metodologia olga paez completo[1]

5/28/2018 Metodologia Olga Paez Completo[1]

1/105

1


2/105

CAPITULO 3PLANTEAMIENTO DEL PROBLEMA CUANTITATIVO

QU ES PLANTEAR EL PROBLEMA DE INVESTIGACIN?Una vez qe !e "a #$n#e%&'$ (a &'ea 'e &nve!)&*a#&+n , e( #&en)-.$/ e!)'&an)e $ e0e2)$ !$#&a( "an

2$.n'&za'$ e( )ea en #e!)&+n/ !e en#en)2an en #$n'&$ne! 'e (an)ea2 e( 2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n4En 2ea(&'a'/plantear el problema no es sino afinar y estructurar ms formalmente la idea de investigacin.E( a!$ 'e (a &'ea a( (an)ea&en)$ 'e(2$%(ea e'e !e2 en $#a!&$ne! &ne'&a)$/ #a!& a)$5)$/ $ %&en((eva2 na #$n!&'e2a%(e #an)&'a' 'e )&e$6 'een'e 'e q7 )an .a&(&a2&za'$ e!)7 e( &nve!)&*a'$2 #$n e()ea a )2a)a24 E( !e(e##&$na2 n )ea/ na &'ea/ n$ #$($#a &ne'&a)aen)e a( &nve!)&*a'$2 en na $!&+nqe (e e2&)a #$enza2/ an)e! ne#e!&)a .$2(a2 e( 2$%(ea e!e#-.$ en )72&n$! #$n#2e)$! , e0(-#&)$! ,'e ane2a qe !ea !!#e)&%(e 'e !e2 &nve!)&*a'$ $2 2$#e'&&en)$! #&en)-.$!C$$ !e8a(a Ackoff:n 2$%(ea #$22e#)aen)e (an)ea'$ e!)5 a2#&a(en)e 2e!e()$/ a a,$2 e0a#)&)'#$22e!$n'en 5! $!&%&(&'a'e! 'e $%)ene2 na !$(#&+n !a)&!.a#)$2&a4 E( &nve!)&*a'$2 'e%e !e2 #aaz n$ !+($

'e #$n#e)a2 e( 2$%(ea !&n$ )a%&7n 'e ve2%a(&za2($ 'e .$2a #(a2a/ 2e#&!a , a##e!&%(e4

Criterios de planteamiento del problema

L$! #2&)e2&$! 'e a#e2'$ #$n Kerlingera2a (an)ea2 a'e#a'aen)e e( 2$%(ea 'eInve!)&*a#&+n91: E( 2$%(ea debe expresar una relacin entre dos o ms variables.;: De%e e!)a2formulado claramente y sin ambigedad como pregunta3: E(planteamiento &(a (aposibilidad de prueba emprica/ 'e $'e2 $%!e2va2!e en (a 2ea(&'a'4

;4;4 QUELEMENTOSCONTIENE EL PLANTEAMIENTO DEL PROBLEMA DEINVESTIGACION?

S$n 5 , e!)5n 2e(a#&$na'$! en)2e !-9

1 O!"e#i$o% &e in$e%#ig'ci(n.en e!)e#a!$ 'e%e en#&$na2!e #5( e! , 'e q7 ane2a !e &en!a qe e( e!)'&$ a,'a25 a 2e!$(ve2($> , $)2a! qe)&enen #$$ $%e)&v$ 2&n#&a( 2$%a2 na )e$2-a $ a$2)a2 ev&'en#&a e-2a a 7!)a4

Los objetivos deben expresarse con claridad y deben ser susceptibles de alcanzarse 6 son las guas delestudioTa%&7n '2an)e (a &nve!)&*a#&+n e'en !2*&2 $%e)&v$! a'&$na(e!/ $'&.a2!e ($! $%e)&v$! &n&a(e! e&n#(!$ !e2 !!)&)&'$! $2 nev$! $%e)&v$!/ 'een'&en'$ 'e (a '&2e##&+n qe )$e (a &nve!)&*a#&+n4

) Preg*n#'% &e in$e%#ig'ci(n


3/105

2$%(ea , !*e2&2 a#)&v&'a'e! e2)&nen)e! =a, 2e*n)a! 'ea!&a'$ *ene2a(e! qe n$ #$n'#en a na&nve!)&*a#&+n #$n#2e)a 4La! 2e*n)a! n$ 'e%en )&(&za2 )72&n$! a%&*$! n& a%!)2a#)$!4

Las preguntas pueden ser ms o menos pero en la mayora es mejor que seanmsprecisas.

=a,a#2$e!)'&$! qe &nve!)&*an #"a! '&en!&$ne! 'e n 2$%(ea , qe &n&a(en)e e'en(an)ea22e*n)a! 5! *ene2a(e!4 S&n e%a2*$/ #a!& )$'$! ($! e!)'&$! )2a)an 'e #e!)&$ne! 5! e!e#-.a! ,(&&)a'a!4A!- &!$/ e! ne#e!a2&$ e!)a%(e#e2 ($! (-&)e! )e$2a(e! , e!a#&a(e! , e!%$za2 n e2.&( 'e (a! n&'a'e! 'e$%!e2va#&+n a2a )ene2 na &'ea 5! #(a2a 'e( )&$ 'e &nve!)&*a#&+n4 E! '&.-#&( qe )$'$! e!)$! a!e#)$! !ean&n#(&'$! en (a 2e*n)a $ 2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n/ e2$pueden plantearse una o varias preguntas yacompa"arlas de una breve explicacin del tiempo# lugar y unidades de observacin del estudio.

+ ,*%#ific'ci(n &e l' in$e%#ig'ci(n


4/105

2l*"o &el -en%'3ien#o en el -l'n#e'3ien#o &el -ro!le3'

$2a gr'fic''e 'e(&&)a2 n 2$%(ea91: Se e!#2&%en ($! #$n#e)$! qe !e )&enen en (a &2aF a2a (an)ea2 e( 2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n4;: Se %!#an #$n#e)$! a! e!e#-.$! a2a ($! #$n#e)$! *ene2a(e!3: Una vez 2e#&!a'$! ($! $%e)&v$!/ !e 2e'a#)an ($! $%e)&v$! , 2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n E( (an)ea&en)$ e'e en2&qe#e2!e #$n 'a)$! , )e!)&$n&$! qe ena2qen e( e!)'&$4

14 P(an)ea2 e( 2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n #an)&)a)&va e! a.&na2 , e!)2#)2a2 5! .$2a(en)e (a &'ea 'e

&nve!)&*a#&+n/ 'e!a22$((an'$ e(een)$!9 $%e)&v$!/ 2e*n)a!/ !)&.a#&+n/ v&a%&(&'a' , eva(a#&+n4 L$!e(een)$! 'e%en !e2 #aa#e! 'e *&a2 a na &nve!)&*a#&+n #$n#2e)a , #$n $!&%&(&'a' 'e 2e%a e-2a4;4 L$! $%e)&v$! , 2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n 'e%en !e2 #$n*2en)e! en)2e !- e &2 en (a &!a '&2e##&+n434 L$! $%e)&v$! e!)a%(e#en q7 2e)en'e (a &nve!)&*a#&+n/ (a! 2e*n)a! n$! 'en q7 2e!e!)a! 'e%enen#$n)2a2!e e'&an)e (a &nve!)&*a#&+n , (a !)&.a#&+n n$! &n'a $2 q7 'e%e "a#e2!e (a &nve!)&*a#&+n44 L$! #2&)e2&$! 2&n#&a(e! a2a eva(a2 e( va($2 $)en#&a( 'e na &nve!)&*a#&+n9 #$nven&en#&a/ 2e(evan#&a!$#&a(/ &(a#&$ne! 25#)a!/ va($2 )e+2$ , )&(&'a' e)$'$(+*a 4'e%e ana(&za2!e (a v&a%&(&'a' , !!#$n!e#en#&a!44 E( (an)ea&en)$ 'e n 2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n #&en)-.$ n$ e'e &n#(&2 &$! $2a(e! $ e!)7)$!4Pe2$ 'e%e #e!)&$na2!e !& e! $ n$ 7)$ ((eva2($ a #a%$4


5/105

CAPITULO L' el'!or'ci(n &el 3'rco #e(rico:re$i%i(n &e l' li#er'#*r' 4 con%#r*cci(n &e *n' -er%-ec#i$' #e(ric'Q7 ES EL MARCO TEORICO?


6/105

%s recomendable iniciar la revisin de la literatura consultando a uno$ va2&$! e0e2)$! en e( )ea , a#'&2a .en)e! )e2#&a2&a! $ !e#n'a2&a!/ a2a 'e e!)e $'$ ($#a(&za2 , 2e#$&(a2 (a! .en)e! 2&a2&a!4 Re!()aa#$n!ea%(e/ a#'&2 a ncentro de informacin que est& conectadopor terminal de computadora a distintosbancos o bases.

Pa2a &'en)&.a2 (a (&)e2a)2a qe n$! &n)e2e!a , qe !e2v&25 a2a e(a%$2a2 e( a2#$ )e+2$ $'e$!9a$ A#'&2 '&2e#)aen)e a (a! .en)e! 2&a2&a! $2&*&na(e! #an'$ !e #$n$#e , %&en e( 52ea 'e#$n$#&&en)$ en '$n'e !e 2ea(&za (a 2ev&!&+n 'e (a (&)e2a)2a:4b$ A#'&2 a e0e2)$! en e( 52ea a2a qe $2&en)en (a 'e)e##&+n 'e (a (&)e2a)2a e2)&nen)e , a .en)e!!e#n'a2&a!/ , a!- ($#a(&za2 (a! .en)e! 2&a2&a! qe e! (a e!)2a)e*&a 'e 'e)e##&+n 'e 2e.e2en#&a! 5!#$@n:4c$ A#'&2 a .en)e! )e2#&a2&a! a2a ($#a(&za2 .en)e! !e#n'a2&a! , (*a2e! '$n'e e'e $%)ene2!e&n.$2a#&+n/ , a )2av7! 'e e((a! 'e)e#)a2 (a! .en)e! 2&a2&a! 'e &n)e27!4

O%)en#&+n 2e#e2a#&+n: 'e (a (&)e2a)2aa &'en)&.a'a! (a! .en)e! 2&a2&a! e2)&nen)e!/ e! ne#e!a2&$ ($#a(&za2(a! .-!aen)e en (a! bibliotecas,

filmotecas, hemerotecas, videotecas u otros lugares donde se encuentren' , $%)ene2(a! a2a $!)e2&$2en)e#$n!()a2-a!6 a ve#e! n$ !e '&!$ne 'e e((a!/ #a!& nn#a !e '&!$n'25 'e )$'a! (a! .en)e! 2&a2&a! qe !e

'e%en #$n!()a26 e2$ !- e! &$2)an)e qe !e ($#a(en , 2ev&!en (a a,$2-a

C$n!()a 'e (a (&)e2a)2aUna vez qe !e "an ($#a(&za'$ .-!aen)e (a! .en)e! 2&a2&a! (a (&)e2a)2a/ !e 2$#e'e a consultarlas.E(

2&e2 a!$ #$n!&!)e en !e(e##&$na2 aqe((a! qe !e25n 'e )&(&'a', 'e!e#"a2 aqe((a! qe n$4 A#)a(en)e/ (a!fuentes primarias ms utili(adasa2a e(a%$2a2 a2#$! )e+2$!!$n ($! libros, las revistas cientficas y las ponencias o trabajospresentados en congresos, simposios yotros eventos similares.%! #$nven&en)e "a#e2!e (a! !&*&en)e! 2e*n)a!9 !e 2e(a#&$na (a 2e.e2en#&a #$n &

2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n?/ #+$?/ q7 a!e#)$! )2a)a?/ 'e!'e q7 e2!e#)&va a%$2'a e()ea?9 !$(+*a/ an)2$$(+*a/ !$#&$(+*a/ #$n$> (+*a/ a'&n&!)2a)&va?

En ($ qe !e 2e.&e2e a(apoyo bibliogrfico,!e #$n!&'e2a qe n$ 'e%e a#'&2!e a $%2a! e(a%$2a'a! en e(e0)2ane2$6 (a #e!)&+n e! #+$ !a2($Una vez qe !e !e(e##&$na2$nlas referencias o fuentes primarias )tilesa2a e( 2$%(ea 'e&nve!)&*a#&+n/ 7!)a! !e 2ev&!an , !e e0)2ae (a &n.$2a#&+n ne#e!a2&a a2a 'e!7! &n)e*2a2(a , 'e!a22$((a2 e(a2#$ )e+2$4 A( 2e!e#)$/ e! 2e#$en'a%(e an$)a2 )$'$! ($!'a)$! #$(e)$! 'e &'en)&.a#&+n 'e (a 2e.e2en#&a a2a v$(ve2 a ($#a(&za2(a4

E0)2a##&+n , 2e#$&(a#&+n 'e (a &n.$2a#&+n 'e &n)e27! en (a (&)e2a)2aE0&!)en '&ve2!a! ane2a! 'e 2e#$&(a2/ a(*n$! a)$2e! !*&e2en e( !$ 'e )a%&7n e'e 2e#$&(a2!e en "$a!!e()a!/ (&%2e)a! $ #a'e2n$!6 "a, &n#(!$ q&en (a *2a%a en #a!!e))e!4 L$ &$2)an)e e! qe !e e0)2a&*an ($!'a)$! e &'ea! ne#e!a2&a! a2a (a e(a%$2a#&+n 'e(

a2#$ )e+2$6 ($ qe 2e!()a &n'&!en!a%(e e! an$)a2 (a 2e.e2en#&a #$(e)a


7/105

T-)($ , !%)-)($ 'e( a2)-#($/ n$%2e!: 'e(($!: a)$2e!:/ n$%2e 'e (a 2ev&!)a/ a8$/ v$(en/ n@e2$ $eq&va(en)e6 5*&na '$n'e #$&enza e( a2)($ , 5*&na '$n'e )e2&na4


8/105

Los estudios e!ploratorios se efect)an, cuando el objetivo es e!aminar un tema o problema de

investigacin poco estudiado o que no ha sido abordado antes.

L$! e!)'&$! e0($2a)$2&$! sirven para aumentar el grado de familiaridad con fenmenos relativamentedesconocidos, $%)ene2 &n.$2a#&+n !$%2e (a $!&%&(&'a' 'e ((eva2 a #a%$ na &nve!)&*a#&+n 5! #$(e)a!$%2e n #$n)e0)$ a2)(a2 'e (a v&'a 2ea(/ &'en)&.a2 #$n#e)$! $ va2&a%(e! 2$&!$2&a!/ e!)a%(e#e2

2&$2&'a'e! a2a &nve!)&*a#&$ne! $!)e2&$2e! $ !*e2&2 a.&2a#&$ne! $!)(a'$!: ve2&.a%(e!4 E!)a #(a!e 'ee!)'&$! !$n #$ne! en (a &nve!)&*a#&+n 'e( #$$2)a&en)$/ !$%2e )$'$ en !&)a#&$ne! '$n'e "a, $#a&n.$2a#&+n4 Ta( .e e( #a!$ 'e (a! 2&e2a! &nve!)&*a#&$ne! 'e S&*n' 2e'L$! e!)'&$! e0($2a)$2&$! $2 ($ *ene2a( 'e)e2&nan )en'en#&a!/ &'en)&.an 2e(a#&$ne! $)en#&a(e! en)2eva2&a%(e! , e!)a%(e#en e( )$n$ 'e &nve!)&*a#&$ne! $!)e2&$2e! 5! 2&*2$!a!4 Se #a2a#)e2&zan $2 !e2 5!.(e0&%(e! en ! e)$'$($*-a en #$a2a#&+n/ , !$n 5! a(&$! , '&!e2!$! %!#an $%!e2va2 )an)a!an&.e!)a#&$ne! 'e( .en+en$ e!)'&a'$ #$$ !ea $!&%(e4 A!&&!$/ &(an n a,$2 2&e!*$ ,2eq&e2en *2an a#&en#&a/ !e2en&'a' , 2e#e)&v&'a' $2 a2)e 'e( &nve!)&*a'$24

EN QU CONSISTEN LOS ESTUDIOS DESCRIPTIVOS?


9/105

Los estudios correlacionales miden las dos o ms variables que se pretende ver s estn o no relacionadas

en los mismos sujetos y despu&s se anali(a la correlacin

La )&(&'a' , e( 2$+!&)$ 2&n#&a( 'e ($! e!)'&$! #$22e(a#&$na(e! !$n !a%e2 #+$ !e e'e #$$2)a2 n#$n#e)$ $ va2&a%(e #$n$#&en'$ e( #$$2)a&en)$ 'e $)2a $)2a! va2&a%(e! 2e(a#&$na'a!4

La investigacin correlacional tiene, un valor e!plicativo aunque a2#&a(4 A( !a%e2 qe '$! #$n#e)$! $va2&a%(e! e!)5n 2e(a#&$na'$! !e a$2)a #&e2)a &n.$2a#&+n e0(a)&va4 !& a*2e*a$! 5! va2&a%(e! qe !e2e(a#&$nan #$n '"a 2e(a#&+n/ (a e0(a#&+n !e )$2na 5! #$(e)a4

R&e!*$9 correlaciones espuriasPe'e 'a2!e e( #a!$ 'e qe '$! va2&a%(e! e!)7n aa2en)een)e 2e(a#&$na'a!/ e2$ qe en 2ea(&'a' n$ ($ e!)7n/$ qe !e #$n$#e en e( (en*ae 'e (a &nve!)&*a#&+n #$$ correlacin espuria4 P$2 ee($/ !+n*a!e qe((ev52a$! a #a%$ na &nve!)&*a#&+n #$n n&8$! >#,a! e'a'e! $!#&(a2an en)2e ($! K , ($! 1; a8$!> #$n e(P2$+!&)$ 'e ana(&za2 q7 va2&a%(e! !e en#en)2an 2e(a#&$na'a! #$n (a &n)e(&*en#&a , &'&72a$! !&n)e(&*en#&a a )2av7! 'e a(*na 2e%a4 N$! 'a2-a$! #en)a 'e qe !e 'a (a !&*&en)e )en'en#&a9 a a,$2e!)a)2a/ a,$2 &n)e(&*en#&a4 E!)$! 2e!()a'$! n$ )en'2-an !en)&'$4 E!)a$! an)e na #$22e(a#&+n e!2&a#,a e0(a#&+n> n$ !+($ e! a2#&a( !&n$ e22+nea6 !e 2eqe2&2-a 'e na &nve!)&*a#&+n a n&ve( e0(a)&v$ a2a!a%e2 #+$ , $2 q7 (a! va2&a%(e! e!)5n !e!)aen)e 2e(a#&$na'a!4 E( ee($ #&)a'$ 2e!()a $%v&$/ e2$

en #&e2)a! $#a!&$ne! n$ e! )an !en#&(($ 'e)e#)a2 #5n'$ na #$22e(a#&+n #a2e#e 'e !en)&'$4

EN QU CONSISTEN LOS ESTUDIOS E;PLICATIVOS?


10/105

P$2 $)2a a2)e/ el enfoque que el investigador le de a su estudio determina cmo se iniciar &ste . 2i n&nve!)&*a'$2 &en!a en 2ea(&za2 n e!)'&$ !$%2e n )ea ,a e!)'&a'$ 2ev&aen)e e2$ '5n'$(e n en.$qe'&.e2en)e/ e( e!)'&$ e'e &n&a2!e #$$ e0($2a)$2&$4 S&n e%a2*$/ a(*&en e'e 2e)en'e2 ((eva2 a #a%$na &nve!)&*a#&+n a2a ana(&za2 (a! #a2a#)e2-!)a! 'e n 'e)e2&na'$ .en+en$ , q7 .a#)$2e! ($! "a#en#$$ )a(e!4 S e!)'&$ !e &n&a25 #$$ e0($2a)$2&$ >!$n&en'$ qe n$ en#en)2e an)e#e'en)e!'e!a22$((a'$! !$%2e ($! $)&v$! qe 2$v$#an e( .en+en$>4I*a(en)e/ n &nve!)&*a'$2 e'e 2e)en'e2 @naen)e &n'a2 #5( e! e( n&ve( 'e 'e)e2&na'a '&en!&+n6, anqe e0&!)a na )e$2-a qe e0(&qe #+$ !e 2e(a#&$nan ($! #$n#e)$!/ e( e!)'&$ !e &n&a25 >, #$n#(&25#$$ 'e!#2&)&v$4

CUHL DE LOS CUATRO TIPOS DE ESTUDIO ES EL MEXOR?La 2e!e!)a e! , !&(e9 T$'$!/ ($! cuatro tipos de investigacin son igualmente vlidos e importantes.T$'$! "an #$n)2&%&'$ a( avan#e 'e (a! '&.e2en)e! #&en#&a!4 Ca'a n$ )&ene !! $%e)&v$! , 2az+n 'e !e24 Ene!)e !en)&'$/ (a 2e$#a#&+n 'e%e e!)a2 e!)a en "a#e2($ %&en , #$n)2&%&2 a( #$n$#&&en)$ 'e n.en+en$4 E( qe (a &nve!)&*a#&+n !ea 'e n )&$ $)2$ >$ &n#(,a e(een)$! 'e n$ $ 5! 'e 7!)$!> 'een'e'e #+$ !e (an)ee e( 2$%(ea 'e &nve!)&*a#&+n4 L' in$e%#ig'ci(n &e!e 6'cer%e >' l' 3e&i&'> &el-ro!le3' .*e %e for3*le 2e*n)a! , $%e)&v$!:4

AL DEINIRSE EL ALCANCE DEL ESTUDIO QU OCURRE CON EL PLANTEAMIENTO DELPROBLEMA?Una vez qe "e$! e.e#)a'$ (a 2ev&!&+n 'e (a (&)e2a)2a/ e( (an)ea&en)$ 'e( 2$%(ea e'e e2ane#e2!&n #a%&$!/ $'&.a2!e 2a'a(en)e $ e0e2&en)a2 a(*n$! a!)e!4En e!)a e)aa !e 2e#$&en'a v&!a(&za2 e( (an)ea&en)$ *25.aen)e 'e a#e2'$ #$n e( a(#an#e4En e( e0($2a)$2&$9 e!#2&%&2 ($! #$n#e)$! #(ave!/ #$n#e)$! )en)a)&v$! 'en)2$ 'e n 52ea )e5)a4Se #$n!&'e2a !& ($! #$n#e)$! 2e.(ean e( 2$%(ea e!e#-.$ 'e( &nve!)&*a'$2/ en)$n#e! !e25n ($! #$n#e)$!#$n ($! qe !e #$enza2a a e0($2a2/ #$n!e#en)een)e e( (an)ea&en)$ !e $'&.a2a $ a!)a2a !e*@n e(#a!$4C$n ($! e!)'&$! 'e!#2&)&v$!/ !e v&!a(&zan (a! va2&a%(e! qe !e 2e)en'en 'e!#2&%&24

RESUMEN9

14 Una vez e.e#)a'a (a 2ev&!&+n (&)e2a2&a , a.&na$! e( (an>)2a)a&en)$ 'e( 2$%(ea/ en!a$! en .*/'lc'nce #en&r? n*e%#r' in$e%#ig'ci(n: e=-lor'#ori'< &e%cri-#i$'< correl'cion'l 4 e=-lic'#i$';4N&n*@n a(#an#e 'e (a &nve!)&*a#&+n e! !e2&$2 a ($! 'e5!/)$'$! %on %ignific'#i$o% 4 $'lio%o%L' &iferenci' a2a e(e*&2 n$ $)2$ )&$ 'e &nve!)&*a#&+n e%#ri!' en el gr'&o &e &e%'rrollo &elconoci3ien#o2e!e#)$ a( )ea a e!)'&a2 , a ($! $%e)&v$! (an)ea'$!434 L$! e!)'&$! e=-lor'#orio% )&enen $2 o!"e#o e%enci'l f'3ili'ri7'rno% con *n #(-ico &e%conoci&o o-oco e%#*&i'&o o no$e&o%o4 E!)a #(a!e 'e &nve!)&*a#&$ne! !&2ven a2a 'e!a22$((a2 7)$'$! a )&(&za2 ene!)'&$! 5! 2$.n'$!44 L$! e!)'&$!&e%cri-#i$o%!&2ven a2a ana(&za2 c(3o e% 4 %e 3'nifie%#'n .en+en$ , !! #$$nen)e!

4 L$! e!)'&$! correl'cion'le%2e)en'en ve2 c(3o %e rel'cion'n$ v&n#(an &i$er%o% fen(3eno%44 L$! e!)'&$! e=-lic'#i$o%%!#an en#$n)2a2 (a! 2az$ne! $ c'*%'% .*e -ro$oc'n cier#o% fen(3eno%44 Una &!a &nve!)&*a#&+n -*e&e '!'rc'r fine% e=-lor'#orio%< en %* inicio< 4 #er3in'r %ien&o&e%cri-#i$'< correl'cion'l 4 6'%#' e=-lic'#i$': #o&o %eg@n lo% o!"e#i$o% &el in$e%#ig'&or

MANUAL DE TECNICA DE LA INVESTI9ACION EDUCACIONALDeo!ol& B V'n D'len

Ca&)($ 4ANALISIS DEL PORBLEMAPa2a ((eva2 a'e(an)e n )2a%a$ 'e &nve!)&*a#&+n/ (a )a2ea 'e &'en)&.a2 , ana(&za2 e( 2$%(ea e! #$n'&+n

2ev&a &n'&!en!a%(e4 EL ANALISIS DEL PROBLEMA Y(a &'en)&.a#&+n 'e va2&a%(e! qe &n)e2v&enen , 'e(a! 2e(a#&$ne! e0&!)en)e! en)2e e((a!> e! &2e!#&n'&%(e 'e !e2 (anea'$ "a!)a en ($! @()&$! 'e)a((e!4

1Z


11/105

3dentificacin.

La &'en)&.a#&+n , an5(&!&! 'e n 2$%(ea e! n a!$ 'e .n'aen)a( &$2)an#&a/ e2$ e!)$ qe #"$!e!)'&$!$! #a2en)e! 'e e0e2&en#&a !e a.e22an a #a(q&e2 'e)a((e/ ($ #$n!&'e2an #$$ n 2$%(ea4 E!)$!#e'e $2qe 2ev&aen)e n$ 'e#&'&e2$n #$n 2e#&!&+n q7 2$%(ea 'e%-an 2e!$(ve2/ va*an !&n 2%$ enn a2 'e "e#"$! , ! v&ae !&n 'e22$)e2$ e!)5 'e!)&na'$ a( .2a#a!$4X$"n De[e, !*&e2e qe ($! 2$%(ea! aa2e#en #an'$ a(*@n "e#"$ #$n.n'e $ 2$v$#a $(e!)&a/ , (e*$'e 'e)e2&na2 #$n 2e#&!&+n q7 e! ($ qe e2)2%a/ !e en#en)2a e( e'&$ a2a 2e!$(ve2($4E( 2$%(ea !e a)e2&a(&za #an'$ e( e!)'&$!$ e2#&%e qe a(*$ n$ e!)5 %&en $ 2eq&e2e na e0(a#&+n a!

2$.n'a4 Can'$ n #&en)-.$ 'e!ea a'q&2&2 n #$n#e)$ 2e#&!$ 'e ($! .a#)$2e! qe 'e0)e2&nan n"e#"$/ &(a qe "a e!)a%(e#&'$ na #$n'&+n ne#e!a2&a a2a &'en)&.a2 n 2$%(ea4E( !en)&&en)$ 'e ''a n$ &(a en (a 2ea(&'a' n 2$%(ea/ e2$ !- &n'a n 52ea 'e (a qe e'e !2*&2n$4 Pa2a #$n$#e2 #$n 2e#&!&+n (a! #a!a! qe 'e)e2&nan e( 2$%(ea e'en (an)ea2!e a(*na! 2e*n)a!e0($2a)$2&a!4 =a!)a qe n$ !e 'e!#%2an ($! .a#)$2e! qe 2$v$#an (a! '&.()a'e!/ n$ $'25 !e2 2e!e()$ e(

2$%(ea4 An)e! 'e( 'e!a22$(($ 'e (a &nve!)&*a#&+n/ e! ne#e!a2&$ a&!(a2/ 2e#&!a2 , a#(a2a2 ($! "e#"$! qe$2&*&nan e( 2$%(ea4

Anlisis4P2$#e'&&en)$ &n'#)&v$ , 'e'#)&v$ qe !e )&(&za a2a &'en)&.a2 (a! #a!a! qe 'an $2&*en a n 2$%(ea4*-esarrollo de la investigacin a partir de la conciencia de una dificultad

T$'$! ($! 2$%(ea! !e $2&*&nan a( e2#&%&2 na '&.()a'4 S& e( &!$ !e (an)ea 'e .$2a va*a/ n$ !&2ve#$$ *-a a2a .$2(a2 na !&)a#&+n4 Se 'e%e #&2#n!#2&%&2 (a &n'a*a#&+n a na !&)a#&+n 5! e!e#-.a/ ,e0($2a2 7!)a en 2$.n'&'a'4 =a!)a )an)$ n$ !e 2e#&!e (a na)2a(eza , (a! '&en!&$ne! 'e( 2$%(ea/ n$ !e"a((a25 e( #&en)-.$ en #$n'&$ne! 'e a%$#a2!e a (a %@!qe'a 'e na !$(#&+n4


12/105

*-elimitacin de las dimensiones del problema

Un an5(&!&! e0"a!)&v$ 2$$2#&$na na v&!&+n 5! #(a2a 'e (a !&)a#&+n/ e2&)e (&&)a2 ($! 2+0&$!e!)'&$!4 S& ($! "e#"$! 2eve(an qe a(*na 'e (a! e0(a#&$ne! #$ne)2a(e!F n$ !$n (a! #a!a! 'e (a'&.()a'/ e'e e(&&na2(a! 'e (a &nve!)&*a#&+n4 E( 2$($n*a'$ 2$#e!$ $!)e2&$2 ene2a2 .a#)$2e!/ 2en&2&n.$2a#&+n #$n.&a%(e/ %!#a2 2e(a#&$ne!: e2&)e en.$#a2 e( 2$%(ea #a'a vez #$n a,$2 #(a2&'a'4 A(#$&enz$ 'e (a &nve!)&*a#&+n !e (an)e$ na 2e*n)a 'e #$n!&'e2a%(e va*e'a'6 na vez #$n#(&'$ e(an5(&!&!/ e'e .$2(a2!e n &n)e22$*an)e 'e #a25#)e2 a! e!e#&.$4

*4esumen de los procedimientos empleados en el anlisis del problema

La! )a2ea! a 2ea(&za2 #an'$ !e ana(&za na !&)a#&+n 2$%(e5)a914 Ren&2 "e#"$! qe '&e2an 2e(a#&$na2!e #$n e( 2$%(ea;4 De#&'&2 e'&an)e (a $%!e2va#&+n !& ($! "e#"$! "a((a'$! !$n &$2)an)e!34 I'en)&.a2 (a! $!&%(e! 2e(a#&$ne! e0&!)en)e! en)2e ($! "e#"$!44 P2$$ne2 '&ve2!a! e0(a#&$ne! "&+)e!&!: 'e (a #a!a 'e (a '&.()a'4 Ce2#&$2a2!e (a &$2)an#&a 'e 7!)a! a2a e( 2$%(ea $%!e2va#&+n , an5(&!&!:4 En#$n)2a2 en)2e (a! e0(a#&$ne!/ 2e(a#&$ne! qe e2&)an na v&!&+n a! 2$.n'a4 =a((a2 2e(a#&$ne! en)2e ($! "e#"$! , (a! e0(a#&$ne!

K4 E0a&na2 ($! !e!)$! en ($ qe !e a$,an ($! e(een)$! &'en)&.a'$!4E!)e an5(&!&! &n#&$!$ e(&&na (a! &'ea! #a2en)e! 'e &$2)an#&a , e2&)e "a((a2 ($! "e#"$! ,e0(a#&$ne! qe !e 2e(a#&$nan #$n (a '&.()a'4Un an5(&!&! *ene2a( e2&)e (a &'en)&.a#&+n 'e $!&%(e! '&.()a'e! , e2&)e )a%&7n 'e)e2&na2 q7&n.$2a#&+n !e25 ne#e!a2&$ %!#a2 '2an)e e( e!)'&$4

DESCRIPCION PLANTEO DEL PROBLEMAE( 2&e2 e!%$z$ 'e( enn#&a'$ e'e 2ev&!a2!e va2&a! ve#e! '2an)e e( an5(&!&! 'e( 2$%(ea4 E( enn#&a'$qe e( &nve!)&*a'$2 &n#(,e en e( &n.$2e .&na( #a!& nn#a e! e( &!$ qe .$2($ a( &n&a2 ! )2a%a$4

Definici(n &el 'lc'nce &e l' in$e%#ig'ci(nDe a(*@n $'$ e( &nve!)&*a'$2 a( enn#&a2 n 2$%(ea 'e%e 2$#2a2 #&2#n!#2&%&2 ! &nve!)&*a#&+n 'en)2$'e (-&)e! 2az$na%(e!4 De%e (&&)a2 ! e!)'&$ a &nve!)&*a2 'e)e2&na'$! a!e#)$! 'e( .en+en$/ a2a a!-

$'e2 .$2(a2 , 2e!$n'e2 na 2e*n)a e!e#&.a #$n 2e(a#&+n a( )ea4Pa2a ((eva2 a #a%$ na &nve!)&*a#&+n 'en)2$ 'e (-&)e! 2az$na%(e!/ e'e 'e!#$$ne2!e (a 2e*n)a $2&*&na(en va2&$! &n)e22$*an)e! !e#n'a2&$!4 A ve#e! !e &n#$2$2an a( e!)'&$ '$! $ 5! !%2e*n)a!/ anqe en$#a!&$ne! 7!)a! e'en 2$$2#&$na2 (a! %a!e! a2a nev$! )2a%a$!/ )a( vez a2a 2e!$n'e2(a! !ea ne#e!a2&$((eva2 a #a%$ va2&$! e!)'&$!4

De#er3in'ci(n &e l' n'#*r'le7' &el -ro!le3'L$! enn#&a'$! e'en enn#&a2!e en .$2a 'e 2e*n)a $ %&en #$$ na e0$!&+n4 Ca(q&e2a !ea (a

ane2a/ e( $%e)&v$ #$n!&!)e en 2e!en)a2($ en !! '&en!&$ne! e0a#)a!/ e'&an)e na e0$!&+n #$n#2e)a ,e0(&)a4E( &nve!)&*a'$2 'e%e 2e!en)a2 n)$ #$n e( enn#&a'$/ ($! an)e#e'en)e! 'e( e!)'&$/ (a )e$2&a! en (a! qe !e

%a!$ , ($! !e!)$! %5!$! en ($! qe !e a$,a4 Un enn#&a'$ #$(e)$ &n#(,e )$'$! ($! "e#"$!/2e(a#&$ne! , e0(a#&$ne! qe !e 2eve(a2$n #$$ &$2)an)e! en e( ana(&!&!6 , (a! 2e(a#&$ne! qe e0&!)enen)2e e(($!4

Definici(n &e lo% #/r3ino%A( enn#&a2 n 2$%(ea 'e%e 2$#2a2!e a#(a2a2 #$n 2e!&$n qe .en+en$ !e2a #$n!&'e2a'$ , eva(a2 !a'a )e2&n$ $ !-%$($ )en'2a e( &!$ va($2 &n)2&n!e#$ a2a )$'$! ($! &nve!)&*a'$2e! #$e)en)e!4 L$!)e2&n$! 'e%en !e2 e!e#&.$! Yqe !e 2e(a#&$ne! 'e ane2a '&2e#)a #$n n !#e!$ $%!e2va%(e> $ %&en/#$n!e2va2 (a a(a%2a $2&*&na( , a*2e*a2 e( !&*n&.a'$ )an)$ en e( &n.$2e #$$ en e( enn#&a'$4

1;


13/105

0-efinicin mediante el espejo4 E0&!)en '&ve2!a! #(a!e! 'e 'e.&n&$ne! $!&%(e!4 L$! ee($! #$n!)&),enn e'&$ @)&( a2a 2e(a#&$ne! (a! a(a%2a! #$n e( n'$ 'e (a! #$!a!4 Can'$ !e )2a)e 'e n .en+en$ 'e#a25#)e2 a%!)2a#)$ &$!&%(e 'e !e8a(a/ !e e'e )2a)a2 'e .a#&(&)a2 ! ev$#a#&+n e'&an)e ee($!&(!)2a)&v$!/ ($*2an'$ na 'e.&n&+n 'en$)a)&va #$n (-&)e! a%&*$!4

>-efinicin mediante la determinacin del g&nero y la diferencia especifica Una 'e.&n&+n e! a'e#a'a !&2$$2#&$na !.&en)e! #a2a#)e2-!)a! e!en#&a(e! e'&an)e! (a! #a(e! !ea $!&%(e 2e(a#&$na2 #(a2aen)e e()e2&n$ en #e!)&+n #$n (a 2e.e2en#&a #$22e!$n'&en)e4 Se e'e &n'a2 ! *7ne2$/ #(a!e: , (e*$ !e8a(a2 (a!#a2a#)e2-!)a!'&.e2en#&a! e!e#&.a!4 E!)a 'e.&n&+n e! @)&( e!e#&a(en)e #an'$ !e )2a)a 'e .en+en$!qe "an !&'$ #(a!&.a'$! 'e!'e e( n)$ 'e v&!)a e!)2#)2a( , !e "a e!)a%(e#&'$ n #&e2)$ n@e2$ 'e)72&n$! #$22e!$n'&en)e! a *2an'e! #(a!e!/ #,$! !&*n&.a'$! !$n 5! $ en$! n-v$#$!4

>-efinicin mediante el establecimiento del significado de un t&rmino4 Can'$ EL &nve!)&*a'$2 'e!ea)2a!&)&2 na &'ea/ e'e a#8a2 n )72&n$ , e!)&(a2 e( !en)&'$ qe (e a)2&%,e4 E( &nve!)&*a'$2 e'e'e!#%2&2 qe (a! a(a%2a! 'e !$ #$22&en)e 2$v$#an &*a( #$n.!&+n qe (a! a#8a'a! $2 7(/ (a! .&*2a)&va!$ (a! qe !e e(ean #$n e!#a!a .2e#en#&a4 Can'$ e(ee na a(a%2a #$n$#&'a e2$ !$%2e #,$!&*n&.a'$ n$ e0&!)e n a#e2'$ *ene2a(/ 'e%e25 e!)&(a2 e( !en)&'$ #$n e( qe (a )&(&za4 Can'$ !e (een ,#$a2an &n.$2e! 'e '&ve2!a! &nve!)&*a#&$ne!/ e! ne#e!a2&$ a'$)a2 na a#)&)' a(e2)a/ $2qe ($! "a((az*$!

, (a! #$n#(!&$ne! e'en e02e!a2!e e'&an)e a(a%2a! #$n$#&'a! a (a! qe !e (e a)2&%,en '&.e2en)e!!&*n&.a'$!4

>-efinicin mediante el anlisis operacional Pa2a qe ($! e(een)$! 'e $%!e2va#&+n en ($! qe !e %a!an ($!)72&n$! qe !e e(ean en n e!)'&$ a'q&e2an n #a25#)e2 )an e0(&)$ #$$ !ea $!&%(e/ e( &nve!)&*a'$2'e%e e!e#&.a2 (a 2e.e2en#&a e-2a 'e )a(e! )72&n$!/ e'&an)e/ $2 ee($/ 'e.&n&$ne! $e2a#&$na(e!9&n!)2##&$ne! a#e2#a 'e (a! $e2a#&$ne! ne#e!a2&a! a2a 2$'#&2 e( .en+en$4Can'$ e( .en+en$ a 'e!&*na2 n$ !e )2a)a 'e 2ea(&'a'e!F/ $'e$! (&*a2 ($! .en+en$! #$n 2e.e2en#&a!e-2a! e'&an)e 2az$na&en)$! (+*$!Can'$ n &nve!)&*a'$2 'e.&ne ($! )72&n$! e'&an)e (a 'e!#2&+n 2e#&!a 'e 2$#e'&&en)$!/ ($*2a!e2a2 (a %2e#"a qe !ea2a e( )72&n$ 'e (a e0e2&en#&a 'e $%!e2va#&+n '&2e#)a4 Pe2&)e qe !e ((e*e a n

a#e2'$ a#e2#a 'e( .en+en$/ qe e'a !e2 2e2$'#&'$ $2 $)2a! e2!$na! , en #$n!e#en#&a $!&%&(&)a (a!&nve!)&*a#&$ne! 'e #a25#)e2 a#(a)&v$4

RECURSOS PARA ANALIAR LOCALIAR LOS PROBLEMASUna en)e !e2.&a( )&ene e!#a!a! $$2)n&'a'e! 'e en#$n)2a2 $ 2e#$n$#e2 '&.()a'e!4 La (e#)2a!&!)e5)a , #$n)&na 'e %(a#&$ne! e'#a#&$na(e! , #&en)-.a! a,'a2a a( e!)'&$!$ a 2ea2a2 e( )e22en$&n)e(e#)a( '$n'e e! $!&%(e qe %2$)en &'ea!4

In3er%i(n en l' li#er'#*r'Can'$ !e )2a)a 'e "a((a2 n 2$%(ea/ e! ne#e!a2&$ e0($2a2/ .$2a2!e na &'ea 'e (a! )e$2-a! qe $)2$!

'e!a22$((a2$n , e0a&na2 ($! e!)'&$! 2ea(&za'$! !$%2e ($! a!e#)$! 'e )a(e! )e$2-a!4 A a2)&2 'e e!)a!n$#&$ne! e! $!&%(e "a#e2 'e'##&$ne! qe e'an $ne2!e a 2e%a en 2e(a#&+n #$n ($! .en+en$!

e2)ene#&en)e! a( 52ea qe !e 'e!ea e!)'&a24A( e!)'&a2 (a! '&ve2!a! )e$2-a! e0&!)en)e! #$n 2e!e#)$ a .en+en$! 'e)e2&na'$!/ !e e'en a've2)&2'e%&(&'a'e!/ &n#$n*2en#&a! $ va#&(an qe q&z5 !*&e2an (a e0&!)en#&a 'e n 2$%(ea4S& !e $!een !.&en)e! #$n$#&&en)$! en 2e(a#&+n #$n a(*@n #a$ e!e#&.$/ e! $!&%(e en)$n#e! '&!#)&2(a! )e$2-a! e0&!)en)e!4La! %(a#&$ne! e2&+'a! 'e #a25#)e2 2$.e!&$na(/ '&2e#)a $ &n'&2e#)aen)e !*&e2en 2$%(ea! !&n2e!$(ve2 1: &n.$2e! !$%2e &nve!)&*a#&$ne! 'e a#)a(&'a'/ ;:a2)-#($! qe e0$nen $ #e!)&$nan #&e2)$!!e!)$!/ 2$#e'&&en)$!/ )7#na! , *ene2a(&za#&$ne! a#e)a'a! en e( #a$/ 3: e!)'&$! qe 2e!en (a!&nve!)&*a#&$ne! ((eva'a! a #a%$ en '&ve2!a! 52ea!/ e &n'an en #$n!e#en#&a/ '$n'e e0&!)en va#&$! qe2eq&e2en &nve!)&*a#&+n a'&$na(4

13


14/105

La! '&!e2)a#&$ne! '$#)$2a(e! , ($! &n.$2e! )7#n$! qe %(an ($! &nve!)&*a'$2e! !$%2e (a e'#a#&+n ,'&!#&(&na! a.&ne!/ en a2)-#(a! ($! 522a.$! 'e (a! #$n#(!&$ne!/ e'en 2$$2#&$na2 !*e2en#&a! a2anev$! e!)'&$!4

E=-o%ici(n ' lo% e%#3*lo% -rofe%ion'le%E( a#)&v$ &n)e2#a%&$ &n)e(e#)a( en qe !e 2e!en)an/ e0(an/ ana(&zan , #2&)an (a! '&!)&n)a! &'ea!/#$n!)&),en na 2a .en)e 'e &n!&2a#&+n4 L$! !e&na2&$!/ #$nve2!a#&$ne! #$n 2$.e!$2e!/ #$n #$(e*a!/#2!$!/ e!)&(an e( !2*&&en)$ 'e &'ea!4 C$$ a!- )a%&7n (a (a%$2 'e &nve!)&*a#&+n/ ,a qe $2 ($ *ene2a(/n e!)'&$ !*&e2e 2$%(ea! qe 'ean'an !$(#&+n4

E='3en &e l'% e=-erienci'% co#i&i'n'%Pe!)$ qe )$'$! ($! 2$%(ea! !e $2&*&nan a a2)&2 'e (a! !&)a#&$ne! 'e (a v&'a '&a2&a/ e! ne#e!a2&a naen)e a(e2)a qe e!)'&e #$n !en!&%&(&'a' (a! '&ve2!a! !&)a#&$ne! qe !e 2e!en)an en (a #$)&'&ane&'a'/ qea,'e a 'e)e#)a2 #$n 2a&'ez ($! 2$%(ea! 'e &nve!)&*a#&+n4

Ano#'cione%Tan)$ an)e! 'e &n&a2 e( e!)'&$/ #$$ '2an)e e( )2an!#2!$/ qe e( &nve!)&*a'$2 )$e n$)a 'e ane2a!&!)e5)a , $2*an&za'a/ e!)&(a2a e( en!a&en)$ #2-)$ , ($ $2&en)a2a "a#&a e( 'e!#%2&&en)$ 'e neva!

&'ea!4 Can'$ 'e ane2a &ne!e2a'a !2*e a(*@n en!a&en)$ qe e'a !e2 'e )&(&'a'/ 'e%e an$)52!e($&ne'&a)aen)e e &n'a2 qe 2e(a#&+n *a2'a #$n (a &nve!)&*a#&+n4

A&o-ci(n &e *n -*n#o &e $i%#' cri#icoUn &nve!)&*a'$2 'e%e e0e2&en)a2 (a! '&.()a'e! , !a)&!.a##&$ne! qe en)2a8a e( "e#"$ 'e #e!)&$na2 (a!)e$2-a! , 2a#)a! e0&!)en)e!4 A'$)a2 na a#)&)' #2-)a6 #e!)&$na2/ $ne2 en )e(a 'e &$ (a va(&'ez/

%!#a2 'e.&en#&a , #$n)2a'#&$ne!/ an)ene2 n !a('a%(e e!#e)&!$4

EVALUACION DEL PROBLEMACan'$ $2 2&e2a vez !e )&ene #$n#&en#&a 'e (a e0&!)en#&a 'e na !&)a#&+n 2$%(e5)a/ 'e%e eva(a2!e !&e! $!&%(e , #$nven&en)e 2ea(&za2 na &nve!)&*a#&+n/ e!)a eva(a#&+n 'e%e !e2 )an 2$n)$ #$$ !ea $!&%(e4

Pa2a na eva(a#&+n e0"a!)&va/ e! ne#e!a2&$ .a&(&a2&za2!e !$n #&e2)a! )7#na! e)$'$(+*a! #$(e)a!/ !&%&en e0&!)en a(*na! #$n!&'e2a#&$ne! %5!a!4 La #$nven&en#&a 'e &n&a2 n e!)'&$ 'e)e2&na'$ 'een'e 1:q&7n 2ea(&za (a &nve!)&*a#&+n/ ;: q7 "e#"$! 'e%en #$n!&'e2a2!e en (a !$(#&+n4Ca(q&e2a !ea e( 2$%(ea eva(a'$/ 'e%en )ene2!e en #en)a )an)$ ($! .a#)$2e! e2!$na(e! #$$ ($! 'e#a25#)e2 !$#&a(4

Con%i&er'cione% -er%on'le%E( &nve!)&*a'$2 'e%e (an)ea2!e (a! !&*&en)e! 2e*n)a!4


15/105

> E( e2.&( qe e!)2a (a !$#&$($*-a en ($! a8$! KZ , JZ/ !&*e *a2'an'$ na #&e2)a 2e(a#&+n #$n (a!#$,n)2a! !$#&$>$(-)a! 'e( $en)$4 Neva *ene2a#&+n 'e !$#&+($*$!9 e( &n)e2a##&$n&!$ !&%+($ $

(a en)$e)$'$($*-a/ , (a ()&a )e$2-a #2-)a 'e =a%e2a!4 Se a%2e a 2&n#&&$! 'e ($! KZ e)aa.av$2e#e'$2a 'e( 'e!a22$(($ 'e (a! )7#na! 'e &nve!)&*a#&+nF6 e2!&!)en#&a 'e '$! en.$qe! #$(een)a2&$!/e( #a(&)a)&v&!)a , #an)&)a)&v&!)a4

1


16/105

K> Pa2a La$ 'e E!&n$!a e( 2&n#&a( 2$%(ea e! qe ($! !$#&+($*$! e!a8$(e! "an a%an'$na'$ e( &n)e27!)e+2$ $ #&en)-.$ 2e.&2&en'$ (a &nve!)&*a#&+n e-2a 2ene2a'a4 La 'e!2$$2#&+n en)2e (a a2#a

2$'##&+n )e+2a , (a #2e#&en)e &nve!)&*a#&+n e-2a #$n!)&),e e( a( *ene2a(&za'$ 'e (a !$#&$($*-a a.&ne! 'e !&*($4

J> M$en)$ a#)a( 'e (a !$#&$($*-a a!a $2 na '$%(e #2&!&!9 2&e2$/ (a 'e( a2a'&*a e!)2#)2a(>.n#&$na(&!)a/ en ($! a8$! Z6 , (e*$ (a 'e ! )2a'&$na( $$nen)e/ e( a20&!$/ #$n)2&%,en'$ a e(($ e(

'e22%a&en)$ 'e 2e*-ene! 'e !$#&a(&!$ 2ea( en ($! @()&$! a8$!4

1Z> E( en#&$na'$ en.2en)a&en)$ n$ 2e!()a !e2 n$ve'$!$ 'e (a !&)a#&+n a! a#)a(/ !&n$ e( 2e#$n$#&&en)$ 'e(a ne#e!&'a' 'e @()&(e! e2!e#)&va! , e!)2a)e*&a! 'e an5(&!&! en e( e!)'&$ 'e na 2ea(&'a' !$#&a( #a'a vez5! #$(ea4 A'e5! 'e (a &n)e*2a#&+n $>a#2$ , ($! e!.e2z$! 'e !-n)e!&! )e+2a/ $2 (a 2e(a#&+nen)2e a##&+n , e!)2#)2a/ , e( aen)$ 'e( &n)e27! $2 (a e)a)e$2&za#&+n en !$#&$($*-a4

Pa2a e!)e a)$2/ qe %a!a ! $%2a en e( #$n#e)$ "n&an$ 'e a2a'&*a/ e( e)a>an5(&!&! !$#&$(+*$ va a.av$2e#e2 (a #(a2&.a#&+n , !-n)e!&! 'e (a )e$2-a/ a!& #$$ (a &n)e*2a#&+n 'e 7)$'$! , e( a2$ve#"a&en)$ 'e($! 'a)$!4

Ca(q&e2prctica investigadorae'e #$n#e%&2!e #$$ n a#)$ qe )&ene (*a2 'en)2$ 'e n#$n)e0)$ !$#&$ "&!)+2$ e!e#&.$/ en e( qe e( &nve!)&*a'$2 !$#&a( )$a 'e#&!&$ne! qe 2eve(an !a'"e2en#&a &'e$(+*a/ ! #$2$&!$4 D"a! 'e#&!&$ne! &n#(,en (a e(e##&+n 'e( )ea 'e e!)'&$/ !en.$qe )e+2$ 'e!'e a2a'&*a! , e2!e#)&va! #$n#2e)a!/ a!& #$$ (a )&(&za#&+n 'e na e!)2a)e*&a ,)7#na! e)$'$(+*a!4 T$'a! e((a!/ decisiones de diseo/ aa2en)een)e )7#na! $ 2a#)a!/ e2$ en e(.$n'$ a!$#&a%(e! a $!)2a! &'e$(+*a! $ !$#&$$(-)a! 'e)e2&na'a!4

+) Di%eo &e l' in$e%#ig'ci(n c*'li#'#i$'

La a2$0&a#&+n a (a e)$'$($*-a #a(&)a)&va !e(e "a#e2!e 'e!7! 'e "a%e2 2e#&%&'$ na .$2a#&+n/ 5! $en$! !$(&'a/ en (a e)$'$($*-a #an)&)a)&va4

La &nve!)&*a#&+n #$n )7#na! #a(&)a)&va! e!)5 !$e)&'a a n 2$#e!$ 'e 'e!a22$(($ %5!aen)e &'7n)$ a('e #a(q&e2 $)2a &nve!)&*a#&+n 'e na)2a(eza #an)&)a)&va4 P2$#e!$ qe !e 'e!enve(ve en .a!e! 'e )2a%a$9'e.&n&+n 'e (a 2$%(e5)a/ '&!e8$ 'e )2a%a$/ 2e#$*&'a 'e 'a)$!/ an5(&!&! 'e 'a)$!/ va(&'a#&+n 'e &n.$2e4Ca'a na 'e (a! )7#na! 2&n#&a(e! #a(&)a)&va! &2&e ! !e(($ a2)(a2 a #a'a na 'e (a! #&n#$ .a!e!F4E!)$! a)$2e! a2e#en )$a2 n #a&n$ 2a*5)$ 'e (a ana($*-a #$n e( 2$#e!$ 'e &nve!)&*a#&+n#an)&)a)&va4 Se 'ea a%&e2)a (a e2)a a( !e(($ a2)(a2F 'e (a! )7#na! #a(&)a)&va! , a( e!)&($ #a(&)a)&v$

2$&$F 2$ven&en)e 'e 2&n#&&$! , #2&)e2&$! a()e2na)&v$! en #a'a na 'e (a! .a!e!4

E2(a'!$n , $)2$! #$n)2a$nen e( '&!e8$ )2a'&$na(F #an)&)a)&v$: a( '&!e8$ ee2*en)eF4 La2&n#&a( '&.e2en#&a en)2e a%$! !e "a((a/ en (a e!e#&.&'a' 'e( (an $2&*&na( 'e &nve!)&*a#&+nF4 E('&!e8$ 'e n e!)'&$ na)2a(&!)a $2 ($ *ene2a( n$ !e e!)a%(e#e #$(e)aen)e an)e! 'e qe e&e#e e(e!)'&$ !&n$ qe ee2*e a( &!$ )&e$ qe !e 2e#$*en ($! 'a)$!/ !e ((eva a #a%$ e( an5(&!&! 2e(&&na2/ ,

a!a a 'e!#2&%&2!e 'e $'$ 5! #$(e)$ e( #$n)e0)$4

E( #$n#e)$ 'e diseo emergente/ a!& #$$ (a #(ave 'e (afle!ibilidad'e( '&!e8$ en ($! e!)'&$!#a(&)a)&v$! aa2e#en "$, en '-a ,a 2e#$*&'$! en ($! )e0)$! !$%2e e)$'$($*-a #a(&)a)&va4 Pa))$n ($!

'&!e8$! #a(&)a)&v$! #$n)&nan !&en'$ emergentes&n#(!$ 'e! 'e q #$&enza (a 2e#$*&'a 'e 'a)$!F4 Pe2$9a)&za e( *2a'$ 'e .(e0&%&(&'a' , ae2)2a e!/ !&n e%a2*$/ n a!n)$ 'e *2an va2&a#&+n en)2e '&!e8$! 4

1


17/105

Una ane2a 'e a22$a2 (z !$%2e (a na)2a(eza 'e ($! '&!e8$! en (a &nve!)&*a#&+n #a(&)a)&va #$n!&!)een 2e#$2'a2 qe n$ "a, n $($ #a(&)a)&v$ .2en)e a $)2$ #an)&)a)&v$/ !&n$ 5! %&en n continuo en)2e a%$!4E!)$ !$ne 2$e2 qe e( &nve!)&*a'$2 "a#e !$ 'e ($! 7)$'$! , )7#na! #a(&)a)&v$! !$($ #$n 2$+!&)$!'e!#2&)&v$! $ e0($2a)$2&$!4

D$! )&$! 'e '&!e8$ #a(&)a)&v$! e( emergente , e( proyectado, en)2e ($! qe !e en#$n)2a2-a (a a,$2 a2)e'e (a &nve!)&*a#&+n #a(&)a)&va4

Xane! 'e qe disear !&*n&.a )$a2 'e#&!&$ne! a ($ (a2*$ 'e )$'$ e( 2$#e!$ 'e &nve!)&*a#&+n ,!$%2e )$'a! (a! .a!e! $ a!$! qe #$n((eva '"$ 2$#e!$4 A(*na! !e )$a2an a( 2&n#&&$/ &en)2a! !e va

e2.&(an'$ e( 2$%(ea a &nve!)&*a2 , !e 'e(&&)an ($! #a!$!/ e( )&e$ , e( #$n)e0)$ 'e( e!)'&$4 O)2a! &25n!2*&en'$ !$%2e (a a2#"a/ '2an)e e( e!)'&$ , $)2a! a( .&na( 'e( e!)'&$4 L$ &$2)an)e e! )ene2 en #en)aqe !e )2a)a 'e #e!)&$ne! qe 'e%en )2a%aa2!e , 2e!$(ve2!e en #a'a #&2#n!)an#&a #$n#2e)a 'e &nve!)&*a#&+n4E( '&!e8$ n$ !e e!)aa e'&an)e n $('e $ $'e($4 CUADRO 341 J1:

Un (an)ea&en)$ a(*$ a! '&'5#)$ , 2a*5)$ en )$2n$ a( '&!e8$ #a(&)a)&v$ !e en#en)2a enM$2!e/ e((a !e #en)2a en e( 'e)a((e 'e (a! .a!e! qe !e !&*en "a!)a #$(e)a2 e( 2$#e!$ 'e na &nve!)&*a#&+n

#a(&)a)&va4 Ca'a e)aa e0&*e a( &nve!)&*a'$2 a.2$n)a2 #e!)&$ne! 'e '&!e8$/ #"a! e((a! an)e! 'e (a e!#2&)2a'e( 2$,e#)$4 La (&!)a 'e .a!e! , )a2ea! qe '&!)&n*e M$2!e !$n9

- a!e 'e 2e.(e0&+n 9 &'en)&.a#&+n 'e( )ea , 2e*n)a! a &nve!)&*a2/ a!& #$$ )% &'en)&.a2 e2!e#)&va!a2a'&*5)a!/

- a!e 'e (anea&en)$9 !e(e##&+n 'e #$n)e0)$ 'e na e!)2a)e*&a/ 2ea2a#&+n 'e( &nve!)&*a'$2/ e!#2&)2a 'e(2$,e#)$4

- a!e 'e en)2a'a9 !e(e##&+n 'e &n.$2an)e! , #a!$!/ , 2ea(&za#&+n 'e 2&e2a! en)2ev&!)a! , $%!e2va#&$ne!4

- a!e 'e 2e#$*&'a 2$'#)&va , an5(&!&! 2e(&&na2

- a!e 'e !a(&'a 'e( #a$ , an5(&!&! &n)en)$

- a!e 'e e!#2&)2a4

O)2$ a!e#)$ #$@n en a%$! a)$2e! e! (a &$2)an#&a qe !e (e 'a a( &nve!)&*a'$2 en e( '&!e8$ #a(&)a)&v$4Pa2a Xane! e( 2$#e!$ 'e &nve!)&*a#&+n #$&enza #$n e( 2e#$n$#&&en)$/ $2 a2)e 'e( &nve!)&*a'$2 / 'e !#$n'&$na&en)$ "&!)+2$ , !$#&$#()2a(/ , 'e (a! #a2a#)e2-!)a! 7)a! , $(-)a! 'e (a &nve!)&*a#&+n4M$2!e/ 2e.(ea na a,$2 2e$#a#&+n $2 (a 2ea2a#&+n )7#na 'e( &nve!)&*a'$2/ a2a (a #a( 2$$ne n

'e#5($*$ 'e( &nve!)&*a'$2 #a(&)a)&v$/ qe &n'a qe e( %en &nve!)&*a'$2 'e%e !e29 a#&en)e/ $(&.a#7)$/e)($!$/ #$n$#e'$2 'e( )ea/ ve2!a'$ en )e$2-a !$#&a(/ e! #aaz 'e )2a%aa2/ a( &!$ )&e$/&n'#)&vaen)e/ )&ene #$n.&anza en !! &n)e22e)a#&$ne!/ ve2&.a , #$n)2a!)a ! &n.$ / !e a.ana en e( !en)&'$&n)e(e#)a( 'e 'a2 !en)&'$ a !! 'a)$! , n$ 'e!#an!a "a!)a qe e( e!)'&$ !e %(a4

Aa'$ 'e M&*e(/ "a %(a'$ na #$n!&'e2a#&+n *ene2a( !$%2e e( $'$ 'e en)en'e2 (a a#)&v&'a'&nve!)&*a'$2a 'e( !$#&+($*$F/ )2a%an'$ #$n *2a#&a , ene)2a#&+n n )2&(e 'e#5($*$ 'e (a! #a(&'a'e!v&2)'e! , e#a'$!: qe #$$nen e( &'ea( 'e( !$#&+($*$F4 CUADRO 34 J;:4

S-n)e!&! 'e( #$n#e)$ 'e '&!e8$ 'e &nve!)&*a#&+n !$#&$(+*a e'&an)e e!)'&$! #a(&)a)&v$! $ &0)$!4 VER

CUADRO 341 J3:

1


18/105

34;41,lementos &e &i%eo I: for3*l'ci(n &el -ro!le3'4

Xane! n$! !&)@a en e( n)$ 'e a2)&'a 'e (a #a'ena 'e e)aa! , )a2ea! qe #$$nen)e e( '&!e8$ ,2ea(&za#&+n 'e ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$!4 Pa2a qe e( 2$#e!$ !e $n*a en a2#"a/ e( &nve!)&*a'$2 ne#e!&)a9 elinterrogante inicial , .2)$ 'e na &'ea $ n en#a2*$4 E( '&!e8$ 'e (a &nve!)&*a#&+n #a(& e&eza #$n n&n)e22$*an)e4

=e2n5n'ez Sa&e2& , $)2$!/ #$n!&'e2an qe e( 2&e2 a!$ en e( 2$#e!$ 'e &nve!)&*a#&+n #$n!&!)e en#$n#e%&2 (a &'ea a &nve!)&*a2F4 E( #a25#)e2 5! #a(&)a)&v$ qe #an)&)a)&v$ ($ 'a25 (a .$2(a#&+n 'e(2$%(ea/ e( )&$ 'e 2e*n)a! qe (an)ee e( &nve!)&*a'$24 En #a(q&e2 #a!$ !e "a 'e )2a%aa2 e!)e e(een)$'e '&!e8$/ 'e( q van a 'een'e2 $)2a! 'e#&!&$ne! 'e '&!e8$ .n'aen)a(e!4

La formulacin del problema !e 2e.&e2e a n 2$#e!$ 'e e(a%$2a#&+n qe va 'e!'e (a &'ea &n&a( 'e&nve!)&*a2 !$%2e a(*$/ "a!)a (a #$nve2!&+n 'e '"a &'ea en nproblema investigable4 E( (an)ea&en)$ 'en 2$%(ea 'en)2$ 'e n #a$ '&!#&(&na2 e! na (a%$2 'e '&!e8$/ qe e( &nve!)&*a'$2 "a 'e 'e!a22$((a2

a2a #$nve2)&2 ! &'ea $2&*&na( $ e( en#a2*$ 2e#&%&'$ en nproblema investigable.

S)2a!! , C$2%&n !&!)ea)&zan e!)a .a!e 'e e!)a en a2#"a 'e( e!)'&$/ 2e.&2&7n'$!e a '$! 2e*n)a! qea)$2en)an a( $ven &nve!)&*a'$24 E((a! !$n9

1> C$$ en#$n)2a2 n 2$%(ea &nve!)&*a%(e?

;> C$$ #$n#2e)a2($ a2a qe e'a )e2 anea%(e?

La 2&e2a 2e*n)a (a 2e!$n'en !e8a(an'$ 3 .en)e! 'e 2$%(ea! &nve!)&*a%(e!F9

- La! !*e2en#&a! 'e &nve!)&*a'$2e! e0e2&en)a'$! $ (a #$nv$#a)$2&a 'e a,'a! %e#a!: a (a &nve!)&*a#&+n!$%2e )ea 2$e!)$4:

- La (e#)2a 'e( a)e2&a( e!#2&)$ 2ev&!)a!/ (&%2$!/ '$#en)$! n$ %(a'$!/ e)#4:4

- La e0e2&en#&a e2!$na( , 2$.e!&$na(4

La !e*n'a 2e*n)a )&ene ! 2e!e!)a 5! *ene2a( en (a e!e#&.a#&+n 'e (a! 2e*n)a! 'e&nve!)&*a#&+n4 E!)a! a,'an a 'e#&'&2 q7 a!e#)$! 'e( 2$%(ea !e van a en.$#a2 , #$n q7 7)$'$!4 La!

2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n/ en ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$!/ 'e%en #$n*a2 (a amplitud #$n (afocali(acin4

En (a 25#)a / (a &nve!)&*a#&+n 2e#&!a 'e n '&na&!$ 2$&$9 \ ne#e!&)a$! na 2e*n)a $2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n qe n$! 'en (a .(e0&%&(&'a' , (&%e2)a' a2a e0($2a2 n .en+en$ en 2$.n'&'a'

\: (a a(&)' 'e (a 2e*n)a &n&a( va 2$*2e!&vaen)e e!)2e#"5n'$!e , .$#a(&z5n'$!e '2an)e e(2$#e!$ 'e &nve!)&*a#&+nF4

Aa2e#en &n)e*2a'a! (a! 2e*n)a! 'e &nve!)&*a#&+n , (a #$ne0&$ne! )e+2$>#$n#e)a(e! $ e( a2#$#$n#e)a(4

7.8.8 %lementos de diseo 339 decisiones mu&strales #seleccin de conte!tos, casos y fechas$.

Re.(e0&$ne! en )$2n$ a( muestreo cualitativo9

1K


19/105

1> Una 'e (a! 'e#&!&$ne! e!)2a(e! qe e( &nve!)&*a'$2 !e(e %a2aa2 e! (aseleccin de conte!tos relevantes alproblema de investigacin. Den)2$ 'e e!)e #$n)e0)$/ $!)e2&$2en)e/ !e 2$#e'e25 a !e(e##&$na2 #a!$!&n'&v&'a(e!4

;> E( !e*n'$ #2&)e2&$ )&ene qe ve2 #$n (a! #$n!&'e2a#&$ne! 2a*5)a!F/ (a #$n'&+n 'e (a a##e!&%&(&'a'F/(a #$n'&+n 'e 2e#2!$! '&!$n&%(e!F en (a !e(e##&+n 'e #$n)e0)$!4

3> Se(e##&+n e!)2a)7*a 'e #a!$!/ 2$#e'&en'$ !e*@n a)a! 'e e!)2e$ )e+2$4 La! e!)2a! en ($! e!)'&$!#a(&)a)&v$! n$ e!)5n *ene2a(en)e 2e e!e#&.a'a!/ !&n$ qe e'en ev$(#&$na2 na vez #$enza'$ e()2a%a$ 'e #a$4

> I$2)an#&a 'e )$a2 'e#&!&$ne! e!)2a(e! !$%2e (a #2$n$($*-a! 'e (a &nve!)&*a#&+n $en)$! $ .e#"a!'e( )2a%a$ 'e #a$:4

P$2 $)2$ (a'$ !e e'en 2ea(&za2 )7#na! ne)aen)e #a(&)a)&va! a2a (a! 'e#&!&$ne! e!)2a(e!/ en)2e (a!#a(e! $'e$! )$a29 en)2ev&!)a! en 2$.n'&'a' *2a(e! e &n'&v&'a(e!/ a!& #$$ )a%&7n *2$! 'e'&!#!&+n4

7.8.7 %lementos de diseo 3339 seleccin de estrategias de obtencin, anlisis y presentacin de los datos.

La )&(&za#&+n 'e 'e)e2&na'$! 2e#2!$! )7#n$! an5(&!&! '$#en)a(/ en)2ev&!)a!/ $%!e2va#&+n 'e()e22en$/ e)#4: / e2)ene#en a( #$nn)$ 'e )7#na! #a(&)a)&va!4 Tan)$ e!)a! )7#na! #$$ (a! #an)&)a)&va!/!$n &n!)2en)$! qe e!)5n a"-/ a (a e!e2a 'e qe #a'a &nve!)&*a'$2 "a*a !$ e!e#&.$ 'e e((a!4

Pa2a e(($ !e #en)a/ a'e5! 'e (a! )7#na!/ #$n $'e($! $ a)2$ne! 'e 2$#e'&&en)$ en ($! qe "anqe'a'$ #2&!)a(&za'$! ($! !$! e!e#-.$! 'e &nve!)&*a'$2e!/ a)$2e! 'e e!)'&$! !$%2e!a(&en)e!4 A e!)$!

a)2$ne! 'e 2$#e'&&en)$ !e ($! !e(e ((aa2 estrategias metodolgicas. S 'en$&na#&+n !e 'e%e a qe&(an 5! 'e na )7#na , a qe $#an na $!&+n 'e en)e en)2e (a! )7#na!/ , (a! e2!e#)&va! ,a2a'&*a!4

Ma2!"a(( , R$!!an 2e!en)an na $2'ena#&+n 'e )7#na! , e!)2a)e*&a! 'e &nve!)&*a#&+n/ a2)&en'$'e( 2$+!&)$ 'e( e!)'&$ , 'e (a! 2e*n)a! #$n#2e)a! 'e &nve!)&*a#&+n4 L&!)a 'e e!)2a)e*&a!/ (a! #a(e! !$n9

- E0e2&en)$! , #a!& e0e2&en)$!

- En#en)2a

- An5(&!&! 'e &n.$2a#&+n 'e a2#"&v$

- =&!)$2&a

- E!)'&$ 'e #a!$!

- E!)'&$ 'e #a$!

- E)n$*2a.-a4

De )$'a! e!)a! e!)2a)e*&a!/ (a 5! e0(-#&)aen)e #a(&)a)&va !$n ($! e!)'&$! 'e #a$F , (a!

e)n$*2a.-a!F4La #(a!&.a#&+n 'e e!)2a)e*&a! en e( #$n)&n #a(&)a)&v$ !$n9

1J


20/105

1> La e!)2a)e*&a 'e &nve!)&*a#&+n '$#en)a( !$ 'e '$#en)a#&+n9 )a( #$$ !e 2ea(&za en (a !e)$'$($*-a #an)&)a)&va '$n'e 2e!()a $%(&*a'$ "a#e2 n !$ -n&$ 'e (a! .en)e!'$#en)a(e! , e!)a'-!)a!6 en ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$! #a%e (an)ea2 n !$ -n&$ 'e'$#en)$! 'e )$'$ )&$/ &n#(!$ 'e .en)e! e!)a'-!)a!4

;> La e!)2a)e*&a 'e( e!)'&$ 'e #a!$!:9 !e a*2an 'en)2$ 'e e!)a '&ve2)-a! $'a(&'a'e!9

- L$! e!)'&$! 'e #a!$! e)n$*25.$!/ en ($! qe (a )7#na e! (a $%!e2va#&+n a2)&an)e4- L$! e!)'&$! 'e #a!$! %&$*25.$!/ !e %a2aan !$%2e (a! )7#na! 'e ($! '$#en)$! e2!$na(e!/ ($!

2e(a)$! 'e v&'a/ , (a! "&!)$2&a! 'e v&'a4

- O)2$! e!)'&$! 'e #a!$/ #a2a#)e2&za'$! $2 e)$'$($*-a! !&n*(a2e! e)n$e)$'$($*$!/eva(a#&+n/ $)2a!:4

3> La e!)2a)e*&a 'e )2&an*(a#&+n9 en (a 25#)a &nve!)&*a'$2a !e 'a !&e2e n !$(a&en)$en)2e (a! e!)2a)e*&a! 'e!#2&)a! / qe ean a( &nve!)&*a'$2/ en (a! #&2#n!)an#&a! 'e #a'ae!)'&$/ 2a#)a! na -n&a #$%&na#&+n 'e e((a!4 P$2 ee($9 na )2&an*(a#&+n en (a qe

!e 'a na #$%&na#&+n 'e (a! e!)2a)e*&a! #a(&)a)&va! 'e e!)'&$ 'e #a!$ e)n$*25.$ ,%&$*25.$/ a'e5!/ qe !e "a#e !$ 'e .en)e! '$#en)a(e! , e!)a'-!)a!4

En ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$! !e !e(e '&.e2en#&a2 na .a!e 2e#$*&'a/ 'e (a .a!e 'e( an5(&!&! &n)en!$4 La2e(a#&+n a! e!)2e#"a en)2e (a 2e#$*&'a , e( an5(&!&! !e(e 'a2!e en ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$! qe 2a#)an e(

2$#e'&&en)$ 'e( e!)2e$ )e+2$4 =a%25 qe )$a2 'e#&!&$ne! a#e2#a 'e #+$ 2$'#&2 &n.$ #a(&)a)&va4L$ qe !$ne 2e!)a2 a)en#&+n a (a! '&!)&n)a! .$2a! )7#na! 'e $%)en#&+n/ an5(&!&! , e!#2&)2a 'e ($! 'a)$!4La! e!)2a)e*&a! e)$'$(+*a! #$n!)&),en n e(een)$ #(ave en e( '&!e8$ 'e ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$!4

++ Cri#erio% e$'l*'#i$o% &e c'li&'& en lo% e%#*&io% c*'li#'#i$o%

De%e )ene2!e en #en)a en qe n$ )$'$! ($! &nve!)&*a'$2e! #a(&)a)&v$! %!#an #2&)e2&$! a()e2na)&v$!#$n ($! qe eva(a2 ! )2a%a$4

=ae2!(e, &'en)&.a )2e! $!&$ne! %5!a! en)2e ($! etngrafos. Te2&n$ qe e! )&(&za'$ $2 e(a)$2 en n !en)&'$ a(&$ a2a #%2&2 ($ qe *ene2a(en)e !e 'en$&na 7)$'$ #a(&)a)&v$/ a2$0&a#&+n'e e!)'&$ 'e #a!$/ e)#4 La! )2e! $!&$ne! qe '&!)&n*e !$n9

1> P$!)2a 'e ($! qe a(an/ a (a &nve!)&*a#&+n #a(&/ ($! &!$! #2&)e2&$! qe !e e(ean en (a

&nve!)&*a#&+n #an)&4 L$! #$n#e)$! 'e valide( interna y e!terna/ )$an #$$ $'e($ 'e&nve!)&*a#&+n (a (+*a e0e2&en)a( e &n)en)an a.2$n)a2 (a! $!&%(e! aenaza! a (a va(&'ez en e('&!e8$ &!$ 'e (a &nve!)&*a#&+n6 $ %&en/ ($! #$n#e)$! #(5!$! 'e valide( y fiabilidada!$#&a'$! a (a e'&+n $e2a#&$na(&za#&+n #$n#e)a(4

;> P$!)2a 'e q&ene! a2*en)an qe ($! #2&)e2&$! )&(&za'$! $2 ($! &nve!)&*a'$2e! #an)&)a)&v&!)a!'e%en 2e'e.&n&2!e , a !e2 $!&%(e !!)&)&2!e $2 n$! a'e#a'$!/ a (a &nve!)&*a#&+n #a(&)a)&va4Eva(a2 n )2a%a$ #a(&)a)&v$! !e*@n ! *2a'$ 'e9

- P2$'##&+n 'e )e$2-a .$2a(4

- C$n!&!)en#&a 'e (a! $%!e2va#&$ne! e-2a!4

;Z


21/105

- C2e'&%&(&'a' #&en)-.a

- P2$'##&+n 'e "a((az*$! *ene2a(&za%(e! $ )2an!.e2&%(e! a $)2$! #$n)e0)$!4

- Re.(e0&v&'a' $ a)$#$n#&en#&a 'e ($! e.e#)$! qe e( &nve!)&*a'$2 , (a e!)2a)e*&a 'e &nve!)&*a#&+n2$v$#a en ($! 2e!()a'$! $%)en&'$!4

- Can)&'a' 'e &n.$2a#&+n !$%2e ($! 2$#e!$! 'e &nve!)&*a#&+n qe !e 2$$2#&$na a ($! (e#)$2e!4

3> La $!)2a 'e ($! qe 2e#"azan #a(q&e2 #(a!e 'e #2&)e2&$!/ 'e%&'$ a (a na)2a(eza 'e (a&nve!)&*a#&+n #a(&)a)&va4 Raz$nan'$ qe en #a(q&e2 )&$ 'e &nve!)&*a#&+n n$ !e e2!&*e n#$n$#&&en)$ ve2'a'e2$ , )a$#$ !e 'e.&en'e qe ($! #2&)e2&$! eva(a)&v$! anea'$!

2$'z#an ve2'a'e!/ .e2a 'e )$'a ''a4

Se )$e e( #a&n$ qe !e )$e/ (a '&!#&(&na e)$'$(+*a a#a%a !&en'$ na e0&*en#&a 'e#a(q&e2 a#)$ 'e &nve!)&*a#&+n4

S)2a! , C$2%&n 2e!en)an '$! #$nn)$! 'e #2&)e2&$! a2a eva(a2 ($! e!)'&$!4 D&!)&n*en 3

*2$! 'e #2&)e2&$! 'e #a(&'a'F a #$n!&'e2a2 en n e!)'&$ #a(&)a)&v$!9

- C2&)e2&$ 'e #$n.&a%&(&'a'9 e!)$! !$n ($! qe "an 2e!en)a'$ a,$2 a)en#&+n/ 'a'$ qe en '"$#$nn)$ !e en#en)2an ($! #2&)e2&$! 'e valide( y fiabilidad 'e!a22$((a'$! 'e!'e (a e)$'$($*-a#an)&4

- C2&)e2&$ 'e a)en)&'a'

- C2&)e2&$! 7)$!4

En #a%&$ e( !e*n'$ , )e2#e2 *2$ 'e #2&)e2&$!/ n$ )&enen qe ve2 )an)$ #$n (a a'e#a#&+n

e)$'$(+*a #$$ #$n ($! e!.e2z$! 'e( &nve!)&*a'$2 $2 #$n!e*&2 , an)ene2 na! 2e(a#&$ne! ne*$#&a'a!/2ene*$#&a%(e! a ($ (a2*$ 'e (a &nve!)&*a#&+n / .av$2a%(e! a ($! #$n)e0)$! , e2!$na! e!)'&a'a!4 P$2 $)2$ (a'$!e #$n!&'e2an qe ($! cdigos &ticos a'q&e2en #a25#)e2 '&.e2en)e en ($! e!)'&$! #a(&)a)&v$!/ ,a qe e!)$!

e2!e*&25n #"$ a! (a 2$)e##&+n 'e (a e2!$na/ )2a!#en'&en'$ ($! e!)5n'a2e! "a%&)a(e! a2a an)a2 a$)2a! #$n!&'e2a#&$ne!4

EL DISEO DEL IS EN TRABA,O SOCIALF G CELATSACERCA DE LA AUTONOMIA DEL METODO BIO9RA2ICO 2r'nci%co 2err'ro#i

L$! $)&v$! 'e n 2ev&va(FDe!'e "a#e a(*n$! a8$! e( 'e%a)e )e+2$ !$%2e e( 7)$'$ %&$*25.$ "a #$n$#&'$ n a*e!$22en'en)e4 E!e &n)e27! #2e#&en)e $2 e( e(e$ !$#&$(+*$ 'e (a %&$*2a.-a 2e!$n'e a na '$%(ee0&!)en#&a9a: (a ne#e!&'a' 'e na 2en$va#&+n e)$'$(+*a qe 2e!()a 'e (a #2&!&! *ene2a(&za'a 'e ($! &n!)2en)$!"e2-!)$! 'e (a !$#&$($*-a9 (a e)$'$($*-a #(5!a 'e (a! #&en#&a! !$#&a(e! ,a n$ )&ene %ena 2e)a#&+n4 Sea)a#an '$! a0&$a! .n'aen)a(e!9 (a $%e)&v&'a' , (a &n)en#&$na(&'a' n$$)7)a4 Pe2$ e( e!.e2z$ $2&n)e*2a2 (a !$#&$($*-a en e( #a$ 'e (a! #&en#&a! na)2a(e! !$($ #$n'$ a n 7)$'$ e!#$(5!)$4 La

%@!qe'a 'e (a! (e,e! !$#&a(e!F !e en.2en)a #$n #2e#&en)e! '&.()a'e!4 L$! #e!)&$na&en)$! !$%2e (a$%e)&v&'a' , (a n$$)e!&! qe #a2a#)e2&za2-an a (a !$#&$($*-a "an #$n'#&'$ a (a va($2a#&+n #2e#&en)e 'e nae)$'$($*-a 5! $ en$! a()e2na)&va9 e( 7)$'$ %&$*25.$4

%: (a e0&*en#&a 'e na an)2$$($*-a neva qe aa2e#e en e( #a&)a(&!$ avanza'$F/ (a! *2an'e!e0(a#&$ne! e!)2#)2a! #$n (a a,'a 'e #a)e*$2-a! , *ene2a(e! n$ !a)&!.a#en a !! 'e!)&na)a2&$!/ "a, na

;1


22/105

ne#e!&'a' 'e ($ #$n#2e)$4 Se e0&*e na #&en#&a 'e e'&a#&$ne! qe )2a'z#a (a! e!)2#)2a! !$#&a(e! en#$$2)a&en)$! &n'&v&'a(e! $ $ !$#&a(e!4

La %&$*2a.-a/ qe ((e*a a !e2 n &n!)2en)$ !$#&$(+*$/ a2e#e 2$e)e2 e!a e'&a#&+n 'e( a#)$ a (ae!)2#)2a/ 'e (a "&!)$2&a &n'&v&'a( a (a "&!)$2&a !$#&a(6 a2e#e &(a2 (a #$n!)2##&+n 'e n !&!)ea 'e2e(a#&$ne! , (a $!&%&(&'a' 'e na )e$2-a n$ .$2a(/ "&!)+2a , #$n#2e)a/ 'e (a a##&+n !$#&a(4L$! ava)a2e! 'e( 7)$'$ %&$*25.$

E( 7)$'$ %&$*25.$ !e (an)ea/ 'e!'e e( #$&enz$/ #$$ na ae!)a #&en)-.a qe 2e!en)a '$!a!e#)$! e!#an'a($!$!9> e( 7)$'$ %&$*25.$ 2e)en'e a)2&%&2 a (a !%e)&v&'a' n va($2 'e #$n$#&&en)$4 Una %&$*2a.-a e!!%e)&va en va2&$! n&ve(e!4 Lee (a 2ea(&'a' !$#&a( 'e!'e e( n)$ 'e v&!)a 'e n &n'&v&'$ "&!)+2aen)ee!e#&.a'$4 Se !&)@a en e( a2#$ 'e (a &n)e2a##&+n e2!$na(/ qe e! %a!)an)e 5! e!)2e#"a , #$(ea qe(a! 2e(a#&$ne! $%!e2va'$2>$%!e2va'$ a'&)&'a! $2 e( 7)$'$4> e( 7)$'$ %&$*25.$ !e !&)@a a! a((5 'e )$'a e)$'$($*-a #an)&)a)&va , e0e2&en)a(4

De e!)a ane2a/ !e 2$,e#)a .e2a 'e( a2#$ e&!)e$(+*$ 2$e!)$ $2 (a! #&en#&a! !$#&a(e!4 La!$#&$($*-a "a "e#"$ )$'$ ($ $!&%(e $2 &n#(&2 e( 7)$'$ %&$*25.$ en e( a2#$ )2a'&$na(4 Se "a &n)en)a'$en)$n#e!/ )&(&za2 e( 7)$'$ %&$*25.$ an(an'$ #$(e)aen)e ! e!e#&.&'a' "e2-!)a/ $2 n '$%(e2$'e$ e&!)e$(+*$ , e)$'$(+*$4

E!)e e$%2e#&&en)$ e&!)e$(+*$ 'e (a %&$*2a.-a (a "a )$2na'$ n #$nn)$ 'e a)e2&a(e!

%&$*25.$! ,0)ae!)$!/ !e )$2na n !&(e 2$)$#$($ ne)$ 'e( #$n$#&&en)$ !$#&$(+*$4 N$ e! 5! qe e(ve"-#($ , !$$2)e #$n#2e)a'$ 'e &n.$2a#&$ne! %5!a!6 n$ )en'2-a n&n*@n va($2 , n&n*na !&*n&.a#&+n en!- &!$9 ."a !$#&$(+*a e2!$na(&za'a qe $.2e#e na !e2&e 'e 'a)$! @)&(e! !& e( an5(&!&! ($! #$($#a en e(a2#$ 'e na &n)e22e)a#&+n #"$ 5! *ene2a(4 N$ !e (a #$n!&'e2a #$$ n !a%e2 $2*an&za'$ !&n$ #$$n$ qe "a, qe a2en'e2 a 'e!#&.2a24

E( e$%2e#&&en)$ )$a na !e*n'a .$2a9 (a 2e'##&+n 'e (a %&$*2a.-a a n !&(e e&!$'&$ 'ev&'aF !$#&a( )&(&za%(e #$$ ee($/ #a!$ $ &(!)2a#&+n 'en)2$ 'e n a2#$ &n)e22e)a)&v$ qe !e !&)@a en nn&ve( 5! e(eva'$ 'e a%!)2a##&+n4

E( 7)$'$ %&$*25.$ )2a'&$na( "a 2$$2#&$na'$ '$! 2e!e!)a! qe !e #$22e!$n'en #$n '$!)&(&za#&$ne! '&.e2en)e! 'e (a %&$*2a.-a9 $2 n (a'$/ !e2v&25 a2a (a ve2&.a#&+n 'e n $'e($ &n)e22e)a)&v$/#$$ e(een)$ qe ve2&.a , #$n.&2a #$n$#&&en)$! ,a a'q&2&'$!/ n$ en!e8a na'a4 P$2 $)2$ (a'$/ (a!

'&.()a'e! aen)an !& !e 2e)en'e/ 5! qe ve2&.a2 e( $'e($/ e(a%$2a2($ a a2)&2 'e (a! %&$*2a.-a!4La e!e#&.&'a' 'e( 7)$'$ %&$*25.$L$! a)e2&a(e! )&(&za'$! $2 e( 7)$'$ %&$*25.$ e'en '&v&'&2!e en '$! *2an'e! *2$!4 P$2 n

(a'$/ ($! MATERIALES BIOGRAICOS PRIMARIOS/ e! 'e#&2/ ($! 2e(a)$! a)$%&$*25.$! '&2e#)aen)e2e#$*&'$! $2 n &nve!)&*a'$2 en e( a2#$ 'e na &n)e2a##&+n 2&a2&a4 P$2 $)2$/ ($! MATERIALESBIOGRAICOS SECUNDARIOS/ e! 'e#&2/ '$#en)$! %&$*25.$! 'e #a(q&e2 )&$ qe n$ "an !&'$)&(&za'$! $2 n &nve!)&*a'$2 en e( a2#$ 'e na 2e(a#&+n 2&a2&a #$n !! e2!$nae!F9 .$)$!/ 2e(a)$! ,)e!)&$n&$! e!#2&)$!/ 2e#$2)e! 'e '&a2&$!/ e)#4

E( 7)$'$ %&$*25.$ )2a'&$na( 2e.&e2e ($! a)e2&a(e! !e#n'a2&$! $2 !e2 5! $%e)&v$!4 E! $2e!)$ qe (a #$n'&+n e(een)a( a2a na 2en$va#&+n 'e( 7)$'$ %&$*25.$ a!a $2 a%an'$na2 e!)e

2&v&(e*&$ , ((eva2 a( #$2az+n 'e( 7)$'$ %&$*25.$ ($! a)e2&a(e! 2&a2&$! , ! !%e)&v&'a' e0($!&va4

T$'a na22a#&+n a)$%&$*25.a 2e(a)a na 2a0&! "ana4 S& (a e!en#&a 'e( "$%2e e!/ en ! 2ea(&'a'/e( #$nn)$ 'e (a! 2e(a#&$ne! !$#&a(e!/ )$'a 2a0&! "ana &n'&v&'a( e! a#)&v&'a' !&n)7)a/ )$)a(&za#&+na#)&va 'e )$'$ n #$n)e0)$ !$#&a(4 Ca(q&e2 v&'a "ana !e 2eve(a "a!)a en !! a!e#)$! en$!*ene2a(&za%(e! #$$ (a !-n)e!&! ve2)a( 'e na "&!)$2&a !$#&a(4 T$'$ #$$2)a&en)$ $ a#)$ &n'&v&'a( n$!

a2e#e (a !-n)e!&! "$2&z$n)a( 'e na e!)2#)2a !$#&a(4La an)2$$($*-a !$#&a( #$n!&'e2a a )$'$ "$%2e #$$ (a !-n)e!&! &n'&v&'a(&za'a , a#)&va 'e na

!$#&e'a'/ e(&&na (a '&!)&n#&+n 'e ($ *ene2a( , 'e ($ a2)(a2 en n &n'&v&'$4 Le*&)&a en)$n#e!/ e( &n)en)$'e (ee2 na 2ea(&'a' !$#&a( a )2av7! 'e na %&$*2a.-a4 En #$n!e#en#&a/ (e*&)&a e( va($2 "e2-!)$ 'e na

%&$*2a.-a '$n'e !e #$n!e2va )$'a ! e!e#&.&'a' e&!)e$(+*a4 Pe2$ (a %&$*2a.-a !$#&$(+*a n$ e! !$($ n2e(a)$ 'e e0e2&en#&a! v&v&'a!/ e! )a%&7n na microrrelacin social. T$'a intervie:%&$*25.a e! na&n)e2a##&+n !$#&a( #$(e)a/ n !&!)ea 'e 2$(e!/ 'e e0e#)a)&va!/ 'e #$na#&$ne!/ 'e n$2a! , va($2e!&(-#&)$!4 S&e2e e!#$n'e )en!&$ne!/ #$n.()$! , e2a2q-a! 'e $'e24 S! .$2a! , #$n)en&'$! va2-an!e*@n e( &n)e2($#)$24

;;


23/105

Un 2e(a)$ %&$*25.$ n$ e! n &n.$2e 'e a#$n)e#&&en)$!F/ e! na a##&+n !$#&a( $2 (a #a( n&n'&v&'$ 2e )$)a(&za !&!)e5)aen)e ! v&'a (a %&$*2a.-a: , (a &n)e2a##&+n !$#&a( en #2!$ (a &n)e2v&e[:

$2 e'&$ 'e n 2e(a)$>&n)e2a##&+n4 E( 2e(a)$ %&$*25.$ n$! 2$$2#&$na9> na &a*en )$)a(&za'a 'e n !&!)ea !$#&a( a a2)&2 'e( e!a#&$ !$#&a( '$n'e !e va e!%$zan'$ (a!$#&a(&za#&+n , !e e(a%$2a (a a##&+n !$#&a(6> na )$)a(&za#&+n en 'e!a22$(($ #$$ !-n)e!&! a#)&va 'e (a &a*en )$)a(&za'a , 'e (a &n)e2a##&+n 2e!en)e en!&)a#&+n4

E( a#)$ #$$ !-n)e!&! a#)&va 'e n !&!)ea !$#&a(/ (a "&!)$2&a &n'&v&'a( #$$ "&!)$2&a !$#&a( )$)a(&za'a$2 na 2a0&!9 e!)a! '$! 2$$!&$ne! &(an na a2#"a "e2-!)a qe an)a a ($ n&ve2!a( a )2av7! 'e($ !&n*(a2/ %!#an'$ ($ $%e)&v$ a a2)&2 'e ($ !%e)&v$/ 'e!#%2&en'$ ($ *ene2a( a )2av7! 'e ($ a2)(a24 E(7)$'$ %&$*25.$ an(a en)$n#e! (a va(&'ez n&ve2!a( 'e (a 2$$!&+n 'e A2&!)+)e(e!9 S$($ "a, #&en#&a 'e($ *ene2a(F6 ve$! qe e'e "a%e2 #&en#&a 'e ($ a2)(a2 , !%e)&v$4

L$! #$$2)a&en)$! !e a2$&an 'e (a! &n.(en#&a! 'e (a !$#&e'a' a )2av7! 'e na a#)&v&'a' !&n)7)aqe ($! 2e)2a'#e en a#)$! &n'&v&'a(e! n$ 2e'#)&%(e! a !! .a#)$2e! 'e)e2&nan)e!4 E( "$%2e n$ e! e( $%e)$

a!&v$ qe 2e)en'e e( 'e)e2&n&!$ e#an&!)a4 E( #a$ 'e #a(q&e2 #$$2)a&en)$ "an$ e! )e!)&*$'e (a co0presencia activa 'e ($! #$n'&$na&en)$! e0)e2n$! , 'e (a 2a0&! "ana qe ($! .&()2a , ($!&n)e2&$2&za a( )$)a(&za2($!4 E( $'e($ e#an&!)a , 'e)e2&n&!)a n$ e'e 'a2 #en)a 'e( ae( '$%(een)e'&a(e#)$ ne*a#&+n , ne*a#&+n 'e (a ne*a#&+n: qe e! &n)2-n!e#$ a (a 2a0&! "ana4

E( #$n$#&&en)$ )&ene #$$ $%e)$ a( $)2$/ a (a &n)e2a##&+n &ne0)2a%(e , 2e#&2$#a en)2e e($%!e2va'$2 , ($ $%!e2va'$4 L(e*a a !e2 n #$n$#&&en)$ 'e '$! $2 (a intersubjetividad'e na &n)e2a##&+n4E( $%!e2va'$2 !$($ #$n$#e25 a .$n'$/ #&en)-.aen)e/ ! $%e)$F a( 2e#&$ 'e !e2 #$n$#&'$ )a%&7n en

2$.n'&'a'4S& !e q&e2e !a2 !$#&$(+*aen)e e( $)en#&a( "e2-!)$ 'e (a %&$*2a.-a !&n )2a&$na2 !! #a2a#)e2e!

e!en#&a(e! !%e)&v&'a'/ "&!)$2&'a':/ 'e%e$! 2$,e#)a2n$!/ 'e en)2a'a/ .e2a 'e( a2#$ e&!)e$(+*$#(5!$4 Se 'e%en %!#a2 ($! .n'aen)$! e&!)e$(+*$! en na ra(n dial&ctica#aaz 'e #$2en'e2 (a

2a0&! !&n)7)a 2e#&2$#a qe 2&*e (a &n)e2a##&+n en)2e n &n'&v&'$ , n !&!)ea !$#&a(4 De%e$! %!#a2$'e($! #a2a#)e2&za'$! $2 na 2e)2$a(&en)a#&+n e2anen)e 'e )$'$! ($! e(een)$! en)2e !-/ $'e($!an)2$$+2.$! qe !$($ e'en !e2 #$n#e%&'$! $2 na 2az+n n$ ana(-!)a , n$ .$2a(4Ca$ 'e e'&a#&$ne! , %&$*2a.-a 'e( *2$

La &n!.&en#&a "e2-!)a 'e( a20&!$ , 'e( 7)$'$ %&$*25.$ )2a'&$na( #a%e en e!)a! '$! .2a!e!4Pa2a #a)a2 e( 2$#e!$ qe 2$'#e (a e2!$na , ! 2$'#)$ en e( &n)e2&$2 'e na #(a!e , 'e na !$#&e'a''e)e2&na'a! en n $en)$ "&!)+2$ 'a'$/ (a .a()a a( a20&!$ , a (a !$#&$($*-a na jerarqua demediaciones4 =a, qe en#$n)2a2 (a! e'&a#&$ne! qe n$! e2&)en en*en'2a2 ($ #$n#2e)$ !&n*(a2/ (a v&'a/ (a(#"a 2ea( , .e#"a'a a a2)&2 'e (a! #$n)2a'#&$ne! *ene2a(e! 'e (a! .e2za! 2$'#)&va! , 'e (a! 2e(a#&$ne!'e 2$'##&+n4

La a2#"a "e2-!)a !&()anea 'e na %&$*2a.-a a na !$#&e'a' , 'e na !$#&e'a' a na %&$*2a.-a/&(a/ en #$n!e#en#&a/ na )e$2-a , na )&$($*-a 'e (a! e'&a#&$ne! !$#&a(e! qe !$n ($! #a$! a#)&v$!'e (a! )$)a(&za#&$ne! 2e#&2$#a!4 Tene$! qe e!)a%(e#e2 na e2a2q-a 'e e!)$! !&!)ea! 'e e'&a#&+n4Tene$! qe (ee2($! a a2)&2 'e (a e2!e#)&va 'e( &n'&v&'$/ q&en a ! vez ($! !&n)e)&za "$2&z$n)a(en)e !#$n)e0)$ !$#&a( &ne'&a)$: , ve2)a(en)e (a !#e!&+n #2$n$(+*a 'e ! &a#)$ #$n ($! '&.e2en)e!

e!a#&$! 'e e'&a#&+n:4 Tene$! qe &'en)&.a2 ($! e!a#&$! qe !&2ven 'e articulaciones en)2e (a!e!)2#)2a! , ($! &n'&v&'$!/ ($! #a$! !$#&a(e! en '$n'e !e en.2en)an 5! '&2e#)aen)e (a 2a0&!!&n*(a2&zan)e 'e( "$%2e , e( e!.e2z$ n&ve2!a(&zan)e 'e n !&!)ea !$#&a(4

E( &!$ GRUPO ((e*a a ! vez , !&()5neaen)e a !e2 e( $%e)$ 'e (a 2a0&! !&n)7)a 'e !!&e%2$!4 Ca'a n$ 'e e(($! #$2en'e a( *2$ a a2)&2 'e ! e2!e#)&va &n'&v&'a(4 Ca'a n$ 'e e(($! !e#$n!)2,e !$(+*aen)e #$$ n ,$F a a2)&2 'e ! (e#)2a 'e( *2$ 'e( qe .$2a a2)e4 E( *2$

2&a2&$ !e 2e!en)a a!- #$$ (a e'&a#&+n .n'aen)a( en)2e ($ !$#&a( , ($ &n'&v&'a(4 Se 'e.&ne #$$ e(#a$ !$#&a( en '$n'e e0&!)en &n'&!$(%(een)e (a )$)a(&za#&+n 'e n #$n)e0)$ !$#&a( , (a )$)a(&za#&+n qe 'ee!a )$)a(&za#&+n 'e( *2$ 2ea(&zan &n'&v&'a(en)e )$'$! !! &e%2$!4

E( *2$/ )$a'$ #$$ n)$ 'e a2)&'a 'e( va&v7n "e2-!)$/ e2&)e e(&&na2 (a e)aa 5!#$(ea 'e )$'$ 7)$'$ %&$*25.$9 (a #$2en!&+n 'e (a )$)a(&za#&+n &n.&n&)aen)e 2a qe n &n'&v&'$$e2a en ! #$n)e0)$ , qe e02e!a a )2av7! 'e .$2a! #2&)a! 'e n 2e(a)$ %&$*25.$4 Pe2&)e #$($#a2!e/ 'e

;3


24/105

en)2a'a/ n$ en e( n&ve( 'e( &n'&v&'$ en !&)a#&+n n&ve( qe e!)5 '$&na'$ $2 (a '&en!&+n !$(+*a:!&n$ en e( n&ve( 'e( a!e#)$ &ne'&a)aen)e !$#&a( 'e( *2$ 2&a2&$4

LA HISTORIA ORAL CONTEMPORANEA: UNA MIRADA PLURAL ,orge Ace$e%A (a "&!)$2&a $2a( (e "a &n)e2e!a'$ #$n$#e2 , #$2en'e2 (a '&n5a 2$&a 'e ($! *2$! ,

!$#&e'a'e! "ana!/ ,/ #$$ a2)e 'e na '&!#&(&na #&en)-.a/ (e 2e$#an ($! "e#"$! , .en+en$!!$#&a(e! en ($! qe a2)&an &n!)&)#&$ne! e &n'&v&'$! &nv$(#2a'$! en 'e)e2&na'$! 2$#e!$! e#$n+$!/

$(-)$! , #()2a(e!4E!)$! &n)e2e!e! 'e (a "&!)$2&a $2a( !2*&e2$n $2 e( e!.e2z$ 'e %@!qe'a 'e neva! a()e2na)&va! a2a e(

$.&$ 'e( "&!)$2&a'$2/ qe !e .e2$n #$n#2e)an'$ en e( 2$#e!$ 'e 'e)e##&+n 'e nev$! !e)$! !$#&a(e!F4 La"&!)$2&a $2a( #$$ 7)$'$ 'e &nve!)&*a#&+n/ $2&en)a , !e8a(a/ 2$$ne , !*&e2e #a&n$! $2 en!a,a24 N$ e!n 7)$'$ )e2&na'$/ e!)5 #$n!)2,7n'$!e en (a 25#)a4

A( "a%(a2 'e "&!)$2&a $2a( #$$ 7)$'$ 'e &nve!)&*a#&+n n$! e!)a$! 2e.&2&en'$ a( 2$#e'&&en)$e!)a%(e#&'$ 'e #$n!)2##&+n 'e neva! .en)e! a2a (a &nve!)&*a#&+n !$#&$>"&!)+2a/ #$n %a!e en ($!)e!)&$n&$! $2a(e! 2e#$*&'$! !&!)e5)aen)e a2a &nve!)&*a#&$ne! e!e#-.a!4 =a#e2 "&!)$2&a $2a(!&*n&.a2-a 2$'#&2 #$n$#&&en)$! "&!)+2$!/ #&en)-.$!/ , n$ !&(een)e ($*2a2 na e0$!&+n $2'ena'a'e .2a*en)$! , e0e2&en#&a! 'e v&'a 'e ($! $)2$!F4 A( &nve!)&*a'$2 n$ !+($ (e &$2)a #$n!)2&2 ,

!&!)ea)&za2 !! neva! .en)e! $2a(e!F !&n$ qe 2eq&e2e &n)e*2a2(a! , #$n.2$n)a2(a! #$n ($! 'e5! a#e2v$!"&!)+2$!4En (a a#)a(&'a'/ (a "&!)$2&a $2a( e! na 25#)a 'e &nve!)&*a#&+n &n)e2na#&$na( qe "a #$n!)2&'$ !!

2$&a! 2e'e! , #a$! 'e &n)e22e(a#&+n4 Pa2)&an na '&ve2!&'a' 'e e!)&($! , 2$#e'en#&a! 2$.e!&$na(e!6 (a&n)e2'&!#&(&na e! n$ 'e !! e(een)$! #a2a#)e2-!)$!4 Se "a 'e2&va'$ 'e na 2aa 'e (a "&!)$2&a9 (a "&!)$2&a!$#&a(F4 E!)e e!-2&) qe 'e!a22$(($ (a "&!)$2&a !$#&a( #$$ $v&&en)$ '&!#&(&na2&$ &n)e2na#&$na(/ 2ev$#$ a*2an e!#a(a ($! e!)&($! , 2$#e!$! 'e &nve!)&*a#&+n "&!)+2a/ .a#&(&)+ qe !2*&e2a , #$n e( )&e$ !e a!en)a2a/na #$22&en)e 'e &nve!)&*a#&+n qe 2e)$a%a ($ 2$e!)$ $2 (a! ve2)&en)e! ($#a(e!F , $(a2e!F , qe ($a(a2-a a nev$! #a$! $#$ #$n!&'e2a'$! $2 $)2$! #$(e*a! "&!)$2&a'$2e!4

Un e(een)$ #a2a#)e2-!)$ 'e (a "&!)$2&a $2a( e! 2$'#&2 neva! .en)e!/ e2$ *&a'$! $2 (a &'ea 'ea$2)a2 a(*$ $2&*&na(6 ,a qe n$ !+($ e!#$*&e2$n !e)$! !$#&a(e! 'e!#&'a'$! $2 $)2$!/ !&n$ qe &n)en)a2$n

a%$2'a2($! a a2)&2 'e e0a&na2 #$n &2a'a #2-)a )$'a! (a! .en)e! e0&!)en)e! , 2$'#&2 (a! qe n$ e0&!)-an4A( (an)a2!e (a ne#e!&'a' 'e 2$'#&2 neva! .en)e!/ ($! ((aa'$! a2#"&v$! $2a(e!F/ !e )v$ qe2e#22&2 )a%&7n a (a e0e2&en#&a 'e!a22$((a'a en $)2$! #a$! 'e (a! #&en#&a! !$#&a(e!4 La 25#)a 'e (a"&!)$2&a $2a( !e #$nv&2)&+ en na e!e#&a 'e #a$ 2$.e!&$na( '$n'e #a%&an '&!)&n)$! 2$.e!&$na(e!4 Se)$a2$n #$n#e)$! )e+2$! 'e!a22$((a'$! $2 (a an)2$$($*-a , (a !$#&$($*-a/ !e a!&&(a2$n !! )7#na!e)n$*25.a! a2a e( )2a%a$ 'e #a$/ !e &n#$2$2a2$n 7)$'$! 'e &nve!)&*a#&+n 5! 2$&$! a2a'e!a22$((a2 a2$0&a#&$ne! #a(&)a)&va! en ($! .en+en$! 'e )&$ "&!)+2$4 E( 'e!a22$(($ 'e (a "&!)$2&a $2a(#$n)e$25nea "a !&'$ $('ea'$ 'e!'e e( 2&n#&&$ $2 e!)a &n)e22e(a#&+n #$n '&ve2!a! '&!#&(&na! !$#&a(e! ,"ana!/ $2 ($ qe ! #$n!$(&'a#&+n n$ e! !$($ na 'e2&va#&+n 'e (a "&!)$2&a !$#&a(4

Tan)$ ($! 2e(a)$! 'e v&'a #$$ (a! a)$%&$*2a.-a!/ (a! "&!)$2&a! 'e v&'a/ ($! )e!)&$n&$! $2a(e!4 E)#4S$n .2a*en)$! '&!#2!&v$!>na22a)&v$! qe a'q&e2en na '&ve2!&'a' 'e $'(a#&$ne! , !en)&'$!/ en %ena

a2)e 'e)e2&na'$! $2 (a! #$n'&$ne! 'e 2$'##&+n 'e ($! &!$!6 $ !ea/ $2 (a !&)a#&+n 2ev&a , '2an)e(a !&)a#&+n 'e (a en)2ev&!)a $2a(4

La $!&%&(&'a' 'e a#e2#a2!e a ($! a#)$2e! , 2e#$*e2 'e v&va v$zF !! 2e(a)$! , )e!)&$n&$! "a !&'$na ane2a 2+0&aF , v5(&'a a2a 2e#$n!)2&2 ($! 2$#e!$! 'e .$2a#&+n 'e e!a! &'en)&'a'e! #$(e#)&va! ,

a2a a2e#&a2 e( en)2e#2za&en)$ 'e (a! v&'a! , )2a,e#)$2&a! &n'&v&'a(e! #$n ($! 2$#e!$! *2a(e! ,!$#&e)a(e!4 L$! 2e(a)$! 'e v&'a n$! 2$$2#&$nan v$#e! #$n #a(&'a' , ve2$!&&(&)' !$%2e ($! a#$n)e#&&en)$!

e2$/ !$%2e )$'$/ (a visin y versin2$&a 'e ($! a#)$2e! &nv$(#2a'$! e &ne2!$! en e( n'$ #$)&'&an$4

TODO UEDA ENTRE 2AMILIA E%#r'#egi'%< o!"e#o 4 3/#o&o -'r' 6i%#ori'% &e f'3ili'% ,orge9on7?le7

An)e#e'en)e!

;


25/105

La! "&!)$2&a! 'e .a&(&a qe %!#a$! e(a%$2a2/ !$n an)e! qe $)2a #$!a/ na22a#&$ne! qe n$!'$#en)an (a n$>(&nea(&'a' 'e ($! #2!$! 'e v&'a , a!-/ #a'a .a&(&a $ &n'&v&'$ e'e v$(ve2!e $%!e2va%(e#$$ n !&!)ea a e!#a(a #$n)en&'$ 'en)2$ 'e n )e&'$ #$(e$ 'e a#2$ e!)2#)2a!4

S$n 2e#&!aen)e e!)a! &n)e22e)a#&$ne! 'e (a v&'a , 'e( n'$ qe !$n v&v&'a! #$$ ev&'en)e! $2(a! .a&(&a!/ (a a)e2&a 2&a !$%2e (a qe ne!)2$ )2a%a$ )&ene qe )ee2!e4 En e((a! en#$n)2a$! n$ !$($ e(2e*&!)2$/ !&e2e !e(e#)&v$ , !&)a#&$na(/ 'e ($! "e#"$! , a#$n)e#&&en)$! qe a2#a2$n (a v&'a 'e (a!.a&(&a! '2an)e #&e2)$ e2&$'$/ !&n$ qe )a%&7n n$! en.2en)a$! , e!e#&a(en)e #$n e( !en)&'$e(a%$2a'$ , !e'&en)a'$ 'e e!$! "e#"$!4 E! $2 e(($ qe e( )e22en$ 'e ($! e!)'&$! !$%2e (a #()2a '$n'e%a$! (a e2)&nen#&a 'e ne!)2a 2$e!)a4Sen)&'$ , e!)2a)e*&a

Me'&an)e e!)e a#e2#a&en)$ 2e)en'e$! "a#e2 $%!e2va%(e! n #$nn)$ 'e )2a,e#)$2&a! 'e 2e'e!!$#&a(e! 'e &n'&v&'$! , .a&(&a! '&ve2!a!/ a ve#e! n#(ea2e!/ a ve#e! e0)en!a!/ &n)e2#$ne#)a'a! en e( )&e$

$2 2e(a#&$ne! 'e a2en)e!#$ , a.&n&'a'/ 'en)2$ 'e n en)$2n$ !$#&a(/ $(-)$ , #()2a( #$(e$4Pa2)&$! 'e qe )$'a .a&(&a $#a n (*a2 en n e!a#&$ !$#&a( ()&'&en!&$na( qe (e enve(ve/

, en v&2)' 'e ! $!&+n e!)2#)2a( en 7(/ )&ene a,$2e! $ en$2e! $!&%&(&'a'e! 'e a##e!$ en ! )&e$ 'ev&'a a '&ve2!$! )&$! 'e 2e#2!$!4

E! !$($ e'&an)e na !e2&e 'e e!)2a)e*&a! a'e#a'a! $ &na'e#a'a! #$n !! #$n!e#en#&a! ne*a)&va!:qe (a .a&(&a e'e a2$0&a2!e/ #$n)2$(a2($! $ %&en/ a2$&a2!e 'e e(($! , !$($ a!- ((e*a'$ e( $en)$/

'"$! 2e#2!$! $ ! #a2en#&a: e'en !e2 $%e)$ 'e )2an!&!&+n a ($! 'e!#en'&en)e!4T$'$! e!)$! $v&&en)$! !e ve2&.an 'en)2$ 'e n #$(e$ !&!)ea 'e #$e)en#&a !$#&a(*ene2a(&za'a en '$n'e #a'a !%!&!)ea )2a%a$/ 2e(&*&+n/ !a('/ e)#: )&ene !! 2$&a! 2e*(a! , !! 2$&$!2&)$!4

La '$#en)a#&+n , 2e#$n!)2##&+n 'e ($! #$n)e0)$!/ e! 'e#&2 (a! 2e*(a!/ ($! e*$!/ ($! 2e#2!$!/ e)#4Den)2$ 'e ($! qe !e 'e!a22$((+ na .a&(&a a2)(a2/ e! 'e a()$ va($2/ $2 e(($ a(*na! ve#e!/ e!)a )7#na !e

e'e #$n 2$ve#"$ a$,a2 en "&!)$2&a! 'e v&'a qe en 2$.n'&'a' &n#2!&$nen en ($! !en)&'$! 'e (a!)2a,e#)$2&a! &n'&v&'a(e!4Se(e##&+n 'e &n.$2an)e!

N$ e! a#$n!ea%(e/ !a(v$ 2a2a! e0#e#&$ne!/ en)2ev&!)a2 +vene!/ e! ! e$2&a , ! &n.$2a#&+na2en)a( e! e!#a!a 2e#&!aen)e $2qe )&enen (a &2a'a e!)a "a#&a e( .)2$F4 La! e2!$na! 'e e'a'e!

avanza'a!/ *ene2a(en)e )&enen 5! #(a2a! $2&en)a#&$ne! "a#&a e( a!a'$4Un&'a' 'e $%!e2va#&+nC$$ ne!)2a &nve!)&*a#&+n )&ene #$$ $%e)$ *ene2a2 &n.$2a#&+n %5!a/ 'e!#2&)&va , e0($2a)$2&a

!$%2e (a .$2a#&+n , )2an!.$2a#&+n 'e (a! $.e2)a! #()2a(e! en M70$ '2an)e e!)e !&*($/ q&!&$! .&a2 (a&2a'a n$ en n !$($ &n'&v&'$/ !&n$ en na a2)e 'e (a &n.&n&'a' 'e v-n#($! 'e a2en)e!#$ qe nen ane!)2a !$#&e'a'4 En e((a! n$! &n)e2e!a ve2 ($! e.e#)$! 'e( #a%&$ !$#&a( !$%2e ($! 'e!)&n$! &n'&v&'a(e! ,.a&(&a2e! a!- #$$ ($! 2$#e!$! 'e )2a!&!&+n 'e 2e#2!$! '&ve2!$! 'en)2$ 'e (a! .a&(&a!4

P$2 e!)a 2az+n/ (a n&'a' 'e $%!e2va#&+n 'e%e #$2en'e2 a( en$! )2e! *ene2a#&$ne!4E( )2a%a$ #$n (a .a&(&a 'e e!)'&$ n$! ((eva2a a "a#e2 na $ va2&a! en)2ev&!)a! #$n n$ $ 5!

&e%2$! 'e (a 2e' .a&(&a24 De #a'a &e%2$ , 'e #a'a a2ea 'e e!)a 2e' )2a)a2e$! 'e $%)ene2 na !e2&e'e ."a! 'e )2a%a$ 'e #a$4

"a! a2a 'a)$! %&$*25.$!De #a'a &e%2$ , 'e #a'a a2ea qe aa2ez#a en (a 2e' .a&(&a2 !e 'e%e "a#e2 na ."a 'e

2e*&!)2$4 En (a e'&'a en qe (a &n.$2a#&+n 'e #a'a a2ea , #a'a &n'&v&'$ e'e !e2 , '&.e2en)e/ n$ !ee'e 2ea(&za2 na !$(a ."a !&n$ qe 'e%en )&(&za2!e (a! !&*&en)e!99ENEALO9IAS: 2ic6' &e regi%#ro &e -'re"'%C&'a'9 Inve!)&*a'$2a&(&a9 Gene2a#&+n9 1 ; 3C+n,*e 19 N$%2e! , ae((&'$!C+n,*e ;9 N$%2e! , ae((&'$!Un&+n e#"a , (*a2

Ma)2&$n&$9 #&v&( : 2e(&*&$!$ : a%$! : n$ 2e#$n$#&'$! :R)2a e#"a/ (*a2 , #$n'&$ne!De!#en'&en)e!

;


26/105

N$%2e/ *ene2$/ a8$ , (*a2 'e na#&&en)$ 'e #a'a "&$ &n#(&'$! ($! e2)$!:Re!&'en#&a9 .e#"a/ (*a2 , #a%&$!

9ENEALO9IAS: 2ic6' &e regi%#ro in&i$i&*'lC&'a' Inve!)&*a'$2 a&(&a Pa2en)e!#$

N$%2e Gene2a#&+n 1 ; 3

Ae((&'$ Ma)e2n$ Ae((&'$ Pa)e2n$ Gene2$ Re(&*&+n L*a2 'e na#&&en)$ e#"a 'e na#&&en)$ E!#$(a2&'a' O#a#&$ne! Pa2ea! =&$! De!(aza&en)$! C$en)a2&$! , 2e(a)$! .a&(&a2e!

E( 2$#e!$ 'e ((ena'$ 'e ."a! !&e2e va a#$a8a'$ 'e #$en)a2&$! , na22a#&$ne! va2&a'a! 'e ($!

a2&en)e!4 Can'$ #$en#e$! a #"a2(a2 !$%2e (a "&!)$2&a 'e (a .a&(&a/ #$nv&ene )2a)a2 'e en.$#a2n$!e!e#-.aen)e en ($! !&*&en)e! a!e#)$!9

> T2a,e#)$2&a! !$#&a(e! 'e v&'a9 n$ !$($ #$$ &n'&v&'$! !&n$ #$$ *7ne2$/ #$$ "e2an$!/ #$$a'2e!/ #$$ e!$!$! 'e na &!a *ene2a#&+n4 P$2 )2a,e#)$2&a !e en)&en'e9 e( #$nn)$ 'e $v&&en)$!!#e!&v$! 'e n a*en)e 'en)2$ 'e n e!a#&$ e!)2#)2a'$ e2a2q&za'$:/ !e)$ a 'e!(aza&en)$! ,'&!)$2!&$ne!/ $ 5! 2e#&!aen)e/ en (a e!)2#)2a 'e '&!)2&%#&+n 'e (a! '&.e2en)e! e!e#&e! 'e #a&)a( qe !e'&!)an en e( #a$/ #a&)a( e#$n+$ , e( #a&)a( e!e#&.$ 'e #$n!a*2a#&+n4

E! , &$2)an)e qe en e!a! )2a,e#)$2&a!/ $'a$! '$#en)a2 ($! 2$,e#)$! qe .2a#a!a2$n/ e!'e#&2/ aqe(($! qe en n (*a2 , n )&e$ 'e)e2&na'$ !e 2ev&e2$n #$$ $!&%(e! e2$ qe n$ '&e2$n!e2 a(#anza'$!4 S$n , 2e(evan)e! $2qe a,'an a #$n$#e2 ($! (-&)e! 'e (a! .2$n)e2a! 'e( #a$ 'e

$!&%&(&'a'e! 'e #a'a .a&(&a #$$ n&'a' , 'e #a'a 2e' #$$ #$nn)$4 De e!e#&a( 2e(evan#&a !$n (a)2a,e#)$2&a #$n,*a(/ (a e!a#&a(/ (a $#a#&$na( , #a(q&e2a 'e (a! $!&%(e! )2a,e#)$2&a! #aa(e!e'#a#&+n/ 2e(&*&+n/ e'&$!/ a2)e!/ !a('/ e)#: qe en na .a&(&a $ &e%2$ !e "a,an 2$'#&'$4

> M$ #()2a( .a&(&a2e!9 )$'a! (a! .a&(&a! !e .$2an/ #2e#en , !e 'e!a22$((an 'en)2$ 'e nn&ve2!$ !&%+($ 'e &'ea!>.e2za qe $2&en)an (a a##&+n , (a! &n)e2a##&$ne!4 C$n e((a! !e a2#an ($! (-&)e!'e qe !e e'e "a#e2/ ($ qe !e 'e%e "a#e2 , ($ qe !e )&ene qe "a#e2 a2a a(#anza2 na !e2&e 'e $%e)&v$!>va($2 en na v&'a4 E! $2 e!$ qe 'e%e$! )2a)a2 'e e!#(a2e#e2 'en)2$ 'e (a! $> "&!)$2&a! qe n$! #en)anq7 )&$! 'e va($2e! !e .$en)a%an? Q7 a#)&)'e! !e .av$2e#-an/ #a(e! !e ev&)a%an?/ e)#4 E0&!)en )a%&7n!&)a#&$ne! '&.e2en)e! qe a2#an e!)$! $>#(&a! .a&(&a2e!9 en.e2e'a'e!/ #a)5!)2$.e!/ v&$(en#&a/e2)e 2ea)2a4

Ta%&7n e! $!&%(e qe (a! e2!$na! n$! 'en ve2!&$ne! a'>"$#9 en (*a2 'e 'e#&2 ($ qe

e.e#)&vaen)e #2een qe !#e'&+/ n$! 'en ($ qe e(($! #2een qe 'e%en 'e#&2 an)e na en)2ev&!)a a2a na&nve!)&*a#&+n4 Can'$ #2za$! (a &n.$2a#&+n #$n ($! )e!)&$n&$! 'e $)2$! &e%2$! 'e (a .a&(&a/$'e$! #$n)e(a2 (a! ve2!&$ne! , a!- )ene2 n e$2 #$n$#&&en)$4

> P2$#e!$! 'e )2a!&!&+n &n)e2>*ene2a#&$na(9 'en)2$ 'e (a! '&.e2en)e! .a&(&a! e0&!)en '&.e2en)e! )&$!'e 2e#2!$! qe ($! a'2e! q&e2en $ ne#e!&)an a!a2 a !! "&$!4 A ve#e!/ ($! &n)e2e!e! , e2!e#)&va! 'e ($!"&$! n$ #$&n#&'en #$n ($ qe !! a'2e! q&e2en "a#e2 'e e(($!4 L$! 2e(a)$! , &$! !$%2e (a! )2an!&!&$ne!qe !e "an 'a'$ en (a .a&(&a 2e!()an #(ave! a2a en)en'e2 (a! !&n$!&'a'e! , e2&)e 'e!#2&%&2 (a! n$>(&nea(&'a'e! 'e (a "&!)$2&a 'e e!)e )&$ 'e !&!)ea! #$(e$!4

> C$n)e0)$! !$#&a(e!9 e! , va(&$!a )$'a (a &n.$2a#&+n $ eva(a#&+n qe !e 2e#e2e 2e!e#)$ a ($!#$n)e0)$! !$#&a(e! 'en)2$ 'e ($! qe !e 'e!a22$((a2$n (a! e!)2a)e*&a! 'e v&'a 'e &n'&v&'$! , 'e .a&(&a!/ en($! qe !e v&e2$n , !e eva(a2$n (a! $$2)n&'a'e!/ en ($! qe !e 2ea(&za2$n (a! )2an!&!&$ne!/ !e .$2a2$n

(a! )2a,e#)$2&a! , !e 'e#&'&e2$n ($! 'e!)&n$! '&ve2!$! $ !&&(a2e! 'e na 2e' .a&(&a24E!)e e! e( (*a2 '$n'e e( )&e$ "&!)+2$ a.e#)a e &n.(,e !$%2e e( )&e$ .a&(&a2 , e( )&e$&n'&v&'a( a2a 'e.&n&2 ($! #2!$! 'e (a v&'a4 De%e$! )ene2 en #en)a (a! '&!)&n)a! e!#a(a! 'e e2)2%a#&$ne!

;


27/105

$ .(#)a#&$ne! e0)e2na! qe a#e(e2a2$n/ 2e)a2'a2$n $ &&'&e2$n (a $v&(&'a' , (a! )2an!.$2a#&$ne! 'e (a.a&(&a4 E!)a! e'en !e2 #$n'&$ne! na)2a(e!/ !$#&a(e!/ !an&)a2&a!/ e#$(+*a!/ , #a'a .a&(&a )&ene ne(en#$ va2&a'$ 'e )ea)&za#&$ne! !$%2e e( a2)(a2 'en)2$ 'e ! e$2&a #$(e#)&va4 T2a)a$! 5! %&en 'e'e!#2&%&2/ &'en)&.a2 , #$2en'e2 ($! .en+en$!/ 5! qe 'e )2a)a2 'e e'&2($! #$n 2e#&!&+n a*'a4 La!)2a,e#)$2&a! , (a! )2an!&!&$ne! !e ve(ven $%!e2va%(e! a )2av7! 'e( *en$*2aa4E( *en$*2aa9 na &2a'a an#2+na

Pa2a $'e2 e(a%$2a2 a'e#a'aen)e na "&!)$2&a 'e .a&(&a/ a'e5! 'e #$n)a2 #$n ($! 2e*&!)2$!e2!$na(e! , #$n,*a(e! 'e ne!)2a 2e' .a&(&a2/ an)e! 'e 2e'a#)a2 ne!)2a ve2!&+n 'e e!a "&!)$2&a )ene$!qe !e2 #aa#e! 'e $%!e2va2 'e ane2a *($%a( e( #$nn)$ 'e 2e(a#&$ne! , 2$&e'a'e! 'e ne!)2a 2e' $%e)$4C$n )$'a (a &n.$2a#&+n an)e2&$2/ 2e*&!)2a'a , an en 2$#e!$ 'e 2e*&!)2$/ #$enza$! (a e(a%$2a#&+n*2a.a 'e ne!)2a ven)ana 'e $%!e2va#&+n9 e( *en$*2aa4La '&en!&+n )e$2a(

En e( a2*en &zq&e2'$ 'e( ae( &(&7)2$ !e a2#an ($! a8$! , (a! '7#a'a!4Se )ene$! e!)e 2&e2 $'e($ #$n!)2&'$ en e( qe !$($ aa2e#en ($! a8$! 'e na#&&en)$/

$'2-a$! a*2e*a2 ($! n$%2e! , a'n)a2 a(*n$! 'a)$! !$%2e (a )2a,e#)$2&a #$n,*a(/ e'#a)&va/$#a#&$na(/ e!a#&a( , $)2a! #a2a#)e2-!)a! 'e ($! a2&en)e! 5! 2e(evan)e! 'e (a *25.a4

E( $%e)&v$ 'e e!)a *25.a e! )ene2 na v&!&+n e!qe5)a e2$ "$(-!)a 'e (a! 2e(a#&$ne!/ $2 )an)$/&en)2a! e$2 "e#"$ e!)7 e( *en$*2aa/ e$2 v&!&+n )en'2e$! 'e ($! 2$#e!$! , ($! 2a#&$! 'e

)2a,e#)$2&a! qe qe2e$! $%!e2va24E( *en$*2aa n$! va a $!)2a2 (a! 2e(a#&$ne! a2en)a(e! %5!a! , a( &!$ )&e$/ (a &n!#2&+n 'e()&e$ %&$*25.$ (a! v&'a!: en e( )&e$ "&!)+2$4

Can'$ n$! aa2ez#a a(*@n e2!$nae #$n a(*na 'e !! )2a,e#)$2&a! , #$(ea $'e$! "a#e2n *en$*2aa "$2&z$n)a( a0&(&a2/ en e( !$($ aa2e#e n !$($ e2!$nae $ .a&(&a: a( qe !e (e )2azan !!even)$! , )a#&$ne!4E( 2e(a)$ 'e (a "&!)$2&a 'e .a&(&a

N$ !e 'e%e2-a #$enza2 e( 2e(a)$ 'e (a "&!)$2&a 'e (a .a&(&a !&n )ene2 )e2&na'$ a( en$! n %$22a'$2'e( *en$*2aa , !&n )ene2 #(a2a na #2$n$($*-a %5!a 'e ($! even)$! .a&(&a2e!4

Re#$en'a#&$ne! *ene2a(e! a2a na 2e'a##&+n9a: e0)en!&+n (&&)a'a6

%: #$enza2 $2 (a! *ene2a#&$ne! 5! an)&*a! , )e2&na2 #$n (a! 5! +vene!6#: '&v&'&2 e( 52%$( *enea(+*$ $2 %($qe! 2aa a)e2na/ 2aa a)e2na:/ 2e!e)a2 (a #2$n$($*-a 'en)2$ 'e#a'a %($qe6': e( #$nn)$ 'e( )e0)$ 'e%e #en)2a2!e en na a2ea/ 2e.e2en)een)e 'e e'a' e'&a $ avanza'a6e: &n!e2)a2 n n@e2$ 50&$ 'e e0)2a#)$! en (a! en)2ev&!)a! a2a "a#e2 e!##"a2 (a v$z 'e ($! 2$)a*$n&!)a!6.: e! , &$2)an)e 'e!a22$((a2 (a! 'e!#2&$ne! 'e ($! #$n)e0)$!/ e! e! en e!)e n&ve( en qe !e 'e.&nen ,a2en'en (a! 2e*(a! 'e( e*$ 'e #$e)en#&a! @()&(e! , 'e!%a(an#ea'a!6*: !e e'e en2&qe#e2 e( )e0)$ #$n .2a*en)$! 'e n$)a! , #$en)a2&$! !$#&$>"&!)+2$! a( &e 'e 5*&na6": na vez 'e!#2&)a (a "&!)$2&a 'e (a .a&(&a $'e$! a*2e*a2 na !e2&e 'e #$en)a2&$! !$#&$(+*$! 'e&n)e22e)a#&$ne! #$%2e ($ v&v&'$4

Na22a2 "&!)$2&a! e! na "a%&(&'a' a'q&2&'a/ n$ n '$n

=a, '$! e22$2e! qe !e 'e%en 2even&29a: n$ 'e'a2 e( )&e$ !.&en)e a (a .a!e ana(-)a , e2'e2 e( n)$ 'e v&!)a #$n.&*2a#&$na( 'e e!)e #a!$#$$ )$)a(&'a'/ ,

%: 'a2 !a()$! %2!#$! 'e na 2aa a (a $)2a $ 'e na *ene2a#&+n a $)2a !&n 2ev&$ av&!$ a( (e#)$24En (a "&!)$2&a 'e .a&(&a 'e%e$! &n)en)a2 2e#$n!)2&2 (a! (+*a! 'e (a v&'a .a&(&a24Pa2a $'e2 na22a2 en $2'en #2$n$(+*$/ e( *en$*2aa 'e%e $!)2a2 'e ane2a #(a2a , v&!&%(e e(

$2'en 'e na#&&en)$ 'e ($! "e2an$! 'e na .a&(&a4 A!-/ !e #$&enza a na22a2 'e!'e e( a,$2 "a!)a e(en$2 'e ($! "e2an$! "a!)a )e2&na2 #$n e!a .a&(&a4 La $e2a#&+n !e 2e&)e #$n #a'a n@#(e$ .a&(&a2 qe#$$ne $ aa2e#e en ne!)2a ven)ana 'e $%!e2va#&+n4

La! e2!$na! qe v&v&e2$n n)a! en n&'a'e! 'e 2e!&'en#&a $2 n )&e$ !$n ne!)2a! n&'a'e!na22a)&va! %5!a!4 La na22a)&va 'e (a "&!)$2&a 'e (a .a&(&a #$n!)a25 'e )an)a! a2)e! #$$ .a&(&a! n#(ea2e!$ n&'a'e! '$e!)a! "a,a en (a 2e'4 Una .a&(&a 'ea 'e !e2 n#(ea2 #an'$ ($! "&$! !e van , 'ean $2#a(q&e2 $)&v$ 'e v&v&2 n)$!/ #an'$ (a n&'a' '$e!)a 'e #$n!$ , 2$'##&+n !e .2a*en)a4 A(

;


28/105

e!#2&%&2 !$%2e #a'a 2a#&$ 'e .a&(&a!/ "a, qe )2a)a2 'e 'e!#2&%&2 ($! e!#ena2&$! ($#a(e!/ e( #$n)e0)$ ($#a(/($! (*a2e! en ($! qe v&ve (a *en)e4 E! a()aen)e 2e#$en'a%(e !e*&2 e( )&e$ #2$n$(+*$ )an)$ #$$ !ea

$!&%(e4S-n)e!&!

A a2)&2 'e ($! 2e(a)$! e &n.$2a#&$ne! va2&a'a! #$n!)2&$! na #2$n$($*-a .a&(&a2 , @()&(e!."a!4 Una vez &n&a'a $ )e2&na'a (a .a!e 'e ."a!/ e(a%$2a$! e( *en$*2aa4 C$n 7!)e )en'2e$! na

e2!e#)&va *($%a( @na a2a )2a%aa2 (a "&!)$2&a 'e .a&(&a4

UNIDAD )USO DE LAS HISTORIAS DE VIDA EN LAS CIENCIAS SOCIALES G go&'r&J c'$'ne% E( 'e%a)e , (a! 25#)a! !$%2e e( !$ 'e (a! "&!)$2&a! 'e v&'a en (a! #&en#&a! !$#&a(e!4

1 ($! $(v&'$! en (a "&!)$2&a 'e( en.$qe %&$*25.$9Can'$ !e "a%(a 'e (a "&!)$2&a 'e (a %&$*2a.-a/ !e "a%(a 'e (a E!#e(a 'e #"a*$/ 'e T"$a! , nan&e#&/ 'ean)2$+($*$! qe )2a%aa2$n #$n e!)a )7#na en)2e (a! '$! *e22a!4La &'ea 'e (a !$#&$($*-a 'e( #22(/ e! qe e( #2!$ 'e (a e0&!)en#&a e!)5 2ee!)2#)2a'$ $2 .$2a!&n!)&)#&$na(e!4 E( &n)e27! e! $ne2 en ev&'en#&a .$2a! 'e (a e0&!)en#&a qe 2e#e'en a ($! &n'&v&'$!4

Aa2e#e (a e!#e(a #ana'&en!e en (a "&!)$2&$*2a.-a 'e( an5(&!&! %&$*25.$/ e2$ 'e!aa2e#e e( a$2)e 'e (a#$22&en)e 'e &nve!)&*a#&+n n$2)eae2ana qe ana(&za !&()5neaen)e (a! *ene2a#&$ne! , ($! #($! 'e v&'a4A!- &!$/ e!)5 e( )2a%a$ 'e E('e2 'e EEEE qe !e 2e$#a $2 (a $2*an&za#&+n )e$2a( 'e (a e0&!)en#&a4La .$2a en qe !e "a "e#"$ (a "&!)$2&a 'e (a %&$*2a.-a/ &n)2$'#e na '&v&!&+n en)2e (a S$#&$an)2$$($*&a 'e($! e!)'&$! %&$*25.$! , na '&en!&+n 5! ($n*&)'&na(/ 5! #an)&)a)&va4En)2e ($! a8$! Z , Z/ !e 2$'#e n $(v&'$ en (a "&!)$2&a 'e( an5(&!&! %&$*25.$4Se e!)a%(e#e n #$2)e en)2e ($ #a(&)a)&v$ , ($ #an)&)a)&v$/ & &'ea e! )2a)a2 'e 'e$!)2a2 qe ($! &!$!e!qea! )e+2$! e'en a(a2!e a #a(q&e2a 'e ($! '$! )&$! 'e an5(&!&!4

; (a! &n#e2)&'%2e! )e+2a! 'e( an5(&!&! %&$*25.$Can'$ "a%(a$! 'e &n#e2)&'%2e!/ "a#e$! 2e.e2en#&a a( e!)a))$ #&en)-.$ 'e( an5(&!&! %&$*25.$4 E(

*2an 2$%(ea 2a'a en (a '&.()a' 'e en#$n)2a2 na n&'a' )e+2a en e!)e #a$/ en#$n)2a2 n$! n)$!#en)2a(e! 'e 'e%a)e4Un$ 'e ($! 2$%(ea! 5! &$2)an)e! e! e( qe !e 2e.&e2e a( E!)a))$ Te+2$ 'e e!)e en.$qe4 =a, 3a()e2na)&va!9

La 2&e2a/ 2$v&ene 'e )2a'&+n #&en)-.a/ (a E!#e(a 'e C"a*$9 ($! )ea! 'e &nve!)&*a#&+n aq-!e #en)2a2$n %5!aen)e en e( an5(&!&! 'e ($! #$$2)a&en)$! a2*&na(e!/ e! 'e#&2/ en)en'e2 'e!'ee( &n)e2&$2/ (a (+*a 'e (a! #$n'#)a! 'e( &n'&v&'$ a2*&na(4

La !e*n'a/ 'e na )2a'&+n &(&)an)e9 (a &'ea e! "a#e2 qe (a! e2!$na! #en)en ! 2$&a "&!)$2&a ,!e &2en a !- &!$!/ .av$2e#e na a#)&)' 'e #$n#&en)&za#&+n4 En e!)a e2!e#)&va/ e( )2a%a$

%&$*25.$ e'e a,'a2 a ($! T2a%aa'$2e! S$#&a(e!4

Una )e2#e2a (-nea "a#e 2e.e2en#&a a (a )2a'&+n 'e (a "&!)$2&a $2a(9 '$n'e e( en.$qe %&$*25.$ !e)&(&za #$$ na .en)e 'e &n.$2a#&+n !$%2e n e'&$/ *ene2a(en)e e'&$! !$#&a(e!/ ((aa'$!'$&na'$! $2 e49 e( e'&$ $%2e2$:

De)25! 'e )$'$ e!)$ "a, na e!e#&e 'e ILUSION 'e a##e!$ '&2e#)$ a ($ 2ea(/ na &(!&+n 'e qe ($ 2ea( n$ e!#$n!)2&'$ $2 e( &nve!)&*a'$2 !&n$ qe !e e'e ((e*a2 '&2e#)aen)e a e(($4A'e5!/ #"a! ve#e!/ e( en.$qe %&$*25.$ e! )&(&za'$ a2a "a#e2 a(*$ '&!)&n)$ , !e &e2'e e( $%e)&v$2ea(/ !e &e2'e (a &'ea 'e ($*2a2 (a $2*an&za#&+n 'e (a! !e#en#&a! )e$2a(e! 'e (a "&!)$2&a 'e v&'a4 S& !e"a%(a 'e "&!)$2&a/ e! nece%'rio *#ili7'r ele3en#o% conce-#*'le% 4 #e(rico%qe e2&)an en!a2(a4=a, na ane2a 'e a%$2'a2 e( en.$qe %&$*25.$9 !e )2a)a 'e &n)2$'#&2 n$! #a$! 'e &n)e(&*&%&(&'a' a (a!)e$2a(&'a'e! &n'&v&'a(e!4 A en'$ (a %&$*2a.-a e! na .$2a 'e #$n!)2&2 (a! #$n'&$ne! 'e

&n)e2#a%&$ en)2e &n)e2($#)$2e! $2 .e2a 'e (a! &n!)&)#&$ne!/ 'e e!)a%(e#e2 n 2$#e!$ $2 e'&$ 'e( #a(!e "a#e 2$'#&2 na &n.$2a#&+n ve2'a'e2a a n &n'&v&'$/ ($ qe 'e!'e & n)$ 'e v&!)a e! na IUSIONCIENTIICA4 La &(!&+n 2e.&e2e a qe (a ane2a 'e #$n)a2 (a v&'a 'een'e 'e (a e!)2#)2a na22a)&va , a

;K


29/105

2e!&2 qe a( e'&2(e a na e2!$na qe #en)e ! v&'a/ e!)a va a #$n)a2(a na)2a(en)e4 E!$ e! a%!2'$4N$ "a, e!qea! #$ne! 'e na

metodologia olga paez completo[1]

Documents