ឯកសារស្រសាវស្រាវសង្ខេប

ភូមិភាគ៨ព្រឹទ្ធសភា

ការច ុះបញ្ជដីីសហគមន៍ និខដីសមបទានង្សដឋកិចច ង្ៅង្េត្តមណ្ឌ លគីរ ី

ព្ាវព្ាវដោយ៖ ដោកលមឹ សុវណ្ណា រ៉ា ដោក ដេង ណ្ណន ខែសីហា ឆ្ន ាំ២០១៥

វទិ្ាាា នសភាកមពុា

កំណ្ត្់សម្គា ល ់

វទិ្ាាា នសភាកមពុា (វ.ស.ក) គឺាាា ប័នឯករជ្យមយួខែលផ្តល់ការគាំព្ទ្ែល់សភាកមពុា តាមរយៈការផ្តល់នូវឯការព្ាវព្ាវដៅតាមសាំដ ីរបស់សមាជិ្ក-សមាជិ្កា និងគ ៈកមមការ ជ្ាំនាញរបស់រែឋសភា-ព្រឹទ្ធសភា ខែលមានការវភិាគដៅដលីបញ្ហា ខែលកាំរុងខែដកីែមានដៅដរលបច្ចុបបនននិងខែលអាច្នឹងដកីែដ ងីនាដរលអនាគែដលីព្បធានបទ្ការដរៀបច្ាំច្ាប់ និងដគនដោបាយ ាធារ ៈ។ ឯការទាំងដនេះផ្តល់នូវរ័ែ៌មានដផ្េងៗខែលពាក់រ័នធនឹងការងារសភា និងការងារម ឌ ល ឬភូមិភាគរបស់សមាជិ្ក-សមាជិ្កាសភា ក៏ប៉ាុខនតរល់អែាន័យខែលមានដៅកនុងឯការទាំងដនេះមិនខមនែាំណ្ណង ឬឆុ្េះបញ្ហច ាំងអាំរីទ្សេនៈផ្ទា ល់របស់វទិ្ាាា នសភាកមពុាសភា ឬសមាជិ្ក-សមាជិ្កាណ្ណមាន ក់ដនាេះដ យី។

ែឹ្មារននឯការទាំងដនេះមានកាំ ែ់នូវកាលបរដិច្េទ្ដរៀបច្ាំច្ាស់ោស់ និងអាច្ដព្បីព្បាស់សព្មាប់ខែាឯការដោងប៉ាុដណ្ណា េះ។ ឯការទាំងដនេះមិនមានដគលបាំ ងផ្តល់ព្បឹកាខផ្នកច្ាប់ ឬដៅដលីដគលនដោបាយណ្ណមយួដ យី ដ យីក៏មិនបានដ វ្ីការសិកាដអាយបានព្គប់ព្បធានបទ្ ឬរល់ែឹ្មារលមអិែខែលពាក់រ័នធនឹងបញ្ហា ខែលបានដលីកដ ងីដនាេះខែរ។

ែឹ្មារននឯការព្ាវព្ាវសដងេបដនេះសាិែដព្កាមច្ាប់ា្រមានរបស់កមពុា និងកិច្ចព្រម-ដព្រៀងអនតរាែិសតីរីសិទ្ធិអនកនិរនធ។ រល់ការដរៀបច្ាំដ ងីវញិដោយែកព្សង់នូវខផ្នកណ្ណមយួ ឬែឹ្ម-ារទាំងព្សុងននឯការព្ាវព្ាវដនេះ ព្ែូវមានការអនុញ្ហា ែរីវទិ្ាាា ន។

រកាសិទ្ធិ ឆ្ន ាំ២០១៥ វទិ្ាាា នសភាកមពុា (វ.ស.ក)។

ម្គត្ិកា បញ្ជ ីរូបភារ .................................................................................................................... i

១.ដសច្កតីដផ្តីម ................................................................................................................ 1

២.ែាំដ ីរការននការចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ាសមូ ភារ ............................... 1

៣.ែីសមបទនដសែឋកិច្ច ................................................................................................... 5

៣.១. ដគលបាំ ងរបស់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច .................................................................. 5

៣.២ ព្កបែ ឌ័ គែិតយុែតិ ............................................................................................... 6

៣.៣. ការផ្ទអ កបដណ្ណត េះអាសននដលីការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចេមីៗ ....................................... 8

៣.៤. ែីសមបទនដសែឋកិច្ច៖ ែដួលែដផ្េងៗគន .................................................................. 9

៣.៥. ែីសមបទនដសែឋកិច្ចដៅដែែតម ឌ លគីរ ី................................................................. 11

៤.បញ្ហា ែីទ្ាំនាស់ែី្ី្ដៅដែែតម ឌ លគីរ ី............................................................................ 12

៥. ដសច្កតីសននិោឋ ន ....................................................................................................... 15

គនានិដទ្ាស .................................................................................................................... 17

ឧបសមព័នធ ..................................................................................................................... 18

i

បញ្ជ រីបូភាព

ែដួលែ 1រូបភារទី្១៖ ច្ាំនួនសមបទននិកទ្ទ្លួបានែីសមបទនដសែឋកិច្ច ឆ្ន ាំ១៩៩៦ ែល់ ២០១២ ........................................................................................................... 10

ែដួលែ 2រូបភារទី្២៖ នផ្ាែីសរុបខែលបានផ្ដល់ (គិែា កិតា) ........................................... 10 ែដួលែ 3រូបភារទី្៣៖ មាច ស់កមមសិទ្ធិរបស់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច ............................................... 11 ែដួលែ 4រូបភារទី្៤៖ និនាន ការទ្ាំនាស់ែី្ី្ - ទ្ាំនាស់ែី្ី្េមីៗកនុងមយួឆ្ន ាំ ..................................... 13 ែដួលែ 5រូបភារទី្៥៖ ច្ាំនួនករ ីទ្ាំនាស់ែី្ី្តាមបណ្ណត លដែែត ............................................. 13 ែដួលែ 6រូបភារទី្៦៖ ទ្ាំនាស់ែី្ី្ខែលបណ្ណត លមករីែីសមបទនដសែឋកិច្ច ................................ 14

1

១.ង្សចកតីង្្តើម ព្បដទ្សកមពុាគឺាព្បដទ្សកសិកកមម ខែលដ វ្ីឲ្យែីក្ាយាព្បភរ្នធានែ៏សាំខាន់សព្មាប់ព្បាជ្ន កមពុា។ ព្បខ លា ៨០ ភាគរយននព្បាជ្នរស់ដៅទី្ជ្នបទ្។1 ែីបងកបដងកីនផ្លសរុបមានច្ាំននួ ៤.១០០.០០០ កិតា ឬព្បខ លា ២៣ ភាគរយនននផ្ាែីសរុប។2 វស័ិយកសិកមមបដងកីែបានការងារសរុបច្ាំននួ ៥១ភាគរយដៅកនុងព្បដទ្ស និងចូ្លរមួច្ាំខ ក ៣០ភាគរយ កនុងផ្លិែផ្លកនុងព្សុក សរុប។3 ដែីមបដីលីកមពស់វស័ិយកសិកមម ារិដសសកសិឧសា កមម រោឋ ភិបាលកមពុាបានអនុវែតយនតការមយួ ច្ាំននួ។ ការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចដៅឲ្យព្កុម ុនឯកជ្ន គឺាខផ្នកមយួននយនតការទាំងដនាេះ។ មាព្តា៣ ននអនុព្កឹែយសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ច បញ្ហជ ក់រីដគលបាំ ងននែីសមបទនដសែឋកិច្ចថា «ដែីមបីបដងកីនការងារដៅតាមែាំបន់ជ្នបទ្ាមយួព្កបែ ឌ័ ននព្បរលវបបកមម និងរិរិ្កមមននឱកាសចិ្ញ្ច ឹមព្គួារ និងកនុ ងព្កបែ័ ឌ ននការ ព្គប់ព្គង្នធាន្មមាែិខែលខផ្អកដលីព្បរ័នធដអកូ ូសីុខែលសមព្សបមយួ»។ ដទេះបីាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ មានផ្លប៉ាេះពាល់ាអវជិ្ជមានមយួច្ាំននួព្ែូវបានដលីកដ ងីរីការអនុវែតន៍ែីសមបទនដសែឋកិច្ច ខែលករ ីច្មបងមយួគឺទ្ាំនាស់រវាងអនកទ្ទ្លួសិទ្ធិដលីែីសមបទន និងស គមន៍ដៅថាន ក់មូលោឋ ន។ កនុងករ ីមយួច្ាំនួន ការែកខានរបស់ព្បាជ្នដៅកនុងស គមន៍មូលោឋ នកនុងការចុ្េះបញ្ជ ីែី្ី្របស់ែួ្នឲ្យបានព្ែឹមព្ែូវ អាច្ព្ែូវបានដគដមីលដ ញីថាាកតាតរមួច្ាំខ កកនុងទ្ាំនាស់ែី្ី្ដៅែាំបន់ែីសមបទន។ ឯការព្ាវព្ាវសដងេបដនេះរិនិែយដលីនីែិវ ិ្ ីតាមផូ្្វច្ាប់សព្មាប់ការចុ្េះបញ្ជ ីែី្ី្ស គមន៍ បញ្ហាទក់ទ្ងដៅនឹងែីសមបទនដសែឋកិច្ចដៅកនុងដែែតម ឌ លគិរ ី និងទ្ាំនាស់ាមយួស គមន៍មូលោឋ ន។ ឯការព្ាវព្ាវសដងេបដនេះគឺផ្តល់រ័ែ៌មានាាងការវភិាគ។

២.ដំង្ណ្ើ រការននការច ុះបញ្ជដីីសហគមន៍ជនាត្ិង្ដើមភាគត្ិចាសមូហភាព ច្ាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ២០0១ និងអនុព្កឹែយដលែ ៨៣ សតីរីនីែិវ ិ្ ីននការចុ្េះបញ្ជ ីែីជ្នាែិដែីមភាគែិច្គឺាឯការគែិយុែតិសាំខាន់ ខែលការពារសិទ្ធិទ្ទ្ួលបានែី្ី្របស់ជ្នាែិដែីមភាគែិច្កនុងព្បដទ្ស

1 Wold Bank data http://data.worldbank.org/country/cambodia (accessed 27 July 2015). 2 Ibid. 3 Ibid.

2

កមពុា។ ច្ាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ២០0១ ទ្ទ្លួាា ល់សិទ្ធរិបស់ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្កនុងការចុ្េះបញ្ជ ីែីរបស់រកួគែ់ និងទ្ទ្លួបានកមមសិទ្ធិែីសមូ ភារ។4 អនុព្កឹែយដលែ៨៣ ឆ្ន ាំ២០០៩ ខច្ងអាំរីនីែិវ ិ្ ីសព្មាប់ការចុ្េះបញ្ជ ីែីរបស់ជ្នាែិដែីមភាគែិច្។5 ែាំដ ីរការននការចុ្េះបញ្ជ ីែីាសមូ ភាររបស់ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ មាន ៣ ែាំណ្ណក់កាលា្ំៗ៖

១) ការកាំ ែ់អែតសញ្ហា និងការទ្ទ្លួាា ល់ព្បារលរែឋ និងស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្

២) ការចុ្េះបញ្ជ ីបញ្ជ ីានីែិបុគាល និង ៣) និងការចុ្េះបញ្ជ ីែីាសមូសភារ។6

មាព្តា៨ ននអនុព្កឹែយដលែ ៨៣ ែព្មូវឲ្យព្បធានគ ៈកមាម ្ិការស គមន៍ ឬអាាា ្រព្បនរ ី ជ្នាែិដែីមភាគែិច្នីមយួៗ ោក់ពាកយដសនីសុាំចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ាកមមសិទ្ធិសមូ ភារដៅការោិ-ល័យដរៀបច្ាំខែនែី នគរូបនីយកមម សាំ ង់ និងភូមិបាលព្កុង ព្សុកខែលែីតាាំងដៅ។ ពាកយដសនីសុាំព្ែូវមានការបញ្ហជ ក់រីដៅសងាក ែ់ ដម ុាំថា ស គមន៍ខែលដសនីសុាំចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍រិែាស គមន៍ខែលសាិែដៅ ុាំសងាក ែ់របស់ែួ្នរិែព្បាកែខមន។7 ដ យីែព្មូវឲ្យមានភាជ ប់ាមយួនូវឯការខែលចាំបាច់្មយួច្ាំននួផ្ងខែរ ែូច្ា៖

ពាកយដសនីសុាំចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ខែលមានផ្ដិែដមនែព្បធានគ ៈកមាម ្ិការស គមន៍ ឬអាាា ្រព្បនរ ី

លិែិែព្បគល់សិទ្ធិជូ្នសមាជិ្កគ ៈកមាម ្ិការស គមន៍ណ្ណមាន ក់ាែាំណ្ណងស គមន៍

កនុងែាំដ ីរការផ្ដល់រ័ែ៌មាន ការបដញ្ចញទ្ព្មង់ខបបបទ្កនុងការចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ តាមនីែិវ ិ្ ីា្រមាន ព្បសិនដបីព្បធានគ ៈកមាម ្ិការស គមន៍ ឬអាាា ្រព្បនរ ីមិនអាច្ចូ្លរមួបាន

4 Land Law 2011, Article 26 5 Sub-decree No.83 on the Procedures of Registration of Land of Indigenous Communities, ANK/BK, (9 June 2009),

http://bit.ly/17FKSZV 6 Ibid., Article 5 7 Ibid., Article 8

3

លកេនតិកៈរបស់ស គមន៍ និងបញ្ជ ីរយនាមសមាជិ្កស គមន៍ មានដសច្កតីបញ្ហជ ក់រី ដៅសងាក ែ់ ឬដម ុាំ

បទ្បញ្ហជ នផ្ាកនុងស គមន៍ ទក់ទ្ងនឹងរដបៀបព្គប់ព្គងនិងការដព្បីព្បាស់ែីាសមូ ភារ លិែិែជូ្នែាំ ឹងសដីរីការយល់ព្រមឲ្យចុ្េះបញ្ជ ីស គមន៍ដោយព្កសួងមហានផ្ា ដសច្កដីសដព្មច្របស់ព្កុមព្បឹកា ុាំសងាក ែ់សតីរីការខែងតាាំងគ ៈកមាម ្ិការស គមន៍ និង

រល់ឯការខែលពាក់រ័នធនឹងែីខែលសុាំចុ្េះបញ្ជ ីព្បសិនដបីមាន។8 ព្កសួងច្ាំននួ៣ ពាក់រ័នធនឹងែាំដ ីរការចុ្េះបញ្ជ ីដនេះ។ ទី្មយួ ព្កសួងអភិវឌ្ឍន៍ជ្នបទ្ទ្ទ្លួភារកិច្ចកនុងការកាំ ែ់ និងដច្ញអែតសញ្ហា ព្សបច្ាប់របស់ព្បាជ្ន និងស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្។ ដៅែាំណ្ណក់កាលដនេះ ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្នីមយួៗ ែព្មូវឲ្យអនុវែតនីែិវ ិ្ ីរីរ៖ ការកាំ ែ់អែតសញ្ហា ែួ្នឯង និងការចុ្េះបញ្ជ ីដែីមបឲី្យមានការទ្ទ្លួាា ល់រីព្កសួងអភិវឌ្ឍន៍ជ្នបទ្។ ទី្រីរ ព្កសួងមហានផ្ាមានភារកិច្ចកនុងការឯកភារដៅដលលីកេនតិកៈ នីែិបុគាលរបស់ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្។ ដៅកនុងែាំដ ីរការដនេះ ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ ព្ែូវែព្មូវឲ្យរិនិែយដៅដលលីកេនតិកៈ ឬបទ្បញ្ហជ នផ្ាកនុងរបស់ែួ្ន ដោយមានការចូ្លរមួរីសមាជិ្កទាំងអស់។ និងាចុ្ងដព្កាយ ការចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ាសមូ ភារ ខែលាការទ្ទ្លួែុសព្ែូវរបស់ព្កសួងដរៀបច្ាំខែនែី នគរូបនីយកមម និងសាំ ង់។9 ដព្កាយរីបានទ្ទ្លួពាកយសុាំចុ្េះបញ្ជ ីែី ព្បសិនដបី ទី្តាាំង ទ្ាំ ាំ និងព្រាំព្បទ្ល់ែីរបស់ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ដនាេះ មានការឯកភាររីអនកជិ្ែខាង រីអាាា ្ររែឋបាល និងមិនមានទ្ាំនាស់ ឬមានទ្ាំនាស់ខែព្ែូវបានដោេះព្ាយរចួ្ដ យី ការោិល័យដរៀបច្ាំខែនែី នគរូបនីយកមម សាំ ង់ និងភូមិបាលព្កុង ព្សុក ព្ែូវដលីកសាំដ ីជូ្នអភិបាលព្កុង ព្សុក ដែីមបដីច្ញដសច្កតជូី្នែាំ ឹងាាធារ- ៈកនុងរយៈដរល ២០នេៃ ោ៉ា ងែិច្មុនកាលបរដិច្េទ្ននការចុ្េះកាំ ែ់ព្រាំែី ការវាស់ខវង និងការ វនិិច្េ័យ។ ដសច្កដីជូ្នែាំ ឹងព្ែូវបិទ្ផ្ាយាាធារ ៈ ដៅកខន្ងខែលងាយដមីលដ ញី ែូច្ាដៅទី្ាន ក់ការភូមិ ាោ ុាំ/សងាក ែ់ ទី្ព្បជុ្ាំជ្ន និងទី្តាាំងែីរបស់ស គមន៍ាមី។10

8 Ibid. 9 Men Prachvuthy, Impacts of Economic Land Concessions on the Livelihoods of Indigenous Communities in Northeast

Provinces of Cambodia, March 2011. P.16-17. 10 Ibid., Article 9

4

ដព្កាយរីការកាំ ែ់ព្រាំព្បទ្ល់ និងការវាស់ខវងាក់ខសដង ទិ្ននន័យខែលព្បមូលបានព្ែូវបិទ្ផ្ាយា ាធារ ៈរយៈដរល ៣០ នេៃ ដៅកនុងស គមន៍ាមី និងាោ ុាំ/សងាក ែ់ ខែលស គមន៍ដនាេះសាិែដៅ។ ដព្កាយរីរយៈដរលបិទ្ផ្ាយ និងការែវា៉ា ដផ្េងៗ កនុងករ ីខែលមាន ព្ែូវបានដោេះព្ាយរចួ្ដ យី រែឋបាលសុរដិោែីព្ែូវែាំដ ីរការចុ្េះបញ្ជ ីែី និងដច្ញវញិ្ហា បនបព្ែសមាា ល់កមមសិទ្ធិសមូ ភារជូ្នស គមន៍តាមនីែិវ ិ្ ីែូច្មានខច្ងដៅកនុងមាព្តា១១ ននអនុព្កឹែយ។11

ែាំណ្ណក់កាលទាំង១៣ ននការចុ្េះបញ្ជ ីែីស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ាស កមមសទិិ្ធ (គដព្មាងាកលបង)12

១. អនកែាំណ្ណងស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ ព្ែូវោក់ពាកយសុាំចុ្េះបញ្ជ ីខផ្នការដព្បីព្បាស់ែីនិងទមទរអច្លនៈព្ទ្រយដៅព្កុមព្បឹកា ុាំ/សងាក ែ់

២. ព្កុមព្បឹកា ុាំ/សងាក ែ់ បញ្ចូ លខផ្នការដព្បីព្បាស់ែី13ដៅកនុងខផ្នការព្បចាំឆ្ន ាំរបស់ ុាំ/សងាក ែ់ និងបញ្ជូ នពាកយសុាំចុ្េះបញ្ជ ីដៅភូមិបាលព្កុង ព្សុក

៣. ភូមិបាលព្កុង ព្សុក រិនិែយដលីពាកយសុាំដែីមបចុី្េះបញ្ជ ី និងច្ម្ងទុ្កខផ្នការដព្បីព្បាស់ែីដៅកនុងព្បរ័នធរបស់ែួ្ន

៤. ភូមិបាលព្កុង ព្សុក បដងកីែគ ៈកមាម ្ិការខផ្នការដព្បីព្បាស់ែី៖ បដងកីែវធិាន និងបទ្បញ្ហជនផ្ាកនុង និងច្រចាមយួស គមន៍ជិ្ែខាង

៥. ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ ោក់ពាកយសុាំចុ្េះបញ្ជ ី ានីែិបុគាលដែីមបែីាំដ ីរការចុ្េះបញ្ជ ីែីដៅព្កុមព្បឹកា ុាំ/សងាក ែ់ និងការោិល័យដែែត

៦. ការោិល័យដែែតបដងកីែព្កុមការងារថាន ក់ដែែតដែីមបផី្តល់កមមសិទ្ធិែី

11 មាត្រា ១១៖ រដ្ឋបាលសុរយិោដី្ ត្ររូវបយ ក្ើរយសៀវយៅយោលបញ្ជ ីយោយឡែកសត្រមាបក់ារចុុះបញ្ជ ីដី្សហគមនជ៍នជារិយដ្ើមភាគរិច។ រដ្ឋបាល សុរយិោដី្ថ្នា កត់្រកុ្ ត្រសុក ត្ររូវចុុះបញ្ជ ីដី្សហគមនឡ៍ដ្លបានោកព់ាកយសុុំជាកមមសិទ្ធិសមូហភាព កាុ្យសៀវយៅយោលបញ្ជ ីយោយឡអែកយលើទិ្នាយ័ឡដ្លត្របមូលបានដូ្ចមានឡច្កាុ្មាត្រា៩ននអនុត្រកឹរយយនុះ យោយឡអែកយលើលទ្ធអលននការយ វ្ើអរតសញ្ញា ណកមមនិ្យ វ្ើឡអនទី្ឡដ្លបានសយត្រមចជាអលូវការដូ្ចមានឡច្កាុ្មាត្រា១០ននអនុត្រកឹរយយនុះ។ ការចុុះបញ្ជ ីដី្របស់សហគមនត៍្ររូវចុុះត្រគបឡ់អាកននកាលដី្ ទុ្ំ អស់របស់សហគមនយ៍ៅយលើបល្រ់មួឡរមយួ យទុះបីកាលដី្យ ុះឋរិយៅកាុ្ភូមឃុិុំខុសោា កយ៏ោយ។ ឡអែកយលើបល្រ់មួមយួយនុះ រដ្ឋបាលសុរយិោដី្ត្ររូវយចញវញិ្ញា បនបត្ររសមាា ល់កមមសិទ្ធិសមូហភាព ជូនសហគមនា៍មស្ថា នភាពជាកឡ់សែ្ននកាលដី្នីមយួៗ យោយបញ្ញជ ក់យ ម្ ុះសហគមន ៍ យលខយោ្យៅរកបល្រ់មួឡដ្លច ែ្ុលបង្ហា ញទី្ាុ្ំ ទ្ុំហុំ ត្រពុំត្របទ្ល់ និោមការននចុំឡណកដី្ ឡដ្លជាកមមសិទ្ធិសមូហភាព និ្មានបញ្ញជ កនូ់វត្របយភទ្ននការយត្របើត្របាស់ដី្និ្កុំណរស់មាា ល់យអេ្ៗ។ 12 Land Management Administration Project-LMAP- (2004) 13សត្រមាបព់រ័ម៌ានលុំអិរអពីដ្ុំយណើ រការននការយ វ្ើឡអនការយនុះសូមចូលយមើល៖http://www.mekonginfo.org/assets/midocs/0002909-

planning-cadastre-participatory-land-use-planning-incambodia-main-report-and-annexes-proceedings-of-the-introductory-workshop-14-15-sep-1999.pdf

5

៧. ព្កុមការងារថាន ក់ដែែតដ វ្ីការ និងជ្ួយគាំព្ទ្ភូមិបាលព្កុង ព្សុកកនុងការកាំ ែ់ព្រាំ ការវាស់ខវង និងវនិិច្េ័យ

៨. ភូមិបាលព្កុង ព្សុក ដសនីការគាំព្ទ្ខផ្នកបដច្ចកដទ្សរីនាយកោឋ នសុរដិោែីនិងភូមិាស្រសតកនុងការអនុវែត/កាំ ែ់ GPS វាស់ខវង និងកែ់ព្តាទុ្កនូវែី ខែលអាច្មានជ្ដម្ាេះដៅកនុងែាំបន់ស គមន៍

៩. រិនិែយដៅដលីរល់ភសតុតាងខែលមានទក់ទ្ងដៅនឹងសិទ្ធិ ដៅដលីែីស គមន៍ខែលព្ែូវចុ្េះបញ្ជ ី

១០. ភូមិបាលព្កុង ព្សុកដរៀបច្ាំឯការវនិិច្េ័យ រមួមានទ្ព្មង់របាយការ ៍ែីនិងការវាស់ខវង ខផ្នទី្ែីស គមន៍ លិែិែបញ្ហជ ក់រីាា នភារែីរបស់ស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ខែលព្ែូវចុ្េះបញ្ជ ី និង ការឯកភារដៅដលីលកេនតិកៈស គមន៍ (បិទ្ផ្ាយាធារ ៈរយៈដរល៣០នេៃ)

១១. កាំ ុងដរលបិទ្ផ្ាយាធារ ៈ ភាគីទ្ាំនាស់ទាំងឡាយខែលទមទរែីស គមន៍ខែលកាំរុងដ វ្ីការចុ្េះបញ្ជ ីអាច្ោក់ពាកយបដឹងដៅភូមិបាលព្កុង ព្សុក

១២. ដព្កាយរីរយៈដរលបិទ្ផ្ាយាធារ ៈ ភូមិបាលព្កុង ព្សុក ដរៀបច្ាំខផ្នទី្មានលកេ ៈោច់្ដោយែុាំ14 ដ យីបញ្ជូ នដៅរែឋបាលសុរដិោែីដែែត

១៣. រែឋបាលសុរដិោែីដែែតដផ្ាៀងផ្ទា ែ់ដៅដលភីារដរញដលញរបស់ឯការ ដ យីនឹងដផ្ាីរដៅរែឋបាលសុរដិោែីថាន ក់កណ្ណដ ល។

៣.ដីសមបទានង្សដឋកចិច

៣.១. ដគលបាំ ងរបស់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច ដោងដៅតាមខផ្នការយុទ្ធាស្រសតអភិវឌ្ឍន៍ាែិ ដោយារខែវស័ិយកសិកមមគឺាព្បភរែ៏សាំខាន់ននការងារនិងាសនូលននដសែឋកិច្ចជ្នបទ្ ែូដច្នេះចាំបាច់្ព្ែូវអភិវឌ្ឍន៍វស័ិយដនេះដែីមបកីាង និងរកាកាំដ ីនដសែឋកិច្ច និងដែីមបរីដន្ឿនការកាែ់បនាយភារព្កីព្ក។15 រោឋ ភិបាលកមពុាបច្ចុបបននកាំរុងដលីកទឹ្កចិ្ែតឲ្យមានរិរិ្កមមែាំណ្ណាំ និងបដងកីនផ្លិែភារ។ ែីសមបទនដសែឋកិច្ចព្ែូវបានដគដមីលដ ញីថា

14អនុត្រកឹរយ យលខ ៤៨ សែីពីការចុុះបញ្ជ ីដី្មានលកខណៈោចយ់ោយដុ្ុំ ឆ្ា ុំ២០០២៖ «....ឡអនទី្ឡដ្លមានលកខណៈោចយ់ោយដុ្ុំគឺជាបល្់សុរយិោដី្ឡដ្លបង្ហា ញពីទី្ាុ្ំ យលខ និ្ត្រពុំត្របទ្ល់ននកាលដី្ទុ្ំ ឡាយឡដ្លបានចុុះបញ្ជ ីរចួ និ្កាលដី្ឡដ្លយសាើសុុំចុុះបញ្ជ ី ប ា បពី់បិទ្អាយជាស្ថធារណៈនិ្បានបញ្ចបក់ារសត្រមុុះសត្រមួលនិ្ការយោុះត្រស្ថយទ្ុំ ស់»។ 15Royal Government of Cambodia, National Strategic Development Plan Update 2009-2013, p, 121.

6

ាឧបករ ៍ែ៏សាំខាន់សព្មាប់ការសដព្មច្បាននូវដគលបាំ ងទាំងដនេះ។16 អនុព្កឹែយសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ចកាំ ែ់រីការផ្តួច្ដផ្តីមែីសមបទនដសែឋកិច្ចថាា «យនតការមយួរបស់រោឋ ភិបាលកនុងការផ្តល់ែីាធារ ៈឯកជ្នតាមរយៈកិច្ចសនាែី សមបទនដសែឋកិច្ចាក់ោក់មយួ ែល់សមបទនិកដែីមបដីព្បីព្បាស់សព្មាប់ការព្បកបរបរកសិកមម និងកសឧិសា កមម។»17 មាព្តា២ ក៏បានបញ្ហជ ក់បខនាមដទ្ៀែថា«ការបងកបដងកីនផ្លកសិឧសា កមម » គឺា៖

ការោាំែុេះែាំណ្ណាំអាហារ ឬែាំណ្ណាំឧសា កមម រមួបញ្ចូ លទាំងការោាំដែីមដ ដីែីមបបីដងកីែា ច្ាំការដែីមដ ី

ការចិ្ញ្ច ឹមសែវ និងវារវីបបកមម ការាងសង់ែូច្ា ដរងច្ព្កនិងកខន្ងសព្មាប់ខកនច្នវែាុធាែុដែីមកនុងវស័ិយកសិកមមកនុងព្សុក ឬ

ការរមួបញ្ចូ លគន មយួច្ាំនួន ឬទាំងអស់ននសកមមភារខាងដលីដនេះ។ ដបីដោងដៅតាមអនុព្កឹែយ ដគលបាំ ងសាំខាន់ននដគលនដោបាយដនេះ មានែូច្ខាងដព្កាម៖ ដែីមបដី វ្ី ការអភិវឌ្ឍន៍វស័ិយកសិកមមដៅថាន ក់មូលោឋ ន និងដែីមបដីលីកកមពស់កព្មិែការវនិិដោគទុ្នែាំបូងដៅកនុងវស័ិយកសឧិសា កមម។ ដែីមបបីដងកីនឱកាសការងារដៅតាមែាំបន់ជ្នបទ្កនុងព្កបែ័ ឌ ននការបដងកីន ឱកាស ជី្វភារ និងការព្គប់ព្គង្នធាន្មមាែិ ខផ្អកដលីព្បរ័នធដអកូ ូសុីខែលសមព្សបមយួ។ និងដែីមបបីដងកីែព្បាក់ច្ាំ ូលថាន ក់ាែិ ដែែត ឬ ុាំ/សងាក ែ់ រីកនព្មសមបទន រនធ និងនេ្ដសវាដផ្េងៗ។18

៣.២ ព្កបែ ឌ័ គែិតយុែតិ ច្ាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ២០០១ និង អនុព្កឹែយសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ចឆ្ន ាំ២០០៥ ព្គប់ព្គងការផ្តល់ែីសមបទន។ ែ ៈដរលខែលច្ាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ២០០១ កាំ ែ់បទ្បបញ្ាែតិទូ្ដៅពាក់រ័នធសព្មាប់ដច្ញែី សមបទនទាំងអស់រមួទាំងសព្មាប់ដគលបាំ ងសងាម និងដសែឋកិច្ច (មាព្តា៤៨-៦២) អនុព្កឹែយសតីរី

16 Open Development of Cambodia, “Economic Land Concessions (ELCs)” http://www.opendevelopmentcambodia.net/briefing/economic-land-concessions-elcs/ (accessed 24 July 2015). 17 Art. 2 Sub Decree on Economic Land Concession, Royal Government of Cambodia, No. 146 ANK/BK, 27.12.2005. 18 PrachVuthy, Men, “Land Governance for Equitable and Sustainable Development,” March, 2011, p, 19.

7

ែីសមបទនដសែឋកិច្ច បានោក់ដច្ញែព្មូវការខាងផូ្្វច្ាប់ ច្ាំដពាេះការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច។19

ដោងដៅតាមមាព្តា៥ ននអនុព្កឹែយ ១៤៦ ការវាយែនម្ននសាំដ ីែីសមបទនដសែឋកិច្ចគរួខែខផ្អកដលីលកេ ៈវនិិច្េ័យែូច្ខាងដព្កាម៖

(១) បដងកីនផ្លិែផ្លកសិកមម និងកសិឧសា កមមដោយដព្បីព្បាស់បដច្ចកដទ្សទ្ាំដនីប (២) បដងកីែឱកាសការងារ (៣) ដលីកកមពស់ជី្វភាររបស់ព្បាជ្ន (៤) ការព្គប់ព្គងការការពារបរាិា ននិង្នធាន្មមាែិ (៥) ដជ្ៀសវាងទាំងព្សុង ឬដ វ្ីឲ្យមានផ្លប៉ាេះពាល់អវជិ្ជមានែិច្ែចួ្បាំផុ្ែែល់សងាម (៦) ទ្ាំនាក់ទ្ាំនងណ្ណមយួ និង ការគាំព្ទ្រវាងែីសមបទនសងាមកិច្ច និងែីសមបទន

ដសែឋកិច្ច និង (៨) ការខកនច្នវែាុធាែុដែីមកសិកមម។

អាំណ្ណច្កនុងការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចសាិែដៅដព្កាមព្កសួងកសិកមម រុកាេ ព្បមាញ់ និងដនាទ្។20 កាលរីមុន អាាា ្រថាន ក់ដព្កាមាែិអាច្ផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចទ្ាំ ាំែូច្រ ូែែល់ ១.000 កិតា21 ប៉ាុខនតជ្ដព្មីសដនេះ ព្ែូវបានលុបដចលដៅឆ្ន ាំ២០០៨។22 ទ្ាំ ាំែីសមបទនដសែឋកិច្ច ា្ំបាំផុ្ែគឺ១០.០០០ ចិ្តា23 និងរយៈដរលខវងបាំផុ្ែ ៩៩ឆ្ន ាំ។24 រែ៌មានលមអិែចាំបាច់្ព្ែូវបានបដងកីែដ ងី ដោយការចុ្េះកិច្ចសនាែីសមបទនរវាងអនកទ្ទ្លួបានសិទ្ធិសមប-ទន និងអាាា ្រ។25 ែីសមបទនអាច្ព្ែូវែក ូែវញិបាន ដោយការសដព្មច្ចិ្ែតរបស់រោឋ ភិបាល ឬ អាច្ព្ែូវបានលុបដចលដោយែុោការកនុងករ ីមិនបានដគររលកេែ ឌ ច្ាប់ឲ្យបានព្ែឹមព្ែូវ។26 ែី សមបទនដសែឋកិច្ច អាច្ព្ែូវបានទ្ទ្លួបានដោយាា ប័នបរដទ្ស ឬ អងាភាររបស់កមពុាខែលមាន

19 Christoph Oldenburg and AdreasNeef, “Competing Frameworks and Perspectives on Land Property in Cambodia,” Paper prepared for the 2013 Law and Development Conference, Legal and Development Implications of International Land Acquisitions, Kyoto, Japan, 30-31 May 2013. p. 5. 20 Art. 29 Sub Decree on Economic Land Concession, Royal Government of Cambodia, No. 146 ANK/BK, 27.12.2005. 21 Ibid. 22 Art. 1, Sub Decree on Modification of the Sub Decree on Economic Land Concession 2008. 23 Art. 59 Land Law (promulgated on 30 August 2001). 24 The Ministry of Environment announced on 28 July 2015 that the length of ELCs was limited to 50 years. See also Art. 61 of Land Law. 25 Ibid., Art. 53. 26 Ibid., Art. 55.

8

ការព្គប់ព្គងដោយជ្នបរដទ្ស ១០០ ភាគរយ។27 សមបទនអាច្ព្ែូវបានផ្តល់កនុងបីទ្ព្មង់៖ ដសែឋកិច្ច (សព្មាប់ដព្បីព្បាស់កសឧិសា កមម) សងាមកិច្ច (សព្មាប់ដព្បីព្បាស់ាលាំដៅោឋ ននិងការចិ្ញ្ច ឹមជី្វែិ) និងដផ្េងដទ្ៀែ (ែូច្ា ការរុករកខរ ៉ា ឬការអភិវឌ្ឍន៍ឧសា កមម)។ ែីសមបទនដសែឋកិច្ចនិងែីសមបទនសងាមកិច្ចមានលកេ ៈែូច្គន ែូច្ែដៅ៖ អាច្ផ្តល់សមបទនបានបនាា ប់រីែីាធារ ៈរបស់រែឋព្ែូវបានបខម្ងដៅាែីឯកជ្នរបស់រែឋខែប៉ាុដណ្ណា េះ។28

៣.៣. ការផ្ទអ កបដណ្ណត េះអាសននដលីការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចេមីៗ ដៅនេៃទី្០៧ ខែឧសភា ឆ្ន ាំ ២០១២ ដោកនាយករែឋមស្រនតី ុន ខសន បានព្បកាសថា ដោកបានចុ្េះ ែាដលខាដលាីរច្រ ចប់ដផ្ដីមផ្ទអ កការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចេមី និងការអនុវែតដគលនដោបាយដៅថា «ដគលនដោបាយខសបកខ្ា»29 ខែលទក់ទ្ងដៅនឹងែីសមបទនដសែឋកិច្ចខែលមានព្ាប់ដែីមបែីកដច្ញរីែាំបន់ខែលមានមនុសេរស់ដៅសមបទន និងការកាែ់បនាយការទ្ស្រនាា នដលីកសិករ និងែីស គមន៍។30 ារច្រដលែ ០០១ ក៏បានអាំពាវនាវឲ្យមានការរិនិែយដ ងីវញិដលីែីសមបទនខែលមានព្ាប់ទាំងអស់ ដៅកនុងដគលបាំ ងដែីមបរិីនិែយដមីលការអនុដោមតាមច្ាប់ និងបទ្បបញ្ាែតិពាក់រ័នធ។ ារច្រដលែ០០១ ដនេះបានបញ្ហជ ក់ាេមីថា សមបទនខែលបានរកដ ញីថាមានការរ ាំដោភខផ្នកច្ាប់ និងរ ាំដោភដលីកិច្ចសនា នឹងព្ែូវបានលុបដចល។31 ដោងតាមរបាយការ ៍ព្បចាំឆ្ន ាំរបស់ព្កសួងកសិកមមដៅឆ្ន ាំ២០១៤ គិែព្ែឹមឆ្ន ាំ២០១៤ «ដោយារខែភារអសកមមដលីខផ្នការវនិិដោគរបស់រកួដគ» ែីសមបទនសរុបច្ាំននួ៦៩កខន្ង ខែលមានទ្ាំ ាំែីច្ាំននួ ៥៨៧,៥៨០ កិតា ព្ែូវបានលុបកិច្ចសនាដចលដោយរោឋ ភិបាល។ កនុងច្ាំដណ្ណមែីសមបទនទាំងដនាេះ មានែីសមបទន ៦១ កខន្ង ា្ំាង ១.០០០ កិតា មាននផ្ាែីសរុបច្ាំនួន ៥៨០,៦៦៧ កិតា និង ៨ កខន្ងដផ្េងដទ្ៀែ ែូច្ាង ១.០០០ កិតា ខែលមាននផ្ាសរុប ៦.៩១៣ កិតា។32

27 Art. 8 Sub Decree on ELC. 28 Andreas Neef and Siphat Touch, “Land Grabbing in Cambodia: Narratives, Mechanisms, Resistance.” Land Deal Politics Initiative. Global Land Grabbing II, October 17-19, 2012. 29The “leopard skin” policy allows the authorities to cut out the overlapped areas from ELC concessionaires for the local communities. 30 ADHOC, A Turning Point? Land, Housing and Natural Resources – Rights in Cambodia in 2012, February 2013, p. 34. 31 Ibid., p. 34. 32MAFF Annual Report 2014, p, 25.http://www.maff.gov.kh/reports/68-annualreport/1268-2015-05-28-07-02-59.html (accessed 27 July 2015).

9

៣.៤. ែីសមបទនដសែឋកិច្ច៖ ែដួលែដផ្េងៗគន ែូច្ខែលបានដរៀបរប់ខាងដលី អាំណ្ណច្ផ្ដល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចសាិែដៅដព្កាមព្កសួងកសិកមម រុកាេព្បមាញ់ និងដនាទ្។ ដទេះបីាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ តាមរិែែីសមបទនដសែឋកិច្ចអាច្ព្ែូវបានផ្តល់ដោយាា ប័នដផ្េងៗដទ្ៀែែូច្ាព្កសួងបរាិា ន។33 ទាំងដនេះបានដ វ្ីឲ្យមានែដួលែែុសៗគន ោ៉ា ងខ្ាាំងននច្ាំនួនព្កុម ុនខែលទ្ទ្លួបានែីសមបទន និងទ្ាំ ាំែីសមបទនសរុប។ ទិ្ននន័យខែលទ្ទ្លួបានរីព្កសួងកសិកមមបានបងាា ញថា គិែព្ែឹមនេៃទី្០៨ ខែមិេុនា ឆ្ន ាំ២០១២ ព្កុម ុនខែលទ្ទ្លួបានែីសមបទនដសែឋកិច្ចមាន ១២១ ព្កុម ុន ាមយួនឹងនផ្ាែីសរុប ១,២០៤,៧៥០ កិតា។34 របាយការ ៍ព្បចាំឆ្ន ាំរបស់ព្កសួងកសិកមម ដៅឆ្ន ាំ២០១៤ បងាា ញថាច្ាំននួែីសមបទនមានច្ាំនួន១២១ ដៅកនុងដែែតច្ាំនួន ១៨ ាមយួនផ្ាែីសរុបច្ាំនួន ១,៣១៥,៤៨២។35 ែូច្ខែលនឹងមានបងាា ញកនុងកថាែ័ ឌ ខាងដព្កាម អងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលខែលដ វ្ីការដលីបញ្ហា ែី្ី្មានែដួលែែុសគនទក់ទ្ងនឹងែីសមបទនដសែឋកិច្ច។ ដោងតាមរបាយការ ៍របស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុសេ និងអភិវឌ្ឍន៍ដៅកមពុា (អាែ ុក) បានបញ្ហជ ក់ថា «គិែព្ែឹមចុ្ងខែ ន្ូ ឆ្ន ាំ២០១២ រោឋ ភិបាលបានបព្មុងទុ្ក ឬក៏បានផ្តល់ោ៉ា ងដហាច្ណ្ណស់ ២.៦៥៧.៤៧០ កិតា ដៅឲ្យព្កុម ុនឯកជ្នដព្កាមគដព្មាងែីសមបទនដសែឋកិច្ច»។36 របាយ-ការ ៍ដនេះបានបខនាមថា «ដៅកនុងឆ្ន ាំ២០១២ ខែមយួប៉ាុដណ្ណា េះ រោឋ ភិបាលបានដច្ញអនុព្កឹែយច្ាំនួន៦៦ រកាទុ្កែី ៣៨១.១២១ កិតា សព្មាប់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចដោយរមួបញ្ចូ លទាំងអនុព្កឹែយច្ាំននួ៣៣ បនាា ប់រីការព្បកាសននការផ្ទអ កបដណ្ណត េះអាសនន ដលីការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច(ដៅនេៃទី្០៧ខែឧសភាឆ្ន ាំ២០១២)។37 ដោងតាមទិ្ននន័យចុ្ងដព្កាយបានរីអងាការសិទ្ធិមនុសេមយួដផ្េងដទ្ៀែដៅកនុងព្បដទ្សកមពុាខែលមានដ ម្ េះថា សមព័នធខែមរជ្ាំដរឿន និងការពារសិទ្ធិមនុសេ (លីកាែូ) ែីសមបទនដសែឋកិច្ចព្គបែ ត ប់នផ្ាែី ២.១១៩.០៨២ កិតា។38

33 Protected Area Law, 2008. 34 The figure from the website puts it at 117 companies and 1,181,522 hectares. However, according to the author’s calculation based on the same list, the number of concessionaires is 12 with a total land area of 1,204,750 hectares. http://www.maff.gov.kh/ accessed 24 July 2015. 35MAFF Annual Report 2014, p. 25.http://www.maff.gov.kh/reports/68-annualreport/1268-2015-05-28-07-02-59.html (accessed 27 July 2015). 36 ADHOC, A Turning Point? Land, Housing and Natural Resources – Rights in Cambodia in 2012, February 2013, p. 9. 37 Ibid., p. 9. 38http://www.licadho-cambodia.org/land_concessions/maps/map-overview-small.jpg (accessed 24 July 2015).

10

ទិ្ននន័យរីព្កសួងកសិកមមបានបងាា ញថា ការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចមានកព្មិែែពស់បាំផុ្ែគឺកនុង ឆ្ន ាំ២០១១ ខែលមានព្កុម ុនទ្ទ្លួបានែីសមបទនដសែឋកិច្ចច្ាំននួ២៤ មាននផ្ាែីសរុបច្ាំននួ ១៨៤.៥៧៦ កិតា។ ដទេះាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ ែីសមបទនដសែឋកិច្ចភាគដព្ចី្នព្ែូវបានផ្តល់ដៅច្ដន្ាេះឆ្ន ាំ២០០០ និង ឆ្ន ាំ២០០១ ខែលមាននផ្ាែីសរបុច្ាំននួ ៤០៨.៤០៤ កិតា។ របូភារទី្១៖ ច្ាំននួសមបទននិកទ្ទ្លួបានែីសមបទនដសែឋកិច្ច ឆ្ន ាំ១៩៩៦ ែល់២០១២

ព្បភរ៖ព្កសួងកសិកមម រុកាេ ព្បមាញ់ និងដនាទ្ របូភារទី្២៖ នផ្ាែីសរបុខែលបានផ្ដល់ (គិែា តិា)

ព្បភរ៖ព្កសួងកសិកមម រុកាេ ព្បមាញ់ និងដនាទ្

0

10

20

30

7 62

8

17

5

1518

15

24

4

ចុំននួសមបទននិក

0

200,000

400,000

600,000

44,124

408,404

6,10067,580

136,360

32,18599,968

117,785

91,061184,576

16,607

នអាដី្

11

៣.៥. ែីសមបទនដសែឋកិច្ចដៅដែែតម ឌ លគីរ ីដោងតាមទិ្ននន័យរីព្កសួងកសិកមមបងាា ញថា គិែព្ែឹមនេៃទី្០៨ ខែមិេុនា ឆ្ន ាំ២០១២ មានព្កុម ុន ច្ាំននួ១៤ (ឧបសមព័នធទី្១) បានទ្ទ្លួែីសមបទនដសែឋកិច្ចរីរោឋ ភិបាលខែលមាននផ្ាែីសរុបច្ាំននួ ១០១.០៣៦ កិតា។ ភាគដព្ចី្នននែីទាំងដនេះព្ែូវបានដព្បីសព្មាប់ែាំណ្ណាំដៅស ូ ែ ៈដរលខែលែីដៅសល់ គឺសព្មាប់ែាំណ្ណាំកសិ-ឧសា កមមែនទ្ដទ្ៀែ ែូច្ាដែីមអាកាសា លាុងែវង និងព្សល់។ មិនមានទិ្ននន័យខែលអាច្រកបានសតីរីការផ្លិែ ការនាាំដច្ញ ការងារ និងព្បាក់ខែរបស់កមមករដទ្។ ព្កុម ុនខែលទ្ទ្លួបានសមបទនទាំង១៤ មិនមានព្កុម ុនណ្ណមយួមានដគ ទ្ាំរ័រដនាេះដទ្។ ែូច្ាទិ្ននន័យថាន ក់ាែិខែរ ទិ្នន័យសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ចរបស់ដែែតម ឌ លគិរ ី គឺមានភារែុសគនខ្ាាំង។ ែ ៈដរលខែលព្កសួងកសិកមម បានបងាា ញព្កុម ុនទ្ទ្លួែីសមបទនមានច្ាំននួ១៤ ព្កុម ុន និងនផ្ាែីសរុបច្ាំននួ ១០១.០៣៦ កិតា ទិ្ននន័យទ្ទ្លួបានរីទិ្ននន័យអាំរីការអភិវឌ្ឍន៍ (Open Development of Cambodia) បានបងាា ញថា មានច្ាំននួ៣១ព្កុម ុន (ឧបសមព័នធ២) (កនុងដនាេះមានបីព្កុម ុនទ្ទ្លួបានែិច្ាង ១.០០០ កិតា) ព្ែូវបានទ្ទ្លួែីសមបទនដសែឋកិច្ចដៅដែែតម ឌ លគិរ ីាមយួនឹងទ្ាំ ាំែីខែលទ្ទ្លួបានសរុបច្ាំននួ ២០៨.៥១០ កិតា។ ែូច្ខែលបានដរៀបរប់ខាងដលី រ័ែ៌មានលមអិែសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ចខែលបានដ វ្ីសមបទនគឺហាក់បីែូច្ាមានភារមិនច្ាស់ោស់។ ទិ្ននន័យរីអងាការលីកាែូ បានបងាា ញថា ជិ្ែ ៥០ភាគរយនននផ្ាែីសមបទនដសែឋកិច្ចសរុប ព្ែូវបានសមបទនដៅឲ្យព្កុម ុនខែលមានមាច ស់ាជ្នាែិកមពុា ាកមម-សិទ្ធិ (៩០៦.១៦១ កិតា) បនាា ប់មកកមមសិទ្ធដិោយជ្នាែិដវៀែណ្ណម (៣៦៣.៥៦០ កិតា) កមមសិទ្ធិជ្នាែិចិ្ន សាិែកនុងដលែដរៀងទី្បីច្ាំនួន ៣៥៥.៥០៣ កិតា។ ដលែដរៀងទី្បនួ និងទី្ព្បាាំព្ែូវបានកាន់កាប់ដោយជ្នាែិសឹងាបុរ ី និងជ្នាែិ មា៉ា ដ សុី មានច្ាំនួន ១១២.០៨៨ កិតា និង៩០.៨៤៤ កិតា ាបនតបនាា ប់។39 របូភារទី្៣៖ មាច ស់កមមសទិ្ធរិបស់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច

39 Ibid.

12

ព្បភរ៖អងាការលីកាែូ (http://www.licadho-cambodia.org/land_concessions/maps/map-ownership-small.jpg) accessed 31 July 2015. ៤.បញ្ហា ទ្ាំនាស់ែី្ី្ដៅដែែតម ឌ លគីរ ីដោងដៅតាមដវទិ្កាននអងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលសតីរីកមពុា (NGO Forum on Cambodia) ទ្ាំនាស់ែី្ី្ដកីែមានដៅដលីែីព្បដភទ្ដផ្េងៗគន ែូច្ាែីកសិកមម(ែីកសិោឋ ន និងែីខព្ស) ែីលាំដៅោឋ ន និងែីនព្រ។ ភាគដព្ចី្នននទ្ាំនាស់ដកីែមានដ ងីដៅដលីែីកសិកមម។40 កតាត ាដព្ចី្នខែលបណ្ណត លឲ្យមានទ្ាំនាស់ែី្ី្ រមួទាំងគដព្មាងអភិវឌ្ឍដ ោឋ រច្នាសមពន័ធដៅទ្ីព្កុង និងែាំបន់ជ្នបទ្ ែីសមបទនដសែឋ-កិច្ច ែីសមបទនដផ្េងដទ្ៀែខែលែាំដ ីរការ ដោយព្កុម ុនាែិ និងអនតរាែិ និងការចប់យកែី្ី្ាលកេ ៈបុគាល។41 ែូច្ខែលមានបងាា ញកនុងរូបភារទី្៤ បញ្ហា ទ្ាំនាស់ែី្ី្មិនខមនាបាែុភូែេមីដទ្ដៅកនុងព្បដទ្សកមពុា។ ទ្ាំនាស់ែី្ី្េមីច្ាំននួ ២៨ ព្ែូវបានកែ់ព្តាកនុងឆ្ន ាំ ២០១៣។ ច្ាំននួដនេះគឺមានកព្មិែទបដបីដព្បៀបដ្ៀបដៅនឹងករ ីខែលដកីែមានដ ងីកនុងអាំ ុងឆ្ន ាំ ២០១០ ២០១១ និងឆ្ន ាំ២០១២ ដោយមានច្ាំននួ៣៩, ៣៩ និងទ្ាំនាស់េមីច្ាំននួ៤៦ ាបនតបនាា ប់។42

40 NGO Forum on Cambodia, Statistical Analysis on Land Disputes in Cambodia, 2010. Phnom Penh, June 2011. p. 4. 41 NGO Forum on Cambodia, Statistical Analysis on Land Disputes in Cambodia, 2013. Phnom Penh, September 2014. p. 1. 42 Ibid., p. 7.

906,161

363,560

355,507

112,088

90,844

90,548

79,399 83,495

Cambodian

Vietnamese

Chinese

Singaporean

Malaysian

Korean

Thai

Other

13

របូភារទី្៤៖ និនាន ការទ្ាំនាស់ែី្ី្ - ទ្ាំនាស់ែី្ី្េមីៗ កនុងមយួឆ្ន ាំ

ព្បភរ៖ ដវទិ្កាននអងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលសតីរីកមពុា ដបីបាំខបកតាមដែែត (សូមដមីលរូបទី្៤) ដៅរជ្ធានីភនាំដរញមានបញ្ហា ទ្ាំនាស់ែី្ី្ដព្ចី្នាងដគបាំផុ្ែមានរ ូែែល់ ២៩ ករ ី ែ ៈដរលខែលដែែតនប៉ាលិន និងដែែតខកបមានខែមួយករ ី។ ១៥ករ ីព្ែូវបានកែ់ព្តាដៅកនុងដែែតម ឌ លគីរ។ី ទាំង ១៥ ករ ីដនាេះបានប៉ាេះពាល់រ ូែែល់ ៣.២៣២ ព្គួារ។43 របូភារទី្៥៖ ច្ាំននួករ ីទ្ាំនាស់ែី្ី្តាមបណ្ណត លដែែត

43 Ibid., 16.

14

ព្បភរ៖ ដវទិ្កាននអងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលសតីរីកមពុា ែូច្ខែលបានបញ្ហជ ក់ខាងដលី កនុងច្ាំដណ្ណមកតាត ដផ្េងៗ ែីសមបទនដសែឋកិច្ចព្ែូវបានដគបញ្ហជ ក់ថាាមូលដ ែុ ខែលបងកឲ្យមានទ្ាំនាស់ែី្ី្។ គរួឲ្យភាា ក់ដផ្អីល កនុងច្ាំដណ្ណមបញ្ហា ទ្ាំនាស់ែី្ី្ច្ាំននួ១៥ ខែលបានកែ់ព្តាកនុងដែែតម ឌ លគីរ ី មាន ១២ ករ ី ព្ែូវបានបងកដ ងីដោយការផ្តល់ែីសមបទន ដសែឋកិច្ច។44 កនុងន័យដនេះ ដែែតម ឌ លគិរ ី ាដែែតមួយខែលមានទ្ាំនាស់ែី្ី្ដព្ចី្នាងដគបាំផុ្ែខែលបងកដ ងីដោយែីសមបទនដសែឋកិច្ច។ អនកព្ាវព្ាវមិនអាច្រកដ ញីរ័ែ៌មានរីច្ាំននួករ ីខែលព្ែូវបានដោេះព្ាយដ យី ពាក់រ័នធនឹងទ្ាំនាស់ែី្ី្ទាំង ១៥ ករ ីដនាេះដទ្។ របូភារទី្៦៖ ទ្ាំនាស់ែី្ី្ខែលបណ្ណត លមករីែីសមបទនដសែឋកិច្ច

44 Ibid., p. 22.

0 5 10 15 20 25 30

Pailin

Kep

Kampot

Prey Veng

Kampong Thom

Takeo

Stung Treng

Kandal

Kratie

Kampong Chhnang

Oddor Meanchey

Battambang

Preah Sihanouk

Siem Reap

Mondul Kiri

Koh Kong

Preah Vihear

Svay Reang

Pursat

Kampong Cham

Banteay Meanchey

Kampong Speu

Ratanak Kiri

Phnom Penh

1

1

3

5

5

6

6

7

8

9

10

13

15

15

15

15

17

18

20

21

22

24

26

29

15

ព្បភរ៖ ដវទិ្កាននអងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលសតីរីកមពុា ៥. ង្សចកតីសននិដ្ឋឋ ន ព្បដទ្សកមពុាគឺាព្បដទ្សខែលព្បកបរបរកសិកមមដលីសលុប ខែលដ វ្ីឲ្យែីក្ាយា្នធានែ៏មានែនម្បាំផុ្ែសព្មាប់ព្បាជ្នកមពុា។ ការបដងកីែការងារដៅថាន ក់មូលោឋ ន និងការអភិវឌ្ឍន៍កសិ-ឧសា កមមាមូលដ ែុរីរែ៏សាំខាន់ដៅរីដព្កាយការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច។ ដទេះាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ ផ្លប៉ាេះពាល់ាអវជិ្ជមានមយួច្ាំននួបានដកីែដ ងីរីការដ វ្ីសមបទនដនេះ។ ែ ៈដរលខែលទ្ាំនាស់ែី្ី្គឺមិនខមនាបាែុភូែេមីដទ្ដៅព្បដទ្សកមពុា ច្ាំននួននវវិាទ្ែី្ី្បានដកីនដ ងីទក់ទ្ងនឹងការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចដនាេះ។ កនុងករ ីមយួច្ាំនួន ទ្ាំនាស់ដកីែមានរវាងស គមន៍ជ្នាែិដែីមភាគែិច្ និងសមបទននិក។ ការចុ្េះបញ្ជ ីែីព្ែឹមព្ែូវអាច្ដ វ្ីឲ្យព្ាល ឬកាែ់បនាយទ្ាំនាស់ទាំងដនេះ។ ដទេះបីាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ ែាំដ ីរការចុ្េះបញ្ជ ីែី្ី្ដនេះគឺមានភារសមុព្គាម ញរចួ្ដៅដ យីសព្មាប់ស គមន៍មូលោឋ ន។ ទិ្ននន័យខែលទក់ទ្ងែីសមបទនដសែឋកិច្ច ខែលបានផ្តល់ដោយព្កសួងកសិកមម រុកាេ ព្បមាញ់ និងដនាទ្ គឺមិនព្ែូវគន នឹងទិ្ននន័យខែលបានផ្ដល់ដោយអងាការមិនខមនរោឋ ភិបាលខែលដ វ្ីការដលីបញ្ហា

0 2 4 6 8 10 12

Pailin

Kep

Kampot

Prey Veng

Takeo

Stung Treng

Kandal

Kampong Chhnang

Siem Reap

Phnom Penh

Oddar Meanchey

Battambang

Svay Reang

Kampong Cham

Kampong Thom

Preah Sihanouk

Koh Kong

Banteay Meanchey

Kratie

Pursat

Kampong Speu

Preah Vihear

Ratanak Kiri

Mondul Kiri

0000000000

22

33

4444

688

911

12

16

ែី្ី្ដនេះដទ្។ រ័ែ៌មានខែលមិនព្ែូវគន ដ វ្ីឲ្យកាន់ខែលាំបាកបខនាមដទ្ៀែកនុងការវាយែនម្រីផ្លប៉ាេះពាល់វជិ្ជមាន និងអវជិ្ជមានននការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ចែូច្ាច្ាំននួកមមករមានការងារដ វ្ី និងព្បាក់ ដបៀវែេររ៍បស់រកួដគ នផ្ាែីោាំែុេះ និងទិ្ននផ្លែាំណ្ណាំ។ ព្បសិនដបីមិនទាំងអស់ដទ្ ក៏ភាគដព្ចី្ននន សមបទនិក មិនមានដគ ទ្ាំរ័រដ យី។ ច្ាប់ភូមិបាលឆ្ន ាំ ២០០១ និងអនុព្កឹែយសតីរីែីសមបទនដសែឋកិច្ចខែលបានដច្ញដៅកនុងឆ្ន ាំ២០០៥ ព្គប់ព្គងការផ្តល់ែីសមបទនដៅកមពុា។ ដទេះាោ៉ា ងណ្ណក៏ដោយ ដៅមានច្ដន្ាេះព្បដហាងមយួច្ាំននួែូច្ខែលមានការដបីកច្ាំ រកនុងការបកព្ាយខែលែព្មូវឲ្យមានការបាំភឺ្។ ការផ្ទអ កបដណ្ណត េះអាសននននការផ្តល់ែីសមបទនដសែឋកិច្ច េមីៗ ឬបទ្បញ្ហជ ០០១ ខែលបានបញ្ហជ ក់ថា ែីសមបទនខែលរកដ ញីថារ ាំដោភច្ាប់ និងរ ាំដោភកិច្ចសនា នឹងព្ែូវបានលុបដចល បានខកែព្មូវច្ាំ ុច្មួយច្ាំនួនននច្ដន្ាេះព្បដហាងទាំងដនាេះ។ យនតការព្ែួែរិនិែយ និង ការវាយែនម្ដលីការអនុវែតាដព្ចី្នដទ្ៀែននែី សមបទនដសែឋកិច្ចខែលមានព្ាប់ គរួខែព្ែូវបានអនុវែត។ ការព្ែួែរិនិែយកាន់ខែព្បដសីរដ ងីព្ែូវែព្មូវឲ្យមាន ដែីមបធីានាថា ែីសមបទនដសែឋកិច្ចខែលកាំរុងអភិវឌ្ឍអនុដោមតាមច្ាប់ និងបទ្បបញ្ាែត ិ ដ យីព្ែូវផ្តល់ផ្លដសែឋកិច្ចវជិ្ជមានែល់ស គមន៍កនុងែាំបន់និងដៅកនុងព្បដទ្សកមពុាទាំងមូល។

17

គនថនិង្ទេស ADHOC, A Turning Point? Land, Housing and Natural Resources – Rights in Cambodia in

2012, February 2013.

Andreas Neefad and Siphat Touch, “Land Grabbing in Cambodia: Narratives,

Mechanisms, Resistance.” Land Deal Politics Initiative. Global Land Grabbing II, October

17-19, 2012.

Christoph Oldenburg and AdreasNeef, “Competing Frameworks and Perspectives on Land

Property in Cambodia,” Paper prepared for the 2013 Law and Development Conference,

Legal and Development Implications of International Land Acquisitions, Kyoto, Japan,

30-31 May 2013.

Sub Decree on Modification of the Sub Decree on Economic Land Concession

2008.LICADHO, http://www.licadho-cambodia.org/land_concessions/maps/map-

overview-small.jpg (accessed 24 July 2015).

Men Prachvuthy, Impacts of Economic Land Concessions on the Livelihoods of

Indigenous Communities in Northeast Provinces of Cambodia, March 2011.

Ministry of Agriculture Forestry and Fisheries, Annual Report,

2014.http://www.maff.gov.kh/reports/68-annualreport/1268-2015-05-28-07-02-59.html

(accessed 27 July 2015).

Ministry of Land Management, Urban Planning and Construction, Land Management and

Administration Project (LMAP) (2004).

NGO Forum on Cambodia, Statistical Analysis on Land Disputes in Cambodia, 2010.

Phnom Penh, June 2011.

NGO Forum on Cambodia, Statistical Analysis on Land Disputes in Cambodia, 2013.

Phnom Penh, September 2014.

Open Development of Cambodia,

http://www.opendevelopmentcambodia.net/briefing/economic-land-concessions-elcs/

(accessed 24 July 2015).

Royal Government of Cambodia, Land Law, 30 August2011.

Royal Government of Cambodia, National Strategic Development Plan Update 2009-

2013.

Royal Government of Cambodia, Protected Area Law(2008).

Royal Government of Cambodia, Sub-decree No. 48 on Sporadic Land Registration,

2002.

Royal Government of Cambodia, Sub Decree on Economic Land Concession, No. 146

ANK/BK, 27.12.2005.

Royal Government of Cambodia,Sub-decree No.83 on the Procedures of Registration of

Land of Indigenous Communities, ANK/BK, (09 June 2009).

World Bank data http://data.worldbank.org/country/cambodia (accessed 27 July 2015).

18

ឧបសមព័នធ Appendix 1: Economic Land Concessions in Mondulkiri Province

No

.

Concessionaire name Location

(district)

Area

(hectar

es)

Type of

crop

Date of

contract

1 Covyphama Co., Ltd. PichChreada 5,345 rubber 17.02.200

8

2 DakLakMondulkiri Rubber

Development

PichChreada,

OuReang,

KohNhek

4,162 rubber 04.07.200

8

3 KhaouChuly Development

(KCD)

PichChreada 2,346 rubber 08.10.200

8

4 Seang Long Green Land

Investment (Cambodia)

Co., Ltd.

KeoSeyma,

PichChreada

7,000 rubber

and

acacia

08.12.200

8

5 Land & Developing

(Cambodia)

KeoSeyma,

PichChreada

7,000 rubber

and

acacia

08.12.200

8

6 Unigreen Resources Co,

Ltd.

KohNhek

8,000 rubber 03.04.200

9

7 DCT Group KohNhek

4,000 rubber 18.03.200

9

8 Mo Hy Pa MasuOrn

Cambodia JV

KeoSeyma 7,800 rubber

and

jatropha

29.01.201

0

9 Huor Ling (Cambodia)

International

OuReang,

SenMonorom

8,400 pine 05.05.201

0

10 Pacific Lotus Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,014 rubber 09.09.201

1

11 Pacific Pearl Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,614 rubber 09.09.201

1

12 Pacific Grand Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,656 rubber 09.09.201

1

13 Pacific Pride Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,773 rubber 09.09.201

1

14 BenhHoeurkKratie

Rubber 1 Company

Limited

KeoSeyma 8,926 rubber 24.01.201

1

Total 101,036

Source: Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries (MAFF) http://www.maff.gov.kh/

accessed 24 July 2015.

Appendix2: Economic Land Concessions in Mondulkiri Province

19

N

o.

Concessionaire name Locatio

n

Area Invest

ment

intenti

on

Inves

tor

count

ry

Direct

or

nation

ality

Contra

ct

date

1 Covyphama Co., Ltd. PichChre

ada

5,345 rubber Camb

odia

Cambo

dian

17.02.

2008

2 DakLakMondulkiriAphivat

hCaouthcouch

PichChre

ada,

OuReang

,

KohNhek

4,162 rubber Not

found

Not

found

04.07.

2008

3 Varanasi (KhaouChuly

Development)

PichChre

ada

2,346 rubber Not

found

Not

found

08.10.

2008

4 Seang Long Green Land

Investment (Cambodia)

Co., Ltd.

PichChre

ada,

KeoSey

ma

7,000 rubber

and

acacia

China Chinese Not

found

5 Land & Developing

(Cambodia)

Pich

Chreada

and

KeoSey

ma

7,000 rubber

and

acacia

China Chinese 08.12.

08

6 Unigreen Resource KohNhek 8,000 rubber China Chinese 03.04.

2009

7 D.T.C (Group) PichChre

ada

4,000 rubber Camb

odia

Cambo

dian

18.03.

2009

8 Mo Hy Pa MasuOrn

Kampuchea Co., Ltd.

KeoSey

ma

7,800 rubber Not

found

Malaysi

an

29.01.

2010

9 Hour Ling (Cambodia)

International Insurance

OuReang

,

SenMono

rom

8,400 pine China Chinese 05.05.

2010

1

0

Pacific Lotus Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,014 rubber Not

found

Not

found

09.09.

2011

1

1

Pacific Pearl Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,614 rubber Not

found

Not

found

09.09.

2011

1

2

Pacific Grand Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,656 rubber Vietna

m

Not

found

09.09.

2011

1

3

Pacific Pride Joint-Stock

Company Limited

KohNhek 9,773 rubber Vietna

m

Not

found

09.09.

2011

1

4

BenhHoeurkKratie Rubber

1 Company Limited

KeoSey

ma

8,926 rubber Vietna

m

Vietna

mese

24.10.

2011

1

5

Eastern Rubber

(Cambodia)

KeoSey

ma

10,00

0

Not

found

Not

found

24.10.

2011

1

6

HengHeanSiv Chan Tour

Trading Co., Ltd.

PichChre

ada,

SenMono

rom,

OuReang

4,000 rubber

and

other

crops

Not

found

Not

found

Not

found

20

1

7

Investment and

Development Dai Nam

(Cambodia) J.S.C Ltd.

KeoSey

ma

8,685 agro-

industry

crops

Not

found

Not

found

Not

found

1

8

Investment and

Development Dai Thanh

(Cambodia) J.S.C Ltd.

Not

found

8,708 Not

found

Not

found

Not

found

Not

found

1

9

Kasekam Khmer Angkor

Co., Ltd.

Not

found

9,160 agro-

industry

crops

and

rubber

Camb

odia

Not

found

Not

found

2

0

L K I construction Co.,

Ltd.

Not

found

5,559 agro-

industry

crops

Not

found

Not

found

Not

found

2

1

Lim Royal Joint Stock

Company Limited

Not

found

9,068 agro-

industry

crops

Camb

odia

Not

found

Not

found

2

2

Master K Son Co., Ltd. Not

found

9,892 rubber Not

found

Not

found

Not

found

2

3

Mega First Corporation

Berhad (MFCB)

Not

found

9,477 Agro-

industry

,

ecotouri

sm and

SEZ

Malay

sia

Not

found

Not

found

2

4

MondulAgri-Resource Co.,

Ltd.

KohNhek 9,100 rubber Not

found

Cambo

dian

25.09.

2009

2

5

RetthyKiriSeyma Cp., Ltd. KeoSey

ma

5,000 rubber

and

agro-

industry

Not

found

Not

found

Not

found

2

6

Sethikula Co., Ltd. PichChre

ada

4,273 rubber Camb

odia

Not

found

Not

found

2

7

Veranasi (KhaouChuly

Development)

PichChre

ada

2,705 rubber Franc

e

Not

found

Not

found

2

8

Wuzhishan L.S Group OuReang

,

SenMono

rom

10,00

0

processi

ng

factory

China Chinese 30.12.

2005

2

9

K Peace Investment

(Cambodia) Co., Ltd.

Not

found

500 agro-

industry

crops

and

rubber

Not

found

Not

found

Not

found

3

0

Sitthi Agriculture

Plantation Co., Ltd.

PichChre

ada

522 Rubber Not

found

Not

found

Not

found

3

1

Villa Development Co.,

Ltd.

PichChre

ada

825 Not

found

Not

found

Not

found

Not

found

Total 208,

21

510

Source: Open Development Cambodia

http://www.opendevelopmentcambodia.net/company-profiles/economic-land-

concessions/ (accessed 28 July 2015).