robot
Compacte laserlasmachine Arbeidsinspectie:
“Werkgever moet zich druk maken om veilig
en gezond werken” Stereolithografie met
hoge nauwkeurigheid
J a a r g a n g 4 8 | 4 - 2 0 1 0
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
(Advertentie)
Volg Metaal Magazine op Twitter
03_Inhoud 12-04-10 14:59 Pagina 3
k
j a a r g a n g 4 8 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 0 5
Okuma Multus B750-W imponeert metcompleetbewerken tijdens MetavOkuma exposeerde eind februari tijdens de
Metav 2010 een indrukwekkende machine: de
Multus B750-W 3000. Een machine met een
eigen massa van 52.000 kg voor het compleet-
bewerken van grote werkstukken. Het bewer-
kingsbereik van de Okuma Multus B750-W 3000
is rond 1050 mm bij 3 m. Als optie is een draai-
lengte van 6 m leverbaar. De machine heeft een
spil en een tegenspil (elk 45 kW bij 1500 om-
6 kW laser snijdt CFK-deel met enkele meters per minuut
wentelingen). De gereedschapspil is vrij krach-
tig: 37 kW, 5000 toeren, 505 Nm en een HSK-A
100 gereedschapopname. In ons land brengt
Gelderblom uit Houten de machines van
Okuma op de markt.
Het nieuwe lasersnijprocédé in
schema. Het toegevoerde poeder
verzorgt de afwerking van de
snijkant (illustratie: LZH).
Op de Okuma Multus B750-W 3000 lukt het
diepboren tot een diameter van 130 mm en een
diepte van 1270 mm (foto: Klaus Dieter Hennecke)
Het Laser Zentrum Hannover (LZH) is bezig met
het ontwikkelen van een nieuw lasersnijprocédé
voor het scheiden van koolstofvezelversterkte
producten (de zogeheten CFK-producten, ‘Car-
bon Faserverstärkte Kunststoffe’). Het doel van
de ontwikkeling is ook bij laminaten dikker dan
3 mm met behulp van een hoogvermogenlaser
toch snijsnelheden te kunnen bereiken van en-
kele meters per minuut. Voor de ontwikkeling
zet het LZH een 6 kW laser in. Kenmerk van het
nieuwe procédé is dat meteen na het snijproces
een poedervormige stof toegevoerd wordt die
als het ware de snijkant afwerkt. Zou je dit niet
doen, dan zie je op de snijkant vrijliggende
koolstofvezels en de resten van de verdampte
of gesmolten polymeermatrix..
C E N T E R P U N T
Als je eindredacteur op maandag vraagt naar een tekst die
je op vrijdag moet leveren, is die collega dan verstandig
bezig? Ja en nee. Het kan inderdaad slim zijn om aan het
begin van de week eens te informeren of de beloofde
pennevrucht ook uit de tekstverwerker rolt. Zeker als de
auteur in kwestie al eens vergeten is om zijn stukkie te le-
veren. Maar als dat niet het geval is, moet je dan op dins-
dag nogmaals vragen of het al geschreven is. Dat lijkt ver-
dacht veel op pushen. Dat opporren kan zelfs contrapro-
ductief zijn als je dan voor de gemoedsrust van iemand an-
ders te vroeg, gelet op de planning, op je toetsenbord
begint te rammen en ander werk laat liggen. Wellicht een
verkeerde prioriteit? Vervolgens ligt de kopij tóch elders
in een digitale map drie dagen, of nog langer, te wachten
tot de volgende schakel in het tijdschriftproductieproces
het oppakt.
Ik moet toegeven dat ik zelf bij het maken van Metaal Ma-
gazine het hebben van een (tussen)voorraadje wel prettig
vind. Het is heel geruststellend om op een stapeltje kopij
te zitten. Maar als u mijn artikelen leest, en wie leest ze
niet?, dan weet u dat ik tegenover u het motto van ‘push
naar pull’ preek. Dat wil zeggen dat u zo laat mogelijk aan
uw metaalwerkzaamheden moet beginnen. De opdracht
van een klant moet als het ware de werkzaamheden door
uw bedrijf sleuren. Dit geeft een hoge doorloopsnelheid,
geen of kleine tussenvoorraden en het verbetert uw
cashflow.
Maar de verleiding om te vroeg aan werkzaamheden te
beginnen is, ook zonder aansporing, erg groot. Toch is het
van belang om die omslag te maken: een order één keer
vastpakken en in één keer afronden. En precies op tijd.
Deze tekst is op donderdag gemaakt. Keurig op tijd zegt
mijn eindredacteur. Nee, een dag te vroeg zal een organi-
satiedeskundige zeggen.
Te vroeg? Reinold Tomberg
04-09_nieuws 12-04-10 12:14 Pagina 5
6 j a a r g a n g 4 8 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 0
N I E U W S
segment van de markt. Het zijn machines die in
Taiwan gebouwd worden met Japanse compo-
nenten. Als besturing wordt een Heidenhain
iTNC530 CNC-besturing geleverd.
Kwaliteit blijkt volgens beide heren uit de ge-
schraapte contact- en oplegvlakken van de ma-
chines, de C- en A-as die aangedreven worden
door direct drives, de stabiliteit van de gantry-
bouwwijze, de hoofspilen die Toyoda zelf
bouwt en de afstand van maar 80 mm tussen
hart spilneus en de geleidingen van de X-as.
Verder wordt de capaciteit geroemd van de ge-
reedschapwisselaar die als een optie leverbaar is
voor 60 gereedschappen. Verder is natuurlijk
het kwaliteitsborgingssysteem van Toyoda een
begrip in de productiewereld.
Heel belangrijk voor de verkoopactiviteiten van
Van Meegen in ons land is de serviceondersteu-
ning vanuit Krefeld. Een serviceafdeling met
meer dan 40 mensen verzorgt fabrieksonder-
steuning voor de uitgeleverde machines.
De UG 550 heeft een machinebereik van
550 mm x 700 mm x 500 mm (X x Y x Z). Voor de
UG800 zijn deze waarden 800 mm x 950 mm x
650 mm. De ijlgangen over de assen bedragen
48 m/min. De A-as kan zwenken over +30° tot
-120° en de C-as kan continu roteren over 360°.
De bijbehorende maximale rotatiesnelheden
zijn 25 min-1 en 100 min-1.
Met de UG-serie kan Toyoda volgens Van Mee-
gen goed inspelen op de toenemende vraag
naar het meerzijdig bewerken van werkstukken
in één opspanning. Ook bij kleine en middel-
grote series is hier een toenemende behoefte
aan. Niet altijd meteen vijfassig simultaan, maar
wel met het gemak van extra verstelassen. <<<
Alfred van Meegen laat eind februari tijdens de
Metav 2010 in Düsseldorf (D) vol trots het nieuwe
verticale bewerkingscentrum UG550 van Toyoda
zien. Deze vijfasser is de kleinste machine-uitvoe-
Toyoda presenteerde tijdens de Metav 2010 in hal 16 de nieuwe UG Serie.
Compacte vijfassers die de nieuwe agent Alfred van Meegen gaat verkopen in ons
land. In eerste instantie in Zuid-Nederland.
ring van de nieuwe UG Serie van Toyoda. Het
grotere broertje luistert naar de aanduiding
UG800. Voor Toyoda zijn het beide, gelet op het
assortiment, kleine, compacte machines.
Dat Van Meegen voldaan is, heeft twee rede-
nen: als eerste omdat hij sinds 1 januari dit jaar
als agent benoemd is voor Toyoda en Mitsui
Seiki in Zuid-Nederland en als tweede omdat hij
inschat dat deze compacte machines goed te
verkopen zijn in ons land. Van Meegen is geen
onbekende in de metaalmarkt, al eerder ver-
kocht hij machines voor Esmeijer en Evolent.
De UG550 en de UG800 zijn gebouwd als gantry-
machines. De vierde en de vijfde as zijn onderge-
bracht in een draaizwenktafel. Bij de UG 550 kan
die tafel een werkstukmassa opnemen van
500 kg. Voor de UG800 bedraagt deze waarde
1000 kg. Toyoda kan overigens de UG-serie ook
leveren met een vast bed of met een zwenkbrug
met twee rondtafels. Van Meegen en Joachim
Grewelding van Toyoda Mitsui Europe uit Kre-
feld (D) roemen de prijs-kwaliteitverhouding van
de UG Serie. De prijs van een machine is snel te
benoemen: deze bedraagt voor de UG550 pak-
weg 300.000 euro en aan de grotere UG800
hangt een iets hoger prijskaartje. Kwaliteit is al-
tijd wat moeilijker uit te drukken in getallen.
Van Meegen en Grewelding positioneren de UG
Serie als machines voor het midden- en boven-
DOOR: REINOLD TOMBERG
VideoreportageOp onze site www.metaalmagazine.nl
hebben we een korte film opgenomen die
een impressie geeft van de UG550 zoals ge-
demonstreerd in Düsseldorf.
Een schematekening van de UG Serie van Toyoda. Een gebruiker
kan kiezen uit verschillende hoofdspillen en opnames (SK40, BT40
en HSK63). De standaardspil kan bij continu gebruik maximaal
21,6 kW leveren en heeft een maximaal toerental 14.000 min-1.
Als optie is o.a. een 22.000 min-1 spil leverbaar (illustratie: Toyoda)
Compacte vijfasservoor meerzijdige bewerkingen
Alfred van Meegen gaat onder de firmanaam MMB
Tools vanuit de plaats Zeeland aan de slag om machi-
nes van Toyoda, in de achtergrond de nieuwe UG 550
tijdens de Metav, te verkopen (foto: Reinold Tomberg)
De UG 550 van Toyoda op de beursvloer in Düsseldorf
(D). Het is een compacte machine (foto: Reinold
Tomberg)
04-09_nieuws 12-04-10 12:14 Pagina 6
Constructiebedrijf en machinefabriek
MCM in Liessel heeft sinds kort tussen
een tweetal verticale bewerkingscentra
een zogeheten Proloader opgesteld. Dit
automatiseringssysteem met schuifla-
denmagazijn en een robot maakt een
manarme productie mogelijk en heeft
een gunstig effect op de doorlooptijd.
10 j a a r g a n g 4 8 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 0
DOOR: REINOLD TOMBERG
De nieuwe Proloader die sinds eind vorig jaar bij
MCM opgesteld staat tussen twee bestaande,
verticale YCM bewerkingscentra overtuigt door
het doordachte concept. Kenmerkend is het ma-
gazijn met een vijftal schuifladen waarop uit-
gangsmaterialen en werkstukken gepositio-
neerd liggen. De schuifladen kunnen ook dienen
als bufferopslag voor werkstukken die eerst op
het ene en dan op het andere bewerkingscen-
trum verspaand worden. Achter het rek met de
vijf schuifladen staat een Motoman robot opge-
steld. Deze robot, met een capaciteit van 50 kg,
verzorgt de handling door de cel: halffabrikaten
naar de machineklemmen, bewerkte werkstuk-
ken of deels bewerkte werkstukken retour naar
een schuiflade, het omkeren van de werkstuk-
ken voor een volgende bewerking en het naar
voren halen en naar achteren schuiven van
schuiflade om uitgangsmateriaal of werkstuk-
ken te kunnen laden of lossen op een schuiflade.
Het positioneren van het uitgangsmateriaal is
als vanouds handwerk dat de machineoperator
verzorgt aan de voorzijde van de Proloader, dus
buiten het bereik van de robot. Om de werk-
stukken op een bekende nulpuntpositie te kun-
nen plaatsen zijn de laden voorzien van platen
van 1600 mm x 520 mm waarin met behulp van
een laser rasters kunnen worden gesneden. Op
deze manier ontstaan aanlegvlakken waarte-
gen het uitgangsmateriaal op een bekende po-
sitie opgesteld kunnen worden voor de robot.
MateriaalhandlingDirecteur Pim van de Mortel van MCM vertelt
dat je de Proloader die aan hem geleverd is
door Promas uit Maasbree niet moet vergelijken
met een nulpuntsspansysteem. “Daarmee kun
je werken in het micrometergebied, bij ons
praat je over een paar hondersten van millime-
ters tot eentiende millimeter. Wij hebben echter
bewust gekozen voor een materiaalhandling en
niet voor een palletwisseling. Een palletsysteem
is voor ons te duur en te star”. In de Proloader,
Robot laadt en lostbewerkingscentra vanaf schuifladen
Los van de beide CNC-besturingen van de YCM bewerkingscentra heeft de Proloader een eigen, eenvoudig te
bedienen besturing. Ingave van materiaalafmetingen, aantallen en positie is voldoende om aan de slag te gaan.
De robot geeft de 'aftrap' aan de bewerkingscentra (foto's: Reinold Tomberg)
10-11_mcm_promas robot 12-04-10 14:03 Pagina 10
j a a r g a n g 4 8 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 0 11
een ontwikkeling van BMO Automation uit Ne-
derweert in samenwerking met Promas, heeft
MCM een bedrag geïnvesteerd van euro
80.000,- . Dit is inclusief de Motoman robot en
bedrijfsklaar opgeleverd.
Wat zijn nu de voordelen voor MCM? Van de
Mortel illustreert dit met een treffend voor-
beeld. “Eind vorig jaar hebben we rond de kerst
en oud en nieuw dankzij de Proloader gedu-
rende negen dagen met beide bewerkingscen-
tra continu 24/7 kunnen doorwerken aan een
grote order. Zonder automatisering hadden we
hiervoor zeker zeven weken nodig gehad”. Een
reductie van de doorlooptijd met een factor vijf
en bovendien productie in dagen waarop an-
ders de machines stilstaan. Van de Mortel:
“Maar je moet dan wel met de feestdagen tus-
sen de soep en het toetje even naar je machines
toe voor controle en aan- en afvoer van de
werkstukken”.
Onder- en bovenstroomDe reductie van doorlooptijden met behulp van
een manarme of -loze productie is een van de
redenen waarom MCM gekozen heeft voor au-
tomatisering van het verspaningsproces. Voor
het laswerk zijn in Liessel al langer robots actief.
Bij de klanten van MCM gaat de doorlooptijd
voortdurend naar beneden. Een toeleverancier
als MCM moet volgen als een grote opdrachtge-
ver bijvoorbeeld de vaste levertijd verkort van
acht naar zes weken. “Wij willen een toeleve-
rancier zijn met een brede oriëntatie, die kleine
series snel en flexibel kan leveren”. Volgens Van
de Mortel ligt de kracht van MCM in de combi-
natie van constructiewerk met verspanende be-
werking. Het bedrijf beschikt tevens over een
kleine plaatwerkerij, maar lasergesneden plaat-
delen bijvoorbeeld worden ingekocht.
Als je als toeleverancier kleine series snel en
flexibel wil leveren zit in je productie als het
ware een enorm spanningsveld ingebouwd. Na-
tuurlijk wil je graag plannen, maar snel reage-
ren op marktvragen is natuurlijk ook een plus-
punt van een onderneming. Je kunt dit oplossen
met overcapaciteit, maar in een tijd dat de pro-
ductiviteit verhoogd moet worden, is dat na-
tuurlijk niet de meest logische oplossing.
Bij MCM is in het kader van een ‘lean’ project
gekozen om de productie te verdelen in een
onderstroom en een bovenstroom. De onder-
stroom is als het ware een vaste, geplande ma-
chinebezetting. De machines met de Proloader
behoren tot de onderstroom, alhoewel het
vanzelfsprekend mogelijk om de beide ma-
chine meteen in te zetten voor een spoedklus.
De bovenstroom, pakweg 15% tot 20% van
het orderpakket, is gereserveerd voor de ver-
eiste flexibiliteit. Bovendien is een zoge-
naamde ‘high speed cel’ bestaande uit een
draai- en freesbank gereserveerd voor orders
die minder dan een halve dag werk vragen.
M E T A A L B E W E R K E N
Foto- en videoreportageOp onze site www.metaalmagazine.nl
hebben we een foto- en videoreportage
opgenomen die de Proloader van MCM
in actie laat zien.
''Kleine series snel en flexibel leveren''
Om de wachttijden in het productieproces te
elemineren is er ook voor gekozen om zo laat
mogelijk aan een opdracht te beginnen en waar
mogelijk de werkstukken maar één keer vast te
pakken. De productie krijgt hierdoor veel meer
een pull-karakter. <<<
De robot bezig met laden en lossen in een schuiflade. In het midden van de lade de opname waarmee de robot de
lade kan openen en sluiten. Op de lade het lasergesneden raster voor de positionering van materiaal en werkstukken
Van belang is dat de robot de beide machines laadt en lost via een deur
aan de zijkant. De voorzijde van beide machines blijft dus goed bereikbaar
De Proloader van BMO Automation is door Promas geleverd aan MCM
in Liessel. Achter de vijf schuifladen staat de Motoman robot opgesteld
tussen de twee bewerkingscentra. Promas heeft de Proloader geplaatst,
de software-aanpassingen aan de machines verzorgd en de Proloader in
bedrijf genomen
10-11_mcm_promas robot 12-04-10 14:04 Pagina 11