ministria e arsimit, shkencës dhe teknologjisë · web viewinstalimet elektrike të avancuara 2 c...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

ARSIMI PROFESIONAL

Programi mësimor(Modulet profesionale)

Programi pilot

Instalues elektrikShkalla III

Redaktorë profesional: Mr. Art. Luljeta Belegu Demjaha, zyrtare në Sektorin për Arsim Profesional, MASHT Alqi Mustafai, Ekspert i Arsimit Profesional, Instituti i Studimeve Pedagogjike në Tiranë

Ballinën e punoi:Mr. Art. Bujar Demjaha

Shtypi:...

2

udhëimi administrative

3

I. Parathënie

Nё kuadёr tё reformave nё arsim, Ministria e Arsimit, Shkencёs dhe e Teknologjisё (MASHT) po zbaton procesin e ndyshimeve edhe nё Arsimin Profesional (AP)...

4

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit profesional për profilin “Instalues elektrik”, kl. 13

III. Modulet profesionale për profilin “Instalues elektrik”, kl. 13

A - Module profesionale të përbashkëta

1. Vizatimi me kompjuter1. Ndërmarrësia2. Mbrojtje mjedisi

B – Module profesionale të profilit 1. Elektronika dhe udhëheqja2. Instalimet elektrike të avancuara 13. Instalimet elektrike të avancuara 2

C - Module profesionale zgjedhore

1. Rrjetet elektrike dhe largpërçuesit2. Matjet në instalimet elektrike3. Teknika e sigurimit në instalimet elektrike

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

5

Korniza e programit profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi pilot

Instalues elektrikKlasa 13, Shkalla III

7

II. Korniza e programit profesional

Lëmia: ElektroteknikëProfili: Instalues elektrikShkalla: IIIKlasa: 13

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin në profilin Instalues elektrik, shkalla III.

1. Struktura e shkollimit për profilin Instalues elektrik, shkalla III

Arsimimi në profilin Instalues elektrik, klasa 13, trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, si shkallë e tretë e këtij shkollimi. Shkalla e tretë e arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor pas përfundimit të shkallës së dytë, i përgatit nxënësit për të fituar një nivel më të lartë të kualifikimit profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punëtorit të kualifikuar me shkathtësi të larta dhe mundëson arsimimin e mëtejshëm në shkolla post-sekondare ose në universitete.Plani mësimor i profilit Instalues elektrik, shkalla III, është i strukturuar në lëndë të përgjithshme dhe module profesionale, si më poshtë:- Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) bëjnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore për proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e instaluesit elektrik, si dhe i aftësojnë ata me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

- Lëndët e përgjithshme zgjedhore lehtësojnë orientimin e nxënësve për shkollim të mëtejshëm dhe i ndihmojnë ata në plotësimin e kërkesave të pranimit në universitete.

- Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale zgjedhore mundësojnë ngritjen e nivelit profesional të nxënësve në profesionin e instaluesit elektrik.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit për profilin Instalues elektrik, shkalla III

Qëllimi kryesor i shkollimit për profilin Instalues elektrik, shkalla III, është zhvillimi i mëtejshëm i personalitetit të nxënësve per t’u integruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi i mëtejshëm te nxënësit i ndjenjës së vetbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gadishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkollimi profesional në shkallën III, si vazhdimësi e shkallës I dhe shkallës II, tu krijojë nxënësve:

8

- Mundësi të përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme per të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për tu njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën e instalimeve elektrike;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm per rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjen e disiplines, kuriozitetin itelektual dhe vlerat morale;- Kushte për tu zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.- Mbështetje pёr tё çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë

përgjegjësi në proçesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional. - Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjelltë nëpërmjet

përvojes së punës praktike.- Mundësi për tu njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Europian.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi për profilin Instalues elektrik, shkalla III

Shkollimin profesional për Instalues elektrik, shkalla III mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses shkallën II të këtij profili profesional dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të vazhduar më tej shkollën e mesme të lartë.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur profilin profesional të Instaluesit elektrik, shkalla III, janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

1. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin Instalues elektrik në shkallën III, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit post-sekondar për arritjen e nivelit të teknikut në instalimet elektrike si dhe mundëson kalimin e tyre në studime universitare.

2. Mundësitë e punësimit

Shkollimi në profilin Instalues elektrik, shkalla III, në vazhdimësi të shkallës I dhe II të këtij profili, i referohet punimeve të instalimeve elektrike në sektorin e ndërtimeve që janë aktuale dhe shihen me përparësi edhe për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga këto, instaluesi elektrik i shkallës III mund të punësohet në ndërmarrje që kryejnë punime të instalimeve elektrike ose mirëmbajtje të rrjetave elektrike ekzistuese, ose mund të vetëpunësohet si instalues elektrik në këtë sektor, duke punuar sipas kërkesave të klientëve. Si instalues elektrik me shkathtësi të larta, në përfundim të këtij shkollimi dhe pas një përvoje pune, nxënësi mund të krijojë një bisnes të vetin në këtë sektor të rëndësishëm të shërbimeve dhe të punësojë të tjerë në të. .

9

II. Kompetencat që fitojnë nxënësit në përfundim të shkollimit për profilin Instalues elektrik, shkalla III.

1. Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin Instalues elektrik, shkalla III, do të zhvillojë akoma më tepër te nxënësit kompetencat e përgjithshme të fituara në shkallën I dhe shkallën II, të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin me më efektivitet të programit mësimor, në zhvillimin në nivel më të lartë të kompetencave profesionale, si dhe në integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:

- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

- Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve efektive dhe efiçiente të problemeve që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kuadrin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.- Të tregojë vet-kontroll dhe pavarësi në vendim-marrje gjatë ushtrimit të veprimtarisë së

tij profesionale. - Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gadishmërinë e vullnetin për një

të nxënë që do të zgjatë gjithë jetën.- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.- Të kryejë vlerësime dhe vet-vlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të

përmirësuar dhe çuar më tej arritjet. 2. Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit njëvjeçar në profilin profesional Instalues elektrik, shkalla III, nxënësi do të zhvillojë në një nivel më të lartë kompetencat profesionale të fituara në shkallën II të këtij profili, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera që lidhen me modulet profesionale të detyruara, si më poshtë:

- Të përdorë kompjuterin për paraqitjen grafike të detaleve të ndryshme, në nivelin e pranuar ndërkombëtarisht (ECDL).

- Të paraqesë informatat dalëse nga procesi i vizatimit me kompjuter.- Të bëjë përgatitjen, me ndihmen e kompjuterit, të dokumentacionit të nevojshëm.- Të përdorë elemente elektronike, qarqeve PLC dhe elemente të ndryshme të SRA në

kontrollim dhe udhëheqje.

10

- Të kryejë instalime elektrike të tabelave komanduese për lëshimin në punë të motorëve asinkron trefazorë.

- Të kryejë instalime elektrike me anë të elementeve të ndryshme të SRA.- Të kryejë instalime elektrike të rrjetit kompjuterik.- Të instalojë sistemin e zërimit në objekte të ndryshme.- Të vendosë sistemin e videokamerave në objektet e rëndësisë së veçantë.- Të instalojë pajisjet për thirrjen e motrës medicinale nga pacienti në spitale.- Të realizojë skema të instalimeve elektrike të pajisjeve ndriçuese fluoreshente.- Të kryejë instalime elektrike të ndriçimit me sistemin DALI.- Të kryejë instalime elektrike me anë të PLC (ndriçimi i shkallëve, dyer të hyrjes, zile të

shkollës, etj).- Të përgatitë projekte të instalimeve elektrike të thjeshta.- Të kryejë llogaritje të parapara me projektin e instalimeve elektrike të thjeshta;- Të respektojë legjislacionin për profesioninin e instaluesit elektrik- Të ruajë dhe mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës.- Të kujdeset për mjedisin e punës.- Të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të mbrojtjes në punë.- Të kryejë veprime që lidhen me funksione udhëheqëse të ndërmarrjes.- Të ndërmarrë veprimtari për ruajtjen e mjedisit të punës.

Nëse nxënësi përzgjedh edhe module profesionale zgjedhore nga ato të cilat i përmban plani mësimor, ai do të ketë mundësinë të përfitojë edhe kompetenca të tjera që lidhen me këto module, si më poshtë:Kompetenca që lidhen me modulin “Rrjetet elektrike dhe largpërçuesit“:- Të përshkruajë mënyrën e bartjes dhe shpërndarjes së energjisë elektrike.- Të përshkruajë si është i ndërtuar rrjeti elektrik ajror dhe nëntokësor (kabllor).Kompetenca që lidhen me modulin “ Matjet në instalimet elektrike“:- Të përdorë instrumente elektrike matëse analoge dhe digjitale.- Të kryejë matje të sakta në instalimet elektrike.Kompetenca që lidhen me modulin “ Teknika e sigurimit në instalimet elektrike“:- Të respektojë rregullat e mbrojtjes në punë gjatë ndërtimit dhe mirëmbajtjës së rrjeteve

elektrike.- Të marrë masat e duhura për mbrojtjen nga goditja e rrymës elektrike.- Të analizojë dhe zbatojë skema të ndryshme të teknikës së sigurimit në instalimet

elektrike.

11

III. Plani mësimor për profilin Instalues elektrik, klasa 13

Nr LENDET DHE MODULET

MESIMOREKLASA 13Shkalla III

Orë në javë Orë në vit (kredite)A Lëndë të përgjithshme 11 3521 Gjuhë dhe komunikim (gjuhë amtare) 3 962 Gjuhë angleze 3 963 Matematikë 2 644 Teknologji e informimit dhe komunikimit 3 96B Module të teorisë dhe praktikës profesionale 17 544

B1 Module profesionale të përbashkëta 7 2241 Vizatimi me kompjuter 2 64 (10)2 Ndërmarrësia 3 96 (16)3 Mrojtje mjedisi 2 64 (10)

B2 Module profesionale të profilit 10 3201 Elektronika dhe udhëheqja 3 96 (16)2 Instalimet elektrike të avancuara 1 3 96 (16)3 Instalimet elektrike të avancuara 2 4 128 (21)C Lëndë dhe module zgjedhore (2 lëndë ose

module të obligueshme)4 128

1 Rrjetet elektrike dhe largpërçuesit 2

64 orë ose 10 kredite

64 orë ose 10 kredite

2 Matjet në instalimet elektrike 2 3 Teknika e sigurimit në instalimet elektrike 2 4 Matematikë 25 Fizikë 26 Kimi 27 Biologji 2 8 Histori 2 9 Sociologji 2

10 Ekonomi 211 Gjuhë gjermane 2

Shuma e orëve javore dhe vjetore 32 1024

Shënim: Krediti është njësi matëse e ngarkesës mësimore të moduleve profesionale dhe një kredit është i barabartë me përafërsisht 6 orë mësimore.Raportet kohore: Lëndët e përgjithshme (të obligueshme) 34,4%Modulet e teorisë dhe praktikës profesionale (të obligueshme) 53,1%Lëndët e përgjithshme (zgjedhore) dhe modulet profesionale (zgjedhore) 12, 5%

IV. Udhëzime për zbatimin e kornizës së programit mësimor

Lëndët e përgjithshme janë të njëjta për të gjitha profilet arsimore dhe programet e detajuara të tyre parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Viti mësimor përmban 32 javë mësimore. Java mësimore ka 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka një kohëzgjatje prej 45 minutash.

12

Si njësi e ngarkesës mësimore për modulet mësimore do të përdoret koncepti i kreditit i cili do të jetë i barazvlefshëm me 6 orë mësimore. Rekomandohet që modulet profesionale teorike-praktike (të obligueshme) për klasën 13 të realizohen në përputhje me renditjen e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në vartësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të renditjes së trajtimit të moduleve mësimore, gjithnjë duke synuar të mos dëmtojnë proçesin e përvetësimit të tyre.Plani mësimor përmban gjithashtu 3 module profesionale zgjedhore si dhe 8 lëndë të përgjithshme zgjedhore, nga të cilat nxënësit janë të obliguar të zgjedhin vetëm dy prej tyre, sipas kësaj skeme:Zgjedhja e parë: 2 module profesionale zgjedhore.Zgjedhja e dytë: 2 lëndë të përgjithshme zgjedhore. Zgjedhja e tretë: 1 modul profesional zgjedhor dhe 1 lëndë e përgjithshme zgjedhore.Shkollat profesionale duhet të orientojnë nxënësit në lidhje me përparësitë që u krijojnë atyre modulet apo lëndët zgjedhore për vazhdimësinë e shkollimit në drejtime të caktuara. Nxënësit propozojnë modulet profesionale zgjedhore ose lëndët e përgjithshme zgjedhore të cilat kanë dëshirë të ndjekin, nisur nga interesat e tyre individuale, por është shkolla profesionale që vendos përfundimisht se cilat prej tyre do të përmbajë programi i shkollës. Për të vendosur se cilat module zgjedhore e lëndë zgjedhore do të ofrohen gjatë klasës 13, shkolla profesionale do të konsiderojë kërkesat individuale të nxënësve, kushtet e shkollës, kualifikimin e mësimdhënësve, mundësitë e ndarjes së nxënësve në grupe me madhësi të pranueshme, etj. Mbështetur në përshkruesit e moduleve profesionale mësuesit do të përgatisin plane më të hollësishme ku do të parashtrohen veprimtaritë mësimore konkrete. Njëkohësisht, ata do të përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të shkallës III të përgatitjes në Profilin Instalues elektrik, do të organizohet në formë provimesh të fokusuara në tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme (të obligueshme);- Provimi i integruar për teorinë profesionale (të obligueshme);- Provimi i integruar për praktikën profesionale (të obligueshme).

Rezultatet e provimeve përfundimtare do të pasqyrohen në Diplomën e maturës profesionale.Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së diplomës, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike.

Mësuesit e moduleve të teorisë dhe praktikës profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin te ata të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i përgatitjes së mëparshme të nxënësve, përmbajtja e hollësishme e moduleve profesionale, shkalla e integrimit të tyre me lëndët e përgjithshme dhe me njëri-tjetrin, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me rezultatet e të mësuarit që përmbajnë përshkruesit e moduleve

13

si dhe me shkallën e përmbushjes nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit instaluesit elektrik të shkallës III.Mësuesit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për të përballuar me sukses vështirësitë që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale si instalues elektrik, me vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm në universitet si dhe dhe veprimtarinë shoqërore si qytetar.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në trajtimin e rezultateve mësimore teorike të moduleve të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në ato praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Gjatë trajtimit të moduleve të përgjithshme profesionale mësuesit duhet të përzgjedhin sa më shumë të jetë e mundur shembuj dhe ilustrime konkrete nga profesioni i instaluesit elektrik. Po kështu, detyrat që u jepen nxënësve duhet të pasqyrojnë zhvillimet dhe problemet në këtë profesion. Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format, metodat dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku rezultatet e nxënësve krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Metodat dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit të veprimtarive praktike e të produkteve të punës, projekte për vlerësimin etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshmet, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuara në situata pune reale apo të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës, nxitës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

14

Modulet profesionaleARSIMI PROFESIONAL

Programi pilot

Instalues elektrikKlasa 13, Shkalla III

15

III. Modulet profesionale.

A - Modulet profesionale të përbashkëta

PËRSHKRUESI I MODULIT

“Vizatimi me kompjuter”(AutoCAD)

Lëmia: Të gjitha lëmitëProfili: Të gjitha profiletShkalla: IIIKlasa: 13

Numri i modulit B1 – 1

Lloji dhe qëllimi i modulit

Një modul teoriko-praktik që aftëson nxënësit të përdorin programin AutoCAD për të realizuar me kompjuter vizatime të ndryshme që lidhen me profesionin për të cilin ata po aftësohen.

Kohëzgjatja e modulit

64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit).Rekomandohet 20% Teori, 70% praktike dhe 10% Vleresime

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen veprime të thjeshta të startimit në AutoCAD. Përmbajtja- Përgaditja për startim e programit AutoCAD.- Startimi i AutoCAD-it.- Përdorimi i pajisjeve për pikën.- Hapja e një dokumenti të vizatuar (ekzistues).- Hapja e “Layer”-it në AutoCAD.- Përdorimi i urdhërave të vijës.- Përdorimi i tastaturës.- Përdorim i hapësirës punuese në sistemin koordinativ.- Vet-kontrolli për startimin me AutoCAD.

RM 2 Nxënësi vizaton elementet themelore duke përdorur urdhërat edituese në AutoCAD.Përmbajtja- Vizatimi i vijave.- Fshirja e objekteve të vizatuar.- Vizatimi i vijave me distanca direkte, hyrëse.- Vizatimi i katërkëndëshit.- Vizatimi me “GRID” dhe “SNAP”.- Vizatimi i rrethit.- Përdorimi i urdhërit “Undo”.- Ruajtja e punës së bërë.- Dalja nga AutoCAD-i.- Vet-kontrolli për vizatimin themelor dhe editimin e

17

urdhërave.

RM 3 Nxënësi cakton saktësinë e vizatimit në AutoCADPërmbajtja- Vizatimi në urdhërin “Polar Tracking”.- Vizatimi i objekteve në “Object Snap”.- Radhitja-rregullimi në “Snap”.- Shoqërimi në “Snap Tracking”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për saktësinë e vizatimit.

RM 4 Nxënësi organizon vizatimet me “Layer”-a.Përmbajtja- Krijimi i vizatimeve të reja me shabllona. - Kuptimi i “Layer”-it (shtresës).- Statusi i “Layer”-it.- Ndërrimi i “Layer”-it të një objekti.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për organizmin e vizatimeve dhe

informatave.

RM 5 Nxënësi krijon dhe merr informatat për vizatimin.Përmbajtja- Matja e distancës. - Matja e sipërfaqes.- Informatat për objektin.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për krijimin dhe marrjen e

inforamatave për vizatimin.

RM 6 Nxënësi vizaton figura gjeometrike të avancuara me AutoCAD.Përmbajtja- Vizatimi i harkut. - Vizatimi i vijave të thyera.- Konvertimi i vijave të thyera në vija të drejta dhe harqe.- Konvertimi i vijave të drejta dhe harqeve në vija të

thyera.- Përdorimi i urdhërit “Trim”.- Përdorimi i urdhërit “Extend”.- Përdorimi i urdhërit “Fillet”.- Përdorimi i urdhërit “Chamfer”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për vizatimin e figurave gjeometrike të

avancuara.

RM 7 Nxënësi “Insert”-on blloqet.Përmbajtja- Përmbajtja e bllokut. - “Insert”-imi i bllokut.

18

- Krijimi i pasqyrës së objektit (rrotullimi i objektit).- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për “Insert”-imin e bllokut.

RM 8 Nxënësi shkruan tekste dhe mbush tekstura.Përmbajtja- Hyrja në “Multiline Text”.- Formatimi i “Multiline Text”-it.- Editimi i “Multiline Text”-it.- Mbushja e vizatimeve, urdhëri “Hatching”.- Editimi i “Hatch Pattern”.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për shkruajtjen e tekstit dhe mbushjen e

teksturës.

RM 9 Nxënësi vizaton kuotimet në AutoCAD.Përmbajtja- Koncepti i kuotimeve.- Krjimi i kuotimit të thjeshtë.- Dimensionet shumëtipëshe.- Urdhërat e tjera për kuotimet.- Udhëzuesit themelor për kuotimet.- Editimi i kuotimeve.- Zgjedhja e llojit të kuotimit.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për vizatimin e kuotimeve.

RM 10 Nxënësi përgadit vizatimin për shtypje dhe e shtyp atë.Përmbajtja- Procesi i shtypjes.- Krijimi i “Layout”-eve.- Përdorimi i “Floating Viewports”.- Krijimi i “Floating Viewports”.- Punimi mbrenda “Floating Viewports”.- Direktivat për “Layout”-et.- Urdhëri “PLOT”.- Rregullimi i shtypjes.- Pamja e fletës për shtypje.- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për përgaditjen për shtypje dhe shtypjen e

vizatimeve.

RM 11 Nxënësi ndërron dimensionet e objekteve-vizatimeve.Përmbajtja- Udhëri “Stretch” - rritje.- Udhëri “Lengthen” - zgjatje.- Udhëri “Break” - këputje.- Zgjedhja e objeketeve më të avansuara.- Zgjedhja e shpejtë - opsionale.- Editimi me “Grips”.

19

- Përmbledhja e urdhërave.- Vet-kontrolli për ndrrimin e dimensioneve.

RM 12 Nxënësi vizaton me AutoCAD një projekt (objekt) që lidhet me profesionin përkatës.Përmbajtja- Konceptimi i një projekti ose përzgjedhja e një objekti

nga profesioni përkatës.- Analiza e projektit ose objektit të përzgjedhur.- Përdorimi i urdhërave për vizatimin e projektit ose

objektit.- Vizatimi i projektit ose objektit në përputhje me kërkesat

dhe standardet teknike specifike të profesionit përkatës.- Formatimi i fletës për “Plotim”.- Shtypja e vizatimit të projektit ose objektit.- Vet-kontrolli për vizatimin e projektit ose objektit.

Proçedurat e vleresimit

Realizimi i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mesuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mesuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Pyetje-përgjigje me gojë.Vëzhgim me listë-kontrolli.

KR Nxënësi duhet të:- përgaditë kompjuterin dhe programin për startim;- startojë programin AutoCAD;- përdorë pajisjet për pikën;- hapë dokumentin ekzistues të vizatuar;- hapë “layer”-in në AutoCAD;- përdorë urdhërat për vijën;- përdorë urdhërat për tastaturën;- përdorë hapësirën punuese në sistemin koordinativ;- bëjë vet-kontrollin e veprimeve të startimit me AutoCAD;- shpjegojë përdorimin e mjeteve të punës.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë vija të ndryshme;- fshijë objektet e vizatuar që janë të panevojshëm;- vizatojë vijat me distanca direkte hyrëse;- vizatojë katërkëndësha të ndryshëm;- vizatojë me “grid” dhe “snap”;- vizatojë rrathë të ndryshëm;

20

- përdorë urdhërin “undo” kur është e nevojshme;- ruajë punën e bërë;- dalë nga AutoCAD-i në mbarim të punës;- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të elementeve themelore

dhe përdorimit të urdhërave të editimit.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë në urdhërin “polar tracking”;- vizatjë objekte të ndryshme në “object snap”;- radhitë dhe bëjë rregullime në “snap”;- bëjë shoqërimin në “snap tracking”;- përmbledhë urdhërat;- bëjë vet-kontrollin gjatë caktimit të saktësisë së vizatimit.


KR Nxënësi duhet të:- krijojë vizatime të reja me anë të shabllonave të ndryshme;- tregojë kuptimin e “layer”-it (shtresës);- përshkruajë statusin e “layer”-it;- ndërrojë “layer”-in e një objekti;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë organizimit të vizatimeve me

“layer”-a.


KR Nxënësi duhet të:- kryejë matje të sakta të distancave;- kryejë matje të sakta të sipërfaqeve;- tregojë informatat për objektin;- përmbledhë urdhërat;- bëjë vet-kontrollin gjatë krijimit dhe marrjes së

informatave për vizatimin.


KR Nxënësi duhet të:- vizatojë harqe të ndryshme;- vizatojë vija të thyera të llojeve të ndryshme;- konvertojë vijat e thyera në vija të drejta dhe harqe;- konvertojë vijat e drejta dhe harqet në vija të thyera;- përdorë siç duhet urdhërin “trim”;- përdorë siç duhet urdhërin “extend”;

21

- përdorë siç duhet urdhërin “fillet”;- përdorë siç duhet urdhërin “chamfer”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të figurave gjeometrike.


KR Nxënësi duhet të:- përshkruajë përmbajtjen e bllokut;- bëjë “insert”-imin e bllokut;- krijojë pasqyrën e objekteve të ndryshme (rrotullimin e

tyre);- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë “insert”-imit të bllokut.


KR Nxënësi duhet të:- bëjë hyrjen në “multiline text”;- bëjë formatimin e hapësirës së “multiline text”-it;- bëjë editimin e “multiline text”-it;- mbushë vizatimet e ndryshme me urdhërin “hatching”;- bëjë editimin me “hatch pattern”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë shkruajtjes së tekstit dhe

mbushjes së teksturave.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë konceptin e kuotimeve;- krijojë kuotime të thjeshta në vizatime të ndryshme;- përdorë dimensionet shumëtipëshe në vizatime të

ndryshme;- përdorë siç duhet urdhërat e tjera për kuotimet;- përdorë siç duhet udhëzuesit themelorë për kuotimet;- bën editimin e kuotimeve të ndryshme;- përzgjedh llojin e duhur të kuotimit;- bën përmbledhjen e urdhërave;- bën vet-kontrollin gjatë vizatimit të kuotimeve.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë procesin e shtypjes;- krijojë “layout”-et përkatëse;

22

- përdorë “floating viewports”;- krijojë “floating viewports”;- kryejë punime mbrenda “floating viewports”;- tregojë direktivat për “layout”-e;- përdorë urdhërin “plot”;- bëjë rregullimin e duhur për shtypjen;- bëjë rregullimin e duhur të pamjes së fletës për shtypje;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë përgaditjes për shtypje dhe

realizimit të shtypjes.


KR Nxënësi duhet të:- përdorë urdhërin “stretch” për të bërë rritje;- përdorë udhërin “lengthen” për të bërë zgjatje;- përdorë udhërin “break” për të bërë këputje;- përzgjedhë objeketet më të avancuara;- bëjë zgjedhje të shpejtë për opsionet;- editojë me anë të “grips”;- bëjë përmbledhjen e urdhërave;- bëjë vet-kontrollin gjatë ndërrimit të dimensioneve.


KR Nxënësi duhet të:- konceptojë një projekt (skemë) ose përzgjedhë një objekt

nga profesioni përkatës.- bëjë analizimin e projektit ose objektit që do të vizatohet.- përdorë urdhërat e duhura për vizatimin e projektit ose

objekti të përzgjedhur.- bëjë vizatimin e projektit ose objektit në përputhje me

kërkesat dhe standardet teknike specifike për profesionin përkatës.

- bëjë formatimin e duhur të fletës për “plotim”.- bëjë shtypjen e vizatimit të projektit ose objektit.- bëjë vet-kontrollin gjatë vizatimit të projektit ose objektit.

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

-Mësuesi duhet të shpjegojë përdorimet e programit AutoCAD për vizatime të ndryshme që lidhen me profesionet si dhe të ilustrojë veprimet dhe urdhërat për të kryer këto vizatime. -Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të përdorimeve të AutoCAD në kompjuter si dhe të pajisjeve të tjera ndihmëse.-Gjatë demonstrimeve mësuesi duhet të përzgjedhë shembuj të vizatimeve që pasqyrojnë procese apo objekte të profesionit për të cilin po përgatiten nxënësit.-Nxënësit duhet të angazhohen në detyra dhe ushtrime konkrete për

23

përdorimin e kompjuterit, pajisjeve ndihmëse dhe programit AutoCAD, për të kryer vizatime nga profesioni përkatës. Atyre duhet tu kërkohet zbatimi i rregullave dhe standardeve ndërkombëtare për vizatimet me kompjuter.-Mësuesi duhet të organizojë dhe diskutime në grup në lidhje me rezultatet e punës së nxënësve. -Gjatë vlerësimit te nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.

Baza materiale e domosdoshme

Per realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:

- Mjedise (klasa) për punë me kompjutera.- Kompjutera të pajisur me programin AutoCAD.- Pajisje ndihmëse për shtypje të vizatimeve.- Materiale të ndryshme si disketa, CD, letër në formate të

ndryshme, etj.- Udhëzuesa dhe katallogë për punën me kompjuterat dhe

programin AutoCAD.- Modele vizatimesh të ndryshme.- Objekte të ndryshme që do të vizatohen.

24


“Ndërmarrësia”




Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme për ndërmarrësinë dhe termet e parimet bazë përkatëse (plani ekonomik, proporcionet, koeficientët, bilanci kontabël, kostot, çmimet, format e ndryshme të biznesit, etj), si dhe i aftëson ata të kryejnë llogaritje që lidhen me këto terme.


96 orë (16 kredite 6 orëshe)Rekomandohet 60% Teori, 30% Praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e planit ekonomik, proporcioneve dhe koeficientëve dhe kryen llogaritje që lidhen me to.Përmbajtja- Kthimi mbi kapitalin (ekuiteti), kuptimi i këtij termi.

- formulat themelore të kthimit të kapitalit;-gjenerimi i fitimit dhe profitabiliteti i një kompanie;-vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.- Kuptimi për kthimin mbi investimin (ROI-return on

investment).- llogaritja e kthimit mbi investimin përmes formulave

themelore;-vlerësimi dhe renditja e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.- Likuiditeti, kuptimi i termit “Likuiditet”.

-kuptimi i termit “mjete likuide”;-vendndodhja e “mjeteve likuide” në deklaratën financiare

vjetore;-kuptimi i termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;- rëndësia që ka për kompaninë arritja e likuiditetit të

mjaftueshëm;- llogaritja e likuiditetin e shkallës së parë përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-niveli i shumës së likuiditetit të shkallës së parë;-marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

- Kuptimi i termit “Proporcion i kapitalit” (PiK).- llogaritja e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;-kuptimi i termit “proporcioni mes borxhit dhe kapitalit”;- llogaritja e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes

25

shfrytëzimit të formulave themelore;- rëndësia e “proporcionit të kapitalit” për kompaninë.

- Kuptimi i termit “Rjedhje e parasë së gatshme” (Cash flow).

- llogaritja e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes shfrytëzimit të formulave themelore.

- Kuptimi i termit “rentabilitet i qarkullimit” (të hyrat nga shitjet).

- llogaritja e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit të formulave themelore;

- rëndësia e rentabilitetit të qarkullimit për një kompani.-Kuptimi i termit “Produktivitet” dhe rëndësia e

produktivitetit për një kompani.

RM 2 Nxënësi shpjegon kuptimin e bilancit kontabël dhe termave përkatës si dhe kryen llogaritje që lidhen me to.Përmbajtja- Ndërtimi i një bilanci kontabël.

-kuptimi i termit “bilanc kontabël” dhe qëllimi i tij;-elementet themelore të një bilanci kontabël;- rëndësia e balancimit të “shtyllës së pasurisë” dhe

“shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.- Kuptimi i termit “Aktiva” (shtylla e pasurive).

-kuptimi i termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet fikse) dhe shembuj për të;

-kuptimi i termit “pasuria qarkulluese“ (asetet aktuale) dhe shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Pasiva” (shtylla e kapitalit dhe detyrimeve).

-kuptimi i termit “kapitali vetanak“, shembuj për të;-kuptimi i termit “kapitali i huazuar“, shembuj për të.

- Kuptimi i termit “Inventarizim” dhe qëllimi i tij.-hapat e domosdoshme për të kryer inventarizimin dhe

renditja e tyre.- Kuptimi i termit “Pasqyra e fitimit dhe e humbjes” dhe

qëllimi i tij.-ndërtimi i strukturës themelore të pasqyrës së fitimit dhe

humbjes;-kuptimi i termit “të ardhurat nga shitja” dhe llogaritja e

tyre;-dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.

- Llogaritja e rezultatit vjetor dhe rëndësia e tij.-mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);-mënyra e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u bazuar në

pasqyrën e fitimit dhe humbjes.- Kuptimi i “Punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik të

pastër).- rëndësia e marrjes parasysh të transaksioneve biznesore të

cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjell “pagesë në

26

bankë” ose “pagesë nga banka”, gjatë përpilimit të deklaratës financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e arkëtueshme” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Llogaritë e pagueshme” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

- Kuptimi i termit “Provizionet” dhe renditja e tyre në deklaratën financiare vjetore.

-arsyet për krijimin e provizioneve;-dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.- Kuptimi i termit “Rezervat” dhe renditja e tyre në

deklaratën financiare vjetore.-arsyet për krijimin e rezervave;-dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- Kuptimi i termit “Amortizim”.- llogaritja e amortizimit linear;-problematika gjatë llogaritjes së amortizimit.

- Ndikimet e shpenzimeve në deklaratën financiare vjetore.-kuptimi i termit “shpenzime të kapitalizuara“ (shpenzimet

të cilat duhet të aktivizohen);- shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc dhe shpenzime

që mund të regjistrohen në shumën e tërësishme të tyre në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

-kuptimi i termit “asete me vlerë të ulët“;-pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara dhe ato

jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare vjetore.

- Kuptimi i “Pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti” dhe ndërtimi i saj.

-përparësitë pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në formë kontoje;

-kuptimi i termit “rezultat operativ”;-kuptimi i termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;-kuptimi i termit “rezultat financiar”;-kuptimi i termit “rezultat i jashtzakonshëm”;-kuptimi i termit “profiti i distribueshëm”;-kuptimi i termit “rezultat vjetor”;- llogaritja e rezultatit operativ, rezultatit operativ të

aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe profitit të distribueshëm me anë të formulës themelore.

- Analiza e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti.

-arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje operative;-arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;-arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje para

tatimore;

27

-dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta përdorur fitimin pas tatimor.

- Analiza e deklaratës financiare vjetore.- leximi i një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrja e konkluzioneve themelore nga ajo (studim i rasteve).

RM 3 Nxënësi shpjegon kuptimin e kostos (shpenzimeve) dhe termave përkatëse si dhe kryen llogaritje që lidhen me të.Përmbajtja- Detyrat e llogaritjes së kostos.

-kuptimi i termit “kosto” dhe qëllimi i llogaritjes së saj;-dallimi midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;- rëndësia e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit financiar

para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.- Termet e llogaritjes së kostos.

- llojet e kostove dhe shembuj për to;-kuptimi i termit “qendra e shpenzimeve“ dhe shembuj për

të;-kuptimi i termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto primare)

dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto e përgjithshme“ dhe shembuj për

të;-kuptimi i termit “kosto fikse“ dhe shembuj për të;-kuptimi i termit “kosto të ndryshueshme“ dhe shembuj për

to;-dallimi themelor midis llogaritjes së kostos së plotë dhe

llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.- Kuptimi i termit “Çmim” dhe qëllimi i llogaritjes së

çmimit.- format e ndryshme të tregjeve (monopoli, oligopoli,

konkurrenca e përkryer);-karakteristikat e margjinave të çmimeve në format

gjegjëse të tregjeve;-kuptimi i funksionit “çmim-kërkesë”;- faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti;- rëndësia që ka margjina e kontributit për llogaritjen e

çmimit;- llogaritja e margjinës së kontributit të një produkti apo një

porosie;-ndikimet pozitive ose negative të margjinës së kontributit

në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;-dallimi themelor i çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë;- llogaritja e çmimit më të ulët afatshkurtër dhe çmimit më

të ulët afatgjatë (për një kompani një-produktëshe);-masat që lidhen me politikën e çmimeve;

28

-efektet pozitive e negative të një politike agresive të çmimeve.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të shpenzimit” dhe qëllimi i tij.

-qëllimi dhe ndërtimi i listës së shpërndarjes së shpenzimeve dhe riprodhimi i strukturës themelore të saj;

-qëllimi i shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të rezultuara nga shërbimet interne.

- Kuptimi i “Kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe qëllimi i saj.

-ndërtimi themelor i qendrave të profitit;- llogaritja e margjinës së kontributit të një qendre profiti;-arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një qendre

profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);-masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.

RM 4 Nxënësi shpjegon parimet dhe faktorët ligjore e të së drejtës ekonomike që lidhen me veprimtarinë e bisneseve.Përmbajtja- Format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve dhe

klasifikimi i tyre në kategori të caktuara. -dallimi kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;-kuptimi i termit “përgjegjësi e pakufizuar personale”;-kuptimi i termit “përgjegjësi solidare”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Biznes individual”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Ortakëri e rëndomtë”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Ortakëri e kufizuar”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Shoqëri aksionare”.

-organet e një shoqërie aksionare dhe detyrat e tyre;-kuptimi i termit “vlera nominale e një aksioni” (letre me

vlerë);-kuptimi i vlerës së kursit të një aksioni;-kuptimi i termit “dividendë”;

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Partneritet i heshtur”.

- Kuptimi, tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e formës “Partneritet i të drejtës qytetare”.

- Kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

- rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një firme;- rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit ligjor të

29

bizneseve;-mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës së

përfaqësimit ligjor të bizneseve;-kuptimi i termit “autorizim për të vepruar apo

nënshkruar”;-kuptimi i termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe

autorizim i plotë komercial);-dallimi mes prokurës individuale dhe asaj të përgjithshme;-qëllimi i regjistrit të bizneseve dhe informatave relevante

me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.- Format e kombinuara të bizneseve.

-kuptimi i termit “grup i kompanive“;-kuptimi i termit “kartel“.

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë.b) Pyetje-përgjigje me shkrim.c) Detyra me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e termit “Kthimi mbi kapitalin” (ekuitetin).

- tregojë cilat janë formulat themelore të kthimit të kapitalit;- llogaritë kthimin mbi ekuitetin përmes formulave themelore;- tregojë ndryshimet midis gjenerimit të fitimit dhe profitabilitetit

të një kompanie;-bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

kapital.- shpjegojë kuptimin e termit “kthimi mbi investimin”.

- llogaritë kthimin mbi investimin përmes formulave themelore;- bëjë vlerësimin dhe renditjen e vlerës së arritur të kthimit mbi

investimin.- shpjegojë kuptimin e termit “likuiditet”.

- shpjegojë kuptimin e termit “mjete likuide”;- tregojë se në cilën pjesë të deklaratën financiare vjetore ndodhen

“mjetet likuide”;- shpjegojë kuptimin e termit “fyt i ngushtë likuiditeti“;-argumentojë rëndësinë që ka për kompaninë arritja e likuiditetit

të mjaftueshëm;-bëjë llogaritjen e likuiditetit të shkallës së parë përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-arsyetojë se sa duhet të jetë shuma e likuiditetit të shkallës së

parë;-argumentojë marrëdhëniet midis likuiditetit dhe rentabilitetit.

30

- shpjegojë kuptimin e termit “proporcion i kapitalit”.-bëjë llogaritjen e proporcionit të kapitalit me ndihmën e

formulave themelore;- shpjegojë kuptimin e termit “proporcioni mes borxhit dhe

kapitalit”;-bëjë llogaritjen e proporcionit mes borxhit dhe kapitalit përmes

shfrytëzimit të formulave themelore;-argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

“proporcioni i kapitalit”.- shpjegojë kuptimin e termit “rrjedhje e parasë së gatshme”.

-bëjë llogaritjen e rrjedhjes së parasë së gatshme përmes shfrytëzimit të formulave themelore.

- shpjegojë kuptimin e termit “rentabilitet i qarkullimit”.-bëjë llogaritjen e rentabilitetit të qarkullimit përmes shfrytëzimit

të formulave themelore;-argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

rentabiliteti i qarkullimit.- shpjegojë kuptimin e termit “produktivitet”.- argumentojë rëndësinë qendrore që ka për kompaninë

produktiviteti.

RM 2 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Pyetje-përgjigje me shkrim.c) Detyra me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e termit “bilanc kontabël” dhe qëllimin e tij.

- tregojë cilët janë elementet themelore të një bilanci kontabël;-argumentojë rëndësinë që ka balancimi i “shtyllës së pasurisë”

dhe “shtyllës së kapitalit dhe detyrimeve”.- shpjegojë kuptimin e termit “aktiva” (shtylla e pasurive).

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria joqarkulluese“ (asetet fikse) dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “pasuria qarkulluese“ (asetet aktuale) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “pasiva” (shtylla e kapitalit dhe detyrimeve) dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali vetanak“ dhe japë shembuj për të;

- shpjegojë kuptimin e termit “kapitali i huazuar“ dhe japë shembuj për të.

- shpjegojë kuptimin e termit “inventarizim” dhe qëllimin e tij.- rendisë si duhet dhe shpjegojë hapat e domosdoshme për të

kryer inventarizimin.- shpjegojë kuptimin e termit “pasqyra e fitimit dhe e humbjes”

dhe qëllimin e tij.-përshkruajë ndërtimin e strukturës themelore të pasqyrës së

fitimit dhe humbjes;- shpjegojë kuptimin e termit “të ardhurat nga shitja”;-kryejë llogaritje të sakta të të radhurave nga shitja;

31

- tregojë dallimet midis “të ardhurave nga shitja” dhe”fitimit”.- tregojë çfarë është llogaritja e rezultatit vjetor dhe argumentojë

rëndësinë e këtij procesi.-përshruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në bilancin e gjendjes (krahasimin e pasurive);-përshkruajë mënyrat e llogaritjes së rezultatit vjetor duke u

bazuar në pasqyrën e fitimit dhe humbjes.- shpjegojë kuptimin e “punëve përmbyllëse” (rezultatit periodik

të pastër).-argumentojë pse gjatë përpilimit të deklaratës financiare vjetore

ka rëndësi qëndrore marrja parasysh e transaksioneve biznesore të cilat gjatë një viti përmbyllës nuk kanë sjellë “pagesë në bankë” ose “pagesë nga banka”.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e arkëtueshme” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “llogaritë e pagueshme” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “provizionet” dhe tregojë si renditen ato në deklaratën financiare vjetore.

- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e provizioneve;- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “llogarive të

detyrueshme”.- shpjegojë kuptimin e termit “rezervat” dhe tregojë si renditen

ato në deklaratën financiare vjetore.- tregojë cilat janë arsyet për krijimin e rezervave;- shpjegojë dallimet midis “provizioneve” dhe “rezervave”.

- shpjegojë kuptimin e termit “amortizim”.-kryejë llogaritje të sakta të amortizimit linear;-përshkruajë problematikën gjatë llogaritjes së amortizimit.

- tregojë cilat janë ndikimet e shpenzimeve në deklaratën financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e termit “shpenzime të kapitalizuara“ (shpenzimet të cilat duhet të aktivizohen);

-argumentojë se cilat shpenzime duhet të aktivizohen në bilanc dhe cilat shpenzime mund të regjistrohen në shumën e tërësishme të tyre në pasqyrën e fitimit dhe humbjes;

- shpjegojë kuptimin e termit “asete me vlerë të ulët“;-përshkruajë pasojat që mund të kenë shpenzimet e aktivizuara

dhe ato jo të aktivizuara në rezultatin e deklaratës financiare vjetore.

- shpjegojë kuptimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti”.

- tregojë ndërtimin e “pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti”;

-argumentojë përparësitë e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti përballë pasqyrës se fitimit dhe humbjes në formë kontoje;

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat operativ”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultati operativ i aktiviteteve të

rëndomta biznesore“;

32

- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat financiar”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat i jashtzakonshëm”;- shpjegojë kuptimin e termit “profiti i distribueshëm”;- shpjegojë kuptimin e termit “rezultat vjetor”;-kryejë llogaritje të sakta të rezultatit operativ, rezultatit operativ

të aktiviteteve të rëndomta biznesore, rezultatit vjetor dhe profitit të distribueshëm, duke përdorur formulën themelore.

- bëjë analizën e pasqyrës së fitimit dhe humbjes në formë raporti.- shpjegojë arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

operative;- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje e

aktiviteteve te rëndomta biznesore;- shpjegojë arsyet arsyet për arritjen deri te një fitim ose humbje

para tatimore;-përshkruajë dy mundësitë themelore që ekzistojnë për ta

përdorur fitimin pas tatimor.- bëjë interpretimin e deklaratës financiare vjetore.- bëjë leximin e një deklaratë financiare të vjetore të thjeshtë dhe

nxjerrë konkluzionet themelore nga ajo (studim i rasteve).


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë detyrat për llogaritjen e kostos.

- shpjegojë kuptimin e termit “kosto”;- tregojë qëllimin e llogaritjes së kostos;- tregojë dallimin midis kontabilitetit financiar dhe llogaritjes së

kostos;-argumentojë rëndësinë e përshtatjes së vlerave të kontabilitetit

financiar para se ato të përdoren në llogaritjen e kostos.- shpjegojë termet e llogaritjes së kostos.

-përshkruajë llojet e kostove dhe japë shembuj për to;- shpjegojë kuptimin e termit “qendra e shpenzimeve“ dhe japë

shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “njësia e shpenzimeve“ (shpenzim-

bartësit) dhe japë shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e drejtpërdrejtë“ (kosto

primare) dhe japë shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto e përgjithshme“ dhe japë

shembuj për të;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto fikse“ dhe japë shembuj për

to;- shpjegojë kuptimin e termit “kosto të ndryshueshme“ dhe japë

shembuj për to;- tregojë cilat janë dallimet themelore midis llogaritjes së kostos

së plotë dhe llogaritjes së kostos së drejtpërdrejtë.- shpjegojë kuptimin e termit “çmim” dhe tregojë qëllimin e

llogaritjes së çmimit.

33

-përshkruajë format e ndryshme të tregjeve si monopoli, oligopoli, konkurrenca e përkryer;

-përshkruajë karakteristikat e margjinave të çmimeve në format gjegjëse të tregjeve;

- shpjegojë kuptimin e funksionit “çmim-kërkesë”;- rendisë faktorët që ndikojnë dukshëm në çmimin e një produkti

dhe tregojë si ndikojnë ata;-argumentojë rëndësinë që ka margjina e kontributit për

llogaritjen e çmimit;-bëjë llogaritjen e saktë të margjinës së kontributit të një produkti

apo një porosie;- shpjegojë ndikimet pozitive ose negative të margjinës së

kontributit në rezultatin operativ (vjetor) të një kompanie;- tregojë dallimin themelor midis çmimit më të ulët afatshkurtër

dhe çmimit më të ulët afatgjatë;-bëjë llogaritjet e sakta të çmimit më të ulët afatshkurtër dhe

çmimit më të ulët afatgjatë (për një kompani një-produktëshe);

- rendisë dhe shpjegojë masat që lidhen me politikën e çmimeve;- tregojë cilat janë efektet pozitive e negative të një politike

agresive të çmimeve.- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të shpenzimit”

dhe tregojë qëllimin e tij.- tregojë qëllimin dhe përshkruajë ndërtimin e listës së

shpërndarjes së shpenzimeve, si dhe përshkruajë riprodhimin e strukturës themelore të saj;

- tregojë qëllimin e shpërndarjes (alokimit) të shpenzimeve të rezultuara nga shërbimet interne.

- shpjegojë kuptimin e “kontabilitetit të qendrave të profitit” dhe tregojë qëllimin e saj.

-përshkruajë ndërtimin themelor të qendrave të profitit;-bëjë llogaritje të sakta të margjinës së kontributit të një qendre

profiti;- shpjegojë arsyet përse “margjina pozitive e kontributit” të një

qendre profiti nuk mund të barazohet me “fitimin” (profitin);-përshkruajë masat themelore për përmirësimin e margjinës së

kontributit të një qendre profiti.


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë format e ndryshme ligjore të organizimit të bizneseve

dhe bëjë klasifikimin e tyre në kategori të caktuara. - regojë dallimin kryesor mes partneriteteve dhe firmave të

inkorporuara;- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi e pakufizuar

personale”;- shpjegojë kuptimin e termit “përgjegjësi solidare”.

34

- shpjegojë kuptimin e formës “biznes individual”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e rëndomtë”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “ortakëri e kufizuar”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri me përgjegjësi të kufizuar”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- shpjegojë kuptimin e formës “shoqëri aksionare”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- tregojë cilat janë organet e një shoqërie aksionare dhe përshkruajë detyrat e tyre;

- shpjegojë kuptimin e termit “vlera nominale e një aksioni” (letre me vlerë);

- shpjegojë kuptimin e vlerës së kursit të një aksioni;- shpjegojë kuptimin e termit “dividendë”;

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i heshtur”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e saj.

- shpjegojë kuptimin e formës “partneritet i të drejtës qytetare”, si dhe përshkruajë tiparet kryesore, përparësitë dhe mangësitë e kësaj forme.

- rendisë kriteret që duhet të përmbushen në mënyrë që një nënshkrim të ketë përgjegjësi ligjore në një biznes.

-përshkruajë rregullat themelore të ndërlidhura me emrin e një firme;

-përshkruajë rregullat themelore për të drejtën e përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- tregojë cilat janë mënyrat e kufizimit apo zgjerimit të së drejtës së përfaqësimit ligjor të bizneseve;

- shpjegojë kuptimin e termit “autorizim për të vepruar apo nënshkruar”;

- shpjegojë kuptimin e termit “prokurë“ (fuqia e prokurimit dhe autorizim i plotë komercial);

- tregojë dallimin mes prokurës individuale dhe asaj të përgjithshme;

- tregojë qëllimin e regjistrit të bizneseve dhe informatave relevante me bizneset e regjistruara në atë bazë të të dhënave.

- përshkruajë format e kombinuara të bizneseve.- shpjegojë kuptimin e termit “grup i kompanive“;- shpjegojë kuptimin e termit “kartel“.

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë mundësisht të pajisur me kompjutera. Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në ndërmarrje (biznese) të ndryshme të lokalitetit ku ndodhet shkolla profesionale.- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi

35

të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore të ndryshme. Shembujt duhet të përzgjidhen nga veprimtaria e bizneseve të lokalitetit ku ndodhet shkolla. - Rekomandohet që të organizohen takime dhe biseda me biznesmenë të suksesshëm të lokalitetit për çështje të veçanta të ndërmarrësisë që trajtohen në modul. - Mësuesi duhet të organizojë me nxënësit bashkëbisedime në grup për temat më të rëndësishme që trajtohen në modul. - Nxënësve duhet tu jepen ushtrime me llogaritje si dhe detyra komplekse (individuale dhe në grup) që lidhen me termet, konceptet dhe parimet që trajtohen në modul. Detyrat e klasës dhe detyrat e shtëpisë duhet të përdoren për përforcimin e njohurive të fituara dhe krijimin e shprehive llogaritëse dhe analizuese që parashikohen në modul.- Rekomandohet që të përdoret metoda e “lojës me role” ku nxënësit angazhohen në veprimtari të ndryshme të funksionimit të një biznesi të simuluar. Aty ku është e mundur, të përdoret metoda e përzier (hibridizimi) e mësimit tradicional me mentorimin (këshillimin) e nxënësve.- Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve nga burime të ndryshme (përfshirë dhe internetin) duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve. - Në të gjitha rastet, trajtimi i koncepteve dhe dokumentacionit për tema të ndryshme të modulit të “Ndërmarrësisë” duhet të jetë në përputhje me rregullat dhe standardet kombëtare dhe ndërkombëtare të pranuara. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i shpjegimit dhe demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të fituara nga ata.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.- Kompjutera të pajisur me programe për veprimtarinë e

bizneseve, si dhe të lidhura në rrjet dhe në internet.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Materiale të shkruara në mbështetje të temave që trajtohen në modul (pjesë nga tekstet, udhëzime, katalogë, dokumente ligjorë, rregullore, konventa, protokolle, reklama, modele të dokumentave, raporte, etj).

36


“Mbrojtje mjedisi”




Një modul teorik-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme për mjedisin dhe problemet mjedisore, si dhe i aftëson ata të ndërmarrin veprimtari për mbrojtjen e mjedisit në shkollën, puntorinë, fermën apo mjedise të tjera në lokalitet, veprimtari që përmirësojnë mjedisin dhe rrisin shkallën e ndjeshmërisë qytetare për mbrojtjen e tij.


64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)Rekomandohet 50% Teori, 40% praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi shpjegon kuptimin e mjedisit dhe bazat e mbrojtjes mjedisore.Përmbajtja- Njohuri të përgjithshme për mjedisin.- Njohuri të përgjithshme për ndotësit kryesorë të mjedisit

dhe pasojat e tyre.- Burimet mjedisore.- Mbrojtja e burimeve mjedisore, parimet dhe rëndësia.

RM 2 Nxënësi tregon ndikimin e veprimtarisë së njeriut në cilësinë e mjedisit.Përmbajtja- Llojet e veprimtarive njerëzore.- Veprimtaritë njerëzore me pasoja negative për mjedisin.- Ndikimi i veprimtarive profesionale në cilësinë e mjedisit. - Dilema mjedisore: shtim i prodhimit apo mjedis i

shëndoshë.

RM 3 Nxënësi analizon burimet kryesore të mjedisit jetësor.Përmbajtja- Përbërësit kryesorë të mjedisit.- Ajri, ndotja, ndotësit dhe treguesit e cilësisë së ajrit.- Toka, ndotja, degradimet dhe pasojat mjedisore.- Uji, ndotësit, eutrofikimi dhe pasojat për njeriun dhe

qeniet e gjalla.- Treguesit e gjendjes së mjedisit.- Veprimtaritë për mbrojtjen e burimeve të mjedisit.

RM 4 Nxënësi analizon marrdhëniet midis zhvillimeve demografike dhe mjedisit.

37

Përmbajtja- Shtimi i popullsisë në vend, në rajon dhe në botë.- Ndikimi i rritjes së popullsisë në mjedis.- Migrimi fshat-qytet, kaosi urbanistik.- Shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar.- Problemet sociale dhe mjedisi.- Roli i komunitetit për mbrojtjen e mjedisit.

RM 5 Nxënësi analizon ndikimin e mbeturinave në mjedisin jetësor.Përmbajtja- Llojet e mbeturinave.- Mbeturinat e veprimtarive profesionale. - Çështje të menaxhimit të mbeturinave.- Ndikimi i mbeturinave të ngurta në mjedis.- Mbeturinat e rrezikshme, menaxhimi i tyre.- Rëndësia e riciklimit të mbeturinave për mjedisin dhe

njeriun.- Metodat e riciklimit të mbeturinave.- Kompostimi i mbeturinave.- Cilat mbeturina mund të kompostohen.- Përgatitja e kompostores.- Rëndësia ekonomike e kompostimit dhe riciklimit.

RM 6 Nxënësi analizon aspekte të monitorimit të burimeve mjedisore.Përmbajtja- Procesi i monitorimit dhe domosdoshmëria e monitorimit

të burimeve mjedisore.- Monitorimi i ajrit, pikat e nxehta.- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e ajrit.- Monitorimi i ajrit në qendrat urbane, katalizatori në

automjete, matja e shkarkimit të gazeve.- Monitorimi i ajrit të brendshëm, në punëtori.- Ndotja e ajrit nga veprimtaritë profesionale.- Monitorimi i ujërave.- Metodat, teknikat dhe instrumentet për monitorimin e

ujërave.- Analizat kimike dhe biologjike të ujërave.- Mostrat dhe pikat e monitorimit.- Ndotja e ujërave nga veprimtaritë profesionale.- Monitorimi i tokave dhe i biodiversitetit.- Vëzhgimi dhe treguesit e degradimit/dëmtimit të tokës dhe

biodiversitetit.- Veprimtaritë profesionale dhe ndikimi negativ në tokë dhe

biodiversitet.

RM 7 Nxënësi interpreton konventat dhe protokollet ndërkombëtare si dhe ligjet të mbrojtjen e mjedisit.Përmbajtja- Konventat, protokollet dhe ligjet për mjedisin dhe

38

mbrojtjen e tij.- Konventat, protokollet dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit

nga ndikimi i veprimtarive profesionale.- Strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e mjedisit

në nivel global, kombëtar dhe lokal.

RM 8 Nxënësi kontribuon në analizën e problemeve mjedisore dhe planifikimin e nismave mjedisore në lokalitet. Përmbajtja- Organizimi i vëzhgimeve (dhe matjeve) për problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera në lokalitet.

- Organizimi i takimeve dhe bisedave me palët e interesuara- Përpunimi i informacionit dhe identifikimi i problemeve

mjedisore.- Përcaktimi i veprimtarisë mjedisore që do të organizohet.- Parashtrimi i efekteve pozitive të veprimtarisë mjedisore.- Hartimi i planit për zhvillimin e aktivitetit mjedisor

përkatës (qëllimi, renditja e veprimtarive, afatet kohore, ndarja e përgjegjësive, kostot, etj).

RM 9 Nxënësi kontribuon në realizimin e veprimtarisë mjedisore. arrihen.Përmbajtja- Organizimi i grupit për kryerjen e veprimtarisë mjedisore.- Ndarja e detyrave punuese te antarët e grupit.- Përgatitja dhe shpërndarja në komunitet e materialeve

informuese për veprimtarinë mjedisore.- Sigurimi i burimeve financiare si dhe i mjeteve e

materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë.- Projektimi dhe përgatitja e produkteve (nëse është e

nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.- Realizimi i ndërhyrjeve për përmirësimin e gjendjes

mjedisore në shkollë, puntori, ferma ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.).

- Regullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore.

- Realizimi i diskutimeve në grup në lidhje me veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.

- Përgatitja e një raporti për ecurinë e veprimtarisë mjedisore.

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit

39

KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.

KR Nxënësi duhet të:- tregojë kuptimin për mjedisin dhe argumentojë

rëndësinë e tij.- rendisë ndotësit kryesorë të mjedisit.- tregojë pasojat kryesore të ndotjes së mjedisit.- përshkruajë burimet mjedisore kryesore.- argumentojë rëndësinë që ka mbrojtja e burimeve

mjedisore.- tregojë parimet ku mbështetet mbrojtja e burimeve

mjedisore.


KR Nxënësi duhet të:- rendisë llojet kryesore të veprimtarive njerëzore.- përshkruajë veprimtaritë njerëzore që sjellin pasoja të

dëmshme për mjedisin.- tregojë ndikimin e veprimtarive profesionale në

cilësinë e mjedisit.- japë shembuj të dëmtimit të mjedisit nga veprimtaritë

në profesionin për të cilin përgatitet nxënësi. - analizojë dilemën e sotme mjedisore që ka të bëjë me

raportet midis shtimit të prodhimit dhe ruajtjes së një mjedisi të shëndoshë.


KR Nxënësi duhet të:- rendisë përbërësit kryesorë të mjedisit.- përshkruajë ndotjen e ajrit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë treguesit e cilësisë së ajrit.- përshkruajë ndotjen e tokës dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë degradimin e tokës dhe rendisë pasojat

mjedisore të këtij fenomeni.- përshkruajë ndotjen e ujit dhe shkaktarët e kësaj

ndotjeje.- analizojë eutrofikimin dhe rendisë pasojat për njeriun

dhe qeniet e gjalla.- përshkruajë treguesit kryesorë të gjendjes së mjedisit.- japë shembuj të ndotjeve të ajrit, tokës dhe ujit dhe

pasojave të tyre për shëndetin e njeriut.

40

- japë shembuj të veprimtarive kryesore për mbrojtjen e burimeve të mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- tregojë karakteristikat dhe prirjet e shtimit të popullsisë

në vend, në rajon dhe në botë.- analizojë ndikimin e rritjes së popullsisë në mjedisin

jetësor.- tregojë shkaqet dhe pasojat e migrimit të pakontrolluar

fshat-qytet.- analizojë shkaqet dhe pasojat e kaosit urbanistik.- përshkruajë marrëdhëniet midis problemeve sociale

atyre mjedisore.- japë shembuj të ndikimeve demografike në mjedisin

jetësor.- argumentojë rolin e komunitetit për mbrojtjen e

mjedisit.


KR Nxënësi duhet të:- tregojë kuptimin për mbeturinat.- klasifikojë mbeturinat në përgjithësi dhe ato të

veprimtarive profesionale në veçanti.- japë shembuj të mbeturinave që krijohen gjatë

veprimtarive në profesionin për të cilin përgatitet.- përshkruajë aspekte të ndryshme të menaxhimit të

mbeturinave. - tregojë ndikimin e mbeturinave të ngurta në mjedis.- rendisë mbeturinat e rrezikshme dhe tregojë

vështirësitë në menaxhimin e tyre.- tregojë kuptimin e riciklimit të mbeturinave dhe

rëndësinë e këtij proçesi për mjedisin dhe njeriun.- përshkruajë metodat kryesore të riciklimit të

mbeturinave.- tregojë kuptimin e kompostimit të mbeturinave dhe

rendisë mbeturinat që mund të kompostohen.- përshkruajë si bëhet përgatitja e kompostores.- argumentojë rëndësinë ekonomike dhe mjedisore të

kompostimit dhe riciklimit.

RM 6 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.c) Vëzhgim i veprimtarive praktike.

KR Nxënësi duhet të:

41

- shpjegojë kuptimin e procesit të monitorimit dhe argumentojë domosdoshmërinë e monitorimit të burimeve mjedisore.

- tregojë çështë monitorimi i ajrit dhe “pikat e nxehta”.- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ajrit.- argumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ajrit në

qendrat urbane- tregojë rolin e katalizatorit në automjete dhe mënyrën e

matjes së shkarkimit të gazeve.- përshkruajë si bëhet monitorimi i ajrit të brendshëm në

një punëtori.- japë shembuj të ndotjes së ajrit nga veprimtaritë

profesionale.- rgumentojë rëndësinë që ka monitorimi i ujërave.- përshkruajë metodat, teknikat dhe instrumentet

kryesore për monitorimin e ujrave. - përshkruajë si kryhen analizat kimike dhe biologjike të

ujërave.- shpjegojë kuptimin e mostrave dhe rëndësinë e pikatve

të monitorimit.- japë shembuj të ndotjes së ujërave nga veprimtaritë

profesionale.- tregojë rëndësinë që ka monitorimi i tokave dhe i

biodiversitetit.- përshkruajë si bëhet vëzhgimi dhe cilët janë treguesit e

degradimit/dëmtimit të tokës dhe biodiversitetit.- japë shembuj të ndikimit negativ të veprimtarive

profesionale në tokë dhe biodiversitet. - kryejë vëzhgime dhe matje të thjeshta për nivelin e

ndotjes së ajrit, tokës dhe ujrave në lokalitet.


KR Nxënësi duhet të:- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet kryesore

për mjedisin dhe mbrojtjen e tij.- interpretojë konventat, protokollet dhe ligjet për

mbrojtjen e mjedisit nga ndikimi i veprimtarive profesionale.

- interpretojë paragrafe nga legjislacioni që i referohen profesionit për të cilin përgatitet nxënësi.

- analizojë strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e mjedisit në nivel global dhe kombëtar.

- mbledh dhe interpreton informacione për veprimtaritë mjedisore në lokalitet.


42

c) Vëzhgim i veprimtarive praktike

KR Nxënësi duhet të:- kryejë vëzhgime (dhe matje) që lidhen me problemet

mjedisore në shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera në lokalitet.

- mbajë shënime për vëzhgimet dhe matjet e kryera.- takohet dhe bisedojë për çështjet mjedisore me palët e

interesuara- bëjë përpunimin e informacionit të mbledhur dhe

identifikojë problemet mjedisore.- përcaktojë veprimtarinë mjedisore që do organizohet,

në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.- argumentojë efektet pozitive të veprimtarisë mjedisore

që parashikohet të organizohet.- hartojë një plan të hollësishëm për zhvillimin e

veprimtarisë mjedisore përkatëse, që do të përmbajë qëllimin, renditjen e veprimtarive, afatet kohore, ndarjen e përgjegjësive, kostot, etj, këto në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.

RM 9 IV a) Pyetje- përgjigje me gojë.b) Detyrë me shkrim.c) Vëzhgim i veprimtarive praktike

KR Nxënësi duhet të:- marrë pjesë aktivisht në organizimi i grupit për

kryerjen e veprimtarisë mjedisore të planifikuar.- marrë detyrat detyrat punuese që duhet të kryejë në

përbërje të grupit.- bëjë përgatitjen, shumfishimin dhe shpërndarjen në

komunitet të materialeve informuese për veprimtarinë mjedisore që do të kryhet.

- angazhohet aktivisht në gjetjen e burimeve financiare si dhe mjeteve e materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në projektimin dhe përgatitjen e produkteve (nëse është e nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.

- angazhohet aktivisht në zbatimin e detyrave për përmirësimin e gjendjes mjedisore në shkollë, puntori, fermë ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.).

- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore.

- merr pjesë aktivisht në diskutime në grup në lidhje me veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.

- kontribuojë në përgatitjen e një raporti për ecurinë e

43

veprimtarisë mjedisore.

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klasë, në mjediset ku realizohen praktikat e nxënësve dhe në lokalitetin ku ndodhet shkolla profesionale.- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore të ndryshme. Ai duhet të organizojë bashkëbisedime në grup për çështjet mjedisore që trajtohen në modul. Rekomandohet që të ftohen dhe aktivistë mjedisor për tu trajtuar nxënësve tema për aspekte të ndryshme mjedisore.- Nxënësve duhet tu jepen detyra individuale dhe detyra në grup për të analizuar problemet mjedisore që lidhen me jetën në shkollë dhe jashtë saj, si dhe me veprimtarinë e tyre të ardhshme profesionale. Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve për çështjet mjedisore duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve. - Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në vende me ndotje të theksuar, në puntori të profesioneve përkatëse për të vëzhguar aspekte mjedisore, si dhe në objekte ku kryhen kompostime dhe riciklime. - Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë të jetë e mundur në veprimtari praktike që sjellin përmirësim të kushteve mjedisore në shkollë, puntori, fermë apo mjedise të tjera të lokalitetit ku ndodhet shkolla (të kryejnë pastrime të mjedisit, mbjellje të bimëve, sistemim të territorit, prodhim dhe vendosje të konteinerëve të mbeturinave, kompostime, etj). - Nxënësit duhet të kryejnë edhe veprimtari të ndryshme për ndërgjegjësimin e komunitetit për problemet mjedisore. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive mjedisore të fituara nga ata.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, mjetet, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:- Klasë mësimore për trajtimin e çështjeve teorike.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Mjete dhe pajisje pune për kryerjen e veprimtarive mjedisore dhe monitorim të mjedisit (matësa të ndotjeve, vegla pune, dorëza, qese, etj) varësisht nga natyra e veprimtarisë.

- Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në veprimtari mjedisore të tilla si prodhim i kontejnerëve të mbeturinave, realizimi i kompostimeve, mbjellje e fidaneve, etj.

- Materiale të shkruara (konventa, protokolle, dokumente ligjore, manuale, rregullore, të dhëna statistikore, udhëzuesa pune, raporte, etj).

44

B - Modulet profesionale të profilit


“Elektronika dhe udhëheqja”

Lamia: ElektroteknikëProfili: Instalues elektrikShkalla: IIIKlasa: 13



Një modul teoriko-praktik që pajis nxënësit me njohurit për elementet elektronike të domosdoshme për kontrollimin, udhëheqjen e proçeseve automatike si dhe i aftëson për aplikimin e tyre në praktikë


96 orë (16 kredite 6 orëshe)Rekomandohet 60% Teori, 30% Praktikë dhe 10% Vlerësime


RM 1 Nxënësi shpjegon përdorimin e elementeve të elektronikës analoge në kontrollim dhe udhëheqjePërmbajtja- Qarqet e integruara- Qarqet e integruara lineare- Përforcuesit invertues - Përforcuesit joinvertues - Përforcuesit mbledhës dhe zbritës- Elemente optoelektronike dhe termistorët- Infrared dioda- Komparatorët- Qarku ndërprerës i Shmitit- Qarqet impulsive - Qarqet astabile osciluese

RM 2 Nxënësi shpjegon qarqet logjike dhe aplikimin e qarkut PLC për komandimin e një proçesi të thjeshtëPërmbajtja- Gjendjet logjike- Kodimi (sistemet numerike)- Qarqet logjike - Qarku logjik “DHE”- Qarku logjik “OSE”- Qarqet logjike “ JODHE “ dhe “ JO OSE “- Memoriet- Struktura e pajisjes PLC - Llojet e PLC-ve- Programimi i një proqesi me PLC të thjeshtë

45

RM 3 Nxënësi dallon elementet e ndryshme të SRA dhe tregon përdorimin e zbatimin e tyre në praktikë.Përmbajtja- Shndëruesit matës- Detektorët e sinjalit të gabimit- Detektorët urë- Diskriminatët e tensionit- Shndëruesit U/I- Sinjalizimi dhe mbrojtja- Komutatorët- Ndërpresat manual- Reletë kohore- Kontaktorët- Rregullatorët - Rregullatorët kontinual- Rregullatorët impulsiv - Rregullatorët me veprim të përbërë

RM 4 Nxënësi kryen instalimin e tabelave komanduese për lëshimin në

punë të motorëve asinkron trefazor Përmbajtja- Skemat për lëshim në punë të elektromotorëve- Analiza e skemave të instalimit të komandimit- Përzgjedhja e veglave, pajisjeve, materialeve dhe elementeve

të instalimit- Kryerja e matjeve dhe marrja e shënimeve të nevojshme - Vendosja dhe përforcimi i tabelës komanduese- Matja prerja dhe përforcimi i kanaleve për përçues- Vendosja e elementeve të komandimit sipas skemës elektrike

(kontaktorëve, releve, siguresave, tasterëve, etj).- Matja, prerja dhe vundosja e përçuesve sipas skemës

elektrike- Lidhja e përçuesve me zbarrat dhe elementet e komandimit

sipas skemës- Lidhja e tabelës së komandimit me MA trefazorë- Lidhja e tabelës së komandimit me rrjetin elektrik trefazorë- Kontrollimi dhe prova e komandimit- Sigurimi teknik në punë

RM 5 Nxënësi kryen instalime elektrike duke përdorur senzorin me infrared (rreze infra të kuqe)Përmbajtja- Analiza e skemës së montimit të detektorit me rreze infra të

kuqe- Përzgjedhja e veglave dhe paisjeve të punës - Lidhja e përquesve në hyrjet e detektorit- Lidhja e përquesve nga detektori me instalimin elektrik - Kontrollimi dhe prova e instalimit sipas skemës- Sigurimi teknik në punë

46

RM 6 Nxënësi monton sinjalizuesin termik për rregullimin e temperaturësPërmbajtja- Analiza e skemës elektrike e montimit të sinjalizuesit- Përzgjedhja e veglave dhe elementeve sipas skemës- Lidhja e termostatit me ndërpresin e sigurisë dhe ngrohësin

elektrik- Lidhja ndërprerësit të sigurisë me tensionin e furnizimit- Kontrollimi dhe prova e lidhjes të sinjalizuesit - Sigurimi teknik dhe mbrojtja në punë

Proçedurat e vleresimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mesuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrim

KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë karakteristikat e qarqeve të integruara; - të dallojë qarqet e integruara;- të listojë parametrat e përfocuesve operacional; - të shpjegojë rolin përfocuesit invertues dhe joinvertues;- të shpjegojë funksionimin përforcuesit mbledhës dhe

zbritës;- të shpjegojë përforcuesin ndarës dhe përdorimin e tij si

përshtatës i impendancës;- të përshkruajë rolin komparatorëve(krahasuesve) si

elemente të detektorëve të gabimit;- të vizatojë karakteristikën hyrëse/dalëse të komparatorit

me anë të matjeve;- të shpjegojë rolin e qarkut ndërprerës të Shmitit në

udhëheqjen e proqeseve automatike;- të tregojë rolin e qarqeve impulsive në komandimin dhe

sinkronizimin e proqeseve automatike;- të të vizatojë karakteristikën hyrëse/dalëse të qarqeve

impulsive me anë të matjeve;- të dallojë elementet optoelektronike që përdoren si

elemente të sensorëve dhe detektorëve;- të tregojë rolin e infrared diodës dhe zbatimin e sajë në

paisjet për detektim dhe paralajmërim;- të shpjegojë parimin e punës të fototransistorit dhe

zbatimin e tij në senzor;- të shpjegojë karakteristikat dhe zbatimin e termistorëve;- të dallojë termistorët;

47

- të shpjegojë qarkun e integruar për stabilizimin e tensionit;

- të shpjegojë oscilatorin astabil dhe përdorimin e tij;

RM 2 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet:- të definojë gjendjet logjike;- të dallojë sistemet numerike binare, decimale, oktale

dhe heksadecimale;- të kryejë operacione numerike të kalimit nga njëri

sistem numerikë në tjetrin;- të shpjegojë operacionet logjike „DHE“, „OSE“, „JO“,

„JODHE“ dhe „JO OSE“;- të dallojë qarqet logjike „DHE“, „OSE“ „JO“,„JODHE“

dhe „JO OSE“ universale;- të dallojë elementet memoruese – Flip Flopat;- të dallojë llojet e ndryshme të memorieve;- të shpjegojë rolin e regjistrave dhe të njësisë

mikroprocesore;- të shpjegojë rolin e paisjes PLC në komandim;- të shpjegojë strukturën e PLC-ve;- të dallojë PLC-et në bazë të numrit të terminaleve

hyrëse/dalëse;- të programojë PLC-në me gjuhën e planit kontaktues

KOP;- të programojë PLC-në përmes: tasteve treguese të

drejtimit dhe tasteve “alt“, “del“, “esc“ dhe „del“;- të programojë PLC-në përmes programit softverik Easy

– soft;- të tregojë shembuj të ndryshëm të zbatimit të PLC-ve.

RM 3 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë

b) Pyetje-përgjigje me shkrim

KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë shndëruesit rezistorë, induktivë, me ultrazë,

fotoelektrikë dhe përdorimin e tyre;- të shpjegojë rolin e detektorëve;- të shpjegojë rëndësinë e sinjalizimit dhe mbrojtjes;- të dallojë veçoritë e sinjalizuesve elektrik – termik;- të shpjegojë veçoritë e elementeve ekzekutive;- të dallojë pjesët përbërë të rregullatorëve kontinual;- të numrojë përparsitë e rregullatorit impulsiv;- të listojë rregullatorët me veprim të përbërë;- të dallojë e komutatorët sipas stukturës dhe

funksionimit;- të dallojë reletë elektromagnetikë, kohorë;

48

- të dallojë kontaktorët;- të lexojë skema të ndryshme me rele dhe kontaktor.


b) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- analizojë skemat e komandimit për lëshimin në punë të MA trefazor;

- përzgjedhë drejt veglat dhe pajisjet e punës;- përzgjedhë drejt materialet dhe elementet e instalimit

elektrik të komandimit;- kryejë saktë e matje të nevojshme për instalin elektrik të

komandimit;- vendosë tabelat komanduese sipas planit të instalimit;- përforcojë tabelat komanduese sipas planit të instalimit;- matë, pretë dhe përforcon kanale për përçues sipas

skemës së komandimit;- vendosë elemente të komandimit sipas skemës elektrike

(kontaktorëve, releve, siguresave, tasterëve, etj);- matë, presë dhe vundosë përçuesit sipas skemës elektrike;- lidhë përçuesit me zbarrat dhe elementet e komandimit

sipas skemës;- lidhë MA trefazor me tabelën e komandimit sipas

skemës elektrike;- lidhë tabelën e komandimit me rrjetin elektrik trefazorë

sipas skemës elektrike;- kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik tabelës së komandimit.


KR Nxënësi duhet:- të analizojë drejtë skemat elektrike të montimit të

senzorit për me rreze infra të kuqe të tipit Busch-Wechter U = 230V, P= 2.2kW;

- të përzgjedhë drejtë veglat dhe paisjet e punës;- të kryejë lidhjen e përçuesve në hyrjet e senzorit dhe me

instalimin elektrikë të ndriçimit sipas skemes së instalimit;

- të kryejë lidhjen e përçuesve në hyrjet e senzorit për detektorin e zjarrit sipas skemes së instalimit;

- të kryejë lidhjen e përçuesve në hyrjet e senzorit për detektim të prezencës sipas skemes së instalimit;

- të kontrollojë dhe të kryej provën e lidhjes;- të zbatojë rregullat e mbrojtjës në punë dhe të ruajtjes së

49

mjedisit.


KR Nxënësi duhet:- të analizojë drejtë skemën elektrike të lidhjes të

sinjalizuesit termikë- të përzgjedhë drejtë veglat dhe elementet sipas skemës

së instalimit- të kryejë lidhjen e termostatit me ndërprerësin e sigurisë

dhe me elementin ngrohës- të kryejë lidhjen e llampës sinjalizuese për elementin

ngrohës- të kontrollojë dhe të kryej provën e lidhjes të

sinjalizuesit termikë- të zbatojë standardet dhe rregullat e mbrojtjes në punë


-Ky modul duhet të trajtohet në klasë si dhe në puntori të praktikës së instalimeve elektrike ose ne objektet ku kryhen punime të montimit të elementeve të ndriçimit dhe instalime të avancuara elektrike, me qëllim që nxënësit të njihen për së afërmi me llojet dhe montimin e elementeve dhe pajisjeve të ndryshme elektronike të cilat përdoren në komandim dhe mbrojtje. Poashtu ky modul duhet të trajtohet në kabinete të elektronikës për inçizimin e karakteristikave të elementeve elektronike.

-Mësuesi duhet të përdorë sa më shume të jetë e mundur demonstrimet konkrete për çeshtjet teorike dhe praktike dhe sa më shumë shembuj për sqarimin e proçeseve të ndryshme të komandimit me qëllim të lidhjes të elementeve në makina me anë të cilave realizohet ndonjë proçes punues .

-Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për identifikim e elementeve elektronike dhe rolin e tyre në një proçes automatik, për leximin skemave të ndryshme të ndërprerësve të ndryshëm, për montimin e tyre në elektromotorë të ndryshëm dhe për programimin në mënyrë të pavarur të një pajisjeje PLC e cila kontrollon ndonjë proçes punues.

-Mësuesi duhet t’i nxisë nxënësit të angazhohen në diskutime për rastet e veçanta që paraqiten.

-Vlerësimi bëhet pas secilit rezultat të arritur të mësimit. Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat dhe pajisjet, si më poshtë: - mjedise për trajtime teorike; - projektor;- mjete vizualizimi;- kabinet të elektronikës;- puntori e instalimeve të elektrike dhe objekte ku kryhen

instalime elektrike të avancuara;

50

- lloje të ndryshme të elementeve elektronike;- skema për lidhjen e elementeve të ndryshme elektronike për

udhëheqje dhe komandim; - tabela punuese për realizimin e qarqeve të ndryshme

elektronike, instrumente universale për matje të madhësive elektrike, oshiloskop dhe ngjitës elektrikë me kallaj;

- materialet e shkruara ( skemat instalimi, katalogje ,udhëzuesa, rregullore në mbështetje të qeshtjeve që trajtohen ).

51


"Instalimet elektrike të avancuara 1"




Një modul praktiko- teorik që i pajisë nxënësit me njohuritë për instalimin e rrjetit kompjuterik, instalimin e zërimit në objekte të ndryshme, instalimin elektrik të videokamerave për sigurimin e objekteve të rëndësisë së veçantë dhe instalimin e sistemit të thirrjes së infermieres në spitale, si dhe i aftëson ata për të kryer këto instalime.


96 orë (16 kredite 6 orëshe)Rekomandohet 30% Teori, 60% Praktike dhe 10% Vleresime


RM 1 Nxënësi instalon rrjetin kompjuterikPërmbajtja- Llojet, arkitektura dhe komponentet e rrjetit kompjuterik- Standardet e rrjetit kompjuterik- Protokolet TCP/IP- Kabllot dhe Konektorët- Përqëndruesit (Hub-at), Komutuesit (Switch-at) dhe

Rrugëzuesit (Router-et)- Projekti i instalimeve të rrjeteve kompjuterike- Pikat koncentruese- Specifikimi i materialit- Trasimi i kabllove dhe shinave- MDF, IDF- Instalimi i rrjetit kompjuterik - Kontrollimi i rrjetit kompjuterik

RM 2 Nxënësi kryen instalimin e zërimit në objekte të ndryshme (shkolla, spitale, salla të mbledhjeve, etj).Përmbajtja- Llojet e sistemeve të zërimit dhe pjeset përbërëse- Altoparlantet - llojet- Parametrat elektrik të altoparlantëve- Lidhjet e grupeve të altoparlanteve- Mikrofonët – rëndësia dhe llojet- Përforcuesit e fuqisë – roli dhe rëndësia- Analiza e skemës së instalimit të zërimit- Analiza e objektit ku do të kryhet instalimi- Përzgjedhja e veglave, materialeve dhe pajisjeve të punës- Kryerja e matjeve dhe marrja e shënimeve të nevojshme

52

për instalim- Hapja e kanaleve dhe vrimave sipas skemës së instalimit- Shtrirja dhe përforcimi i gypave- Vendosja e përçuesve në gypa- Vendosja dhe përforcimi i kutive- Vendosja e altoparlanteve- Lidhja e përçuesve për terminalet e altoparlanteve dhe për

sekondarin e TR-it të përforcuesit linjor (70.7V) sipas skemes elektrike

- Kontrollimi dhe prova e instalimit të zërimit- Sigurimi teknik në punë

RM 3 Nxënësi kryen instalime elektrike të videokamerave për sigurimin e objekteve të rëndësisë së veçantPërmbajtja- Kuptimi i sistemit të videokamerave- Veçoritë e sistemit të videokamerave- Llojet e videokamerave pwr sigurimin e objekteve- Elementet e sistemit tw videokamerave- Standardet për instalimin e sistemit të videokamerave- Analia e skemës së instalimit- Përzgjedhja e veglave, mjeteve dhe elementeve të

instalimit- Kuotimet e nevojshme të instalimit- Hapja e kanaleve, shpimi i vrimave dhe foleve- Matja, prerja, shtrirja dhe përforcimi i gypave- Vendosja dhe përforcimi i kutive- Matja, prerja dhe shtrirja e kabllove të videokamerave- Montimi i videokamerave dhe centralit të videokamerave- Lidhja e përçuesve me anë të klemeve speciale në

centralin e videokamerave- Lidhja e centralit të videokamerave me monitorin- Testimi i funksionimit të videkamerave duke i prezentuar

efektet në monitor- Kontrollimi i memeories së centralit lidhur me ruajtjen e

inçizimeve nga videokamerat- Përshtatja e memories së centralit me ndihmën e terminalit

komandues sipas kërkesave të shfrytëzuesit- Kontrollimi i instalimit të videokamerave - Sigurimi teknik në punë

RM 4 Nxënësi kryen instalimin e sistemit të thirrjes së infermieres në

spitalePërmbajtja- Kuptimi i sistemit të sinjalizimit në spitale- Llojet e sistemeve të sinjalizimit në spitale (sistemi i

thjeshtë, multi-funksional dhe avancuar)- Elementet e sistemit të sinjalizimit në spitale- Skemat e sistemit të sinjalizimit në spitale- Analiza e skemës së instalimit elektrik për sistemin e

53

thirrjës së infermieres nga pacienti- Analiza e objektit ku do të kryhet instalimi- Përzgjedhja e veglave, pajisjeve, materialeve dhe

elementeve të instalimit- Kryerja e matjeve dhe marrja e shënimeve të nevojshme

për instalim- Hapja e kanaleve, vrimave dhe foleve sipas skemës së

instalimit- Matja, prerja, shtrirja dhe përforcimi i përçuesve dhe

kabllove- Vendosja dhe përforcimi i kutive- Montimi i pultit komandues të pacienti- Programimi i njësisë qendrore të sistemit për thirrjen e

infermiereve- Kontrollimi dhe prova e instalimit të kryer- Sigurimi teknik në punë

Proçedurat e vlerësimit



KR Nxënësi duhet:- të dallojë LAN, MAN dhe WAN e rrjeteve kompjuterike;- të shpjegojë karakteristikat e rrjeteve A,B, C;- të interpretojë shtatë Modelet OSI;- të tregojë standardet e rrjeteve kompjuterike IEEE 802.1,

EIA/TIA 568-A;- të analizojë rrjetet Bus, Ethernet, Star, Token Ring;- të analizojë ndërlidhjen e rrjeteve me kabllo të fibrave

optikë - përparësitë e FDDI;- të shpjegojë protokolet TCP/IP;- të shpjegojë karakteristikat teknike të UTP, SSTP;- të tregojë përparësitë e SSTP;- të inerpretojë përdorimin e kabllove koaksial;- të listojë përparësitë e fibrave optike;- të përshkruajë pajisjet interkonektuese (Hub-at, Switch-at,

Urat-Bridges, Routers);- të interpretojë projektin e instalimeve të rrjeteve

kompjuterike;- të montojë kabllot në konektorët (RJ 45....);- të montojë Hub-at;- të montojë Switch-at;

54

http://eserver.bell.ac.uk/mirrors/networks/pt1_3.htm#start

- të përshkruajë Urat-Bridges;- të përshkruajë Routers;- të përcaktojë pikat koncentruese nga projekti;- të përzgjedh materialin sipas projektit;- të kryejë drejtë trasimin e kabllove dhe shinave; - të montojë siç duhet konektorët në pajisjet e MDF;- të identifikojë hapësiren IDF;- të testojë rezistencën e kabllove;- të testojë çiftet e ndërlidhjeve;- të diagnostikojë gjatësinë, impedancën, dobësimet me

softverin (PENTASCANNER);- të kryejë përtokëzimet e rack-dollapeve në krahasim me

barazimin e potencialit;- të kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik të rrjetit kompjuterik.


KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë rolin e sistemit të zërimit; - të dallojë pjesët përbërëse të sistemit të zërimit;- të tregojë llojet e sistemit të zërimit;- të shpjegojë për altoparlantet dhe llojet e tij;- të tregojë parametrat elektrik të altoparlantëve;- të tregojë për rëndësinë e mikrofonëve llojet;- të listojë llojet e mikrofonëve;- të shpjegojë për rëndësinë e përforcuesve të fuqisë; - të numërojë llojet e përforcuesve të fuqisë;- të analizojë drejt skemën e instalimit të zërimit;- të analizojë drejt objektin ku do të kryhet instalimi;- të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;- të përzgjedhë drejt materialet dhe elementet e instalimit

elektrik;- të kryejë matje dhe merr shënimet e sakta të nevojshme

për instalim;- të kryejë kuotimet e sakta të nevojshme të instalimit të

zërimit;- të hapë e kanale dhe vrima sipas standardeve;- të largojë gjithmonë mbeturinat nga vendi i punës;- të shtrijë dhe përforcojë gypa sipas standardeve;- të vendosë dhe përforcojë kuti sipas standardeve;- të vendosë altoparlante në përputhje me skemën dhe

standardet përkatëse;- të bëjë lidhjen e përçuesve për terminalet e altoparlanteve

sipas skemës elektrike;- të bëjë lidhjen e përçuesve për sekondarin e TR-it të

përforcuesit linjor (70.7V) sipas skemës elektrike;

55

- të kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik të zërimit.


KR Nxënësi duhet:

- të shpjegojë sistemin e videokamerave;- të tregojë veçoritë e sistemit të videokamerave;- të dallojë pjesët e sistemit të videokamerave;- të dallojë kamerat për sigurimin e objekteve;- të identifikojë elementet e sistemit të videokamerave;- të tregojë standardet për instalimin e sistemit të

videokamerave;- të analizojë drejtë skemën e instalimit të videokamerave; - të përzgjedhë drejtë veglat, mjetet dhe elementet e

instalimit;- të kryejë kuotimet e nevojshme në përputhje me skemen e

instalimit;- të hapë kanalet, vrimat dhe foletë sipas standardeve;- të kryejë matejen, prerjen, shtrirjen dhe përforcimin e

gypave;- të vendosë dhe përforcojë kutitë;- të matë, presë dhe shtrijë kabllot e videokamerave;- të zbatojë rregullat dhe standardet e instalimit të

videokamerave; - të kryej montimin e videokamerave dhe centralit të

videokamerave;- të lidhë përçuesit me anë të klemeve speciale në centralin e

videokamerave;- të lidhë centralin e videokamerave me monitorin sipas

skemes së instalimit;- të kryejë kontrollimin e memories së centralit të

videokamerave;- të kryejë përshtatjen e memories së centralit sipas kërkesës

së shfrytëzuesit;- të testojë funksionimin e sistemit të videokamerave;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik të sistemit të videokamerave.


KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë mënyrën e funksionimit të sistemit për thirrjen

e infermieres nga pacienti;

56

- të dallojë sistemet për thirrjen e infermieres nga pacienti;- të dallojë elementet e sistemit për thirrjen e infermieres

nga pacienti;- të interpretojë skemat e sistemit për thirrjen e infermieres

nga pacienti;- të analizojë drejt skemën e instalimit elektrik për sistemin

e thirrjes së infermieres nga pacienti;- të analizojë drejt objektin ku do të kryhet instalimi;- të përzgjedhë drejt veglat, pajisjet, elementet dhe

materialet e instalimit elektrik;- të kryejë matje dhe marrë e shënime të sakta për instalim;- të hapë e kanale, vrima dhe foleve sipas standardeve;- të largojë gjithmonë mbeturinat nga vendi i punës;- të matë, presë, shtrijë dhe përforcojë saktësisht përçuesit

dhe kabllot;- të vendosë dhe përforcojë kutit sipas standardeve;- të montojë pultin komandues të pacienti në përputhje me

skemën dhe standardet përkatëse;- të programojë njësinë qendrore të sistemit për thirrjen e

infermiereve në përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;

- të kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik të sistemit për thirrjen e infermieres nga pacienti.


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe në punëtorinë e praktikës së instalimeve elektrike ose në objekte reale pune, si dhe rekomandohet të organizohen vizita njohëse në objekte ku kryhen/janë kryer instalimet elektrike të parapara sipas këtij moduli.

- Mësuesi duhet të kryejë demonstrime të veprimtarive praktike si dhe të zgjedhë qasje për pjesëmarrje aktive në procesin mësimor, duke i ofruar mundësi nxënësve që të ushtrohen praktikisht sa më shumë të jetë e mundshme.

- Mësuesi duhet t’i mbikqyrin dhe udhëzojë nxënësit gjatë kryerjes së instalimeve elektrike të avancuara.

- Mësuesi duhet që përveç dhënies së informative, të kultivojë të nxënësit shprehit në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve dhe të informative me punë të pavarur nga ana e tyre.

- Nxënësit duhet të angazhohen që aktivisht të marrin pjesë në zhvillimin e shkathtësive të tyre nëpërmjet diskutimeve, hulumtimeve dhe ushtrimeve praktike.

- Nxënësve duhet t’u sigurohet kohë maksimale për hulumtim dhe punë praktike.

- Nxënësit duhet t’i zbatojnë rregullat dhe standardet për instalimet elektrike të parapara në ketë modul.

- Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë i vazhdueshëm gjatë gjithë kohës që trajtohet moduli, si dhe përmbledhës, pas çdo rezultati të të mësuarit.

57

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik të njohurive dhe aftësive të fituara nga ata.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet, si më poshtë: - mjedise për kryerjen e punimeve të instalimeve elektrike të

rrjetit kompjuterik, të sistemit të zërimit, të sistemit të videokamerave dhe sistemit për thirrjen e infermires nga pacienti;

- veglat, pajisjet, materialet dhe elementete nevojeshme që janë paraparë tek çdo rezultat i të mësuarit;

- OHP-projektori;- materiale të shkruara për procesin mësimor përfshirë skema të

lidhjeve, katalogje, manuale, rregullore, fletë eksperimentuese, transparentet etj. në mbështetje të çeshtjeve që trajtohen.

58


"Instalimet elektrike të avancuara 2"




Një modul praktiko-teorik që i pajis nxënësit me njohuri për instalimet e ndriçimit në objekte të ndryshme, instalimet elektrike që zbatojnë qarqet PLC dhe projektet e thjeshta të instalimeve elektrike, si dhe aftëson ata për të kryer këto instalime.


128 orë (21 kredite 6 orëshe si dhe 2 orë në dispozicion të mësuesit)Rekomandohet 30% Teori, 60% Praktike dhe 10% Vlerësime


RM 1 Nxënësi kryen instalime të ndriçimit në objekte të ndryshme (shkolla, zyre, dyqane, etj).Përmbajtja- Burimet e dritës- Madhësitë themelore të dritës dhe njësitë- Burimet elektrike të dritës- Llambat elektrike (llambat inkadeshente, llambat

lumineshente, llambat harkore, gypat fluoreshent dhe llambat speciale)

- Karakteristikat e llambave- Ndriçuesit - klasifikimi dhe karakteristikat- Sistemet e ndriçimit - Kuptimi i sistemit DALI - Kuptimi i sistemit EIB- Elementet e sistemit DALI- Elementet e sistemit EIB- Ndriçimi ekonomik- Analiza e skemës së instalimit elektrik të ndriçimit me anë

të sistemit DALI- Analiza e objektit ku do të kryhet instalimi- Përzgjedhja e veglave, pajisjeve, materialeve dhe

elementeve të instalimit- Kryerja e matjeve dhe marrja e shënimeve të nevojshme



kabllove- Vendosja dhe përforcimi i kutive- Montimi i njësisë kontrolluese (control unit)

59

- Montimi i detektorëve të ndriçimit- Montimi i detektorëve të lëvizjes- Definimi i grupeve të llambave për ndriçim- Lidhja e butonëve për kyçje-çkyçje (komandim)- Montimi i ECG (electronic control gear) pajisjes

elektronike për ndërrim të gjendjes (kyçje, çkyçje apo dimmim)

- Montimi i ndriçuesve- Programimi i njësisë kontrolluese dhe vendosja e adresave

të llambave- Kontrollimi dhe prova e instalimit të kryer- Sigurimi teknik në punë

RM 2 Nxënësi kryen instalime elektrike duke aplikuar qarqet PLC Përmbajtja- Hyrje në PLC- PLC-të përball sistemeve me rele- Shembuj të aplikimit të PLC-ve në instalimet elektrike

(ndriçim të shkallëve, dyer të hyrjës, zile të shkollës...)- Analiza e skemës së instalimit elektrik me anë të PLC- Analiza e objektit ku do të kryhet instalimi- Përzgjedhja e veglave, pajisjeve, materialeve dhe

elementeve të instalimit elektrik- Kryerja e matjeve dhe marrja e shënimeve të nevojshme



kabllove- Vendosja dhe përforcimi i kutive- Montimi i PLC-së- Programimi në kompjuter për PLC (me LOGOSoft)- Shkarkimi i programit nga kompjuteri në PLC- Montimi i PLC-së si automat i shkallëve- Montimi i PLC-së për komandimin e dyerëve të hyrjes- Montimi i PLC-së për komandimin e zileve në shkolla- Kontrollimi dhe prova e instalimit të kryer- Sigurimi teknik në punë

RM 3 Nxënësi kryen projekte të thjeshta të instalimeve elektrike

Përmbajtja- Projekti i instalimeve elektrike-pjeset e projektit- Plani i instalimit elektrik të një banese- Skema e tabelave shpërndarëse- Përcaktimi i seksionit të përçuesve për rrymë njëkahore- Përcaktimi i seksionit të përçuesve për rrymë alternative

njëfazore dhe trefazore- Dimensionimi i siguresave- Specifikimi i materialit - Përshkrimi teknik i punëve

60




KR Nxënësi duhet:- të tregojë cilat janë burimet e dritës;- të shpjegojë kuptimin e madhësive themelore të dritës dhe

njësitë përkatëse;- të dallojë burimet elektrike të dritës; - të përshkruajë llambat elektrike (llambat inkadeshente,

llambat lumineshente, llambat harkore, gypat fluoreshent dhe llambat speciale);

- të dallojë karakteristikat e llambave;- të dallojë skemat e lidhjes së llambave fluoreshente (lidhja

induktive, kompenzuese dhe kapacitive); - të dallojë dhe klasifikojë ndriçuesit;- të dallojë karakteristikat e ndriçuesve;- të përshkruajë sistemet e ndriçimit;- të shpjegojë ndriçimin ekonomik;- të argumentojë rëndësinë e instalimeve elektrike me anë të

sistemeve DALI dhe EIB;- të përshkruajë instalimin e ndriçimit me DALI;- të përshkruajë instalimin e ndriçimit me EIB;- të dallojë senzoret e prezencës dhe ndriçimit;- të tregojë zbatimin e sistemeve DALI dhe EIB (shkolla,

zyre, objekte hoteliere, dyqane, etj);- analizojë drejt skemën e instalimit elektrik të ndriçimit me

anë të sistemit DALI;- të analizojë drejt objektin ku do të kryhet instalimi;- të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;- të përzgjedhë drejt materialet dhe elementet e instalimit

elektrik;- të kryejë matje dhe të marrë shënimet e sakta të nevojshme

për instalim;- të kryejë kuotimet e sakta të nevojshme të instalimit;- të hapë e kanale, vrima dhe foleve sipas standardeve;- të largojë gjithmonë mbeturinat nga vendi i punës;- të masë, presë, shtrijë dhe përforcojë saktësisht përçuesit

dhe kabllot;- të vendosë dhe përforcojë kuti sipas standardeve;- të montojë njësinë kontrolluese (control unit) në përputhje

61

me skemën dhe standardet përkatëse;- të montojë detektorët e ndriçimit në përputhje me skemën

dhe standardet përkatëse;- të montojë detektorët e lëvizjes në përputhje me skemën

dhe standardet përkatëse;- të definojë grupet e llambave për ndriçim në përputhje me

skemën e instalimit;- të bëjë lidhjen e butonëve për kyçje-çkyçje (komandim) në

përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;- të montojë ECG (electronic control gear) pajisjen

elektronike për ndrrim të gjendjes (kyçje, çkyçje apo dimmim) në përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;

- të montojë ndriçuesit në përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;

- të programojë njësinë kontrolluese dhe të bëjë vendosjën e adresave të llambave në përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;

- të kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik të sistemit DALI.

RM 2 IV a) Pyetje-përgjigje me gojë,b) Pyetje-përgjigje me shkrim, c) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet:

- të shpjegojë rëndësinë e PLC-ve;- të shpjegojë funksionimin e PLC-ve;- të tregojë zbatimin e PLC-ve;- të dallojë sistemin e PLC-ve përball sistemeve me rele;- të analizojë shembuj të aplikimit të PLC-ve në instalimet

elektrike (ndriçim të shkallëve, dyer të hyrjës, zile të shkollës, etj);

- të analizojë drejt skemën e instalimit elektrik me anë të PLC;

- të analizojë drejt objektin ku do të kryhet instalimi;- të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e punës;- të përzgjedhë drejt materialet dhe elementet e instalimit

elektrik; - të kryejë matje dhe marrë shënimet e sakta të nevojshme

për instalim;- të kryejë kuotimet e sakta të nevojshme të instalimit;- të hapë e kanale, vrima dhe foleve sipas standardeve;- të largojë gjithmonë mbeturinat nga vendi i punës;- të masë, presë, shtrijë dhe përforcojë saktësisht përçuesit

dhe kabllot;- të vendosë dhe përforcojë kuti sipas standardeve;- të montojë PLC-në në përputhje me skemën dhe standardet

përkatëse;

62

- të kryejë programimin në kompjuter për PLC (me LOGOSoft) në përputhje me skemën përkatëse;

- të bëjë shkarkimin e programit nga kompjuteri në PLC;- të montojë PLC-në si automat i shkallëve në përputhje me

skemën dhe standardet përkatëse;- të montojë PLC-në për komandimin e dyerëve të hyrjes në

përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;- të montojë PLC-në për komandimin e zileve në shkolla në

përputhje me skemën dhe standardet përkatëse;- të kryejë kontrollin dhe provën e instalimit të kryer;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë instalimit elektrik me anë të PLC.

RM 3 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Detyra me shkrim

KR Nxënësi duhet:- të tregojë fazat e projektit të instalimit elektrik;- të dallojë pjesët e projektit;- të vizatojë planin e instalimit elektrik të një banese;- të vizatojë skemën e tabelave shpërndarëse të një banese;- të përcaktojë seksionin e përçuesve për rrymë njëkahore;- të përcaktojë seksionin e përçuesve për rrymë alternative

njëfazore dhe trefazore;- të dimensionojë siguresat sipas ngarkesës;- të bëjë specifikimin e materialit elektrik të një banese në

përputhje me projektin e instalimit elektrik;- të bëjë përshkrimin teknik të punëve.


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe në punëtorinë e praktikës së instalimeve elektrike ose në objekte reale pune, si dhe rekomandohet të organizohen vizita njohëse në objekte ku kryhen/janë kryer instalimet elektrike të parapara sipas këtij moduli.

- Mësuesi duhet të kryejë demonstrime të veprimtarive praktike si dhe të zgjedhë qasje për pjesëmarrje aktive në procesin mësimor, duke i ofruar mundësi nxënësve që të ushtrohen praktikisht sa më shumë të jetë e mundshme.

- Mësuesi duhet t’i mbikqyrin dhe udhëzojë nxënësit gjatë kryerjes së instalimeve elektrike të avancuara.

- Mësuesi duhet që përveç dhënies së informative, të kultivojë të nxënësit shprehit në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve dhe të informative me punë të pavarur nga ana e tyre.

- Nxënësit duhet të angazhohen që aktivisht të marrin pjesë në zhvillimin e shkathtësive të tyre nëpërmjet diskutimeve, hulumtimeve dhe ushtrimeve praktike.

- Nxënësve duhet t’u sigurohet kohë maksimale për hulumtim dhe punë praktike.

- Nxënësit duhet t’i zbatojnë rregullat dhe standardet për

63

instalimet elektrike të parapara në ketë modul.- Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë i vazhdueshëm gjatë gjithë

kohës që trajtohet moduli, si dhe përmbledhës, pas çdo rezultati të të mësuarit.



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet, si më poshtë: - mjedise për kryerjen e punimeve të instalimeve elektrike të

ndriçimit me anë të sistemit DALI, si dhe instalimeve elektrike me anë të PLC ;

- veglat, pajisjet, materialet dhe elementet e nevojeshme që janë paraparë tek secili rezultat i të mësuarit;

- OHP-projektori dhe transparentet për OHP-të;- materialet të shkruara për procesin mësimor përfshirë katalogje,

manuale, rregullore, fletë eksperimentuese, projekte elektrike, transparente, etj.

64

C - Modulet profesionale zgjedhore


"Rrjetet elektrike dhe largpërçuesit"


Numri i modulit C1


Nje modul teorik që i pajis nxënësit me njohuritë bazë për rolin, elementet, ndërtimin dhe mirëmbajtjen e rrjeteve elektrike dhe largpërçuesve si dhe për bartjen dhe shpërndarjen e energjisë elektrike.


64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit).Rekomandohet 80% Teori dhe 20% Vlerësime


RM 1 Nxënësi shpjegon mënyrat e bartjes dhe shpërndarjës së energjisë elektrike me anë të rrjeteve elektrike. Përmbajtja- Rrjetet elektrike - ndarja dhe llojet- Tensionet standarde.- Rënia e lejuar e tensionit- Sistemet e shpërndarjes së energjisë elektrike (sistemi i

hapur, i mbyllur dhe i kombinuar)

RM 2 Nxënësi përshkruan elementet konstruktive të rrjetit elektrik ajror dhe fazat e ndërtimit të tijPërmbajtja- Elementet konstruktive të rrjetit elektrik ajror.- Veçoritë e elementeve konstruktive të rrjetit elektrik ajror.- Fazat e ndërtimit të rrjetit elektrik ajror.

RM 3 Nxënësi përshkruan bartjen e energjisë elektrike përmes rrjetit nëntokësor (kabllor) dhe fazat e ndërtimit të tij.Përmbajtja- Mënyra e bartjes së energjisë elektrike përmes rrjetit

nëntokësor.- Elementet e rrjetit elektrik nëntokësor.- Veçoritë e elementeve konstruktive të rrjetit elektrik

nëntokësor.- Fazat e ndërtimit të rrjetit elektrik nëntokësor.

RM 4 Nxënësi përshkruan rreziqet, masat e sigurisë dhe rregullat për

punë gjatë ndërtimit e mirëmbajtjes së rrjeteve elektrike dhe 65

largpërçuesve.Përmbajtja- Rreziqet dhe sigurimi gjatë punëve ndërtimore të rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve- Rreziqet dhe sigurimi gjatë mirëmbajtjës së rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve.- Rëndësia e respektimit të rregullave të sigurisë gjatë

ndërtimit dhe mirëmbajtjës së rrjeteve elektrike dhe largpërçuesve.


Realizimi i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mesuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet:- të tregojë për rrjetet elektrike-ndarjen dhe llojet e tyre;- të numërojë tensionet standarde- të shpjegojë rëniet e lejuara të tensionit;- të shpjegojë sistemet për shpërndarjen e energjisë elektrike

(sistemin e hapur, të mbyllur dhe të kombinuar).


KR Nxënësi duhet:- të përshkruajë rrjetet elektrike ajrore dhe pjesët përbërëse;- të përshkruajë përçuesit e rrjeteve elektrike ajrore;- të tregojë për llojet e izolatorëve sipas destinimit, formës

dhe materialit prej të cilit janë ndërtuar;- të dallojë bartësit e izolatorëve sipas formës dhe ndërtimit;- të dallojë konzollat sipas qëllimit të përdorimit;- të dallojë shtyllat sipas qëllimit dhe materialit të ndërtimit;- të numërojë mjetet për bashkim, shtrëngim dhe varje;- të numërojë elementet plotësuese të rrjetit ajror;- të përshkruaj ndërtimin e rrjetit elektrik ajror;- të përshkruaj punët përgatitore;- të përshkruaj punët ndërtimore;- të përshkruaj punët elektromontuese;- të shpjegojë lëshimin në punë të rrjetit ajror.


66

KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë ndërtimin e rrjetit elektrik nëntokësor;- të dallojë kabllot sipas qëllimit dhe ndërtimit të tyre;- të numërojë mjetet kabllore;- të përshkruaj punët përgatitore;- të përshkruaj punët ndërtimore;- të përshkruaj punët elektromontuese;- të shpjegojë lëshimi në punë të rrjetit nëntokësor;- të tregojë dallimet ndërmjet rrjeteve elektrike ajrore

dhe nëntokësore.


KR Nxënësi duhet:- të trgojë për rreziqet gjatë punëve ndërtimore të rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve;- të trgojë për sigurimin gjatë punëve ndërtimore të rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve;- të tregojë për rreziqet gjatë mirëmbajtjës së rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve;- të tregojë për sigurimin gjatë mirëmbajtjës së rrjeteve

elektrike dhe largpërçuesve.- të argumentojë rëndësinë e respektimit të rregullave të

sigurisë gjatë ndërtimit dhe mirëmbajtjës së rrjeteve elektrike dhe largpërçuesve.


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë si dhe rekomandohet të organizohen vizita njohëse në vende ku kryhen punime të ndërtimit të rrjeteve elektrike dhe largpërçuesve.

- Mësuesi duhet të përdor sa më shumë të jetë e mundur ilustrimet konkrete për çështjet teorike të rrjeteve elektrike e largpërçuesve

- Mësuesi duhet që përveçse dhënies së informative, të kultivojë të nxënësit shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve dhe të informative me punë të pavarur nga ana e tyre.

- Nxënësit duhet të inkurajohen që të marrin pjesë në mënyrë aktive në diskutimet pë çështjet e ndryshme që paraqiten.

- Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë i vazhdueshëm gjatë gjithë kohës që trajtohet moduli, si dhe përmbledhës, pas çdo rezultati të të mësuarit. Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet kontrolli i përvetësimit të njohurive nga ana e nxënësve si dhe e mundësive të zbatimit të tyre në praktikë.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet si më poshtë: - Mjedise për pjesën teorike të lëndës- OHP-projektori- Materiale të shkruara për procesin mësimor përfshirë katalogje,

manuale, fletë eksperimentuese, transparente etj.

67


"Matjet në instalimet elektrike"


Numri i modulit C 2


Një modul teoriko-praktik që i pajis nxënësit me njohuritë bazë për matjet në instalimet elektrike dhe i aftëson ata për të kryer matje të sakta në këto instalime.


64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit).Rekomandohet 50% Teori, 40% Praktikë dhe 10% Vlerësime


RM 1 Nxënësi mat fuqinë elektrikePërmbajtja- Metodat dhe pajisjet për matjen e fuqisë elektrike.- Matja e fuqisë në qarkun e rrymës së vazhduar- Matja e fuqisë aktive në qarkun e rrymës alternative- Matja e fuqisë reaktive në qarkun e rrymës alternative- Rregullat e sigurimit teknik gjatë matjes së fuqisë elektrike

RM 2 Nxënësi mat me metodë indirekte energjinë elektrike në sistemet trefazorePërmbajtja- Metodat dhe pajisjet për matjen e energjisë elektrike në

sistemet trefazore.- Matja e energjisë elektrike me grup matës- Matja e energjisë reaktive me njehsor njëfazor- Matja e energjisë reaktive me njehsor trefazor dysistemësh

dhe tresistemësh- Matja e energjisë me njehsor trefazor dhe me maksigraf- Rregullat e sigurimit teknik gjatë matjes së energjisë

elektrike në sistemet trefazore.

RM 3 Nxënësi kryen matje në instalimet elektrikePërmbajtja- Matja e rezistencës së izolimit në instalimet elektrike- Matja e rezistencës së tokëzimit- Matja e rezistencës specifike të tokës (trollit)- Matja e tensionit të hapit dhe prekjes- Matja e rrymës me TMRR- Matja e tensionit elektrik në pjesë të ndryshme të

instalimit elektrik

68

- Rregullat e sigurimit teknik gjatë matjeve të ndryshme në instalimet elektrike.


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Detyra me shkrimd) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet:- klasifikojë metodat dhe pajisjet për matjen e fuqisë

elektrike.- të tregojë mënyrat e matjes së fuqisë së rrymës së

vazhduar- të analizojë skemat e matjes së fuqisë së rrymës së

vazhduar- të shpjegojë matjen e fuqisë aktive në qarqet e rrymës

alternative- të dallojë skemat për matjen e fuqisë aktive në qarqet e

rrymës alternative- të shpjegojë matjen e fuqisë reaktive në qarqet e rrymës

alternative- të dallojë skemat për matjen e fuqisë reaktive në qarqet e

rrymës alternative- të matë fuqinë në qarkun e rrymës së vazhduar me

metodën e A-m dhe V-m- të matë fuqinë në qarkun e rrymës së vazhduar me anë të

vatmetrit- të matë fuqinë aktive në qarqet e rrymës alternative me

metodën e A-m dhe V-m- të matë fuqinë aktive në qarkun e rrymës alternative me

anë të vatmetrit- të analizojë rezultatet e matjes- të respektojë rregullat e sigurimit teknik

RM 2 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Detyra me shkrimd) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet:- të klasifikojë metodat dhe pajisjet për matjen e energjisë

elektrike në sistemet trefazore

69

- të shpjegojë metodat e matjes së energjisë elektrike- të shpjegojë matjen e energjisë elektrike me grup matës- të dallojë skemat e matjes së energjisë elektrike me

metodën indirekte- të shpjegojë metodat e matjes së energjisë reaktive - të shpjegojë matjen e energjisë reaktive me njehsor

njëfazor- të shpjegojë matjen e energjisë reaktive me njehsor

trefazor dysistemësh dhe tresistemësh- të dallojë skemat e matjes së energjisë reaktive- të shpjegojë matjen e energjise reaktive me njehsor

trefazor dhe maksigraf- të analizojë skemën për matjen e energjise reaktive me

njehsor trefazor dhe maksigraf- të matë energjinë elektrike në sistemin trefazor me grup

matës- të matë energjinë reaktive me njehsor trefazor dhe me

maksigraf- të analizojë rezultatet e matjes- të respektojë rregullat e sigurimit teknik


b) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Detyra me shkrimd) Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë teknikën e matjeve në instalimet elektrike - të matë rezistencën e izolimit në instalimet elektrike me

anë të testuesit univerzal - të matë rezistencën e tokëzimit me anë të instrumentit

matës të tokëzimit- të matë rezistencën specifike të tokës (truallit) me anë të

V-m dhe A-m dhe me instrument për matjen e rezistencës specifike të tokës

- të matë tensionin e hapit dhe prekjes me anë të V-m dhe A-m

- të matë rrymën elektrike me anë të TMRR (amperdarëve)- të matë tensionin elektrik në pjesë të ndryshme të

instalimit me anë të instrumentit universal- të analizojë rezultatet e matjes- të respektojë rregullat e sigurimit teknik gjatë matjeve në

instalimet elektrike. Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë dhe laborator si dhe rekomandohet të organizohen vizita njohëse në vende ku kryhen matje të instalimeve elektrike.

- Mësuesi duhet të zgjedhë qasje për pjesëmarrje aktive në procesin mësimor, duke i ofruar mundësi nxënësve të ushtrojnë sa më shumë të jetë e mundur veprimtari praktike për matje të

70

instalimeve elektrike me përdorim të metodave dhe pajisjeve matëse përkatëse.

- Mësuesi duhet të demonstrojë praktikisht në laborator kryerjen e matjeve të ndryshme elektrike si dhe të mbikqyrë e udhëzojë nxënësit gjatë realizimit të veprimtarive të tyre praktike.

- Nxënësit duhet të inkurajohen që të marrin pjesë në mënyrë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre, përmes diskutimeve, hulumtimeve dhe ushtrimeve praktike të mëtejme si dhe tu jepet kohë maksimale që të ushtrojnë dhe të hulumtojnë.

- Nxënësit duhet t’i zbatojnë rregullat dhe standardet për matjet në instalimet elektrike

- Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë i vazhdueshëm gjatë gjithë kohës që trajtohet moduli, si dhe përmbledhës, pas çdo rezultati të të mësuarit.



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet si më poshtë: - Mjedise për pjesën teorike të lëndës- Laborator të matjeve elektrike- OHP-projektori- Instrumente matëse analoge dhe digjitale - Materiale të shkruara për procesin mësimor përfshirë katalogje,

manuale, fletë eksperimentuese, transparente, doracakët e mësimdhënësve, etj.

- Materialet për hulumtimin përkatës.

71


"Teknika e sigurimit në instalimet elektrike"


Numri i modulit C 3


Një modul teorik që i pajis nxënësit me njohuritë e nevojshme për teknikat dhe masat për mbrojtjen e njerëzve dhe pajisjeve nga veprimi i rrymës elektrike, në instalimet elektrike.


64 orë (10 kredite 6 orëshe si dhe 4 orë në dispozicion të mësuesit)Rekomandohet 80% Teori, 10% Praktikë dhe 10% Vlerësime


RM 1 Nxënësi rikujton mbrojtjen dhe masat mbrojtëse nga goditja e rrymës elektrike.Përmbajtja- Veprimi i rrymës elektrike në organizmin e njeriut- Ndihma e parë në rastet e goditjeve nga rryma elektrike- Masat mbrojtëse në instalimet elektrike- Mjetet mbrojtëse në instalimet elektrike

RM 2 Nxënësi përshkruan teknikën e mbrojtjes nga goditja e rrymës elektrike me tension të vogël deri 50V. Përmbajtja- Tensionet e parrezikshme për njerëzit.- Transformatorët e tensioneve të vogla.- Transformatorët mbrojtës.

RM 3 Nxënësi përshkruan tokëzimin mbrojtës dhe nulëzimin mbrojtës.Përmbajtja- Rëndësia e tokëzimit mbrojtës dhe nulëzimit mbrojtës.- Mënyra e realizimit të tokëzimit mbrojtës.- Mënyra e realizimit të nulëzimit mbrojtës.

RM 4 Nxënësi shpjegon skema të ndryshme të shkyçjes mbrojtëse.

Përmbajtja- Rëndësia e shkyçjes mbrojtëse.- Shkyçja mbrojtëse sipas tensionit të trupit kundrejt tokës.- Shkyçja mbrojtëse sipas rrymës së lidhjes me tokën- Shkyçja mbrojtëse që vepron sipas tensioneve të fazave

kundrejt tokës- Shkyçja mbrojtëse që vepron sipas rrymës së rrjedhjes- Skemat e shkyçjes mbrojtëse me dioda

72

RM 5 Nxënësi shpjegon teknikën e mbrojtjes së njeriut nga veprimi i

fushës elektromagnetike të frekuencës industriale në pajisjet e tensioneve të larta.Përmbajtja- Veprimi biologjik i fushës elektromagnetike.- Rëndësia dhe mënyrat e mbrojtjes nga veprimi i fushës

elektromagnetike.- Kostumi ekranizues.- Pajisjet ekranizuese.



RM 1 IV a) Pyetje-përgjigje me gojëb) Pyetje-përgjigje me shkrimc) Vëzhgim me listë kontrolli.

KR Nxënësi duhet:- të tregojë llojet e dëmtimeve nga rryma elektrike- të dallojë rezistencat elektrike të trupit të njëriut- të tregojë faktoret që ndikojnë në demtimin nga rryma

elektrike- të numërojë madhësitë e lejuara të tensionit të prekjës- të shpjegojë mënyrat e çlirimit nga rryma elektrike- të tregojë si jepet ndihma e parë për të aksidentuarit nga

rryma elektrike- të shpjegojë mënyrat e frymëmarrjes artificiale dhe të

masazhit të jashtëm të zemrës- të demonstrojë dhënien e ndihmës së parë, frymëmarrjen

artificiale dhe masazhin e jashtëm të zemrës për të aksidentuarit nga rryma elektrike

- të listojë masat mbrojtëse në instalimet elektrike.- të tregojë për masat mbrojtëse nga prekja e pjesëve të pa

izoluara- të tregojë për masat mbrojtëse nga kalimi i tensionit në

pjesët e izoluara (përdorimi i tensioneve të vogla, ndarja mbrojtëse e rrjeteve, izolimi i dyfishtë e masa të tjera)

- të përshkruajë kontrollimin e izolimit të dëmtuar- të klasifikojë mjetet mbrojtëse në instalimet elektrike.


73

KR Nxënësi duhet:- të tregojë cilat janë tensionet e parrezikshme për jeten e

njeriut- të shpjegojë ndërtimin dhe rolin e transformatorëve të

tensioneve të vogla në teknikën e sigurimit të instalimeve elektrike

- të shpjegojë ndërtimin dhe rolin e transformatorëve mbrojtës në teknikën e sigurimit të instalimeve elektrike


KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e tokëzimit mbrojtës.- të numërojë llojet e tokëzuesve dhe format e tyre- të dallojë lidhjet e tokëzuesve- të shpjegojë si lidhen elektrikisht tokëzimet mbrojtëse me

ato të rrufepritësve- të shpjegojë qëllimin e nulëzimit mbrojtës- të shpjegojë tokëzimin e neutrit- të tregojë rëndësinë e barazimit të potencialit- të përshkruaj mënyrën e instalimit të nulëzimit- të dallojë tokëzimin mbrojtës nga nulëzimi mbrojtës.


b) Pyetje-përgjigje me shkrim

KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e shkyçjes mbrojtëse- të shpjegojë skemat e shkyçjes mbrojtëse që veprojnë:

- sipas tensionit të trupit kundrejt tokës- sipas rrymës së lidhjes me tokën- sipas tensioneve të fazave kundrejt tokës- nga rrymat e rrjedhjes

- të shpjegojë skemat e shkyçjes mbrojtëse me dioda.


KR Nxënësi duhet:- të shpjegojë teknikat dhe rëndësinë e mbrojtjes së njeriut

nga veprimi i fushës elektromagnetike - të shpjegojë veprimin biologjik të fushës elektromagnetike - të shpjegojë parimin e mbrojtjes dhe ndërtimin e kostumit

ekranizues- të shpjegojë fushat dhe kushtet e përdorimit të kostumit

ekranizues- të dallojë kostumet mbrojtëse ekranizuese- të shpjegojë parimet mbrojtëse, ndërtimin, vendosjen dhe

kushtet e përdorimit të pajisjeve ekranizuese

74


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë si dhe rekomandohet të organizohen vizita njohëse në vende ku realizohen ose janë realizuar masa për sigurimin teknike në instalimet elektrike.

- Mësuesi duhet të zgjedhë qasje të pjesëmarrjes aktive në procesin mësimor, duke ofruar mundësi për nxënësit që të shohin zbatimin në praktikë të njohurive që marrin gjatë trajtimit të modulit.

- Mësuesi duhet që përveçse dhënies së informative, të kultivojë të nxënësit shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve dhe të informative me punë të pavarur nga ana e tyre

- Nxënësit duhet të inkurajohen që të marrin pjesë në mënyrë aktive në diskutimet për çështjet e ndryshme që paraqiten gjatë trajtimit të modulit.

- Vlerësimi i nxënësve duhet të jetë i vazhdueshëm gjatë gjithë kohës që trajtohet moduli, si dhe përmbledhës, pas çdo rezultati të të mësuarit. Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet kontrolli i përvetësimit të njohurive nga ana e nxënësve si dhe e mundësive të zbatimit të tyre në praktikë.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, pajisjet dhe materialet si më poshtë: - Mjedise për pjesën teorike të lëndës- OHP-projektori- Doracak me rregullat dhe standardet për teknikat e sigurimit në

instalimet elektrike- Materiale të shkruara për procesin mësimor përfshirë katalogje,

manuale, fletë eksperimentuese, transparente, etj.

75

IV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

76

ministria e arsimit, shkencës dhe teknologjisë · web viewinstalimet elektrike të avancuara 2 c...

Documents