naam

Datumwerkblaadje 3

mijnwetenschappelijke

experimenten

het spijsverteringsstelsel

experiment 1: het SpeekSelmateriaal:• citroensap of azijn

onderzoekSvraag: water in de mond krijgen, bestaat dat echt?

experiment:neem een fl esje met citroensap of azijn. Houd het fl esje onder je neus en adem

diep in via je neus.

• wat gebeurt er in je mond?

• waarom denk je dat dit gebeurt?

experiment 2: het Slikken

materiaal: /

onderzoekSvraag: adem in en slik, lukt dit terzelfdertijd?

experiment: slik je speeksel gedurende enkele ogenblikken niet in.

probeer nu terzelfdertijd in te ademen en door te slikken.

• wat merk je op?

• Hoe kan je dit uitleggen? (denk aan het onaangename gevoel als je eten ‘in

het verkeerde keelgat schiet’)

Uitleg: Behalve als je neus verstopt is, krijg je water in je mond! Maar waarom? In je mond heb je speekselklieren, wanneer je neus de geur van eten opvangt, beginnen deze klieren speeksel aan te maken. Dit speeksel helpt je om je eten zachter te maken en door te slikken, om je tanden te beschermen tegen zuren die in je eten zitten, om bacteriën te bestrijden en nog een hele hoop andere dingen! Maar, het speeksel helpt je vooral om je voedsel af te breken in kleinere stukjes (voedingsstoffen). De hoeveelheid speeksel dat je mond aanmaakt hangt af of je voedsel ruikt dat je wel of niet graag eet. Wist je dat als je slaapt, je bijna geen speeksel aanmaakt?

Uitleg: We hebben twee verschillende ‘buisjes’ in onze keel. De slokdarm en de luchtpijp. Onze luchtpijp dient om zuurstof die we inademen naar de longen te vervoeren. De slokdarm dient om ons voedsel dat we opeten naar onze maag te brengen. De slokdarm is uitgerust met een klein klepje dat ervoor zorgt dat er geen eten door het verkeerde buisje gaat. Dus nadat we geslikt hebben gaat dit klepje terug dicht. Maar, als we ons verslikken, ‘schiet je eten dus in het verkeerde keelgat’, dat wil zeggen dat dit klepje zijn werk niet goed heeft gedaan en dat er eten door het verkeerde buisje is gegaan. Wat gebeurt er als je je verslikt? Moet je hoesten? Dat is normaal, je lichaam probeert om de indringer uit je luchtpijp te krijgen.

werkblaadje 3 b

experiment 3: het doorSlikkenmateriaal: /

onderzoekSvraag: ik houd mijn tong vast.

experiment:neem je tong tussen duim en wijsvinger, houd ze goed vast en probeer door te

slikken.

• wat merk je op?

• probeer dit uit te leggen?

experiment 4: de reiS van onze voeding

materiaal: • 2 of 3 pingpong-, of andere kleine, balletjes van gelijkaardige grootte

• nylon kous (open aan beide uiteinden)

onderzoekSvraag: Hoe verloopt de reis van onze voeding door ons lichaam?

experiment:we kunnen even goed verteren of we nu rechtstaan of neerliggen.

we kunnen dus weten dat het niet dankzij de zwaartekracht is dat ons

eten van onze mond naar de anus gaat.

> maar, als het niet door de zwaartekracht is, hoe gaat het eten dan van

onze mond naar onze maag en van onze maag naar de darmen?

a. stel enkele hypotheses op.

b. Voer volgend experiment uit: neem de pingpong-, of andere,

balletjes en steek ze in het begin van de nylon kous. Zoek nu

uit hoe je de balletjes van het begin naar het einde van de

kous kunt laten bewegen terwijl je deze horizontaal houdt.

Uitleg: Onze tong helpt ons door te slikken door ons eten richting de achterkant van onze mond te duwen naar de slokdarm. Je tong vasthouden terwijl je doorslikt lukt dus niet omdat je tong de neiging heeft om naar achter te gaan wanneer je slikt.

Uitleg: De beweging die er voor zorgt dat ons voedsel zich door ons lichaam beweegt heet de ‘peristaltiek’. De slokdarm en de darmen vernauwen zich op verschillende plaatsen om het voedsel te verplaatsen.

werkblaadje 3 c

neem je tong tussen duim en wijsvinger, houd ze goed vast en probeer door te

experiment 5: wat haalt onS lichaam uit het voedSel dat we eten?

materiaal: • een blaadje sla

• azijn

• een kom

onderzoekSvraag: in wat verandert ons voedsel in ons lichaam?

experiment: a. formuleer je hypotheses.

b. Voer volgend experiment uit: neem een kom en leg er een blaadje sla in.

Voeg azijn toe, zodat de sla volledig ondergedompeld is.

• wat gebeurt er?

• beeld je in dat je een blaadje sla eet. blijft dit hetzelfde gedurende de reis

door het spijsverteringsstelsel? Hoe verandert het in je lichaam?

• met welke stof in ons lichaam kunnen we de azijn vergelijken?

Uitleg: Het blaadje sla wordt volledig zacht, zwart en krimpt. Verschillende van onze organen (de maag, de lever en de pancreas) maken zuren, spijsverteringssappen genoemd, aan. Deze hebben een gelijkaardig effect op ons eten als de azijn op het blaadje sla. Ze vallen het voedsel aan om het op te lossen en heel klein te maken. Na deze transformatie, is het voedsel veranderd in ‘voedingsstoffen’. Maar daar hebben we het later nog over.

werkblaadje 3 c

Uitleg: De koffi e stelt het eten voor dat zich in de dunne darm (fi lter) bevindt, nadat het door de maag ge-passeerd is. De spijsverteringssappen die het voedsel oplossen en afbreken in voedingsstoffen worden voorgesteld door het water. De opgeloste koffi e die door de fi lter loopt symboliseren de voedingsstoffen die door de darmwand van de dunne darm passeren. Deze voedingsstoffen worden opgevangen door het bloed (de bokaal), het bloed loopt vervolgens door het hele lichaam om de voedingsstoffen naar de verschillende lichaamsdelen en organen te brengen. De overblijvende koffi e, ten slotte, komt overeen met de afvalstoffen die achterblijven in de dunne darm en die hun weg verder zetten naar de dikke darm, waar ze wachten om langs de anus terug naar buiten te gaan.

experiment 6: hoe gebruikt onS lichaam onze voeding

materiaal: • koffi efi lter

• gemalen koffi e

• een klein fl esje water

• bokaal of plastic potje

onderzoekSvraag: Hoe gebruikt ons lichaam onze voeding?

experiment:Dankzij de spijsverteringssappen van onze maag, lever en

pancreas, breekt ons lichaam het eten af in heel kleine stukjes

die we voedingsstoffen noemen. maar hoe absorbeert ons lichaam deze voedingsstoffen

om te voldoen aan zijn behoeften?

• Voer volgend experiment uit: neem een koffi efi lter en doe er wat gemalen koffi e in.

Zet een bokaal of een plastic pot onder de fi lter. giet het water in de fi lter. De koffi e

lost op en loopt door de fi lter. er blijft een rest koffi e over in de fi lter.

• als je weet dat de fi lter de dunne darm voorstelt, die een darmwand heeft die even

doorlaatbaar is als de fi lter, en het water de spijsverteringssappen voorstelt.

wat stelt de koffi e voor?

• met wat kunnen we de opgeloste koffi e vergelijken die door de fi lter is gelopen?

• wat stelt de bokaal voor als je weet dat de fi lter de darmwand van de dunne darm

voorstelt?

• ten slotte, wat zou de overblijvende koffi e in de fi lter kunnen voorstellen?

werkblaadje 3 d

Speeltijd! woordzoeker, het SpijSverteringSStelSel

Vind en onderlijn de onderstaande woorden in het raster.

De woorden staan van links naar rechts, van onder naar boven en diagonaal.

VoeDsel slikken monD bloeDsomloop Vertering afValstoffen DarmwanD

maag leVer neus tong kauwen VoeDingsstoffen organen

slokDarm pancreas peristaltiek speeksel klier sappen

l a S n x S r p S j m v f t p

e t k p e x a b p e r a e r S

v m g r p u f c v e n c a S w

e r v o e d S e l t c w S g p

r t d o r g a n e n m o n d a

v o e d i n g S S t o f f e n

e i v t S p e e k S e l i j c

q v e r t e r i n g i o a i r

k e z d a r m w a n d w S l e

a f v a l S t o f f e n S f a

u n r q t t w S t o n g a j S

w f S l i k k e n u t l p e S

e b l o e d S o m l o o p u o

n S l o k d a r m k l i e r u

l a x d t i e o f f e n n S g

werkblaadje 3 e

oefening:met de kennis die je opgedaan hebt kan je nu proberen om onderstaand schema aan te

vullen aan de hand van volgende woorden:

monD, bloeD, Dunne Darm, slokDarm, organen, VoeDingsstoffen, maag,

Dikke Darm, anus.

Voedsel

uitwerpselen (afvalstoffen)

bloedsomloop

énergie(spieren, ...)

werkblaadje 3 f