Chuyên đề: Làm phim – phần 1

Chuyên đề: Làm phim (Filmmaking)

Phần 1: Quy trình làm phim

Làm phim (filmmaking) là quá trình tạo ra một bộ phim, từ ý tưởng

ban đầu tới viết kịch bản, quay phim, biên tập và cuối cùng là phân phối.

Thông thường, nó cần một số lượng người và có thể diễn ra trong vài tháng

hoặc thậm chí là vài năm. Nó có thể diễn ra ở bất kì nơi nào trên thế giới,

trong bất kì bối cảnh kinh tế, chính trị, xã hội nào; sử dụng nhiều công nghệ

và kĩ thuật khác nhau.

Quá trình làm phim bao gồm 5 giai đoạn chính:

1. Phát triển ý tưởng (Development). Người ta sẽ viết một kịch

bản và phác thảo một kế hoạch khả thi, chi tiết cho một bộ phim.

2. Tiền kì (Pre-production). Những chuẩn bị cho việc quay phim,

thuê các thành phần của đoàn làm phim, chọn địa điểm, xây dựng bối cảnh.

3. Sản xuất (Production). Quay các cảnh quay thô của bộ

phim (chưa được biên tập).

4. Hậu kì (Post-production). Bộ phim được biên tập; các hiệu

ứng âm thanh, nhạc và kĩ xảo được thêm vào và bộ phim được hoàn tất.

5. Bán và phân phối (Sales and distribution). Một nhà phân phối

mua bộ phim và đưa nó tới khán giả.

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

1. Phát triển ý tưởng

Đây là giai đoạn mà một ý tưởng được chuyển thành kịch bản.

Nhà sản xuất của bộ phim sẽ tìm một câu truyện (có thể lấy từ các cuốn

sách, các vở kịch, các bộ phim khác, các ý tưởng gốc v.v…). Khi chủ đề

được xác định, người ta sẽ chuẩn bị một bản tóm tắt. Tiếp theo sẽ là

bước phác thảo, tức là chia nhỏ câu truyện ra thành các cảnh có lời

thoại, tập trung vào cấu trúc mang tính kịch. Tiếp theo, người ta chuẩn bị

một bản xử lí tình huống phim. Đây là một bản mô tả câu truyện dài

khoảng 25-30 trang, kèm theo tiết tấu và những đặc điểm của nó, cùng một

số đoạn hội thoại nhỏ và lời ghi chú của đạo diễn, thông thường còn có

thêm một số bản vẽ minh họa để giúp hình dung được những điểm chính của

phim.

Sau đó người ta sẽ viết kịch bản cho phim trong thời gian vài

tháng. Nó cũng có thể được chỉnh sửa vài lần để tăng thêm kịch tính, sự rõ

ràng dễ hiểu, kết cấu, nhân vật, lời thoại và phong cách chung.

Tuy nhiên, các nhà sản xuất thường bỏ qua các bước trước để bắt

tay ngay vào việc khai thác các kịch bản được chuyển lên sau khi đã trải

qua một công đoạn gọi là script coverage (tạm dịch: đánh giá tổng quan

kịch bản). Cũng vào lúc này, người ta có thể liên hệ với một nhà phân

phối phim để đánh giá về thị trường phù hợp và khả năng thu lợi nhuận

của phim. Các nhà phân phối tại Holywood sẽ chọn một phương án thiết

thực nhất và tính tới các yếu tố như thể loại phim, đối tượng khán giả, sự

thành công của các phim cùng thể loại trước đây, các diễn viên có thể

tham gia vào phim và các đạo diễn tiềm năng cho bộ phim. Tất cả

những yếu tố này có thể tăng độ hấp dẫn của bộ phim, qua đó thu hút

nhiều khán giả trong quá trình chiếu tại rạp. Tất nhiên không phải phim

nào cũng thu được nhiều lợi nhuận khi ra rạp, do đo người ta cũng phải

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

tính tới việc phát hành đĩa DVD, VCD cũng như việc bán quyền phân

phối ra toàn thế giới.

Tiếp theo là một bản giới thiệu ngắn gọn về phim (bằng lời hoặc

hình ảnh) sẽ được chuẩn bị và giới thiệu cho những người định bỏ vốn

làm phim. Nếu nó được chấp nhận thì sẽ có một khoản tiền để làm phim

sẽ được đưa ra, thường đến từ các hãng phim lớn hay hội đồng phim

hoặc các nhà đầu tư độc lập. Sau đó người ta sẽ thảo luận về việc làm

phim và kí kết các hợp đồng.

2. Giai đoạn tiền kì

Trong giai đoạn này, người ta sẽ lên kế hoạch và phác thảo một

bộ phim. Một công ty sản xuất được hình thành và một phòng sản xuất

được thiết lập. Quá trình sản xuất sẽ được minh họa bằng hình ảnh.

Người ta cũng sẽ tính toán kinh phí sản xuất của bộ phim.

Tiếp theo, nhà sản xuất sẽ tuyển đội ngũ làm phim. Thể loại của

phim, kinh phí sản xuất sẽ quyết định số lượng và loại hình của đội ngũ

làm phim được sử dụng trong quá trình làm phim. Nhiều phim bom tấn

của Hollywood cần một số lượng diễn viên và thành phần làm phim lên

tới hàng nghìn người, trong khi các bộ phim có kinh phí thấp hay

những phim độc lập thì chỉ cần một đội ngũ làm phim nhỏ, có khi

chỉ có 10 người. Các vị trí chính trong một đoàn làm phim thường

bao gồm:

- Đạo diễn: chỉ đạo diễn xuất và sáng tạo các chi tiết của phim.

- Trợ lí đạo diễn (AD): quản lí lịch diễn và công tác hậu cần cho

quá trình sản xuất, ngoài ra còn một số nhiệm vụ khác.

- Phụ trách casting: tìm các diễn viên phù hợp cho các vai

trong phim. Thường thì đạo diễn cũng tham gia các buổi thử vai. Các

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

diễn viên chính được chọn thường là những người có tên tuổi hoặc là

ngôi sao.

- Phụ trách địa điểm: tìm và quản lí các địa điểm quay phim.

- Giám đốc sản xuất: quản lí kinh phí sản xuất và lịch trình sản

xuất. Người này cũng thay mặt phòng sản xuất để báo cáo với những

người quản lí của hãng phim hoặc những người bỏ vốn làm phim.

- Phụ trách hình ảnh (DP hoặc DOP): thiết kế hình ảnh cho bộ

phim. Người này phải cộng tác với đạo diễn, phụ trách âm thanh và trợ lí

đạo diễn.

- Phụ trách nghệ thuật: phụ trách phòng nghệ thuật, nơi tạo ra

các đạo cụ làm phim, trang phục và cung cấp việc trang điểm và làm tóc.

- Thiết kế sản xuất: tạo ra các đạo cụ cho quá trình làm phim.

- Minh họa sản xuất: đây là người tạo ra các hình ảnh để giúp đạp

diễn và người thiết kế sản xuất truyền đạt ý tưởng của mình tới nhóm sản

xuất.

- Thu thanh: phụ trách thu những âm thanh quá trình làm phim.

- Thiết kế âm thanh: tạo ra các âm thanh mới và nâng cao âm

thanh của bộ phim

- Nhà soạn nhac: tạo ra các bản nhạc được dùng trong phim.

- Biên đạo múa: tạo ra và sắp xếp các bước di chuyển hoặc điệu

nhảy. Các bộ phim hành động thì sẽ có chỉ đạo võ thuật.

3. Sản xuất

Đây là giai đoạn bộ phim được hình thành và bấm máy. Người ta sẽ

tuyển thêm các vị trí khác trong đoàn làm phim như: quản lí tài sản, giám

sát kịch bản, trợ lí đạo diễn, biên tập âm thanh, biên tập hình ảnh. Phòng

sản xuất sẽ có trách nhiệm tuyển thêm bất kì vị trí nào mà bộ phim cần có.

Một ngày quay phim thường bắt đầu bằng việc trợ lí đạo diễn thông

báo về lịch quay. Người ta sẽ dựng bối cảnh để quay và sắp xếp đạo cụ.

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

Trang thiết bị ánh sáng, thu âm và camera cũng được lắp đặt. Cùng lúc đó,

các diễn viên được hóa trang, làm tóc và mặc trang phục phù hợp với cảnh

quay.

Các diễn viên sẽ diễn lại lời thoại và bước di chuyển cùng với

đạo diễn. Tiếp đó, những người phụ trách hình ảnh và âm thanh cũng sẽ

thống nhất lại với đạo diễn. Cuối cùng, cảnh quay được bấm máy với

những chuỗi cảnh (quay một lần liền mà không dừng máy) mà đạo diễn

quyết định.

Mỗi một chuỗi cảnh đều tuân theo một quy trình và được biểu thị

trên một tấm bảng (gọi là clapperboard), nhằm giúp được người biên

tập nắm được vị trí của các chuỗi cảnh trong giai đoạn hậu kì. Trên

tấm bảng ghi cảnh quay, chuỗi cảnh, đạo diễn, phụ trách hình ảnh, ngày

và tên của bộ phim. Nó thường được giơ lên trước máy quay khi bắt đầu

quay. Tấm ảnh này còn giúp đồng bộ hóa các cảnh phim với phần âm

thanh thu được.

Sau đó đạo diễn sẽ quyết định xem chuỗi cảnh đó có được không

hay phải quay lại. Người giám sát kịch bản và nhóm âm thanh & camera

sẽ ghi chuỗi cảnh vào các tờ báo cáo. Mỗi tờ báo cáo này ghi lại các lưu ý

quan trọng về kĩ thuật của mỗi chuỗi cảnh.

Khi việc quay cảnh phim kết thúc, đạo diễn sẽ tuyên bố “nghỉ” và

các thành viên đoàn làm phim sẽ tháo dỡ các thiết bị dùng cho cảnh quay

đó. Đạo diễn cũng thông qua lịch quay của ngày tiếp theo và người ta

sẽ gửi một bản báo quá tiến trình quay hàng ngày cho phòng sản xuất.

Trong bản báo cáo này có kèm những tờ báo cáo của các nhóm kịch

bản, âm thanh và camera. Người ta cũng gửi “Call sheet” (tạm dịch:

giấy gọi) cho diễn viên và thành viên của đoàn làm phim để thông

báo thời gian và địa điểm của ngày quay tiếp theo.

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

Một mẫu Call sheet.

Sau khi toàn bộ bộ phim đã được quay xong, hoặc kết thúc giai

đoạn sản xuất, phòng sản xuất sẽ tổ chức một bữa tiệc để cám ơn

những nỗ lực của diễn viên và thành viên của đoàn làm phim.

4. Hậu kì

Ở giai đoạn này, toàn bộ các cảnh quay của bộ phim sẽ được người

biên tập, tập hợp lại.

Công việc đầu tiên của người biên tập phim là dựng một bản “cắt

thô” lấy từ các cảnh quay. Mục đích của việc làm này là nhằm lựa chọn

và sắp xếp những cảnh quay tốt nhất. Bước tiếp theo là dựng bản “cắt

tinh” bằng cách cho tất cả cả các cảnh được chiếu một cách chậm rãi

trong một cốt truyện không liền mạch. Tiếp đến là sắp xếp, tức là quá

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

trình cắt ngắn các cảnh quay tới từng phút, từng giây, thậm chí là tới

từng khung hình, cũng được thực hiện lúc này. Sau khi bản “cắt tinh”

được chiếu và được đạo diễn duyệt, bộ phim sẽ được “khóa”, nghĩa là sẽ

không còn có thay đổi gì nữa. Tiếp đó, đạo diễn sẽ tạo ra các danh sách

biên tập (edit list). Các danh sách này xác định nguồn và khung hình

của mỗi cảnh quay trong bản “cắt tinh”.

Khi đã được “khóa”, bộ phim sẽ được chuyển cho bộ phận âm

thanh để làm các sound track. Các phần thu tiếng sẽ được đồng bộ hóa và

phần hòa âm được tạo ra. Phần hòa âm bao gồm các hiệu ứng âm thanh,

âm thanh nền, ADR (automated dialogue replacement – thay thế lời

thoại tự động), lời thoại, walla (một hiệu ứng âm thanh mô phỏng tiếng

xì xào của đám đông), và nhạc.

Cuối cùng, bộ phim sẽ được chiếu thử cho một số khán giả

xem, bất kì phản hồi nào cũng có thể khiến bộ phim được quay thêm

một số cảnh hoặc biên tập lại.

5. Phân phối

Đây là giai đoạn cuối cùng, tức là lúc bộ phim được phát hành

để chiếu ngoài rạp hoặc phát hành dưới dạng đĩa DVD, VCD hoặc băng

VHS (mặc dù băng VHS không phổ biến như hai loại kia). Nếu được

chiếu rạp nó sẽ được sao thành nhiều bản. Người ta cũng quảng cáo

cho phim thông qua poster, trailer hay các hình thức quảng cáo khác.

Đi kèm với việc chiếu phim là một bữa tiệc ra mắt, thông cáo báo

chí, các buổi phỏng vấn, các buổi chiếu trước cho giới báo chí hoặc/và

tại các liên hoan phim. Ngoài ra, còn có một website được tạo kèm

với bộ phim. Phim sẽ được chiếu tại các rạp đã được lựa chọn và

sau đó vài tháng sẽ phát hành dưới dạng DVD. Bản quyền phân phối

phim và DVD cũng được bán để phân phối trên toàn thế giới. Lợi nhuận

Chuyên đề: Làm phim – phần 1

sẽ được chia giữa nhà phân phối và công ty sản xuất phim.