mähallä habärläretatar.fi/wp-content/uploads/2016/11/ymh_3_2016.pdf · balalar kamp...

3/ 2016

MähalläHabärläre

Baş möharrir Ramil Belyaev MöharrirlärKamer Yafay, Fazile Nasretdin, Gölten BedretdinLayout Seppo Hänninen

Eçtälek

Redaksiyä Suomen Islam-seurakunta - Finlandiya İslam CemaatiFredrikinkatu 33 A, HELSINKI 00120Tel. (09) 643579E-mail: [email protected]

2 Mähallä Habärläre Mähallä Habärläre 3

Villa Träskkullada cäy kampı

Nibarı kursaga 17 bala katnaştı. Kursada din däreslären imam Ramil Belyaev, anatelen Ka-mer Yafay häm muzik däreslären Musa Malik alıp bardılar. Aş peşerü-ne Ayselu Pirkkala häm yärdämçe Daniye Bedret-din başkardılar. Kızlarnıñ karauçısı Fiyel Bedretdin, malaylarnıñ karauçısı

Riza Bedretdin idelär. Baş karauçı bulıp Nergis Sa-maletdin hezmät itte. Balalar kamp ba-rışında din, anatel, muzik häm sport säatlärenä kat-naştılar. Havalar uñaylı bulganga kürä kübräk tış-ta torırga, yörergä, yözärgä mömkinleklär buldı. Här kön kampta öç namaz ukıldı: irtänge, öylä häm

Adättägeçä cäy kampı ukular tämamlangaç iyün ayında ütkärelä ide. Läkin bu yılnı ul vakıtka ramazan ayı turı kilü säbäple kampnıñ vakıtın küçerergä turı kilde. Kamp 27 nçe iyüldä başlanıp 7 nçe au-gustta tämamlandı.

ikende namazları. Bergä pärämäç peşerülär dä buldı. Kampka ike köngä kunak imam Salih hazrät Kadeev kilep kitte. Ul na-maz ukıttı häm omumän balalar belän din turında söyläşte. Un kön buyı ba-lalar küñel açıp häm däreslär ukıp vakıt ütkärdelär. Augustnıñ

7 nçe könendä kur-sa bäyräme ütkärelde. Bäyrämdä balalar kamp vakıtında öyrängän sürälärne häm doa-larnı söylädelär. Ana-tel öleşendä tel häm mädäniyätkä bagışlan-gan çıgışlar yasadılar, tatar cırları cırladılar. Bäyrämne baş karauçı Nergis Samaletdin açıp

3-4 Villa Träskkullada cäy kampı

5 Kazan tatar yäşlären cıydı

6-9 Kıskaça habärlär

10-15 Finlandiyä tatarlarınıñ hac säfärläre

16 Mähallädä ukıtu

18 FTB neñ foto-räsem tügäräge

20-21 Sportklub Yolduz habärläre

22 İkençe häm öçençe buın keläm kibetçelärebez

24-25 Koşlar – kanatlı duslarıbız...

26 Tel - serle çişmä

28-30 Söyembikä – millät anası


Ütkän august ayınıñ 4 nçe häm 7 nçe könnäre ara-sında Kazan şähärendä tatar yäşläre forumı ütte. Forumnı Bötendönya tatar kogressı oyıştırdı. Forumnıñ maksatı bu-larak tatar yäşlären cıyu, tatar tele, mädäniyäte häm oref-adätlärne sak-lau, üsterü ilan itelgän ide. Forumga törle illärdän häm Rusiyäneñ törle töbäklärennän kat-naşuçılar cıyılgan ide. Küreşülär biş yünäleştä alıp barıldı: ”Tarih häm

turizm”, ”Tärbiyäläü häm magrifät”, ”Milli-mädäni proyektlarnı üsterü”, ”TATWEB 2.0” (tatar tele häm internet) häm ”PR häm jurnalistika”. Bu yüläneşlär bötenese yaña ”Akıl fabrikası” proyektı eçenä kergän. 6 nçı au-gust könne massaküläm plenar utırış tärtiplände. Anda Tatarstan preziden-tı Röstäm Miñnehanov katnaştı. Forumda mähalläbezne Nail Bedretdin häm Mine Bedretdin tämsil ittelär.

Yul turında Nail Bedret-din tübändäge fikerlären urtaklaştı. ”Kazan şähärendä bez-ne Universiada avılına urınnnaştırdılar. Bezgä törle urınnarga barunı tärtiplägän idelär. Misal öçen Unesconıñ tarihi miras listasına kergän İzge Bolgar şähärenä bar-dık. Anda tatarlar islam dinen kabul itkän urın-narnı kürdek. Başka kön-ne Arça şähärenä bardık. Anda törle bäyrämnärgä katnaştık. Forumda min “Tatar tele häm inter-net” utırışına katnaştım. Anda Finlandiyä tatarla-rı turında çıgış yasadım. Bezneñ tarihıbıznı beraz añlattım. Utırışka kat-naşuçılar bezneñ tatar telendä ukıtuıbız turında bik kızıksındılar.

Kazan tatar yäşlären cıydıForumnıñ zur öleşe rus telendä alıp barılgan öçen küp añlap bulmadı. Yäşlärneñ kübese tatar-ça belsälär dä rus telendä söyläştelär. Añarga kara-mastan forumnı ütkärü zur eş dip sanıym, çönki küp yaña keşelär belän ta-nıştık, elemtälär kordık, äle dä internet aşa arala-şabız”. Forumda yaña räis häm başkarma say-lau ütkärelde. Räis itep yäşlär forumınıñ äüvälge citäkçese Täbriz Yarullin saylandı. Yäşlär forumın şuşı uñışlı räveştä forum-nı ütkärü häm yaña räis häm başkarma saylanu uñayınnan täbriklibez häm dävamlı üseşlär te-libez.

RB

HABÄRLÄR

Balalarnıñ cır çıgışı.

Balalarnıñ anatel çıgışı.

Baş karauçı Nergis Samaletdin kunaklarnı sälamli.

cibärde. Ul kampnıñ ba-rışı turında izahät birde. Annarı üz çiratlarında din, anatel häm muzik çıgışları buldı. Bäyräm ahırında mähallä räise çıgış yasap kampnıñ kiräklege turında söyläde häm äti-änilärgä balala-rın kampka cibärgänäre öçen rahmät ukıdı. Kamp eşlärendä cavaplı elemtä keşese Deniz Bedretdin aş

Musa Malik balalarnı cırlata.

Nail Bedretdin Finlandiyä tatar mähalläse turında çıgış yasıy.

Kazanda törle illärdän kilgän tatar yäşläre aralaştı.

Deniz Bedretdrin aş peşerüçe Ayselu Pirkkalaga rahmät ukıy.

peşerüçe Ayselu Pirkkala-ga rahmät ukıp istälekle büläk tapşırdı. B ä y r ä m adättägeçä kütärenke havada ütte, balalar, äti-änilär häm kardäşlär kiläse kampta küreşü teläge belän öylärenä ta-raldılar.

RB


KISKAÇA KISKAÇA

24.6.2016 tarihında mähallä räise Atik Ali häm mötävälli häyäte azası Varol Abdrahim Mäskäü möftise İldar hazrät Alautdinov çakıruı buyınça Mäskäü şähärendä ütkärelgän Ramazan çatırında iftar mäclesenä katnaştılar. Ul kön Tübän Novgorod tatarlarına bagışlangan ide. Kiçädä räis mähallä isemennän çıgış yasadı häm halkıbıznıñ yaktaşları-na sälamen citkerde.

Mäskäüdä Ramazan çatırı

25.6.2016 tarihında mähallä häm FTB tarafınnan iftar mäclese tärtiplände. Mäclestä kunak imam Fänis hazrät Salahetdinov çıgış yasadı häm Rusiyä Federasiyäse diniyä näzaräte räise möfti Ravil hazrät Gaynetdin häm Sankt Peterburg möhtäsibe Damir hazrät Muhetdinov sälamnären söyläde. İfar mäclesenä Morokko patşalıgınıñ Finlandiyädäge böyek ilçese Mohammed Ariad häm müstäşar Mo-hamed Zerktouni katnaştılar häm yästü vä täravih namazına katnaştılar.

Bergälek iftar mäclese

28.6.2016 tarihında öylä namazına Estoniyä möftise İldar hazrät Mohammätşin katnaştı. Ul Törkiyädän kilgän kunaklarnı: İstanbulnıñ Kartal rayonı möf-tise Mustafa Baytar hazrätne häm Ankara Çubuk rayonı möftise Bilal Kara hazrätne mäçetebezgä tanıştırır öçen ozata kilgän ide. Namazga şulay uk Helsinki Diyanet derneği imamı Adem Ünsal häm Tallin mäçete imamı Murat Sönener dä katnaştılar. İmam Ramil Belyaev kunaklarga mäçetebez häm dürtençe kattagı bülmälärne kürsätte häm mähallä tormışı turında añlattı.

Estoniyä möftise mäçetebezdä

28.6.2016 tarihında mähallä räise Atik Ali, imam Ramil Belyaev häm kunak imam Fänis Salahetdi-nov şia möselmannarı Resalat cämäate çakıruı bu-yınça iftar mäclesenä katnaştılar. Mäclestä İrannıñ Finlandiyädäge böyek ilçese Kambiz Jalali äfände dä hazer ide.

30.6.2016 tarihında räis Atik Ali häm imam Ramil Belyaev Törkiyä böyek ilçelegendä açılgan Kaygı däftärenä mähallä tarafınnan kul kuydılar. Kaygı däftäre 29.6.2016 tarihında İstanbul hava mäydanında öç bomba şartlatu säbäbe arkasında açıldı. Terror haräkäte näticäsendä 42 keşe vafat itte häm 230 dan artık yaralandı.

Törkiyä kaygısına katnaşu

Resalat mäçetendä iftar

16 nçı iyül könendä Urazavılda tanılgan cırçılar, yaktaşlarıbız Räşit Vahapov häm Haydär Bigi-çev istäleklärenä häykällär açıldı. Häykällärne buldıru eşen R. Vahapov festivale citäkçese Rifat Fattahov alıp bardı. Bäyräm tantanasına Tatarstan prezidentı Röstäm Miñnehanov, Tübän Novgo-rod ölkäse gubernatorı Valeriy Şantsev häm cirle citäkçelär katnaştılar. Mähalläbezne bäyrämdä mähallä räise Atik Ali, FTB räise Tarik Kafiatulla häm imam Ramil Belyaev abıstay Gölfiyä Belyae-va belän tämsil itelär.

Cırçılarga häykäl açıldı


KISKAÇA KISKAÇA

24.8.2016 tarihında Üzbäkstannıñ Latviyä häm Finlandiyädäge säfire Afzalhon Artikov mähallägä kunakka kilde. Ul Üzbäkstannıñ Finlandiyä tatar mähalläse belän kızıksınuın habär itte häm kızık-sınıp İslam yortında urınlaşkan mäçet bülmäse, bäyräm zalı häm dürtençe kattagı bülmälärne karadı. Mötävälli häyäte bülmäsendä çäy östäle ar-tında Üzbäkstan tormışı turında izahät birde häm mähallä azaların Samarkand, Buhara, Hiva häm Taşkent şikelle şähärlärne ziyarät itärgä çakırdı.

Sankt Peterburgta korban mäclese

Üzbäkstan böyek ilçese mähallädä

15.8.2016 tarihında İtaliyä ilçelegeneñ möstäşarı Mario Alberto Bartoli mähalläne ziyarät itte. Aña mähallä tarihı añlatıldı häm Finlandiyädä möselmannarnıñ bügenge kön vaziyäte añlatıldı. Kunak kızıksınıp mähallä tarihın tıñladı. Äüvälge eş urını İndoneziyädä bulgan öçen İslam dine tu-rında baytak habäre bar ide.

İtaliyä ilçelegennän kunak

Kuva puuttuu

Mäskäüdä Korän uku yarışıSentäber ayınıñ 24 häm 25 nçe könnärendä Mäskäü şähärendä VII Korän ukuçıları yarışı ütkärelde. Yarışnı Rusiyä möftiläre şurası häm Rusiyä diniyä näzaräte tärtiplädelär.Yarışka Rusiyädän tış 30 ildän Koränne küñeldän belüçe katnaşuçılar kilgän. Bıyıl Korän uku yarışı bäyrämenä şäräfle kunaklar bulıp Akif Ali häm Haris Bedretdin katnaştılar.

14 sentäber 60 tutırgan azalarıbıznıñ utırışları yañadan başlandı. Berençe küreşügä 41 keşe kilgän ide häm pärämäç takdim itelde. Bıyıl utırışlarnı Derya Samaletdin, Vasfiye Akhmedjanova, Nuriye Samaletdin, Asil Sadri häm Belkis Samaletdin alıp baralar. Bu küreşülär öylä namazın uku, söyläşü, bergäläp küñel açu häm milli aşlarıbıznı avız itü mömkinlegen birälär. Kiläçäk utırışlarda bergä cır-lau da uylanıla. 21 nçe sentäber küreşüendä Deniz Bedretdin häm İrkä Gaynemohammätovanıñ cır çıgışları buldı.

Olılar utırışı dävam itä

Tatarstan fännär akademiyäsenä 25 yıl.29-30 nçı sentäber könnärendä Tatarstan Respub-likası Fännär akademiyäseneñ 25 yıllık bäyräme ütkärelde. Bäyräm kısalarında fänni konferensiyä, akademiyäneñ eçşänlege turında izahät häm bäyräm konsertı ütkärelde. Tantanaga mähallä imamı Ramil Belyaev katnaştı. Forsatnı kullanıp imam tarih kitapları proyektı turında Tatarstan alimnäre belän firek alıştı.

16.09.2016 tarihında Sankt Peterburg şähärendä Korban bäyrämenä bagışlangan mäcles ütkärelde. Mäclesne Sankt Peterburg mohtäsibäte ütkärde. Mohtäsibät räise imam mohtäsib Damir hazrät Muhetdinov çakıruı buyınça mäclesne mähallä räise Atik Ali ziyarät itte. Mähallä räise yaña açılgan ibadät bülmäsendä coma namazın ukıdı. Coma namazınnan soñ tantanalı bäyräm öleşendä räis çıgış yasadı häm halkıbız isemennän Peterburg möselmannarına sälamnär söyläde. Damir hazrät üz çıgışında Finlandiyä tatarlarınıñ bäyrämgä katnaşuı öçen rahmät ukıdı häm kiläse yılnıñ april ayında ütkäreläçäk bäyrämgä halkıbız- nı çakırdı.


Finlandiyä tatarlarınıñhac säfärläre

Tarihi küzätü

Halıkıbız Finlan-diyägä kilep urınlaşkan-nan alıp bügenge köngä kadär dinebez, telebez häm oref-adätlärebezgä zur ähämiyät birelep kilä. Din azalarıbız öçen kiräkle häm kaderle tor-mış öleşe bulıp torgan. Babalarıbız mäçetlär tö-zetü, Koränne fin telenä tärcemä itü, dini kitaplar bastıru, balalarga dini belem birü şikelle zur hezmätlär kürsätkännär. Alar üz dini ibadätlären dä üti kilgännär: namaz uku, uraza totu, sadaka birü häm başka şunıñ ke-bek amällärne ütäp Allah-ka tabıngannar. İbadätlär arasında hac säfären ütäü kürkäm urın algan. Rusiyäneñ 1917 nçe yıl-dagı inkıylabınnan äüväl inde Tübän Nov-gorod guberniyäsennän y a k t a ş l a r ı b ı z n ı ñ kayberläre hac ibadäten üti algannar. Alarga mak-taulı haci iseme birelgän häm halkıbız arasında hormätkä iyä keşe bulgan. Sovetlar berlege barlık-ka kilgäç, babalarıbıznıñ tarihi vatanı belän elemtäläre bötenläy kiselgäç alar üz tormış-ların yaña ildä tözi baş-lagannar. Äytelgänçä, alar dini tormışnı dävam itärgä omtılgannar häm dini ibadätlär arasında hac kılu turında da uylan-

gannar. Berençe hac säfärenä çı-guçılardan Ymär Abdra-him, İmad Camaletdin häm İsmail Arifulla bul-gan. Alar 1925 nçe yılda hac niyäte belän säfärgä çıgıp İstanbulga kadär ba-rıp citkännär. Anda alar kürenekle din hezmätkäre Abdurraşid kazıy İbra-him belän küreşkännär. Bezgä bilgele bulmagan säbäplär arkasında alar yulnı dävam itä almagan-nar häm kire kaytkannar. Soñrak İsmail Arifulla telägenä ireşä. 1931 nçe yılda ul Finlandiyädä yäşäüçe tatarlardan be-

rençe bulıp hacga barıp kayta. Hayretdin Ali va-kıya turında şulay yazıp kaldırgan: ”İsmail Ari-fulla hacga 15 nçe mart 1931 nçe yılda kitte häm 26 nçı may 1931 nçe yıl-da kayttı”. Haci abzıynı säfärgä ozatırga çıguçılar arasında Ahmed Ali da bula. Ul İsmail äfändeneñ su oçkıçına utırıp Tallin şähäre aşa hacga kitüen haterläde. Şuşı säfäre öçen halkıbız aña Haci äfände diyep äytä başlagan. 1939 nçı yılda başlanıp kitkän Kış sugışı häm 1941-1945 nçe yıllardagı İkençe bötendönya sugışı

arkasında hac säfärlärenä baru mömkin bulmıy. Su-gışlardan soñ azçılıgıbız-dan berençe törkem 1968 nçe yılda Mäkkägä yul tota. Törkemdä Abdul-lah Ali, Osman Ali, Hai-der Ali, Hafiz Bedretdin, Abdul-Gani Hasan, Veli-Ahmed Ali häm Zeki Ali Säud Aräbstanına säfär kıla. Şul uk yılda Hasan Ha-midulla da hac kıla. İke yıl soñrak 1970 nçe yılda Hasan Hamidulla ikençe märtäbä hac säfären üti. Bu märtäbä İmad Cama-letdin öçen hac kıla.1972 nçe yılda Säud

RUHİ DÖNYA

Imad Samaletdin (utırgan sulda), Ismail Arifulla (utırgan suldan ikençe) häm Ymär Abdrahim (baskan uñda) Abdurräşit kazıy Ibrahim (utırgan suldan öçençe) belän İs-tanbulda küreşüdä. 1925 nçe yıl.


Aräbstanı patşası Faisal ibn Abdul-Aziz Al Saud çakıruı buyınça Tampere imamı Habibur-Rahman Shakir häm anıñ tormış

iptäşe Bibi-Rehana hac kılalar. Hac kılgan va-kıtta Habibur-Rahman hazrät patşa belän küreşä. Şunısın äytergä kiräk,

Habibur-Rahman Sha-kir hazrät alim keşe bul-gan häm zamandaş din alimnäre belän yazışıp torgan. Ul Säud Aräbstanı

alimnäre belän dä tanış bulgan. 1977 nçe yılda öç ke-şelek törkem: Murtaza Bedretdin, Fehim Sadik

häm Naim Sadik hac ibadäten ütilär. Fehim Sadik äfände ul vakıtta Finlandiyäneñ Riyadhta-gı ilçelegendä eştä bulgan. Naim Sadik, mähalläneñ äüvälge möäzzine 1978 nçe yılda tagın ber tapkır hac kıla. Bu märtäbä ul Fatih Nisa-metdin belän bara. 1980 nçe yılda Batu Alkara hac ibadäten üti. Ul vakıtta Batu YIT tözü firmasınıñ Mädinädäge bülegendä hezmät itä. Mähalläneñ imamna-rınnan berençe bulıp hac säfärenä Abdurrahman Kaya 1985 nçe yılda bara. Anıñ belän yulga Räshid Nasretdin, Feisurahman Bedretdin häm Nuri Sa-marhan katnaşalar. Tamperedan Esad Baibu-lat hanımı Leyla häm tu-ganı Ölkän Ali belän 1987 nçe yılda hac kılalar. Yul ciñel bulmıy. Ölkän ha-

nım säfär turında şuldıy hatirälär söyläde: ”Yu-lıbız avır başlanıp kitte. Rabitanıñ general sek-retare Dr. Omar Naseef

belän elemtägä kergäç yulıbız ciñeläyep kitte. Ul vakıt hava bik kaynar va-kıt ide, kön dä tön dä 50 däräcägä yakın kaynar. Mädinägä bargan vakıtta tön belän bik nık yañgır yavıp yäşennär yäşnäde, kom buranında täräzälär kaplandı vä autolar tuk-tap tordı. Mäkkädä bulgan vakıtta Rehana abıstaynıñ tuganınıñ kızı Şärifäneñ öyendä tordık. Nasih ab-zıy yörette. Alar barda is-kitkeç yahşılar ide. Urın-narı cännättä bulsın ide”. Kadriye Bedret-din berençe hac säfären 1997 nçe yılda London aşa üti. İke yıl soñrak aña tagın ber märtäbä şul uk säfärne kılırga nasıyp

bula. 2000 nçe yılda biş keşe-lek häyät mökatdäs hac urınnarına barıp kilä. Ul häyätkä Hafiz Bedretdin, Yılmaz Albayrak, Rafik Bedretdin, Enver Hairulla häm Oktay Arifulla kerä. Alar hacga Rusiyäneñ Aurupa öleşe möselman-narı diniyä näzaräte räise möfti Ravil Gaynetdin yärdämeal belän Mäskäü şähäre aşa baralar. Enver äfändeneñ hatirälärenä kürä alar hac ütägännän soñ Cäbäl Än-Nur tavı-na menep Koränneñ be-rençe ayäte iñderelgän Hira isemle tau kuışına kergännär. Tauga menü avır bulgan. 2007 nçe yılda Rusiyäneñ Aurupa öleşe möselman-

RUHİ DÖNYARUHİ DÖNYA

Suldan: imam Abdurrahman Kaya, Räshid Nasretdin, Nuri Samarhan häm Feisurahman Bed-retdin 1985 nçe yılda hacda.

Suldan Ethem Çaydam, Bibi-Rehane Shakir, Arzu Çaydam, Hamide Çaydam, Serpil Çaydam, Hilafet Çaydam, Hüseyin Çaydam häm imam Habibur-Rahman Shakir. 1972 nçe yıl İzmir şähäre.

Suldan: Naim Sadik häm Fatih Nisametdin Aräfä tavı yanında. 1978 nçe yıl.

Berençe hac törkeme: (aldagı rät suldan) Gani Hasan, Abdullah Ali, Hafiz Bedretdin häm Haider Ali. Urta rät suldan öçençe Osman Ali. Artta Weli-Ahmed Ali.

narı diniyä näzaräte çakı-ruı buyınça mähallä ima-mı Ramil Belyaev hatını Gölfiyä hanım belän hac säfären ütilär. Alar Akaba (Yordaniyä) şähärennän Mäkkägä autobusta Mädinä şähäre aşa bara-lar. 2014 nçe yılda mähallädän Säud Aräbstan patşası kunagı bularak mähallä

räise Atik Ali, Haris Bed-retdin, Kadriye Bedret-din, imam Ramil Belya-ev häm Feysal Bedretdin hacnı ütilär. Aräfä köne comaköngä turı kilüe säbäple ul yılda hac äl-äkbär dip ilan itelde.Mähallä azaları arasın-nan hac badal ütäüçelär dä bulgan. Hac badal – ikençe keşe öçen hac

kılu dimäkter. Matdi mömkinlekläre citeşle bu-lıp ta üzläre törle säbäplär arkılı hacga bara almagan azalar üz urnına ikençe keşene cibärgännär. Hac-ga cibärüçelärdän: Mus-tafa Bedretdin 1968, İmad Camaletdin 1970, Halise Baibulat 1987, Letfulla Baibulat 1987, Abdul-Ka-ijum Ali 1988, Mahira

Ali 1988, Mustafa Salah 1988, Zeyneb Salah 1988, Muassäs Baibulat 2010. Finlandiyä tatarları ara-sınnan omrä kıluçılar da bulgan. 20-25.09.1975 nçe yılda urınbasar räis Abdullah Ali Mäkkädä dini konferenska katnaş-kan. Konferens kısala-rında Abdullah äfände Törkiyäneñ Diyanet baş-kanlığı räise Lütfi Dogan belän yakın aralaşkan, alar bergä omrä kılgan-nar. Konferenska katna-şuçılar belän bergä Ab-dullah Ali Kabätullahnıñ eçendä namaz ukıgan. Aña Kabätulla östenä kaplana torgan Kisva kumaşınıñ tukımasınıñ ber öleşe büläk itelä. Sai-de Shakir 1980 nçe yılda omräne üti. 1994 nçe yılda Saud Aräbstanında eş yulı belän bulgan vakıt-ta Atilla Samaletdin omräne üti. Kabat omrä kılırga aña 1996 häm 2004 nçe yıllarda na-sıyp bula. Omrälärneñ bersendä Atilla äfändegä Kabätullanıñ eçendä na-maz uku mömkinlege birelä. 1996 nçı yılda Feride Ni-sametdin häm Belkis Samaletdin möfti Ravil Gaynetdin törkemendä omrä säfärenä katnaşa-lar. 2010 nçı yılda Adnan Imaditdin, Pervin İma-ditdin, Aylin İmaditdin häm Sinan İmaditdin ailäçä omrä säfärendä

RUHİ DÖNYARUHİ DÖNYA

Mäñgelekkä küçkän azalarıbız

Ruhı şat, urını cännättä bulsın.

Radife Hakim 22.8.2016 Stockholm

Suldan: imam Ramil Belyaev, Feysal Bedretdin, Haris Bedretdin, Kadriye Bedretdin häm räis Atik Ali Äl-Haram mäçetendä. 2014 nçe yıl.

Suldan: Rafik Bedretdin, Hafiz Bedretdin, Yılmaz Albayrak, Oktay Arifulla häm Enver Hairulla. Aräfä tavı yanında. 2000 nçe yıl.

Suldan: Ölken Ali häm Leyla Baibulat hacda. 1987 nçe yıl.

Tampere mähalläse räise Esad Baibulat (uñda) Rbişça imamı belän. 1987 nçe yıl.

Möfti Ravil Gaynetdin (ikençe rät suldan ikençe) citäklägän omrä törkemendä Belkis Samaletdin (berençe rät uñnan ikençe) häm Feride Nisametdin (berençe rät uñnan öçençe). 1996 nçı yıl.

bulalar. Şul uk yılda eş säfäre arkılı Tarik Nas-retdin omrägä bara. Ber yıl soñrak ul tagın ber märtäbä omräne üti. 2015 nçı yılda Jedda şähärendä küreşü kısalarında Okan Daher omrä kıla. Bügenge köndä hac säfärlären törle şirkätlär aşa kılıp bula. Misal öçen Finlandiyädä açılgan Diyanet mäçete aşa barıp bula. Şulay uk Finlandiyädä Şvedsiyä şirkätläre dä möselman-narnı Mäkkägä cibärä. Helsinkidäge Säud ilçelegennän viza alu eşne ciñeläytä.

Ramil Belyaev

Mäkaläne hazerläügä zur yärdäm kürsätkän öçen Ölkän Ali hanımga tirän rahmätlär.



Köz citüe belän bergä balalar bakçası da başladı. Här atna-raskön säat 11:00 dän 13:30 ga kadär balalar bakçada kızık vakıt ütkärälär. Törle uyın, kul eşläre, räsemnär häm cırlar

Finlandiyä mäktäpläre uku yı-lın august ayınıñ 11 nçe könendä başladı. Şulay uk mähalläbezdä din häm anatel däresläre dä baş-landı. Augustnıñ 15 nçe könendä ukıtuçılar häm äti-änilär cıyılı-şıp ukıtu könnären bilgelädelär. Bu yıl däreslärgä 23 bala yazıldı. Däreslär başkönnän koçatnaköngä kadär alıp barıla. Din däreslären imam Ramil Belyaev alıp bara. Bıyıl din yaz başında mötävälli häyäte kabul itkän yaña din ukı-tu planına tayanıp alıp barıla. İslam nigezlärennän tış başka dinnärgä tanışu, päygambärlär ta-rihların öyränü häm omumi ahlak mäsälälärena karau da arttırıldı. İs-lam dine mäsälälärendä itibar iman şartlarına, ibadätlärgä häm islam holkına birelä. Şulay uk Koränne aräpçä uku, sürälärne häm doalar-nı öyränü, täcvid kaidälärenä ta-nışu da öyrätelä. Mäüsim agımın-da şäkertlär mäçetkä barıp namaz ukıylar. Anatel däreslären ukıtuçı Kamer Yafay alıp bara. Däres barışın-da balalarga anatel däreslekläre nigezendä tatar teleneñ gramma-tik üzençälekläre, döres cömlä tözeleşläre häm däreslektäge tema-lar ukıtıla. Monnan tış däreslärdä tatar telendä yazılgan äkiyätlär, hikäyälär, kızık temalarga bagış-langan yazmalar da ukıla. Süz baylıgı arttırıla. Ukılgan yazmalar turında fiker yörtelä. Tel öyränügä bagışlangan törle uyınnar uynala. Tatar telendä yazma eşlär eşlänelä. Omumän däreslärgä balalar teläp kilälär häm küñelle vakıt ütkärälär.

Ramil BelyaevKamer Yafay

Mähallädä ukıtubelän bergä vakıt tiz genä uza da kitä. Äti-änilärneñ äytüläre buyınça balalar balalar bakçası vakıtın sagınıp kötälär.Balalar bakçasına 3-6 yäştäge balalar kilälär.Bıyıl bakçada karauçı apalar Gölfiya Beyaeva häm Kamer Yafay. Balalar bakçasına yörüçe balalar; Adele (4), İmran (4), Neylan (3,5), Selin häm Belis (3). Bakça programı elekke yıllardagıça tatar telendä dävam ite. Törle uyın-çıklar belän bergä uynıybız, tatarça cırlar tıñlıybız häm cırlarga kuşılıp cırlıybız. Yıl vakıtları häm bäyräm könnäre öçen temaga kileşterep törle kul eşläre eşläp, räsemnär sızabız. Bıyıl balalar belän bala cırları häm şigırläre öyränergä niyätlänäbez.Aş vakıtı citkäç kullarıbıznı yua-bız da östälgä tezeleşep utırabız. Härkem üze belän alıp kilgän rizıkların aşıy. Aşap tuklangaç aş doasın ukıybız da Hodayga rahmätlärebezne äytäbez. Äti-änilärne kötkän ara-

da balalar öçen tatar telendä äzerlängän sızgıfilm (multi-film) karıybız. Atnaraskönnärebez şulay itep bik kızıklı ütä.

Kamer Yafay

Küñelle bakçabız

Anatel ukıtuçısı Kamer Yafay däresendä.

Balalar din däresendä.

Balalar din däresendä.

FTB HABÄRLÄRE FTB HABÄRLÄRE


Finlandiya Türkleri Bir-ligi ry. mädäni oyışma bularak 80 yıl buyı törle fäaliyätlär başkara kilä. Azalarına mömkin kadär eçtälekle häm küñellärne kütärä torgan program-nar hazerlärgä tırışa. Alay bulsa da çäy kiçälärenä häm başka çaralarga katnaşuçılarnıñ sanı aza-ya barganga 2011-2012 yıllarga saylangan idarä häyäte fäaliyätne köçäyter häm törläter öçen mömkinleklär ezläde.

Foto-räsem tügäräge Foto-räsem häm Bäleş-beleş tügäräkläre täklif itelep fäaliyätkä kertelde.

Vakıtı kileşle bulma-gangamı ällä başka säbäplärdänme Bäleş-beleş tügäräge azalarnı ul vakıtta kızıksındır-madı, ber-ike kat cıyıldı da citärlek katnaşuçılar bulmaganga kuzgalıp kitmäde. Läkin soñgarak, ütkän yaz mäüsimendä 2016 da Derya Samaletdin idaräsendä kiñ räveştä kı-

zıksınu uyatıp milli aşlar kursı uñışlı başkarıldı.

Foto-räsem tügäräge be-rençe märtäbä 17.5.2011 İslam yortınıñ dür-tençe katındagı, klub bülmäsendä älegä 20 kat cıyıldı. Katnaşuçılarnıñ sanı 7-17 arasında bu-lıp tordı. Här utırışta urtaça 35 räsem ekran-da karaldı. Räsemnärne saylau, cıyıştıru, eşkärtü häm tügäräkne alıp baru eşlären Fazile häm Şamil

Nasretdin başkardılar. Feride Nisametdin bu eşlärdä yärdämçe bulıp katnaştı. Foto-räsemnär törle arhivlardan soraldı häm beräülär tügäräkkä katnaşmasalar da üz al-bumnarın birep tordılar. Alarga ayıruça rahmätlär ukırga urınlı kürelä. Här utırışta ber bilgele mäuzuga bäyle räsemnär karaldı, mäsälän ir-at, hatın-kız, tuy, kur-sa, FTB fäaliyätennän, FİC fäaliyätyennän,

bäyrämnär, ailälär h.b. Älegä räsemnär kübesençä mömkin kadär iske häm vakıt buyınça 1960 nçı yıl-larga hatle saylandı. Alar arkılı tarihka häm näsellärgä bäyle mäalümatlar tabıldı. İsemnäre bilgele, läkin küptän vafat bulgan kardäş-beleşlär küz allarga surätlänep törle hatirälär häm hislär uyattı. Äbi-babaylarnı, apa-abıy-larnı, tanış-beleşlärne törle yäştä kürep istä kalgan kızık hallär söyläşelde. İskitkeç sälätle häm matur töşerelgän karalı-ak-lı foto-räsemnär, ber mizgelgä genä bulsa da, babaylarıbıznıñ dönyasına alıp kitte.

Foto-räsem tügäräge bu köz mäüsimendä 24.11.2016 mähallä yortınıñ dürten-çe katında säat 17.30 da cıyıla. İske räsemnäregez bulsa, kaya kuyarga, kaya iltärgä dip uylansa-gız yäki birep torırga hazer bulsagız, bez bik teläp karşı alabız. Üzegezgä kiräklelären elektronik formaga küçerep tä birerbez.

Räsemnärneñ kade-ren belep yäşik!

FN

Katnaşuçılar: (berençe rät suldan) Cingiz Safiulla, Rafik Bedretdin, Fehime Safiulla. (İkençe rättä suldan) Zekiye Hamid, Fazile Nasretdin, Asil Sadri, Syem Nisametdin, Samil Nasretdin, Gölten Bedretdin, Tarik Kafiatulla, Törken Arifulla häm Feride Nisa-metdin. Räsem 28.4.2016 tarihında töşerelgän.

FTB kiçäse Kestikartanoda 1951 nçe yılda. Yäşlär horın räisOsman Ali idarä itä.

FTB neñ korıluına 50 yıl tulu mönasäbäte belän ütkärelgänbäyräm kiçäse 11.5.1985.

YOLDUZ YOLDUZ


Yolduz habärläreFutbol:Cäyneñ ahırına citä başladık. Cäy buyı fut-bol uyınnarı uynap Yolduznıñ 2016 futbol uyınnarı da tämamlandı.Bıyıl yänä 'harrasteliigada' uynadık. 13 ta-kım arasınnan Yolduz 10 nçı buldı.Äüvälge yıllarga karaganda uynauçılar bıyıl aktivrak räveştä uyınnarga katnaştılar.Yolduznıñ iñ möhim uynauçısı 'MVP' Ke-rim Tuganay, gol-sakçısı bulıp häm kiräkle kotkarularnı eşläp, saylandı. 2016 yılnıñ futbol takımında uynauçılar: Kerim Tuganay, Raif Hairulla, Hamit Sa-marhan, Sinan Imaditdin, Samil Aledin, Axel Ismail, Emir Alkara, Aslan Ali, Nail

Yolduz futbol takımı.

Suldan berençe rät: Okan Daher, Avubaker Magzhanov. İkençe rättä suldan: Emin Samletdin, Röstem Samaletdin, Batu Karasar, Denise Samaletdin. Artkı rättä suldan Sinan Imaditdin, Faruk Bedretdin häm Feysal Bedretdin

Bedretdin, Aslan Hasan, Erdal Fere, Nadir Samaletdin, Emir Fere, Aram Auer, Nurhan Nisametdin, Batu Fere, Amir Wafin.Yolduz böten uynauçılarga häm uyınnarga kilgän karauçılarga rahmätlären belderä.

Yolduz Golf Cup 2016Bazarkön 4.09.2016 Master Golf Forest mäydanında Yolduz Golf Cup uynaldı.Başta 15 aza yarışka yazılgan ide, läkin dä ber-ike kön elegräk bik katı yañgırlar yau-gan öçen katnaşuçılarnıñ sanı 9 ga kaldı. Berençe urınnı Abubaker Magzhanov (ku-nak uynauçı) ikençe urınnı Faruk Bedret-

din häm öçençe urınnı Batu Ka-rasar aldılar. Uynauçılar arasında yalgız ber hatın-kız uynauçı bar ide. Denise Emin kızı Samaletdin.Mäydan beraz yañgırdan yüeş bulsa da, matur ber golf köne ütkärelde.Yarıştan soñ ciñüçelärgä büläklär öläşelde. Bergä çäy häm kahvälär eçelde.Yolduz Abubaker Magzhanovka häm Golf Cupnı tärtiplägän öçen Golf häyäteneñ tartuçısı Okan Da-herga tirän rahmätlären belderä.Yolduz golf Cup törle golf mäydannarında 2000 yıldan birle uynap kilä.

Yolduznıñ uylangan kiläse kış fäaliyäte.25.12 Esport Center20-22.1.2017 Himos atna ahırı18-21.2.2017 Pajulahti sport tatile

Yolduz kotlıyFeyzi SamarhannıFeyzi Samarhannıñ takımı, Finlandiyäneñ şampionlık icehoc-key +65 'ikämiesten veteraanisar-ja' uyınnarda öçençe urın aldı.

Hasan AlkaranıHasan Alkaranıñ basketbol ta-kımı Finlandiyä şampionlık +60

seniorlarnıñ uyınnarında berençe urın aldı.Meral BedretdinneMeral Bedretdinneñ baskebol ta-kımı Basket Lattes Montpellier, Fransiyäneñ 2016 hatın-kızlar basketbol CUP şampionlıgın ka-zandı.

Haräkättä bäräkät sälamnär belän Gölten BedretdinSportklubı Yolduz räisäse

Äbi babaylarıbız Finlandiyägä kilgän vakıtta satuga yöri idelär. Kübese tukıma, keläm häm tunnar satıp yöri idelär. Tora bara üzlärenä kibetlär aça başladılar.Äydä bügen Matto Center isemle keläm kibetçese Tinet Wafin belän

tanışıyk.Bügenge Fred-rik uramında urnaşkan Mat-to Centernı za-manında ike tugan Safa häm Fatih Nisamet-dinnar 1970 nçe yıllarda kordılar. Bügen Safanın kızı Ti-net häm kiyäve Vahit kibetne ulları belän alıp baralar.Tinet belän äñgämä ya-sagan va-kıtta keläm k i b e t e n d ä bulgan matur kelämnärne ka-ragaç, soraular tudı.

Kaydan sez kelämnärne sa-tıp alasız?Bez İrannan, Tö r k i y ä d ä n , Pa k ista nna n, Äfganistannan, K a ş m i r d a n , Hindıstannıñ

tönyaklarınnan, bigräk tä kul belän tukılgan kelämnär satıp alabız.Finlandiyädä eşlängän kelämnär bezdä äzräk. Maşina belän eşlängän kelämnärebez Belgiadan kilä.

Niçek kelämnärne satıp alasız? Kay-

dan yañalıklar häm elemtälär tabasız?Här yıl yanvar ayında Alma-niyada Hanno-verda zur dönya

kiñlegendä kelämnär kürgäzmäse tärtiplänä.Anda inde yaña häm iske elemtälär eşlänä. Bilgele ätilärdän kalgan ışa-nıçlı elemtälärne kullanabız.

Finlandiyädä bügenge köndä nindi kelämnär satıla?Bügenge köndä iñ küp satıla tor-gan kelämnär 2m x3m zurlıgın-da. Alarnı keşelär zal bülmälärenä satıp alalar. Bilgele klassik asıl kelämnär haman da modada. Bü-genge könne keşelär ekologik häm etik (moral) turında bik soraşalar. Dimäk tabiatnı saklap häm buy citkän eşläüçelärneñ kelämnären genä satıp alırga telilär.

Kelämnärneñ kiläçäge nindigä oh-şıy?

Asıl bäyäle klassik kelämnärneñ hakları töşmi. Bäyärä genä, çönki alarnı tukıgan keşelär sanı äzäyä bara. Klassik häm modern forma-larnı kelämnärdä berläşterälär.Häm dä kelämdä tabiatnı sak-lıy torgan metodlarga kübräk ähämiyät birälär.Äytkän kebek çın kul eşe kiläçäktä äzäyä, läkin dä kelämnär härvakıt satıp alına.Tinet WafinGölten Bedretdin

İkençe häm öçençe buın keläm kibetçelärebez

Tinet Wafin kibettä.

Käbestä bäleşe

Ber zur bäleş öçen:

Eçe: 2 kg käbestä 5 bk toz 5 yomırka 200 g mayKamırı: 4 dl söt 200 g may ½ pkt çüprä boday onı

Käbestäneñ tışkı yafrakların, küçänen häm katı öleşlären kisep ayır. Käbestäne vak kına tura. Turagaç toz belän uıp 2-3 kat kısıp suın çıgar. Kamırnı baskançı iläkkä salıp tor. Kamır öçen sötne beraz cılıt ta eçenä çüpräbelän toznı sal. Boday onın häm eretkän maynıalmaş-tilmäş östäp kamırnı bas. Bäleşneñtöbe häm öste öçen miç kalayı zurlıgındagı

cäymä cäy dä käbestäne äzerläp kuy.Käbestäne zur savıtka sal da eçenä eretkän maynı häm yomırkalarnı kuşıp bolgat. Töbe öçen cäyelgän cäymä östenä sal da tigezäyt.İkençe cäymä belän kapla. İke cäymäneñ çitlären nık kına bergä çemetep çık. Bäleşne yomırka sarısı belän mayla häm çäneçke belän annan-monnan çänçkälä.

Miçneñ urta öleşendä yakınça 30 minut200°C ta peşer.

Faydalı belemKäbestä c vitaminga häm kalsiumga bay yäşelçä. Ul kannıñ kolesterolın tübänäytä häm eçäk hastäleklärennän saklıy.

(Kapısta perogı)



KOŞLAR İSEMLEGE1. karlıgaç - pääskynen2. tukran - - tikka3. yabalak - pöllö4. sıyırçık - kottarainen5. läkläk - - haikara6. akçarlak - lokki7. börket - kotka8. fazan - fasaani9. küke - käki10. pesnäk - talitiainen11. karga - varis12. kozgın - korppi13. kügärçen - kyyhkynen14. sayıskan - harakka15. baygış - huuhkaja16. laçın - haukka17. akkoş - joutsen18. çäberçek - västäräkki19. torna - kurki20. çäükä - naakka21. kızıltüş - peipponen22. karabürek - punatulkku23. barkıldık - rastas24. çıpçıkkoş - varpunen25. sandugaç - satakieli26. turgay - leivonen27. çebençä - kirjosieppo

Monnan yakınça 180 milyon yıl elek koşlar älege kebek havada oçıp yöremägännär. Agaçka ürmäläp menüçe hayvannar bulgannar imeş. Vakıt ütü barışında alarnıñ aldagı ayakları – "kulları" kanatlarga äverelgän dä oçıp kitkännär, dip añlatalar. Läkin hayvannar tikşerüçeläre, zoologlar koşlarnıñ kanatları bulmau mäsäläsendä äle dä tartışıp toralar ikän. Bez şul arada rähatlänep kanatlı duslarıbıznı küzätäbez, alarnı tanırga tırışabız. Ozak yäşäsäk tä tanıp beterälmäbez, çönki bügenge dönyada tugız meñnän artık koş töre bulganı bilgele. Alay bulsa da tiräyagıbızda kürengäli torgan koşlar belän tanış bulıyk, alar belän tatu yäşik.

Koşlar – kanatlı duslarıbız... Bu süzlärdä hareflärneñräte bötenläy bozılgan.Hareflärne yañadan tezep,koş isemnären çıgarıp kara.

1. NOKGZI ____________________2. KABLYAA ___________________3. NORAT ______________________4. YTAGUR _____________________5. NAKYISSA ___________________6. TARKUN _____________________

Cavabı: 1. kozgın, 2. yabalak, 3. torna, 4. turgay, 5. sayıskan, 6. tukranBarmak uyınıKarga kiler – kazan asar,Torna kiler – toz salır,Sayıskan kiler – salma salır,Pesnäk kiler –peşerer,Çıpçık kiler – tikşerer,Moña birer, moña birmäs,Moña birer, moña birmäs,Keçkenä tüti tuymıy kalır,Keter, keter, keter,Kazan töben kimerer.

19

16

231

3

7

11

4 15

25

21

2

20

10

2414

27 922

13

18

26

8

12

6

5

17

Monı beldeñme?

Çebeş yomırkanıñ kiñräk oçın tişep çıga.

Koşlar kürgän cirlären haterli.

Koşnıñ tän cılılıgı kayda yäşäsä dä 39 däräcä.

Koşnıñ söyäkläre kuış.

İñ tiz oçuçı koşlar säatenä 200 çakırım oçalar.

Kübesençä koşlar parlap yäşilär.

Kübese koşlarnıñ ayak barmakları dürt.

Kayberäü koşlar artka taban da oça belä.

Koşlar arasında akkoşnıñ kaurıy- yonnarı iñ küp.

Tukran urtaça könenä 2000 kırmıska aşıy.

Bilgele ütkän zaman:Ägär söyläüçe üze kürgän, eşkä katnaşkan yäki bik yahşı belgän eş turında habär itsä bilgele ütken zaman bula. Cömlädä nişläde? soravına cavap birä. Barlık forması:Kuşımçalar: – dı / – de , – tı / – te Misal: Kiçä äniyem bik tämle aş peşerde.Min mäktäpkä cäyäü bardım.

Berlek sanda Küplek sanda Min bardı-m Bez bardı-kSin bardı-ñ Sez bardı-gızUl bardı Alar bardı-lar

Yuklık forması:Kuşımçalar: – ma / – mäMisal: Min kitabımnı ukımadım.Bez diñgezdä yözmädek

Berlek sanda Küplek sanda Min bar-ma-dı-m Bez bar-ma-dı-kSin bar-ma-dı-ñ Sez bar-ma-dı-gızUl bar-ma-dı Alar bar-ma- dı-lar

Tel - serle çişmä


Ütkän zaman hikäyä figıl Figılneñ ütkän zaman töre eş-haräkät tämamlangannan soñ eşneñ betkänen belderä.

Ütkän zaman hikäyä figıl ike törle bula. * Berençese bilgele ütkän zaman. * İkençese bilgesez ütkän zaman.

Min aşadım Min kittemSin aşadıñ Sin kitteñUl aşadı Ul kitteBez aşadık Bez kittekSez aşadıgız Sez kittegezAlar aşadılar Alar kittelär

Künegülär

Cömlälärne bilgele ütkän zaman figıl kuşımçaları belän tämamlagız.

Barlık forması

Misal: Ütkän atna bez külgä yözärdä bardık.

Ul kiçä yaña kitap satıp al..............

Bez ütkän koçatnakön mäktäptä bäyräm uzdır............

Alar ütkän köz tatilendä Törkiyägä bar..........

Balalar çana belän şuarga kit..............

Yuklık forması

Misal: Min mäktäptän soñ teatrga barmadım.

Sin bügen minem belän söyläş...............

Kiçä alar bezgä kunakka kil....................

Yaña algan däftäremne taba al...............

Uzgan yıl bez diñgezdä yöz.....................

Materialnı Kamer Yafay äzerläde

Min almadım eşlämädemSin almadıñ eşlämädeñUl almadı eşlämädeBez almadık eşlämädekSez almadıgız eşlämädegezAlar almadılar eşlämädelär

Yalgışu härkönlek eş! kibettä başkasınıñ ar-basın aldım, oyıgımnı çüräse belän kigänmen, tanımagan keşegä sälam birdem, kibettän ”kızıl” söt alırga idem ”zäñgären” alıp kilgänmen, çüplekkä kapçık urınına açkıçımnı

bärgänmen häm başka, häm başka... Mondıy yal-gışu kübebezgä tanıştır häm kiçerüe dä ciñel.Citdiräk yalgışular da bula bit! Keşe küze al-dında yalgışu bötenläy başka mäsälä. Nigä bu eştän kurkabız, oyala-

bız, küñelebezgä avır yök kertäbez? Tirä-yagıbız ayeplene ezläüçelär belän tulgangamı? Şulaydır da, ämma eşneñ uñay yagın karau hämmäbez öçen akıllırak.. ”Yalgıştım! Afu, hata kıldım!”, dip tavışka äytergä avır bul-sa da, ul aralaşu, eşlärne alga itü öçen iskitkeç fay-dalı haräkät. Afu sorau tıgız havanı irkenlätä, ayepläülärne yukka çıga-ra. Onıtmıyk, yalgışu ke-

şelek sıyfatlarına kerä bit! Östävenä, tikşerülär bu-yınça bez kübesençä ha-ta-yalgışular yärdämendä öyränäbez, üsäbez häm täcribäle bulabız. Yalgışunıñ uñaysızlıgın ber keçeräk süz ”afu” belän uñayga äyländerep bula, tügelme? Yalgışu ayep tügel – yalgan – ayep!

Fazile Nasretdin

Yalgışu – ayepme?

Koşçıgım

Sılu koşçıgım,Hiç tik tormıysıñ,İrtäsen-kiçenSuzıp cırlıysıñ.

Ällä sin mineKürmi diseñme?Matur cırıñnıSöymi diseñme?

Sineñ cırıñnıOttım bit inde,Änigä şunıCırlıym bit inde.

Şuña äniyemİrkäli, söyä,Yaratıp mine:– Koşçıgım! – diyä

Äzhär Gabidi

• • • Koşlar turında şigırlär • • •

Urman doktorı

Tukran här agaçnıTuk-tuk-tuk sugıp karıy,Köçle häm oçlı borınıŞundıy zur eşkä yarıy.

Agaç kimergän kortlarnıEzläp, çukıp beterä.Urman doktorı bulıp, ulBik küp fayda kiterä.

Märziyä Fäyzullina

Kügärçen

Ber koşka kızıgamın –Täpiye kızıl anıñ.Atlagan sayın başiyä –Adäte kızık anıñ.Göder-gü, gölder-gü,Bigräk çibär kemder bu?Ak ta bula kügärçen,Kük tä bula kügärçen.Uynıy koyaş nurlarında –Küktä bula kügärçen.Göder-gü, gölder -gü,Bigräk çibär kemder bu?

Nuri Arslanov

Küke

Kalın urmanda,Gel kiçkä karşı,İşetelä moñlıBer koşnıñ tavışı:– Käk-kük, käk-kük,Käk-kük, käk-kük!

Ul salmak kınaKabatlıy şunı,Şul anıñ cırı,Şul anıñ moñı;– Käk-kük, käk-kük,Käk-kük, käk-kük!

Ul yalgız yäşi,Çıgarmıy bala,Menä şunlıktan Yamansu daña!– Käk-kük, käk-kük,Käk-kük, käk-kük!

Musa Cälil 1936

”Cuiusvis hominis est errare”, "Kem genä yalgışa ala" ataklı filosof, süz ostası, hakim Ciceronıñ kanatlı süzläre barıbızga da tanış. Çınnan da şulay bit!


Ütkän ayda Kazan Kremleneñ ”Hazinä” kürgäzmä märkäzendä Kazan hanlıgınıñ danlık-lı hanbikäse Söyembikägä bagışlangan kürgäzmä açıldı. Kürgäzmädä unga yakın hanbikäneñ tor-mışın yaktırtkan räsem takdim itelä. Kayber me-dia çıganakları kürgäzmä Söyembikäneñ tuuına biş yöz yılga bagışlangan di-

yep ilan ittelär. Älbättä bu malümat bezne kızıksın-dırdı, çönki Söyembikä turında halkıbız bäyetlär cırlap, anıñ millätebez öçen kılgan batırlıgı tu-rında söyli kilgän.

Söyembikäneñ tuuı.

Söyembikä kaysı yılda tuganı, kızganıçka kar-şı bilgele tügel, çönki ber

nindi dokumetlar saklan-magan. Törle çıganaklar-da anıñ tugan yılın 1516 dip yazalar, läkin ul ni-çek tä dälillänmägän. Ta-tar milläteneñ kürenekle alime Rizaetdin Fahret-din üz yazmalarında Söyembikä 1519 nçı yılda tugan diyep bilgeli. Ta-nılgan folklorçı, alim Fa-tih Urmançı “ul 1519 nçı, tögälräge 1520 nçe yılda

tugan” dip yaza. Dimäk Söyembikä 1516 häm 1520 nçe yıllar arasında tugan bulsa kiräk.

Hanbikäneñ yäşlege.

Söyembikä Nogay han-lıgında Yosıf morza ailäsendä dönyaga kilä. Yäş vakıtın Nogay dala-larında ütkärä. Tarihçılar Söyembikä turında bolay

yazalar. ”Bik tä kaderle bala bula ul ailädä. Ba-rısı da anı yarata, irkäli – sabıy çaktan uk çibär, söykemle, akıllı kız bula. Anıñ holkı irek söyüçän, gorur. Köçle ruhlı, kahar-man hatın.”

Kiyäügä çıguı. Kazan hanlıgı, Nogay, Seber, Kırım, Asterhan hanlıkları kebek Altın Orda cimereklärendä barlıkka kilgän däülätlär. Alar, älbättä, arala-şıp yäşägännär, ber – berlärenä kiräkkändä yärdäm itkännär. Hannar arasında kızların häm ulların öyländerü adäte bulgan. Misal öçen Nogay hanı Timur bäkneñ kızı Nursoltannı Kazanga Ha-lil hanga kiyäügä birälär. Şulay uk Kazan hanı Möhammäd Ämin No-gay morzası Musa bäkneñ kızı Fatimaga öylänä. Mondıy nikahlar ike yak öçen dä faydalı bula. 1533 nçe yılda Söyembikäne Kazan hanı Can Aligä kiyäügä birälär. Äytergä kiräk bu nikah Söyembikäne bähetle itmi. Can Ali belän alar ike yıl yäşäp ölgerälär. 1535 nçe yıl-da Can Ali üterelä. 1536 nçı yılda kazanlılar hanlıkka yañadan kı-rımlı Safa Gäräyne ça-kıralar. Yola buyınça ul mährüm hannıñ hatınına öylänergä tiyeş bulgan. Şuşı nikahta Söyembikä ailä bäheten taba. Alarnıñ mähabbäte turında kitap-

larda, cırlarda häm halık teledä söylänä.

Safa Gäräy çorıSafa Gäräy hannıñ çorı ber yaktan olı häm Ka-zan hanlıgınıñ iñ yugarı üseşle vakıtı bula, läkin ikençe yaktan ul faciale da bula. Safa Gäräy Rus patşası İvan IV Yavız va-kıtına turı kilä. Kazan hanlıgın saklau, anı üste-rü eşenä anı rus patşasın-nan yaklau mäsäläse dä östälä. Dörestän dä Kazan hanlıgınıñ iñ üseşle vakı-tı Safa Gäräy vakıtına turı kilä. Kol Şärif mäçeten tözü, kitaphanälär bul-dıru, dini tormışnı nı-gıtu bolar barısı da şul çorda bula. Safa Gäräy hanlıknıñ yugaltıp kilgän säyäsi urının alır öçen rus patşası belän sugış-lar alıp bargan. Bu sugış-

larda aña Kırım hanlıgı yärdäm itkän. Älbättä rus patşası Kazan hanlıgınıñ üseşen telämägän häm bu eşkä mömkin kadär karşı torırga tırışkan. Safa Gäräyne turı ciñä almıy-ça ruslar Kazan türäläre belän serle añlaşma yasap Safa Gäräyne tähettän kuarga kileşälär. Bu ki-leşü ahırında Kazan hanlıgınıñ cimerelüenä säbäp bula. 1549 nçı yılda Safa Gäräyne üterälär. Aña äle kırık yäş tä tulıp ölger-mi. Bötenesen bergä sa-naganda ul 22 yıl Kazan tähetendä utıra. Avır yıllarSafa Gäräy ülgäç Söyembikä ike yäşlek ba-lası Ütämeş belän tol hatın bulıp kala. Safa Gäräyneñ üleme Kazan hanlıgı

öçen häm Söyembikäneñ üzenä zur yugaltu bula. Kanun buyınça tähetkä Safa Gäräyneñ malayın kuyalar. Ul ireşü yäşenä citkänçe Söyembikägä han vazifasın ütärgä kiräk bulaçak. Kazan türäläre Safa Gäräyneñ ulı tähetkä kilüe belän kileşä almıy-ça Söyembikägä karşı köräşne dävam itälär. İkençe yaktan Yavız İvan basımın arttıra. Şul şart-larda Nogay hanlıgınnan da yärdäm bulmıy. Rus patşasına solıh ilçeläre näticä kitermilär häm ruslar sugış ilan itep Ka-zanga 1549 nçı yılnıñ kı-şında häm 1550 nçe yılda ike höcüm yasıylar, läkin ciñä almıylar. Soñgı su-gıştan kaytkanda alar Zöyä yılgasınıñ İdelgä kuşılgan urnında tuktalış yasıylar. Bu urınnı kiläse

Söyembikä – millät anasıSöyembikäne alıp kitü. F. Halikov räseme.

Söyembikä hanbikä tähettä. F. Halikov räseme.

30 Mähallä Habärläre

höcüm öçen bik uñaylı kürep şunda nıgıtma ya-sarga karar çıgaralar. 1551 nçe yılnıñ iyün ayında hazer bula. Ul ber ayda tözelä. Nıgıtma bügenge köndä dä Sviyazhsk ise-men yörtä. Şul uk yılda Kazan hanlıgınıñ hokümäte alışına. Anda Mäskäü yaklı keşelär kilä. Alar Mäskäü patşası belän ki-leşü yasıylar. Ul kileşügä kürä Söyembikä häm Ütämeş Mäskäügä şäräfle äsirlekkä ozatılırga, ä hanlıkka Şah Ali kuyı-lırga tiyeş bula. Şulay itep Söyembikägä häm Ütämeşkä Kazannı taş-lap Mäskäügä kitärgä turı kilä. Kileşügä kara-mastan 1552 nçe yılda Yavız İvan Kazan şähären

yaulap ala. Ul sugışta küp keşelär hälak bula. Kazan hanlıgı Mäskäü kulı astı-na kala.

Äsirlek çorı häm vafatı. Söyembikägä Mäskäü şähärendä ozak yäşärgä nasıyp bulmıy. Tizdän anı Şah Aligä köçläp kiyäügä birälär häm Ka-sim şähärenä ozatalar. Ulı Ütämeş Mäskäüdä kala. Anı hristian dinenä äyländerep Aleksandr ise-me birälär. Älbättä äsirlek çorı Söyembikä öçen avır vakıt bula. Kazan hanlıgı tarmar itelde, yaratkan ire ülgän, ulın üzennän ayırgannar, yaratmagan keşegä kiyäügä birelgän. Şul şartlarda ul ozak yäşi almagan. 1557 nçe yılda 38 yäşendä Kasim şähärendä vafat itkän.

Anıñ kabere ozaktan birle belenmägän. Läkin alimnärneñ süzlärenä karata Kasim hannarı kaberlegendä Şah Ali ka-bere yanında ber isemsez kaber tabılgan. Şul kaber Söyembikäneke diyep uy-lıylar.

Finlandiyädä yäşäüçe m i l l ä t t ä ş l ä r e b e z Söyembikäneñ hatiräsen bäyet aşa haterlilär. Anıñ

millät vä din öçen kılgan olı hezmäte häm yaktı hatiräse mäñge yäşär.

RB

Mäkaläne yazuda Fayaz Hucinnıñ ”Kol Gali, Kol Şärif, Söyembikä” kita-bınnan materiallar kul-lanıldı. Materiallarnı tabarga yärdäm itkäne öçen alim Marat Gibat-dinovka rahmätlär

Söyembikä sugış kırında. F. Halikov räseme.

Kasim şähärendä Şah Ali kaberlege.

Söyembikäneñ Kazannan kitüe. F. Halikov räseme.

BELDERÜLÄR

Nermin Hairedin-Korvenoja häm Juho Korvenojanı igezäk balaları tuuı häm 8.10.2016 tarihında mähallä imamı tarafınnanAylin häm Alan isemnäre birelü uñayınnan täbriklibez. Balalarga küp bähetlär telibez.

Redaksiyä

Ergin Tuganay häm Heidi Forsell-Tuganay-nı malayları tuuı häm 4.9.2016 tarihında mähallä imamı tarafınnanAydan iseme birelü uñayınnan täbriklibez. Balaga küp bähetlär telibez.

Redaksiyä

Söyembikä bäyeteİdel aga, yar kagıp,Uñga-sulga çaykalıp,Ut kimäse kitep baraSöyembikäne alıp.

Söyembikä ak yaulıgın Totkan uçlap kulına: ”Huş, Kazanım, kalasıñ”, dip Ükerep yılıy buyına.

İyä başın, tügä yäşenKazanga taba karap.Minnän başka niçek itepKön itärsez dip ayap.

Zifa buylı, kara kaşlı, Söykemle han bikäbez Totkın bulıp torgan çakta Niçek itep tüzärbez.

mähallä habärläretatar.fi/wp-content/uploads/2016/11/ymh_3_2016.pdf · balalar kamp...

Documents