ministry of education usaid/read co sadarkaa mana ...pdf.usaid.gov/pdf_docs/pa00mg26.pdf ·...

USAID/READ CO

Sadarkaa Mana Barnootaatti Maanuwaalii Dalagaalee Guddina

Ogummaawwan Dubbisuufi Barreessuu

Ministry of Education

The READ CO Project

Launched in January 2015, the USAID-funded Reading for Ethiopias Achievement Developed Community Outreach (READ CO) is a four-year initiative to increase access to grade-level appropriate reading materials, provide children with opportunities to practice reading, and strengthen parental and community engagement in support of childrens learning to read. This initiative supports the national READ Program effort to address the learning needs of 15 million primary grade students in seven (7) Ethiopian Languages (Amharic, Afaan Oromoo, Sidaamu Afoo, Af-Soomaali, Tigrinya, Wolayttatto and Hadiyyissa).

READ CO is implemented by Save the Children and its regional NGO partners Amhara Development Association (ADA), Tigray Development Association (TDA), Adult and Non-formal Education Association of Ethiopia (ANFEAE), the Organization for Welfare and Development in Action (OWDA) and the Save the Children South Hub (in SNNPR).

USAID/ READ CO

Sadarkaa Mana Barnootaatti

Maanuwaalii Dalagaalee Guddina

Ogummaawwan Dubbisuufi Barreessuu.

Reading for Ethiopias Achievement DevelopedCommunity Outreach (READ CO)

Cooperative Agreement No: AID 663-A-15-00003

September 2016

DISCLAIMER

This Manual was produced with support from the U.S. Agency for International Development through USAID/Ethiopia READ CO, under Cooperative Agreement No. AID-663-A-15-00003.

This Publication was prepared by Save the Children. The authors views expressed in this publication do not necessarily reflect the views of the United States Agency for International Development or the United States Government.

Ministry of Education

AcknowledgementsThis manual was developed in consultation with experts nominated by the MOE, RSEBs, ZEDs and USAID/READ CO. Financial support for development of the manual was provided by USAID, and technical support and contributions were provided by the MOE and READ CO.

These experts developed the Working Manual for Master Trainers Training, Trainings of Level one and Level Two for /USAID/READ CO target schools and community. The manual is also used as a reference while implementing the school level and community level reading and writing activities. READ CO would like to thank all those who participated in this important effort. READ CO is grateful to each participant who shared their knowledge and skills, dedicating themselves to helping schools and communities to support childrens reading, writing, speaking, and listening in their Mother Tongue languages.

The Manual Development Working Group

Abera Mekonnen, SCI Education and Youth Head

Belainesh Woubshet, USAID /READ CO, Reading Materials Specialist

Belayneh Woldemariam | USAID/READ-Community Outreach Regional Program Manager

Carol DeShano da Silva (Dr.), Senior Advisor, Basic Education, Save the Children USA

Elias Ermias, USAID/READ CO Inclusion Specialist

Helen Boxwill, USAID/READ CO, International Reading Consultant

Mark Hamilton (Dr.), USAID/READ CO, COP

Mulugeta Deressa, USAID/READ CO, Community Outreach Specialist

Oumer Mohammed, SCI Education Program Specialist

Suadik Hassen, USAID/READ CO, COP

Tizazu Asare, SCI Education Head

Reviewers

MOE SIP, and Mother Tongue and English Language Development Directorates, READ CO Local Languages Consultants, READ Core/Master Trainers

READ CO and Partners

USAID/READ CO Team,TDA Team,ADA Team,ANFEAE Team,OWDA Team

Designers

Asegid Senbu, Meskerem Eshetu, Netsanet K/Mariam

Baafata

Seensa 1

1 Gumii Dubbisuufi Barreesuu 2

2 Golee Dubbisaa 6

3 Fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu manneen barnootaa keessaatti tumsan 8

4 Meeshaalee dabalataan dubbifaman 10

5 Dalagaalee mana barnootatti raawwataman keessatti deggersa maatiifi hawwaasaa 27

6 Dabalee 28

Sadarkaa Mana Barnootaatti Maanuaalii Dalagaalee Guddina ogummaawwan Dubbisuufi Barreessuu. 1

SeensaMaanuwaaliin dalagaa gulantaa mana barnootaa kan qophaae dandeettii dubbisuufi barreessuu barachuu barattootaa gargaaruuf akka fedhaan tajaajiltooti dubbisuufi barreessuu mana barnootaa, barsiistotonni afaan maatii barsiisaniifi barattoonni itti gargaaramaniif yaadameetu. Akkasumas, bakka fedhaan tajaajiltoonni dubbisuufi barreessuufi barsiistonni afaan maatii barsiisan gaee murteessaa taphatanitti buuura itti fufiinsa qabuun dalagaaleen dubbisuu mana barnootaa akkaataa itti gaggeeffamuufi deggeramu irratti nigargaara. Kana malees, Maanuwaaliin kun kakaumsa dubbisuu manneen barnootaa deggaruuf hoggantoota manneen barnootaa, itti aanaa hoggantoota manneen barnootaa, supervaayizeroota kilaastera manneen barnootaafi GMBB nigargaara.

Maanuaalichi caacculee ijoo shan of keessatti qabata. Isaanis:

1. Gumii Dubbisuufi Barreessuu

2. Golee Dubbisuu

3. Mana Barnootaatti Fedhaan tajaajiltoota Gumii Dubbisuufi Barreessuu tumsan

4. Meeshaalee dabalataan dubbifaman

5. Dalagaalee mana barnootatti raawwataman keessatti deggersa maatiifi hawwaasaa

1. Gumii Dubbisuufi BarreessuuGumii dubbisuufi barreessuu, imaammata barnnootaa faana walitti dhufeenya qaban dalagaalee ogummaawan dubbisuufi barreessuu daaimman kutaa 1-4 barumsa idileetiin alatti walgaanii shaakala dubbisuufi barreessuu irratti akka hirmaatan taasisu.

Kutaan ijoo kun matadureewwan xixiqqaa sadii ofjalatti qabata.

a. Kaayyoo Gumii Dubbisuufi Barreessuu

b. Hirmaattota Gumii Dubbisuufi Barreessuu

c. Bulchiinsa Gumii Dubbisuufi Barreessuu

2. Golee DubbisaaGoleen dubbisaa daree barnootaa keessatti kan argamu yemmuu tau, bakka kanatti kitaabilee dabalaataan dubbifaman afaan maatii barattootaatiin qophaaaniifi meeshaalee deeggersa barnootaa birootu itti kuufama. Goleen dubbisuu gabaabinaan kanneen armaan gadii agarsiisa.

Kaayyoowwan Golee Dubbisuu Maaliif qindaau?

Bulchiinsi Golee Dubbisuu Akkamitti gaggeeffama?

Golee dubbisuutti eenyutu fayyadama? Dhimma maaliitiif? hirmaattotaafi gaggeessitoota isaanii.

Toannaa fayyadama golee dubbisuu dalagaaleefi hojiirra oolmaasaa hordofuu.

3. Mana Barnootaatti Fedhaan tajaajiltoota Gumii Dubbisuufi Barreessuu tumsan

Fedhaan tajaajiltoonni gumii dubbisuufi barreessuu mana barnootaa kanneen barumsa kutaa10-12 xumuraniifi afaan mana barnootichaatiin dubbisuufi barreessuu dandaan yemmuu taan, dalagaalee dubbisuu mana barnootaa isaanii keessatti gaggeeffamu deeggeruufi gaggeessuuf kanneen fedhii qabanidha.

USAID/READ CO2

Umuriin isaaniis 16 fi isaa ol kan taeefi baayina dhiirafi dubaraatiinis manneen barnoota hunda keessatti kan walmadaalu tauu qaba. Akkasumas, qaama miidhamtoonni yoo jiraatan dursi kennamuufii qaba.

Kutaa kana keessatti, gaheen fedhaan tajaajiltootaa, ulaagaan filannoo, tarsiimoon itti filataman, adeemsi itti filannoon gaggeeffamuufi fedhaan tajaajiltoonni waan ittiin jajjabeeffaman ni ibsamu.

4. Meeshaalee Dabalataan DubbifamanKitaaboleen dubbisuu dabalataa kitaaba barattootaa kan idilee kan hintaane, garuu dubbisuu barsiisuufi shaakalsiisuuf meeshaalee barnootaa gargaranidha. Meeshaaleen dubbisuu dabalataa akaakuu sadiitti qoodamu. Isaanis: Kitaabilee qubee barataman qofaarraa qophaaan, Kitaabilee gulantaawaafi Kitaabilee dubbisa sagaloodha. Kitaabileen kunneen kan qophaaan projektii READ COfi akkasumas pirojektootaafi sagantaalee birootiin taa. (Maanuwaalii kana boqonnaa afur ilaali). Boqonnaan kun, Meeshaalee dabalataan dubbifamantiif fedhii manneen barnootaafi hawaasni qaban, teessoo Meeshaalee dabalataan dubbifaman, guddina dubbisuufi barreessuu keessatti barbaachisummaa isaanii, akkaataa barattoonni, barsiistonniifi miseensonni hawaasaa Meeshaalee dabalataan dubbifamantti fayyadamaniifi tarsiimoo meeshaaleen dubbisuu dabalataa barnoota idilee wajjinii itti walsimatu of kesatti qabata.

5. Hirmaannaa Maatiifi Hawaasaa Sadarkaa Mana BarnootaattiHirmaannaan maatiifi hawaasaa karaa gar-lamee, kan manneen barnootaafi maatiifi hawaasni, milkaaina barattootaaf jecha siayinaan waliin hojjetaniifi itii gaafatamummaa qooddachuuf, hariiroo uumanidha.

Maatiifi hawaasni daaimman mana barnootaaatti dubbisuu akka barataniif meeshaalee barnootaafi yeroo gahaa tae mijeessuufiidhaan gargaarsa taasisuufiin barbaachisaadha. Guddina dandeettii dubbisuu isaanii deeggeruufis daaimman waliin dubbachuu, dubbisuufi taphachuu qabu. Kana gochuufis, maatiifi miseensonni hawaasaa waaee dubbisuufi adeemsa dubbisuu sadarkaa mana barnootaatti gaggeeffamu irratti beekumsaafi odeeffannoo isaan barbaachisa.

Maanuwaaliin kunis kan qophaae, guddina dubbisuufi bareessuu barattootaa gargaaruuf, dalagaalee sadarkaa mana barnootaatti gaggeeffamu keessatti barsiistota afaan maatii barsiisan, hoggantoota, itti aanaa hoggantootaa, supervizeroota kilaasterii manneen barnootaa, fedhaan tajaajiltoota dubbisuufi barreessuu mana barnootaa, barattoota, maatiifi miseensota hawaasaa qajeelchuufidha. Fakkeenyaaf maatiifi miseensonni hawaasaa kitaabilee, sheelfii kitaabileen irra naqaman, badhaasa, wantoota sissieessan (jajjabeessan) bifa qarshiitiin yookaan meeshaatiin kennuu, madda galii uumuu keessatti qooda fudhachuufi k.k.f taasisuun dalagaalee dubbisuu mana barnootaatiif gumaacha gochuutu irraa eegama .

1. Gumii Dubbisuufi Barreessuu

1.1. Gumiin Dubbisuufi Barreessuu Maali?Gumiin dubbisuufi barreessuu, daaimman kutaa 1-4 barnoota idileetiin alatti walgaanii shaakala dubbisuufi barreessuu irratti akka hirmaatan kan taasisudha. Gumii Dubbisuufi Barreessuu kan gaggeeffamu mana barnootaa keessatti, bakka koreen Gumii Dubbisuufi Barreessuu itti murteessetti taa. Tarii mana barnootaa keessatti dareen barnootaa hinqabamne yoo jiraate achi keessatti gaggeessuun nidandaama. Yookiin immoo daree barnootaan alatti bakka mijataa filatanii gaggeessuun nidandaama. Dalagaaleen Gumii Dubbisuufi Barreessuu kan gaggeeffamuu, bakka shamarraniifi daaimman qaama miidhamtootaf mijachuu dandau tauu qaba.


1.2. Kaayyoo Gumii Dubbisuufi BarreessuuGumii Dubbisuufi Barreessuu, daaimman gargaaruuf barbaachisaadha. Keessattuu dandeettii dubbarree (literacy) haala eegameen shaakaluufi horachuu keessatti, dubbisuufi barreessuu barachuu irratti kanneen akkoolee qaban gargaaruuf barbaachisaadha. Gumiin, daaimman dalagaalee dubbarree irratti akka hirmaataniif yeroo dabalataa kennuuniifi fedhii murtaaaa isaanii irratti xiyyeeffatee deggersa kennuudhaan barachuu daaimmanii nigargaara. Galmi Gumii Dubbisuufi Barreessuu gufuuwwan dubbisuufi barreessuu furuufi ittisuudha.

Kaayyoowwan gooree gumichaa:

6 Barattoota rakkoolee dubbisuufi barreessuu yaaddessaa tae qaban adda baasuufi deggersa kennuu. Fkn. Daaimman hirina barachuu ( learning disabilities) qaban.

6 Barattoota dubbisuu irratti boodatti hafan kanneen akka shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan, akka isaan dubbisuufi barreessuu shaakaluu dandaan gargaaruuf.

6 Barattoonni dandeettiwwan dubbisuu murtaawoo akka fooyyeffatan gargaaruuf.(Fkn. Hubannoo sagalee dubbii, hubannoo qubsagalee, gaumsaan dubbisuu, fayyadama jechootaafi hubannoo) Daaimman haala yaaddessaa keessa jiran yaada keessa galcha.

6 Barattoonni dandeettii barreessuu murtaawoo akka fooyyeffatan gargaaruuf. ( qubeessuu, jechoota gidduutti bakka kennamuu qabu, sirna tuqaalee, ilaalcha barreessuu)

6 Mana barnootaa keessatti aadaan dubbisuufi barreessuu akka guddatu jajjabeessuuf

6 Fooyyaina dubbisuufi barreessuu walitti fiduun mana barnootaa keessatti barnoota jajjabeessuun buaa gaarii galmeessisuuf.

6 Kaayyoofi buaa dubbisuufi barreessuu garaagaraa adda baasuuf. ( Fkn. bashannanaaf, odeeffannoof, quunnamtiif)

1.3 Hirmaattota Gumii Dubbisuufi BarreessuuMiseensummaan Gumii Dubbisuufi Barreessuu walabaafi koornayaatiin, miidhama qaamaafi qomootiin kan hiqoodnedha. Barattoota kutaa 1-4 hundi akka hirmaataniif ni affeera. Gumii Dubbisuufi Barreessuu koornayatiin madaalawaa tauu qaba. ( yoo xinnaate miseensonni 50% taan shamarran tauu qabu.) Daaimni kamiyyuu Gumii Dubbisuufi Barreessuu hordofuu filachuu dandaa. Haatau malee, Gumiin daaimman haala eegameen dubbisuufi barreessuu barachuuf rakkoolee qabaniif deggersa barbaachisu kennuurratti akeekkata. Keessattuu, daaimman rakkoolee dubbisuu yaaddessaa keessa jiran, akka Gumiin Dubbisuufi Barreessuu keessatti hirmaataniif ni affeeramu. Gaggeessitoonni Gumiin Dubbisuufi Barreessuu (akka Hoggansa Gumiin Dubbisuufi Barreessuu keessatti ibsame) barsiistota waliin tauudhaan, tarsiimolee mana barnootaa isaaniitti gargaaramanii daaimman haala yaaddessaa irra jiran adda baasu. Tarsiimolee itti dhimma bauun dandaamu muraasni:

6 Daaimman kutaa1 hunda kanneen mana barnootaan dura muuxannoo hinqabne irratti xiyyeeffachuu.

6 Daaimman dandeettiwwan dubbisuu irraa eegamu gonfachuu hindandeenye.(Fkn. Xumura kutaa1 irratti qubee adda baasuu, xumura kutaa 2 irratti daqiiqaa tokko keessatti jechoota 35-55 gaumsaan dubbisuu.)

6 Daaimman dhimmoota biroo rakkoolee dubbisuu yaaddessa keessa isaan galchuu dandau agarsiisan irratti xiyyeeffachuu. (kanneen iyyummaa cimaa keessa jiraatan, kanneen hanqina nyaata madaalamaa qaban)

USAID/READ CO4

1.4. Hoggansa Gumii Dubbisuufi BarreessuuGumiin Dubbisuufi Barreessuu, Sadarkaa mana barnootaatti, kan hogganamu yookiin gaggeeffamu itti aanaa hogganaa mana barnootaa, barsiistota afaan maatii barsiisan, sadarkaa mana barnootaatti fedhaan tajaajiltoota hawaasaa, PSTA fi bakka buoota barattootaatiin. Koreen kun miseensota 5-9 qabaachuu dandaa. Koreen gaggeessituu kun koornayaatii madaalawaa tauu qaba. ( Yoo xinnaate 50% shamarran tauu qaba.) Akkasumas, daaimman qaama miidhamtoota of keessatti haammachuu qaba. Bakka hojiirra ooluu dandautti shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan gahee gaggeessummaa taphachuu qabu.

Gaheefi ittigaafatamummaa koree gaggeessituu Gumii Dubbisuufi Barreessuu:

6 Karoorsuu ( sagantaa dalagaalee Gumiin Dubbisuufi Barreessuus nidabalata) fi dalagaalee gumichaa hogganuu.

6 Walgaii koree idilee tae qabaachuu.

6 Mana barnootaafi hawaasaa wajjin waaee dalagaalee gumichaa irratti quunnamtii uumuu.

6 Daaimman rakkoolee dubbisuu yaaddessaa qaban ulaagaa ittiin adda baasan hundeessuu irratti barsiistota afaan maatii barsiisanii wajjin hojjechuu.

6 Hiriyoota waliin dubbisan hundeessuun, sagantaa dhaabbataa gumicha keessatti idileen waliin dubbisan qopheessuu.

6 Dorgommii dubbisuufi barreessuu mijeessuu (taphoota gaaffiifi deebii) fi injifattootaaf beekamtii kennuu.

6 Barsiistonni afaan maatii barsiisaniifi sadarkaa mana barnootaatti fedhaan tajaajiltoonni hawaasaa kallattiitiin Gumii dubbisuufi barreessuu kan hojiirra oolchan waan taeef deggersa taasisuufii.

6 Dubbisuu irratti fedhii shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan qaban adda baasuudhaan deggersa taasisuufiifi hoggantoota mana barnootaa wajjin hojjechuu.

6 Dalagaalee gumichaa keessatti hirmaannaa siataa shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan taasisan haala idilee taeen toachuu, hordofuufi deeggeruu.

6 Nuusa waggaatti mana barnoota keessatti sagantaa dubbisuu mijeessuu.

Korichi yoo xinnaate torbanitti sia tokko walgauufi waggaatti immoo hawaasa mana barumsichaa wajjin sia sadii walgaii madaallii gaggeessuu qaba. Kunis kan filatamu:

6 Jia Fulbaana irratti, dalagaa karoora waggaa gumichaarratti mariachuufi barattoota rakkoolee dubbisuu yaaddessaa tae qaban adda baasuuf.

6 Jia Gurraandhala irratti, hirmaannaa, raawwiifi adeemsa madaaluufi karoora gumichaa seemisteera itti aanuu madaaluuf.

6 Jia Waxabajjii irratti, adeemsa waliigalaa kan barnoota waggaa gabaasuuf, raawwii jiru madaaluufi jijjiiramaafi fooyyainsa gumichaa kan egeree irratti marratti mariachuuf.

Dalagaaleefi qabiyyee murtaaaa walgaiiwwan gumii dubbisuufi barreessuu irratti dhihaatu kan murtaau barsiistota afaan maatii barsiisaniifi fedhaan hirmaattota gumii dubbisuufi barreessuutiin taa. Miseensota korichaa keessaa yoo xinnaate namni lama Gumii dubbisuufi barreessuu guyyu guyyuutti haala mijeessuuf eyyemamoo tauu qabu. Barsiistonni, fedhaan tajaajiltoonni, yookaan lamaan isaanii waliin tauun gumichaaf haala mijeessuuf kaadhimamoo tauu dandau.


1.5. Dalagaaleen Gumiin Dubbisuufi Barreessuu Yoom Gaggeeffama?Gumiin Dubbisuufi Barreessuu torbanitti sia lama daqiiqaa sagaltama, sagaltamaaf walgauu qabu. (walumaagalatti, torbanitti saaatii sadiif) kunis yeroo haala mijeessitoonni/ fedhaan hirmaattonniifi barsiistonni afaan maatii barsiisan filanittidha. Dalgaaleen gumiin barreessuufi dubbisuu raawwatu yeroo barnootaa kan xuqu tauu hinqabu.

1.6. Dalagaalee Yeroo Gumiin Dubbisuufi Barreessuu RaawwatamanGumii Dubbisuufi Barreessuu, barattoota rakkoolee dubbisuu yaaddessaa tae qaban gargaaruurratti kan xiyyeeffatu waan taeef, dalagaaleen dhihaatan caacculee dubbisuu shanaan: hubannoo sagalee dubbii, hubannoo sagalee dubbis qubee, gaumsaan dubbisuu, fayyadama jechootaafi hubannoo dubbisuu irratti rakkoolee isaan qaban furuu irratti kan xiyyeeffatu taa. Galma Gumii Dubbisuufi Barreessuu keessaa tokko yeroo daaimman dalagaalee dubbarree hiika qabeessa irratti dabarsan dabaluu waan taeef, walgaiiwwan gumichaa hundi dubbisuu (Fkn. Dubbisa sagaloo, waliin dubbisuu, dubbisa callisaa) fi barreessuu (barruu qopheessuu) ofkeessatti haammachuu qaba.

Kutaan kun kanneen armaan gadiirratti yaada dhiheessa.

a. Barattoota barnootaaf qindeessuu

b. Wayitii yeroo daqiiqaa 90 caasessuufi barattoota dandeettiwwan dubbisuu murtaawoo barsiisuu.

A Barattoota barnootaaf qindeessuu:

Daaimman rakkoolee dubbisuu yaaddessaa tae keessaa bauuf tattaafatan yookiin duubbisuu barachuuf tattaafatan, kanneen barsiisaatiin dhuunfaatiin xiyyeeffannoo itti kennamuuf caalaatti bua qabeessadha. Sabaabisaa filannoon kun yeroo hunda hinargamu. Gumii Dubbisuufi Barreessuu barsiisaatiin gaggeeffamuufi fedhaan tajaajiltootaa waliin dalagamu kun, daaimman gareewwan xixiqqaatti akka qindeessan gorfamu. Gareessuun kun filannoolee armaan gadii ofkeessatti haammatu:

i. Garee gostokkee (Homogenous Grouping): daaimman gulantaa dubbisuu walfakkaaturra jiran walii wajjin gareessuu. Kunis, barsiistonni yookiin fedhaan tajaajiltoonni fedhiiwwan barachuu murtaawoo daaimman garee kanaa irratti xiyyeeffatanii dalagaalee akka kennuufii dandaan isaan taasisa.

ii. Garee goslamee (Heterogeneous Grouping): daaimman gulantaa dubbisuu garaa garaarra jiran lakkoofsa walqixa taeen walii wajjin gareessuu.(Fkn. Caasaa 1-5 mana barumsichaa keessatti argaman keessaa, dubbisaa hunda isaanii keessaa cimaa taee bae tokko, dubbistoota reefuu dubbisuu jalqaban sadiifi dubbisaa giddu galeessaa tokko) kunis dubbistoonni gulantaa gad aanaarra jiran dubbistoota gaumsaan dubbisuu dandaa irraa akka barataniif gargaara. Akkasumas, dubbistoonni caalaatti gaumsa qaban akka fakkeenya taaniifi dandeettiwwan isaaniis akka shaakalaniif gargaara.

B. Dalagaalee daqiiqaa 90 keessatti rawwataman caasessuu

Kutaan gumichaa osoo hineegaliin dura barsiistonniifi fedhaan tajaajiltoonni waliin tauun qabiyyee Gumii Dubbisuufi Barreessuu karoorsuu qabu. Wayitiiwwan hunda keessatti yeroo muraasaaf yeroon dubbisuu, dandeettii dubbisuu murtaawoo horachuufi barreessuun jiraachuu qaba. Yeroo qusachuufis barsiistonniifi fedhaan tajaajiltoonni meeshaalee dubbisuu kan guyyichaaf gargaaru wiirtuu Gumii Dubbisuufi Barreessuu kaauu qabu. Kunis, daaimman akkuma achi gaaniin kitaabilee dubbisuu yookiin sakattauu ( fkn. Qolaafi fakkiiwwan kitaabilee ilaaluu, jechoota kana dura beekan adda baasuu) eegalu. Daaimman dandeettiiwwa dubbisuu murtaawoo ( fkn. Beekumsa qubee, qubsama, gaumsaan dubbisuu) barsiisuuf, barsiistonni

USAID/READ CO6

tarsiimolee daree barnootaa fayyadamuu dandau. Yookiin Qajeelcha Fayyadamtoota Meeshaalee dabalataan dubbifaman READ CO yookiin immoo tarsiimoolee barnootaa dabalataa ilaali.

Dalagaalee gumichaa hunda keessatti shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan siaayinaan hirmaachuun isaanii mirkanaauu qaba. Fkn. Barattoonni dhiiraa shamarran irratti olaantummaa agarsiisuu hinqaban yookiin daaimman qaama miidhamtoota hintaane warreen qaama miidhamtoota taan irratti olaantummaa agarsiisuu hinqaban.

Gabatee 1. Caasaa daqiiqaa 90 walgaiiwwan Gumii Dubbisuufi Barreessuufi dandeettii murtaawoo barsiisuu irratti dhihhate.

Dalagaa Garee Xiqqaa Keessatti Wayitii Daqiiqaa 90

Kitaaba haraa sakattauu/ banuu Daqiiqaa 10

Ajandaa walgaichaa Daqiiqaa 5

Gulantaa daaimaatiin kitaaba dubbisuu Daqiiqaa 20

Dandeettii dubbisuu murtaaa barsiisuu (fkn. Beekumsa qubee, qubsama,) Daqiiqaa 20

Gulantaa daaimaatiin ofdandaanii dubbisa dubbisuu Daqiiqaa 15

Kanneen barreeffamichaa wajjin walitti dhufeenya qaban barreessuufi ijaaruu (fkn. Jechoota, himoota, keeyyata)

Daqiiqaa 20

Idaaama Daqiiqaa 90

Madda: Reading Recovery session described in Slavin, et al., 2009. Irraa kan madaqfame.

2. Golee Dubbisaa

2.1. Goleen Dubbisaa Maali?Goleen dubbisaa daree barnootaa keessatti kan argamu yemmuu tau, bakka Meeshaalee dabalataan dubbifaman afaan maatii barattootaatiin qophaaaniifi meeshaalee deggersa barnootaa biroo itti kuufamudha. Bakka kanatti sheelfiin Meeshaalee dabalataan dubbifaman golee kanaaf ramadame baachuu dandautu argama. Yoo sheelfiin meeshaalee kana baatu argachuun dadhabame, Barsiistonni keeyyana dareerratti korojoo garaagaraaa maxxansuudhaan kitaabileefi meeshaalee barnootaa keessa kaauu nidandau. Gama biroon immoo meeshaalee dubbisuu afaan maatiitiin barattootaan qophaaee barsiisaatiin qindaae yookiin kanneen gabaarraa bitaman dhiheessuun nidandaama. Goleen dubbisuu daree barnootaa keessatti kan argamu waan taeef, qofaatti kutaan adda tae isa hinbarbaachisu. Daaimman qaroon isaaniifi qaamni isaanii miidhameef, karaa itti daree seenaniifi karaa itti sheelfii kana bira deemanii fayyadamuu dandaan mijachuufii qaba.

2.2. Kaayyoo Golee DubbisaaKaayyoolee golee dubbisuu kanneen taan:

6 Meeshaalee dabalataan dubbifaman kutaa dubbisuu keessa yookiin daree barnootaa keessa bakka mijataa tae kuusuuf.


6 Barsiisaan yeroo barnoota dhiheessu kitaaba barattootaafi qajeelcha barsiisaa irratti dabalataan carraa Meeshaalee dabalataan dubbifamantti fayyadamuu akka argatu taasisuuf.

6 Daree barnootaa keessatti bakka daaimman dubbisuufi dubbarree itti shaakalan uumuuf.

6 Fooyyaiinsa dandeettiiwwan dubbisuufi barreessuufi bashannanaaf dubbisuu daaimmaniitiif haala mijeessuudhaaf.

2.3. Hoggansa Golee DubbisaaBarsiistonniifi barattoonni waliin tauudhaan golee dubbisuu hogganuu qabu. Barsiistonniifi barattoonni daree tokkotti fayyadaman akkamitti qabeenya golee kana keessa jiru akkka hogganan irratti waliin mariatanii waliigaluu qabu. Barattoonni dabaree (shift) lamaanuu qabeenya golee kanaa hogganuuf ittigaafatamummaan kennamuufii qaba. Yeroo daaimman qaama hoggansa kanaa taan koornayaan madaalawaa tauun yoo xinnaate %50 tauu qaba. Akkasumas, barsiistonni dubartootaafi dhiiraas haaluma kanaan golee dubbisuu kana hogganuu qabu. Yoo dandaame daaimman qaama miidhamtoota taan gahee hoggansaa kana irratti ittuma yaadamuun ramadamuu qabu.

Haatau malee, waliigalla golee dubbisuu barsiistota afaan maatii barsiisantu barattoota wajjiniin waliin tauudhaan hoggana. Goleen dubbisuu dandeettiiwwan dubbisuu fooyyessuu irratti dabalataan, daaimman akka hoggansa shaakalaniif carraa uumaaf.

2.4. Goleewwan dubbisaatti Eenyutu fayyadama, kaayyoo maaliif?Barsiistonni afaan maaatii barsiisan golee dubbisuu yeroo barannoo isaanii qopheessaniifi dhiheessan itti fayyadamu. Barsiistonni, meeshaalee golee dubbisuu keessatti argaman yeroo wayitii dubbisuutti, daaimmaniin barreeffamoota/seenawwan dubbisiisuufi abbaltiiwwan dubbisuufi barreessuu kennuufiif itti gargaaramu. Akkasumas, barsiistonni daaimman dandeettii garaagaraa qabaniif barannoo garaa garaa kennuuf golee dubbisuutti fayyadamuu nidandau. Fakkeenyaaf, barsiisaan yeroo barattoota garee xiqqaa tokko kallattiin barsiisu, barattoota garee biroo immoo golee dubbisuu akka daawwatan/ilaalan gaafachuu dandaa. Akkasumas, boqonnaa torbaniirratti daaimmaniif kitaabilee ergisuu nidandaa. Barsiisaan afaan maatii barsiisu shamarraniifi daaimman hanqina barachuufi hanqina qaamaa qaban kitaabilee ilaaluufi ergisachuu isaanii qabatamaan mirkaneeffachuu qaba.

Daree barnootaa keessatti daaimman yeroo dubbisuu baratan yookiin yeroo barsiisaan abbaltii daree keessaa kennuuf, golee dubbisuutti gargaaramuu qabu. Kana malees, daaimman boqonnaa torbaniirratti yookiin guyyaa ayyaanaa Meeshaalee dabalataan dubbifaman ergifatanii manatti galuun dubbisanii itti bohaaruu yookiin maatii isaaniif dubbisuu nidandau.

2.5. Toannaa faayidaa faayidaa golee dubbisaaBarsiistonniifi barattoonni, barattoota kitaabilee ergifatan, kitaabilee fayyadaman, kitaabilee kunuunsaniifi yerootiin deebisan toachuuf unka kitaabilee ittiin ergifatan guutuudhaan toannoo gaggeessuu qabu. Akkasumas, barattoonni mana isaanii keessatti Meeshaalee dabalataan dubbifamantiin dubbisuu shaakaluufi shaakaluu dhiisuu isaanii adda baasachuufi kitaabilee gosa kamtu caalaatti jaalatama kan jedhu adda baafachuuf gargaara. Akkasumas, hoggantoonni/ itti aanaan hoggantootaa haala meeshaaleen golee dubbisuu faayidaa kennaa jiru adda baafachuun walitti dhufeenya golee dubbisuufi dalagaalee Gumii Dubbisuufi Barreessuu mana barnootaa irratti deeggersa kennu. Kun akka tauufis itti gaafatamummaa kan qabu barsiistoota afaan maatii barsiisaniifi fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuuti. Dabalataan suuperviizeriin kilaasterii mana barnootaas haala goleen dubbisuu irra jiru hordofuu, akaakuufi baayina Meeshaalee dabalataan dubbifamanfi dalagaalee Gumii dubbisuufi barreessuu adda baafachuufi unki

USAID/READ CO8

kitaabileen itti ergifamaan jiraachuu toachuu qaba. Kana malees, barsiistonni afaan maatii barsiisaniifi fedhaan tajaajiltoonni gumii dubbisuufi barreessuu shamarraniifi daaimman qaama miidhamtoota taan golee dubbisuu keessatti siaayinaan hirmaachuu isaaniifi itti fayyadamaa jiraachuu isaanii toachuu qabu. Fkn. Kitaabilee ergisuufii, daawwachuuniifi kkf. Yoo rakkooleen isaan mudatu jiraate hoggantoota mana barnootaa waliin tauudhaan rakkoolee isaanii furuudhaaf itti gaafatamummaa fudhachuu qabu.

3. Fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu manneen barnootaa keessaatti tumsan

Fedhaan Tajaajiltoota Gumii Dubbisuufi Barreessuu Mana Barnootaa kanneen barumsa sadarkaa 2ffaa (10-12) xumuraniifi dubbisuufi barressuu dandaaniidha. Akkasumas, warra hawaasa keessattis taee mana barnootaatti dalagaalee dubbisuu geggeeffamu tumusuuf fedha qabanidha. Jarreen kun gumii dubbisuufi barreessu mijeessuun barattoota mana barnootaa deeggeru. Naannootii naannootti yookiin hawaasaa hawaasatti garaagarummaa qabaatus, daangaan umrii fedhaan tajaajiltootaa waggaa 16fi isaa ol tauu qaba jedhamee yaadama. Shamarran fedhaan tajaajiltoota taan daran kan jajjabeeffamuufi yoo xinnaate fedhaan tajaajiltoota jiran keessaa %50 tauu qabu. Akkasumas, kanneen qaama miidhamtoota taan fedhaan tajaajiltoota keessatti yoo filataman daaimman rakkoolee qaban deeggeruu keessatti dhiibbaa gaarii fiduu dandau.

3.1. Ulaagaalee filannoo fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu mana barnootaa 6 Leenjii fedhaan tajaajiltootaaf kenname kan xumure.

6 Kan gumii dubbisuufi barreessuu keessatti fedhaan tajaajilaa tauuf fedhii gahaa tae kan qabu

6 Umuriin waggaa 16fi isaa ol kan taeefi hawaasa tajaajilu keessa kan jiraatu.

6 Yoo dandaame dhiira tokkoofi dubartii tokko, akkasumas, tokkoon isaanii keessaa yookiin lamaan isaaniiyyuu qaama miidhamtoota tauu dandau.

6 Yoo dandaame, fedhaan tajaajiltoonni osoo dubartoota taanii.

6 Fedhaan tajaajilaan afaan barnoonni ittiin kennamu dubbachuu, hubachuu, barreessuufi gaumsaan dubbissuufi of ibsuufi hubannoo guutuu qabaachuu dandauu qaba.

6 Fedhaan tajajiltoonni buuura idilee qabuun dalagaalee gumii dubbisuufi barreessuutiif haala mijeessuuf kan of kennan tauu qabu. (fkn. Torbanitti sia lama)

3.2. Adeemsa filannoo Fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu mana barnootaa

6 Miseensota hawaasaa kamiyyuu kan ulaagicha guutu gaafachuu yookiin fedhaan tajaajiltoota tauu dandau jedhamanii kanneen yaadamaniifi gaggeessitoota hawaasaa walgaii waamuudhaan Gumii dubbisuufi barreessuu beeksisuufi irratti mariisisuu.

6 Haala mijeessaan walgaichaa KETB/GMBB irraa yemmuu tau, barsiisaa afaan maatii barsiisu yookiin hogganaa mana barnootaa wajjiniin wal deggaruun taa. Gaggeessitoonni hawaasaa ulaagaa armaan olitti eeraman irratti hundaauun fedhaan tajaajiltoota Gumii dubbisuufi barreessuuf haala mijeessan adda baasu. Miseensonni hawaasaafi dargaggoonni fedha qabaniifi dubbisuufi barreessuu dandaan hundi irratti akka hirmaataniif ni affeeramu.


6 Namoonni karaa garaa garaatiin dandeettii qaban fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu akka taaniif dursi nikennamaaf.

6 Shamarraniifi namoota qaama miidhamtoota taaniif fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu akka taaniif dursi nikennamaaf.

3.3. Tarsiimoleen Fedhaan tajaajiltoota dubbisuufi barreessuu mana barnootaa buuureffate itti filaman

Tarsiimooleen dargaggeeyyiin hawaasa dubbisuuf fedhaan qabanitti tajaajilan ittiin filataman naannawaa tokkoo kan biraatti garaagara taa. Tarsiimooleen calallii muraasni isaanii:

6 Garee duraan jiran- Hawaasni tokko garee fedhaan tajaajilan duraanuu qaba taa. Gareen sun tarii tajaajila fedhaan keessatti hirmaatan balisanii kan dargaggeeyyii fedhaan dubbisaniis haammachuu dandau. Osoo adeemsa filmaata warra fedhaan tajaajilanii hineegalin, hooggantoonni mana barumsaa, gamtaan maatii, barsiisaafi barataa kanneen duraan jiran kana addaan baasuu qabu.

6 Of filuu. Hawaasichi walgaii waamee dargaggeeyyii hirmaachuuf fedha qaban gaafachuu dandaa taa. Walgayicharrattis sagantichaafi itti gaafatamummaa namoonni achi keessatti hirmaatan yoo ibsan, hirmaattonni sun dargaggeeyyii fedhaan dubbisuu hawaasaa tauun tajaajiluuf ofuma isaaniitii of filuu dandau taa.

6 Hawaasni balaan filuu. Guyyaa tajaajilli hawaasummaa jiru yookiin hawaasicha keessatti taiinsi tokko uumamu hordofuun hirmaattotaan walquunnamuun jaruma keessa warra fedhaan tajaajilan filudhu.

6 Geggeessitoonni hawaasaa filachuu. Jalqaba gartuu xiqqaa fedhaan hawaasicha geggeessaa jiraniin walquunnami. Sana booda, akka isaa gartuuwwan geggeessitootaa kanneen birootiif odeeffannicha kennan taasisi. Warri fedhaan hawaasicha geggeessan sunneen hawaasicha keesaa bakka filachuun akka namoonni isaanitti dabalamanii dalagaa hawaasaa kana saffisiisan kakaasuu dandau. Kun egaa naannawa xiqqoo tokkorratti hundaaaa.

6 Geggeessitoonni hawaasaa heeruu Geggeessitoonni hawaasaa akka isaan dargaggeeyyii fedhaan tajaajilan heeran taasisi.

3.4. Gaeefi ittigaafatamummaa Fedhaan tajaajiltoota gumii dubbisuufi barreessuu

6 Haala hunda keessattuu ulaagaalee calallii I jalatti armaan olitti dhiyaate hordofuun gaariidha. Gumii dubbisuufi barreesuu keessa akkuma barsiistonni dalagaalee menneen barnootaa keessatti deggersa barbaachisaa tae raawwatan, dargaggeeyyiin fedhaan tajaajilanis dalagaalee gumii keessatti tumsa guddaa taasisu.

6 Dalagaalee maatiifi hawaasa bira gauuf taasifamu dargaggeeyyiin fedhaan tajaajilan maatiifi miseensa hawaasaa waliin waltauun buufata dubbisuu keessatti dalagaalee baankii kitaabaa hojjetu.

6 Buufata dubbisuu - carraaqqii barattoonni dubbisuufi bareessuuf taasisan kitaabota dabalataa fayyadamuun jajjabeessi.,

USAID/READ CO10

6 Dalagaalee baankii kitaabaa (adeemsa kitaabota ergisuufi ergifachuu toachuu, qindeessuu, ulaagaa ittiin kitaabatti fayyadamaniifi kunuunsa taasifamuuf hubachuu, unka ergisni kitaabaa ittiin raawwataman, kan gabaasniifi tursi kitaabichaa ittiin geggeeffamaniifi wkf.)

6 gartuu dubbisaahundeeffamaafii tajaajila gartuu dubbisuu utubuu. Dargaggeeyyiin fedhaan tajaajilan miseensota mana barumsaafi maatii waliin tauun dalagaalee dubbisuu geggeessuuf, tooftaa bua qabeessa tae fayyadamuunakka ijoolleen gareetti ramaduun hojjechiisuu keessatti shoora guddaa taphatu.

3.5. Onnnechiiftuu fedhaan tajaajiltoota gummii dubbisuufi barreessuu mana barnootaa buuureffatee argatan

Gumii dubbisuufi barreessuu keessatti fedhaan tajaajiltooti onnechiiftuu garaagaraatu argatu. Kanneen armaan gadii waan isaan argatan keessaa muraasa.

6 Buaan guddaan dargaggeeyyiin fedhaan tajaajilan argatan READ CO yookiin mootummaan leenjii geggeessumaa, hawaasa qindeessuu, barumsa alidilee, haala tokko tokko keessatti ammoo barumsa idilee fudhachuu.

6 Akka dargaggeeyyii fedhaan dubbisuu hawaasaatti tajaajiluun kallatiiwwan heeraman kanarratti dandeettiifi ogummaawwan isaanii gabbifachuun fuula duratti warra fedhaan tajaajiluu barbaadaniif dabarsuuf fayyada.

6 Itti dabalees, hawaasni waraqaa ragaa qopheeessuun tajaajila isaan fedhaan raawwataniif beekamtii kennuu

6 Carraa ittiin hawaasni walitti qabamu eeggachuun achirratti guyyaa fedhaan tajaajiltoota jechuun kabajuufiin akka beekamtii argatu taasisuu,

6 Yoo hawaasichi baajeta qabaate ammoo, guyyaa isaan tajaajila kana raawwatan laaqanaafi geejjibafaa isaan dandaa taa.

6 Hoggantoonni maneen barnootaa naannootti argaman, gamtaan maatii, barsiisaafi barataa ammoo akkamitti dargaggeeyyii fedhaan tajaajilaa jiran jajjabeessuun akka dandaamu osoo filannoon hingeggeeffamin itti yaadanii namoota gargaaruuf fedha qabanillee quunnamuu qabu.

6 Yeroo waan isaan argataniifi calallii addaan baaan ilaalcha walqixxummaafi iftoominaa qabaachuun barbaachisaadha (dhiira, dhalaafi namoota mudoo qabaniif

4. Meeshaalee Dabalataan Dubbifaman

Kutaan Maanuwaalii kun barsiistota afaan maatii barsiisan, hoggantootaa, itti aanaa hoggantootaa, supervayizerii kilaasterii mana barnootaa, barattootaafi fedhaan tajaajiltoota leenjifaman, Meeshaalee dabalataan dubbifamantti fayyadamuudhaan dubbisuu barachuu barattootaa mana barnootaatti akka fooyyeessaniif odeeffannoo kennuudhaan gargaara. Odeeffannoo waaee armaan gadii kenna.

1. Guddina dandeettii dubbisuu keessatti hiika Meeshaalee dabalataan dubbifamanfi gaee isaanii

2. Akaakuuwwan Meeshaalee dabalataan dubbifaman READ CO Itiyoophiyaatiin qophaaan.

3. Hawaasicha keessatti dubbisuu jajjabeessuuf, tarsiimoolee fayyadama Meeshaalee dabalataan dubbifaman bua qabeessa taan


4.1. Meeshaaleen Dabalataan Dubbifamaa Maali?Meeshaaleen dubbisuu dabalataa kitaaba barattootaa kan idilee kan hintaane, garuu dubbisuu barsiisuufi shaakalsiisuuf meeshaalee barnootaa gargaranidha. Meeshaaleen dubbisuu dabalataa akaakuu sadiitti qoodamu. Isaanis: Kitaabilee qubee barataman qofaarraa qophaaan, Kitaabilee gulantaawaafi Kitaabilee dubbisa sagaloodha. Kitaabileen kunneen kan qophaaan projektii READ COfi akkasumas pirojektootaafi sagantaalee birootiin taa. (Maanuwaalii kana boqonnaa afur ilaali). Boqonnaan kun, Meeshaalee dabalataan dubbifamantiif fedhii manneen barnootaafi hawaasni qaban, teessoo Meeshaalee dabalataan dubbifaman, guddina dubbisuufi barreessuu keessatti barbaachisummaa isaanii, akkaataa barattoonni, barsiistonniifi miseensonni hawaasaa Meeshaalee dabalataan dubbifamantti fayyadamaniifi tarsiimoo meeshaaleen dubbisuu dabalataa barnoota idilee wajjinii itti walsimatu of kesatti qabata.

4.2. Meeshaaleen dubbisuu dabalataan dubbifaman READ CO -dhaan qophaaan maalfai?

A Meeshaalee dabalataan dubbifaman qubsama: kitaabileen kunniin qubeewwan,sagaleewwaniifi jechoota agaree, barattoonni barataniin qofa qophaau. Kallattiin silebesii barnootaa wajjin kan walqabatu. Kitaabileen kunniin, dubbistoota reefuu dubbisuu eegalaniif, shaakala dandeettii dubbisuu dhiheessuuf kan qophaaanidha. Daaimman yeroo kitaabilee kana dubbisan,seenicha hubachuuf beekumsa horatanitti gargaaramuu nidandau.

B. Meeshaalee dabalataan dubbifaman gulantaawaa: dubbisuu barachuufi shaakaluurratti, dandeettiwwan dubbisuu hunda irratti barattoota gargaaruuf, gulantaalee ciminaa garaagaraatiin kitaabilee qophaaanidha. Baayinni jechootaa, caasaan himootaa, qabiyyeen, fakkiiwwan, akaakuufi guddinni qubeewwaniifi kanneen biroo, gulantaa dubbisuufi mijaaina kitaabichaa murteessuuf wantoota gargaaranidha. Qabiyyeen kitaabilee dubbisuu gulantaawaa kan dubbistootatti haaraa hintaaneefi akka isaan gammadanii dubbisaniif kan isaan hawwatuufi sissieessu tauu qaba. Yeroo qabiyyeen kitaabichaa dubbistootatti baayee cimaa tau, dubbistoonni sadarkaa abdii kutuufi sodaan guutamuurra gau. Dubbistoota gulantaawaa dubbisuu barsiisuufi shaakalsiisuun rakkisaadha. Sababiin isaas, daree barnootaa sadarkaa garaagaraarratti argaman hunda keessatti barattooti dandeettiin isaanii gulantaalee garaagaraarratti argaman jiraachuu dandau. Kitaabileen gulantaawaa barattoonni barreeffamoota seenessaafi alidilee taan garaagaraa balinaan akka dubbisaniifi hubatan gargaara. Yeroo kanas guddina dandeettii dubbisuu , kanneen akka sagalee dubbii, fayyadama jechootaa, hubannoo, gaumsaan dubbisuu horatu.Akkasumas barreessuu nibaratu.

C Kitaabilee dubbisa sagaloo: USAID/READ COn kitaaabilee mana barnootaatti, manattiifi hawaasa keessatti dubbisa sagalootiif gargaaruu dandaan daaimmaniif qopheessee jira. Kaayyoon dubbisa sagaloo kitaabilee daaimman ofdandaanii dubbisuu hindandeenye akka dubbisaniif carraa uumuudha.Kitaabilee dubbisa sagaloo keessatti shaakalawwan dubbisa sagalootiif dursi kennamee jira. Kitaabilee dubbisa sagaloo dubbistoota dandeettiin dubbisuu isaanii guddateefi kitaabilee ciccimoo taan of dandaanii dubbisuu dandaaniifillee gargaaramuu nidandaama. Dubbisi sagaloo kaayyoolee barnootaa hedduutiif nitajaajila barattoota sissieessuuf, jajjabeessuuf, bashannansiisuuf, muuxannoo isaanii ijaaruuf, hubannoo guddisuuf, daaimman walitti dhiheessuuf, fakkeenya gaumsaan dubbisuu agarsiisuuf . Barattoonni dubbisa sagalootti gargaaramuun , jechoota, caaslugaafi odeeffannoo haaraa barachuu dandau. akkasumas akkaataa afaan barreeffamaafi seenaan itti dhihaatu nibaratu.

USAID/READ CO12

4.3. Hawaasni Meeshaalee Dabalataa Dubbifaman Hammam Barbaada?Daaimman kitaabota akkaakuu adda addaa (fkn asoosamaafi mit-asoosama) kan sadarkaa isaaniitii wajjin walsimu argachuu fedhu. Projektii USAID/READ CO keessatti Golli Dubbisaa manneen barnootaa hundi yoo xiqqaate mata dureewwan 100 fi Baankiin Kitaabaa Hawwaasaas yoo xiqqaate matadureewwan 100 Afaan Oromootiin ykn Afaan barnooti ittiin kennamuun niqabaatu. Kun immoo barattootni hundi yeroo hunda akka dubbisaniif sissieessuun barattoota dubbisuu barataniif deggarsa cimaa nikenna.

4.4. Meeshaaleen Dabalataan Dubbifaman Essa Taau?Meeshaaleen dubbisuu dabalataa mana barnootaa, daree afaan maatii keessatti qindaaee goleewwan dubbisuu keessatti argama. Goleewwan dubbisuu yeroo tokko tokko mana kitaabaa daree keessaa jechuun nidandaama.

4.5. Meeshaaleen Dubbisuu Dabalataa Dubbifaman Akkamitti Guddina Dubbisuufi Barreessuutiif Barbaachisaa Tae?

Deeggarsi kitaabota dabalataan dubbifamanii, naannoo barnootaa barreeffamaan akka badhaadhu godha; kunimmoo barattootni barreeffamoota addaa arguudhaan hubannoo waaee maxxansaa irratti qaban qabatamaan akka gabbifatan taasisa.

Barattotni yoo barreeffamoota argan, qaqqabatanii fi xiinxalan, qaamolee kitaabaa (Fkn. fuulli uwwisaa ykn matadureen kitaabaa kam akka tae) fi kaayyoosaa (fkn. ergaa inni dabarsu) akka beekaniif gargaara. Dubbisi sagaloo barattootni dandeettii dhagdubbii (fkn. sagaloota afaanichaa, jechoota, akkaata ittiin yaada ofii ibsatan) kan dubbisuu barachuu keessatti gaee cimaa qabu akka gabbifataniif gargaara. Dubbisni sagaloo dandeettii gaumsaan dubbisuu barattootaas nicimsa.

Kitaaboti Qubsamanfi dubbisi sadarkawaan (Decodable and leveled readers) Barreeffamoota qubeewwan isaan baratan irraa gurmaaanfi sadarkaa dubbisuu barattootaa irratti hundaauun qophaaanidha. Isaan kana dubbisuun dandeettii dubbisuu mana barnootaatti baratan akka shaakalaniifi xiinxalaniif gargaaru. Barattootni dandeettii dubbisuu caaculee dubbisuu shanan keessa jiran qabatamaadhaan kitaabota keessatti akka hojiirra oolchaniif gargaaru. Dandeettiiwwan dubbisuufi barreessuu isaan daree keessatti barataa jiran kitaabot dubbifaman kanneen akka dabalataatti daree keessatti argaman wajjin walitti hidhamuu dandau.

Barattotni kitaabota dabalataan dubbisuuf dhiyaatan keessaa kan jaallatan fayyadamuudhaan dandeettii dubbarree shaakaluu nidandau; kun immoo fedhii ijoollonni dubbisuuf qaban nikakaasa. Kitaaboti dabalataan dubbisuuf dhiyaatan fedhii dubbisuu barattoota keessatti guddisuu nidandaa. Kitaaboti dabalataan dubbisuuf dhiyaatan aadaa dubbisuu ijoollotaafi hawwaasa keessatti dagaagsuu nidandaa.

Dubbisuun dura, yeroo dubbisuufi dubbisuun booda gaafachuu

Waaee Meeshaalee dabalataan dubbifaman dubbisuun dura, yeroo dubbisuufi dubbisuun booda gaaffilee gaafachuun beekumsa daaimman duraan qaban dadammaqsuufi hubannoo dubbisuu isaanii dabaluuf gargaara. Gaaffii gaafachuu daree guutuu, garee xiqqoo, yookiin cimdiidhaan gaggeessuun nidandaama. Barattoonni ciccimoo taan yeroo of dandaanii dubbisan gaaffii of gaafachuu barachuu nidandau.


Kaayyoo Gaaffiilee akka fakkeenyaatti dhiyaatan

Gaaffilee dubbisuun duraa

Beekumsa duraanii kakaasuu

Mata duteen kitaaba kanaa Bineelda Ani Jaalladhu kan jedhu taa. isin keessaa eenyutu bineensa jaallatu tokko natti himaa?

Waaee dubbisichaa timaamuu

1. uffisa qola kitaabichaarra jiru kan maaliiti? (Sangaadha moo dhaltii?.) Erga fakkicha ilaaltee booda, kitaabni kun waaee maalii akka tae tilmaamuu dandeessaa?

Jechoota haarawaa beeksisuu

kitaabni kun waaee sangaa damboobaati. Hima kana keessatti jecha damboobaa jedhu eenyu beeka? Jecha biraa kan jecha kana bakka buu eenyu nutti hima?

Gaaffilee yeroo dubbisuu

To make predictions Maaltu itti aanee dhufa jettee yaadda? Maaliif?

Muuxannoon walqabsiisuuf

Osoo qooddataa kana taatee jiraatte maal goota laata?

Laalchisuuf Qooddatichatti maaltu dhagaame? Akkamiin beekta?

Hubannoo madaaluufErga inni manatti deebiee maaltu tae? odeeffannoo dhugaa tae tokko irratti hundaauun deebisi.

Gaaffilee dubbisuun boodaa

Yaada ijoo addaan baasuuf Ergaan ijoon seeneffamichaa maali?

Tilmaamuuf Dhiibbaan seeneffamni kun geessisu yoo jiraate, innis mataa jettee yaadda?

Cuunfuuf Seeneffamicha jechoota mataa keetiitiin himuu dandeessa?

Faayidaa isaa murteessuu Taiinsonni seeneffamicha keessatti baayee barbaachisoo taan kam fai? Maaliif?

USAID/READ CO14

Dubbisa SagalooKaayyoon dubbisa sagaloo kitaabilee daaimman ofdandaanii dubbisuu hindandeenye akka dubbisaniif carraa uumuudha.Kitaabilee dubbisa sagaloo keessatti shaakalawwan dubbisa sagalootiif dursi kennamee jira. Kitaabilee dubbisa sagaloo dubbistoota dandeettiin dubbisuu isaanii guddateefi kitaabilee ciccimoo taan of dandaanii dubbisuu dandaaniifillee gargaaramuu nidandaama. Dubbisi sagaloo kaayyoolee barnootaa hedduutiif nitajaajila barattoota sissieessuuf, jajjabeessuuf, bashannansiisuuf, muuxannoo isaanii ijaaruuf, hubannoo guddisuuf, daaimman walitti dhiheessuuf, fakkeenya gaumsaan dubbisuu agarsiisuuf . Barattoonni dubbisa sagalootti gargaaramuun , jechoota, caaslugaafi odeeffannoo haaraa barachuu dandau. akkasumas akkaataa afaan barreeffamaafi seenaan itti dhihaatu nibaratu.

Meeshaaleen dubbisuu dabalataa meeshaalee naannootti argaman, kanneen barattoonni dubbisuufi barreessuu barachuuf itti gargaaramuu dandaanis of jalatti haammata. Isaanis, kanneen akka kaardii libsuu, tapha dubbisuu, kanneen akka fakkiiwwaniifi jechoota walitti firoomsuu, biingoo qubeewwanii(tapha qubee adda baasuu shaakalsiisuu) tauu dandau.

Adeemsa:

6 Kitaaba tokko kam sadarkaa dhaggeeffachuu barattoo taatiin walgitum, garuu kan dhuunfaa dubbisanii olkan tae filadhu.

6 Mata dureefi fakkii qola kitaaba filatterraa itti agarsiisuun kitaabicha keessatti maaltu akka dhiyaatu timaammsisi.

6 Kitaaba dabalataa sana sagaloodhaan saffisaafi gahuma giddugaleessa taeen dubbisiif.

6 Osuma dubbisaafii jirtuu bakka tokkotti dhaabiitii waaee waan dubbisteefi ykn waan itti aanee dhufuu gaafadhu.

6 Erga seeneffamicha dubbistee xum murtee akka ijolleen irra deebianii walitti himan taasisi. Akkasumas, qooddattoota achi keessa jiran akka ibsan, akka akkeessan qajeelchi.


Dubbisa Cimdii Barattoonni barreeffama sagalee ol fuudhanii irra deddeebianii dubbisuu shaakaluuf carraa yoo argatan, dubbisaa gaarii tauu dandau. Yeroo hiriyaa isaanii yookiin nama biraatiif dubbisan, muuxannoo nama biraatiif dubbisuu yookiin kan namni biraan dubbise dhaggeeffachuu horatu. Haala akkasiitti saaxila bauufi muuxannoo akkasii horachuun ammoo gaumsa dubbisa sagaloo, ogummaawwan afaan dubbii, fayyadama jechootaafi hubannoo isaanii gabbisuuf shoora guddaa taphata.

Adeemsa :

6 barattoota gareen xixiqqaa yookiin cimdii cimdiitti qoqqoodi.

6 kitaaba dabalataa dhiyaate sana kutaa kutaan qooddatanii hanga inni dhumutti dabaree dabareen akka walii dubbisan taasisi.

6 adeemsa kanas ijoollee garee xixiqqaa yookiin cimdiitti qoqqooduun irra deebiiitii fakkeenya akka tauuf taasisi.

6 yoo rakkoon hubachuu jira tae akka barattoonni walgargaaran jajjabeessi.

6 tarsiimoolee ittiin walhubachiisuuf gargaaru kana irra deebiiitii ilaali.

6 amala barattoota sirriitti dubbisanii ofii keetiis taee barattoonni kanneen biroo akka fakkenyaati akka itti gargaaraman taasisi. Fakkeenyaaf, ati yeroo dubbistu ibsa hedduutti fayyadamte; irra caalaa jechootaa sirriitti dubbiste; dhuma himaarratti aara galfachaa dubbisuu keen hubadhe.

6 akka barattoonni gaaffii walgaafatan jajjabeessi. Fakkeenyaaf, seeneffamicha keessaa kutaan kamtu sitti tole? Dhuma isaa akkamitti jijjiirta?

6 yeroo barattoonni walii dubbisan dhaggeeffachuun dandeettii isaan sagalee ol fuudhanii dubbisuurratti qaban madaali.

Yaadrimeewwan faana buuu/ Maxxansuu Yaadrimeen maxxansuu amaloota hedduu haammata. Isaanis bitaadhaa gara mirgaatti, irra gara jalaatti dubbisuu, bakka duwwa jechoota gidduutti hambisuu, sirna tuqaaleefi qub-guddeessa hubachuu, qola kitaabaa, fuula mata duree, jechoota, himaafi wkf tau. Yaarimwwaan kana irratti hubannoo gabbifachuun akka dubistoonni qabiyyeefi amaloota kitaabota dabalataan dubbisanii hubatan tumsa. Faana buuunis tooftaa ittiin yaadrimeewwan kunniin namoonni hubachuu akka dandaan jajjabeessudha. Itti dabalees, faana buuun gaumsaan dubbisuu barattootaa cimsuun hubannoon isaanii akka dabalu taasisa.

Adeemsa:

6 kitaabota dabalataan dubbifaman fayyadamuun akkamitti akka tarsiimoo faana buuuti dhimma bauun akka dandaamu fakkeenya taiifi.

6 akka barattoonni quba isaanii ishee abbuudduutti aantu ol qaban gaafadhu. Sana booda, quba isaanii kanaan qaamolee kitaaba dabalataa kana akka agarsiisan itti himi.

6 itti fufuun, akka isaan qola kitaabichaa, mata duree, fuula jalqabaafi dhumaa akkasumas, odeeffannoo adda addaa kan kitaaba dabalataa sana keessa jiaran akka agarsiisan itti himi.

6 kitaaba isaanii keessaa fuula tokko akka baafatan taasisi.

USAID/READ CO16

6 fuulicharraa akka isaan jecha jalqabaa kan hima isa duraa keessa jiru agarsiisan qajeelchi. Sana booda, jecha itti aanutti akka darban itti himi. Kana ammoo, hanga jecha dhumaa himichaa bira gaanitti akka itti fufan gaafadhu.

6 sirna tuqaalee barreeffamicha keessa jiru akka agarsiisan qajeelchi.

6 akkuma isaan dubbisuun fooyyaaa dhufaniin, jechoota agarsiisuurra tokkoon tokkoon jechaa jala quba isaanii ishee abbuudduutti aantu butaa hanga tuqaalee dhumaatti himichaa jiru bira gaanitti akka duukaa buan jajjabeessi. Kun gaumsaan dubbisuun isaanii akka dabaluuf gargaara.

6 haga isaan yaadrimee maxxansaa kana baranitti, adeemsicha yeruma hunda irra deebiuun shaakalsiisi.

Tarsiimoolee waan beekaniin dubbisuuBarattoonni kitaabota qubeewwan barataman qofaarraa ijaaraman yeroo fayyadaman, qajeelfama tarsiimoolee murtaaoo taan akka fayyadaman kennamuuf dandeettii isaan jechoota sana hubachuuf qaban akka dabalu taasisa. Tarsiimooleen hedduunis gama kanaan fayyadanis bua qabeessummaan isaanii mirkanaaee jira. Tarsiimooleen kun akka barattoonni hubannoo qubeefi walitti dhufeenya isaan sagalee bakka buan waliin qabanfi gaumsa dubbii afaaniirratti qaban fooyyeffatan gargaaru. Tarsiimooleen kunniin irra deddebiidhaan barsiifamuufi akka barattoonni yeroo of dandaanii dubbisan itti fayyadaman taasisuun barbaachisaadha.

Adeemsa:

6 qoqqooduu barattoonni qaamolee jechaa xixiqqaa jechoota kennaman keessaa addaan baafachuu qabu. Sana ammoo salphaatti dubbisuu dandau. Sana booda, qaamolee jechaa kan biraa itti dabalu. Fakkeenyaaf, ijoolleen jecha shimala jedhu dubbisuuf nirakkatu taa. Yoo jecha mala jedhu beekan, suuta jedhanii sh fi i dubbisuun jechichatti dabalanii hubachuu dandau.

6 laaltoo haala galumsaa yoo barattoonni jechoota hinbeekne hima keessatti argan, irra darbanii himoota hafan dubbisuu qabu. Kun ammoo jechoonni beekan irraa kauun kan hinbeekne galumsarraa akka hubatan gargaaru.

6 diddiriirsuu yeroo qubeewwan dubbisan inni / isheen qubeewwan addaan qoqqoodanii walitti makanii dhiyeessu. Haalli kun akka sagaloonni walqabatan taasisa. Fakkeenyaaf, jecha shimala jedhu yoo dubbisan sh-i-m-a-l-a jechuun yookiin shshshiiimmmaaalllaaa jechuun diddiriirsuu dandau taa.

6 ilaaluu jecha dhiyaate tokko dubbisuuf kan isaan gargaaru laaltoo fakkiirra fudhachuu dandau. irra deedianii dubbisuu

6 Irra deddeebian Dubbisuu- hanga inni hiika qabeessa tauu dandautti yookiin dhageettiitti tolutti jecha tokko irra deddeebianii dubbisu.

6 Jalqabaafi dhuma barattoonni osoo qubeewwan gidduu jecha haarawaa tokkoo jiran hindubbisiin, warra jalqabaafi dhuma jechichaarra jiran sagaleessu.


Fakkiilee SochoanFakkiilleen sochoan ergaa dubbisa dhiyaate hubachuufi beekumsa duraan qabaniin walqabsiisuuf laaltoo guddaadha. Fakkiilee dhiyaate ilaaluun dubbistoota kakaasuun kitaabota dabalataa sirriitti akka dubbisaniif haalaan qopheeessa. Kanaanis qabiyyee kitaabota dabalataa hubachuun milkaauuf daran barbaachisaadha.

Adeemsa:

6 akka barattoonni gareen yookiin lama lamaan qola kitaaba dabalataa ilaaluufi mata duree isaa dubbisanii seeneffamichis waaee maalii akka tae akka tilmaaman taasisi.

6 akka barattoonnin kitaabicha banaanii fakkiilee achi keessa jiran fuula jalqabaarraa kaasanii hanga dhumaatti ilaalan gaafadhu.

6 erga barattoonni fakkiilee sana ilaalanii booda, akka isaan waan fakkirrachaa hubatan ibsan taasisi. Yoomessa, taiinsotaafi qooddattoota fakkiilee sanarraa mulatan irratti akka mariatan qajeelchi.

6 erga fakkilee sana ilaalanii booda, kan isaan duraan seeneffamichi waaee maalii akka tau tilmaaman jijjiiramuufi sirrii tauu isaa mirkaneessuufi dhiisuu isaa akka himan barattoota gaafadhu.

6 fakkiilee ilaaluu yeroo xumuran ammoo, ammas irra deebiiitii akka barattoonni waaee seeneffamichaa odeeffannoo murtaoo siif kennaan gaafadhu.

6 tilmaama isaanii isa dhumaa yoo taasisan, akka barattoonni himaan waaee qoddattootaa, yoomessaafi taiinsota seeneffamicha keessaa himan yaadachiisi

Walitti Garagaluun Dabareen DubbachuuDabaree dabareen dubbachuun ogummaawwan dubbachuufi yaaduu barattotaa gabbisuuf fayyadanidha. Kunis haasawaan caaseffame tokko barattoota gidduutti geggeeffamuun adeemsaafi wantoota haasawaa tokkoof barbaachisan akka barattoonni baratan gargaara.

Adeemsa:

6 akka barattoonni yaadrimeewwan kitaabota dabalataatiin walqabatan ibsaniif gaaffii gaafadhu. Fakkeenya, Gamtaafi Goobaneen gargaaramuu qabu jettee yaaddaai?

6 akka barattoonni gara hiriyoota isaaniitti garagalan taasisi.

6 akka barattoonni gaafiilee dhiyaaterratti waliin mariatan gaafadhu. Barattoonni dabaree dabareen dubbachuu, yaada waljijjiiruu, waan hingalleef walgaafachuu qabu. Ati ammoo yeroo kana keessa deemuun sirriitti dhaggeeffadhu.

6 barattootaaf yeroo marii gaaa kenniif.

6 sana booda, akka isaan yaada waliin mariatan daree guutuudhaaf ibsan qajeelchi. Tarsiimoo kanatti fayyadamanii hojjechuu barattootaatiin dura ofii keetii ittiin hojjedhuutii barattootatti agarsiisi.

USAID/READ CO18

Beekumsa duraanii Tarsiimoon kun akka barattooni mata dureefi fakkiilee kitaaba dabalataa sanaa buuureffachuun beekumsa duraan qaban gara seeneffamichaatti fidataniifi waan haaraa itti baran taasisa. Barsiistonniifi warri fedhaan tajaajilan akka barattoonni waan duraan beekan tokkorraa kaanii hubannoo haarawaa horachuu dandaanitti gargaaruu qabu.

Adeemsa:

6 fakkiileefi mata duree qola kitaaba dabalataarra jiran buuureffachuun waaee isaa maal akka beekan barattoota gaafachuun walbarsiisi. Fakkeenyaaf, gaaffii ati dhiyeessuu dandeessu keessa inni tokko Hara kitaaba mata duren isa ________ baranna.

6 mee mata dureefi fakkiilee qola kitaabarra jiran ilaalaatii waaee isaanii maal akka beektan hiriyaa keessanitti yookiin natti hima?

6 yoo barattoonni cimdii cimdiin mariachaa jiru tae, waan irra gaan akka sitti himan gaafadhu.

6 akkuma isaan deebii kennaniin, beekumsa barattoonni yaadrimee sanarratti horataniif hinhoranne madaali. Yoo beekumsi barattoota keetii murtaaaa tae, fakkiilee kitaaba keessatti dhiyaatan itti agarsiisuun ibsuufiin akka beekumsi isaanii dabalu taasisi.

Ariitiin barreesuu Ariitiin bareessuun akka barattoonni waan hinbeeknee tokkoo waan beekaniin waliin qabsiisanii odeeffannoo argatan tumsa. Kana malees, ariitiin barreessuun gaumsi barreesuu, fayyadama jechootaafi hubannoon isaanii akka dabalu taasisa. Adeemsi kun haala dhaaba qabuun kan itti fufu yoo tae, barattoonni waaee mata duree sanaa barachuuf kakaumsa horachuun barreeffamni jaraas gadifageenyaafi gaumsa kan qabu taaa deema.

Adeemsa:

6 yaada yookiin mata duree kitaaba dabalataa keessa jiru tokko fuudhiitii akka isaan irratti barreessaniif afaaniin itti himi.

6 daqiiqaa 3-5 keessatti waaee yaada yookiin mata duree sanaa waan sammuu isaaniitti dhufe hundumaa akka barreessan qajeelchi.

6 akka barattoonni waaee caasaa afaanii yookiin waaee dogoggora qubee osoo hiyyaaddain waan yaadan waraqaarra kaaan itti himi.

6 waan barreessan sana ammoo akka isaan hiriyaa, garee yookiin daree hunda waliin irratti mariatan gaafadhu.

6 waaee yaada yookiin mata durichaa akka barattoonni kitaaba dabalataa irraa dubbisan yookiin kan dubbifameef dhaggeeffatan qajeelchi. Sana booda, kitaaba dabalataa san dubbisiif.

6 erga dubbisamee yookiin dhaggeeffatamee booda, daqiiqaa 3-5 keessatti akka isaan waaee mata durichaa waan beekan mara barreessan gaafadhu.

6 barattoonni, waan osoo kitaaba dabalataa sana hindubbisiin yookiin hindhaggeeffatiin barreessan isa erga dubbisanii yookiin dhaggeeffatanii barreessaniin akka walbira qabanii ilaalan taasisi.


6 barattoonni isa erga baratanii waaee mata durichaa barreessan irratti yaada akka waljijjiiran qajeelchi. Fakkenyaaf, barattoonni daqiiqaa 3 akka bareessan itti himi. Waaee faalamaa waan beekan hunda akka isaan barreessantu barbaadama. Itii aansuun, ati ammoo barreefama waaee faalamaa kan kitaaba dabalataa keessa jiru dubbisiifi. Erga dubbifteefi booda, akka barattoonni waaee faalamaa waan beekan hunda daqiiqaa 3 keessatti barreessan qajeelchi. Ittansuun , akka isaan barreessan irratti waliin mariatan taasisi.

Xalayaa barreesuuXalayaa barreesuun haala isaanii mijatuun yaada isaanii nama birootiif dabarsuun karaan isaa gaariidha. Xalayaan qaamolee adda addaa afur qaba: guyyaa, seensa, qaamaafi goolaba. Barattoonni xalayaa firaa erga barreessanii booda, hiriyoota isaaniitti agarsiifachuun walii gulaalu.

Adeemsa:

6 kaayyoofi qaamolee xalayaa barattootaan walbarsiisi.

6 xalayaa barreeffame tokko barattoota keetti agarsiisuun qaamolee isaa ibsiif.

6 kitaabota dabalataan dubbifaman odeeffannoo kennu yookiin seenessaa tae tokko barattoota keetii daree keessatti dubbisiif.

6 akka barattoonni kee gareen tauun xalayaa qooddataa tokko yookiin mata dureewwan akka qotuu, jijjiirama qilleensaafi wkf irratti xalayaa barreessan taasisi.

6 akka barattoonni xalayaa barreessan sana hiriyaa isaanii waliin irratti yaada waljijjiiran gaafadhu.

6 xalayaa barattoonni kee barreessan ilaaluun qaamoleen isaa hundi haammatamuufi dhiisuu isaanii mirkaneeffadhu.

6 yoo dandaame, daree keessatti xalayicha barattoota keetiif bakka argamu kaai.

Himoota waliin makaman Fayyadama: dubbisuun dura, yeroo dubbisuufi dubbisuun booda

Himooni waliin makaman, akka barattoonni duraa duuba jechootaafi sirna tuqaalee baratan gargaaru. Dalagaan akkasii kun kallattiin baruufi waan tokkoon walqabsiisanii yaaduu, tilmaamuu, dhugoomsuu, beekumsa caasluga afaanii (sirna tuqaalee, qub-guddeessa, tartiiba jechootaa) fi hubannoo duraa-duuba yaadaa caasaaleen sun dabarsan beekuu gaafata.

Adeemsa:

6 hima baayee barbaachisaa tae jalqaba, gidduufi dhuma kitaaba dabalataa sana keessaa filachuun hima argatte sana keessa jechoota jiran walkeessa makuun gabatee gurracharratti barreessi.

6 barattoonni jechoota sana sirressuun hima sirri tae tokko akka gabatee gurracharratti barreessan jajjabeessi.

6 yoo barattoonni hojichaan milkaaan, himoota kitaaba dabalataa keessaa fudhachuun walkeessa makii dabalataan gabatee gurracharratti barreessuun akka barattoonni tartiiba isaanii sirreessanii qajeelchi.

USAID/READ CO20

6 himoota isaan sirreessanii barreessan gulaaluun akka barattoonni waan kitaaba dabalataa keessa jiran tilmaaman taasisi.

6 kitaaba dabalataa dhiyaate akka dubbisan qajeelchi. Yeroo kitaaba dabalataa kana dubbisan tilmaani isaanii sirrii tauufi dhiisuu isaa barattoonni akka mirkaneeffatan ajaji.

6 dubbisuun booda, barattoonni himoota walkeessa makamanii jiran irratti hundaauun seeneffama kitaaba dabalataa keessa jiru akka irra deebianii himan jajjabeessi. Himoota sanas dabtara isaanii irratti akka barreessan yookiin hiriyaa isaanii waliin yaadicha akka waljijjiiran taasisi.

6 adeemsi kun erga kitaaba dabalataa dubbisanii boodas tilmaama isaanii isa olitti kaasne dhiisuun raawwachuu dandaa.

Tilmaami, deebisi, mirkaneessi, barreessi. Adeemsi tilmaami, deebisi, mirkaneessi akkasumas, barreessi jedhan akkuma barattoonni barruu tokko dubbisuun hubannoo isaaanii toachaa deemaniin argamaa deema. Adeemsichis beekumsa barattoonni duraan qaban kakaasuun hubannoo tumsa

Adeemsa:

Gulantaa 1: Fakkii qola kitaaba dabalataan dubbifaman irra jiru barattootatti agarsiisuun mata duree isaa dubbisiisf.

Gulantaa 2: fakkiifi mara duree kitaabicharra jiran buuureffachuun akka barattonni waal achi keessa jiru tilamaan taasisi.

Gulantaa 3: kitaaba dabalataan dubbifaman sana sagalee ol kaasuun barattootaaf subbisi.

Gulantaa 4: ammam akka dubbisichi tilmaama isaanii mirkaneessaa yookiin irraa maqaa jiru addaan baafachuuf, osuma dubbisaa jirtuu bakka tokkotti dhaabiitii gaaffadhu.

Gulantaa 5: erga dubbistee xumurtee booda, tilmaama isaanii sirrii tauufi dhiisuu isaa, yoo sirrii hintaane maaliif akka tauu dhabe dhuunfaan yooiin gareen akka barreessan qajeelchi.

Irra deebianii himuuIrra deebianii himuun yeroo baayee seeneffama kitaabota dabalataan dubbifaman kan ilaallata. Haatau malee, barruu odeessaa hawaasa keessa jiru irratti barreeffamaniifis nihojjeta. Adeemsa kanaan barattoonni seeneffamicha jechoota mataa isaaniitiin irra deebianii himuufi tartiiba qabatamaan tokkoon dhiyeessuu akka isaan dandaan shaakalsiisa.

Adeemsa:

6 kitaaba dabalataan dubbifaman dubbisuun booda, akka barattoonni waan dubbisan sanatti yaadan gaafadhu. Akka isaan jalqaba, gidduufi dhuma seeneffamichaa irratti yaadan yaadachiisi. Akkasumas, waaee qooddattoota, yoomessaa, taiinsaa, rakkoofi furmaata achi keessatti dhiyaatanii haalaan akka itti yaadan itti himi.


6 Akka barattoonni hedduun gara fuula duraatti bauun seeneffamicha irra deebianii himan taasisi.

6 Akkuma duraan gochaa turte deebii isaani galmeessi.

6 Akka waan kitaaba dabalataa keessatti hinargineetti akka hiriyaa isaaniitti himan gaafadhu. Kanas akka barattoonni tartiiba mataa isaaniitiin yeroo barbaadan keessatti himan hayyamiitifi.

6 Yoo barbaachise, akka barattoonni kutaalee seeneffamichaa yaadatan quba qabsiisi. Kanas, tarii jalqarra, gidduutti, dhumarra maaltu akka tae, rakkoofi furmaanni achi keessatti heeraman maal akka fakkaatan irratti xiyyeeffachuun quba qabsiisuu dandeessa. Barattootas gaaffiilee banamoo taan (fkn. Waan hafe nati himuu dandeessa? Waan itti dabaltu maaltu jira?) gaafadhu.

6 Barattoonni qophaauu isaanii yoo mirkaneeffattu, akka isaan seeneffama sana walii dubbisan, dabareedhan ammoo irra deebianii himan itti himi. Kana jechuun, barattoota keessaa tokko yoo dubbisu kaan nidhaggeeffa. Inni dubbisus akka inni dhaggeeffatu sun hubachuun irra deebiee himuu dandautti saffisa barbaachisaa taeen akka dubbisu gaafadhu. Kun ammoo, seeneffamicha sirriitti hubachuun haalaan irra deebiee himuuf isa gargaara. Ogumma kana haala walitti fufiinsa qabuun shaakalsiisuun akka barattoonni irra deebianii himuu amaleeffatan, caasaa seeneffamaa tartiiba qabatamaa tae tokkoon addaan baafachuu dandaan gargaara.

Irra deebianii dubbisuu

Fayyadama : dubbisuun boodaKitaaba dabalataan dubbifaman irra deebianii dubbisuun gabbina gaumsaan dubbisuu, fayyadama jechootaaf hubannootiif tumsa guddaa taasisa. Akkuma irra deebianii dubbisaa deemaniin jechoonni seeneffamicha keessaa hubachuun salphachaafi deema. Kanaafuu, irra deebianii dubbisuun barattoonni osoo humna cimaa hinbaasin xiyyeeffannoo isaanii ergaa seeneffamichaa hubachuurra akka taasifatan gargaara.

Adeemsa:

6 kitaaba dabalataa keessatti seeneffama gabaabaa erga dubbisanii booda, barattoonni sia sadafaaaf hanga hiriyoota yookiin barsiisaadhaaf sirriitti dubbisuu dandaanitti irra deebianii dubbisu.

6 hagam dubbisuun isaanii inni sadaffaan isa duraarraa akka fooyyaiinsa agrsiise barattoota gaafadhu.

6 dubbisni isaanii sadaffaan maaliin isa tokkoffaarra akka adda tau barattoota gaafadhu. Saffisaan dubbisuu isanii hubatani? Ergaa seeneffamichaa haalaaan hubatanii? Haalli isaan itti ibsan/ dubbisan fooyaaa ture?

gaaffiilee kitaaba dabalataa ilaallatan deebisuurratti yoo hanqina qabaatan kitaabicha irra deebianii akka ilaalan taasisi. Kun ammoo, haala ittiin irra deebiani dubbisan keessa tokko tauu isaa hubachiisi.

USAID/READ CO22

Duraa-duubessuuTarsiimoon kun akka barattoonni odeeffannoofi taiinsota qindeessanii duraa-duubaan dhiyeessan taasisuun hubannoo isaanii ijaara. Duraa-duubessuun kitabilee dabalataan dubbifaman kan odeeffannoo dhugaa irratti dhiyaatan qabateef gaariitti hojjeta.

Adeemsa:

6 kitaaba dabalataan dubbifaman dubbisuun dura, tartiibota barbaachisoo taanii kitaba dabalataa sana keessatti dhiyaatan waliin makuun gabatee gurraacharratti barressi.

6 Kitaaba dabalataa sana barattootaaf dubbisi, yookiin akka barattoonni waliif, yookiin daree guutuudhaaf dubbisan qajeelchi.

6 erga dubbisanii xumuranii booda, akkuma duraan shaakalaa turan, akka barattoonni hedduun irra deebianii seeneffamicha himan gaafadhu.

6 akka barattoonni isa gabatee gurracharratti tarreefame irratti xiyyeeffatan hubachiisi.

6 sana booda, akka barattoonni taiinsota walkeessa makamanii gabatee gurracha irratti dhiyaatan sana fuulduratti lakkoofsa tartiiba isaanii isa qabatamaa agarsiisu barreessan qajeelchi. Lakkoofsa fayyadamanis 1 irraa akka eegalan itti himi. Kun ammoo gareedhaan waraqaa xiqqoo isheerratti barreessuun kan raawwatamu tauu dandaa. Miseensonni garee tokko walii dubbisuudhaan waraqicha irratti isa sirrii tae jalqabaarraa gara dhumaatti tartiibessuun akka agarsiisan ajajuun isa kitaaba dabalataa keessatti dhiyaateen walcinaa qabanii akka ilaalan itti himi.

Barattoonni hedduun dabaree dabareen gara gabatee gurraachaa dhufanii achumarratti lakkoofsa tartiiba sirrii garee isaaniitiin kenname himoota sana fuuldhuratti akka barreessan gaafadhu. Adeemsi kun akka barattoonni isa garee adda addaatiin kennamerraa tartiiba sirrii taiinsonni sun ittiin dhiyaatan mirkaneeffatan gargaara.

Seensa/ibsaIbsa waliin sagalee ol fuudhanii dubbisuun gaumsaafi hubannoon dubbisuun barattoataa akka cimu taasisa. Tarsiimoon kun akka barattoonni dhageeffatanii ibsa barbaachisaa taeen dubbachuu dandaan haala mijeessaaf. Kanas barattoonni garee xiqqaan, daree guutuun yookiin lama lamaan raawwachuu dandau.

Adeemsa:

6 yeroo kitaaba dabalataa dubbistu akkamitti akka sagaleen kee jijjiiramu barattoota dhageessisuun fakkeenya taiif. Hima tokko yookiin lama osoo sagalee kee hinjijjiirin dubbisiif. Himootuma sana ammoo, sagalee kee ol kaasuufi gadi buusuun dubbisiif.

6 barattoonni kee akkaataa dubbisuu isa kamitti (isa sagalee ol kaastee dubbiste moo isa kaan ) akka gammadan gaafadhu.

6 himoota sadii, tokko kan tuqaan, tokko mallattoo raajeffannootiin, tokko ammoo kan mallattoo gaaffiitiin xumuraman gabtee gurracharratti barreessi. Barattoonni kee akka akaakuu sirna tuqaalee san addaan baasan gaafadhu.


6 Erga barattoonni kee akaakuu sirna tuqaalee sanaa addaan baasanii booda, sagalee kee jijjiiruun himoota sana barattoota keetii dubbisi. Itti aansuun, akka barattoonni kee dhubbisa tokkoon tokkoon hima sanaa booda sagaleen kee ol kaeefi gadi buuu ilaalchisee waan hubatan gaafadhu. Sagaleen kee yeroo himni xuqaan xumuramu gadi buuu, yeroo himoonni sun gaaffiifi raajeffannoon xumuraman garuu ol kauu isaa hubachuu isaanii mirkaneeffadhu.

6 himoota sadii dabalataan gabatee gurracharratti barreessi. Barattoonni hedduun dabaree dabareen gara gabatee gurraachaa dhufuun akka daree guutuudhaaf dubbisaniifi haala sagaleen isaanii dhuma himichaatti tau warri dhaggeeffatan akka hubatan qajeelchi.

6 akka barattoonni warri dhaggeeffatan yoo isaan himoota sana sirritti dubbisan abbuudduu isaanii ol qabuun, yoo isaan sirriitti hindubbifne ammoo abbuudduu isaanii gadi qabuun agarsiisan qajeelchi. Warri yeroo jarri dubbisan sirriis tae dogoggora tauu addaan baafachuu dadhaban ammoo abbuudduu isaanii giddugaleessa irra akka taasisan itti himi. Kitaaba dabalataa sana daree guutuudhaaf sagalee kee ol kaasuufi gadi buusuun dubbisiif.

Sagaloon yaadiTarsiimoon sagalee ol fuudhanii yaaduu barattoonni yeroo dubbisan waan dubbisan sanatti yaadaa akkasumas, hubachaa jiraachuu isaanii toachuuf gargaara.

Adeemsa:

6 kitaaba dabalataa sagalee ol fuudhiitii dubbisi.

6 yeroo dubbistu, akkataa itti yaadaa dubbistu barattoota keetti agarsiisuuf, karaa adeemsa yaaduu keetii mulisaa fakkenya taiif. Fakkeenyaaf, waaee nama gammadaa tokkoo dubbisuun, fakkii isaa ilaalaa sagalee kee ol fuutee Namichi kun gammadaadha, jechuu dandeessa. Sabani isaa aduun baahaa waan jirtuuf oyiruu hojjetachuu dandaa. Fuula dhumaarratti, guyyaa lammaffaa, akkuma inni fuduraa isaa gabaa geeffachuuf kaeen bokkaan robe. Tarii bokkaa sana keessa gabaa hindeemu taa. Sabani isaa namoonni baayeen achitti argamuu waan hindandeenyeef. Seeneffamicha keessa bakka tokkotti, dhaabuun, Wanti itti aanee dhufe na dinqe; maaliif, akkamitti .. jechuun xiinxaluu dandeessa taa.

6 barattoonni kees akkamitti akka ati dubbisaa yaaddu erga hubatanii booda, kitaaba dabalataa keessaa hima tokko akkamiin dubbisaa akka yaadaan akka walitti himan gaafadhu. Akkaataa kanaan dubbisaa yaaduu isaanii waliin mariachiisuu yeroo baayee akka shaakalan taasisuun haala dhaaba qabuun itti fufi.

6 dubbisicha booda, ammam sagale ol fuudhanii dubbisaa yaaduun kitaaba dabalataa sana hubachuuf akka isaan gargaare akka walitti himan barattoota kee gaafadhu.

6 Akka barattoonni yada isaanii daree guutuudhaan waljijjiiran taasisi. Hanga barattoonni tarsiimoo sagalee ol fuudhanii yaaduutti gammadanitti, sagalee ol fuutee yaaduun irra deddeebiii fakkeenya taiif.

USAID/READ CO24

Dubbisa irra deebiiDubbisa irra deebiitti kan fayyadu qajeelfama dubbisa sagaloo shaakaluufi dogoggora achirratti mulatan sirreesuu warra barbaadu taee barbaachisummaan isaa gaumsaafi hubannoon dubbisuu fooyyessuufi. Barattoonni hanga sadarkaa gaumsaan dubbisuu quubsaa taerra gaanitti irra deddeebianii dubbisuu qabu. Inni kun yeroo baayee cimdiidhaan (barsiisaafi barataan, barataafi barataan) hojjetama.

Adeemsa:

6 seeneffama yookiin dubbisa jechoota 50-200 qabu kan sadarkaa gaumsa ogummaa dubbisuu barattootaa giddu-galeesa godhate filadhu.

6 akka barataan tokko seeneffamicha siif dubbisu gaafadhu.

6 yeroo inni/isheen siif dubbistu kan dogoggoraan sagalessame, isa osoo hindubbifamin irra tarame akkasumas, kan bakka buame addaan baafadhu.

6 battaluma isaan dubbisaa jiran sanatti, dogoggora mulatan sirreessuun akka barattoonni kee himicha jalqabaa kaasanii irra deebianii dubbisan gafadhu.

6 hanga barattoonni kee gaumsa barbaachisaa taeen sirriitti dubbisuu dandaanitti, duub-deebii barbaachisaa tae kennaaf akka isaan irra deebianii dubbisan taasisi. Erga sia tokko yookiin isaa ol irra deebianii dubbisanii booda gaaffiileen hubannoo yookiin irra deebianii himuu gaafatamuu dandau.

Saxaxa diddiirsuuTarsiimoon kun akka barattoonni waan hubatan gara fakkiitti jijjiiranii agarsiisan barbaada. Saxaxa fakkii kaasaniis hiriyoota isaanii waliin afaaniin irratti yaada wal jijjiiruu dandau. waaee saxaxa isaaniis ibsa barreesuu dandau. Tarsiimoo kana gargaaramuun, akka barattoonni waan beekan gara yaada ijoofi yaadolee gargaartuu dubbisichaatti fiduun fakkii isaaniitiin walqabsiisanii dhiyeessan itti himi. Kun ammoo, beekumsa isaan duraan qaban kakaasa; ogummaa fayyadama jechootaa gabbisa. Kunis hubannoo isaan kitaaba dabalataa irratti qaban cimaa deemuu agarsiisa.

Adeemsa:

6 kitaaba dabalataa, fakkeenyaaf Itoophiyaa keessatti waaee waa bitaniifi gurguruu, erga dubbisanii booda, saxaxa fakkii haala suuqii yookiin gabaa tokko agarsiisuu dandauu qabu. Saxaxa isaani keessatti akaakuu waan gurguramuu, gatii, nama gurguruufi wkf itti dabaluun nidandaama.

6 akka barattoonni kee saxaxa fakkii isaaniitiif fuulchee ( jechaan, gaaleen yookiin himaan) akka barreessan taasisi.

6 barattoonni saxaxa isaaniirratti yaada waljijjiiruun gadi fageenyaan mariachuu dandau. Akka barattoonni duraa-duuba taiinsotaa kitaaba dabalataa keessa ilaalan jajjabeessuun hubannoofi dandeettiin yaaduu isaanii akka dabalu tumsi.


Tarreessi, gareetti qoodi, sadarkaa itti kenniTarreessi- gareetti qoodi- maqaa itti kenni tarsiimooleen jedhan sadan akka barattoonni jechoota galumsarraa baraniifi garee gareetti qooqqoodan barsiisu.

Adeemsa:Gulantaa 1: barsiisaan jechoota haarawaa kan kitaaba dabalataa keessaa funaanaman gabatee gurraacha

irratti barressa.( fakkeenya, ariitii)

Gulantaa 2: gargaarsa barsiisaatiin barattoonni jechoota isaanitti ulfaatan kitaabicha keessaa filachuun barsiisaan ammoo gabatee gurracharratti barreessa (fakkeenyaaf: soorata, nyaate, diimaa)

Gulantaa 3: sana booda, barattoonni jechoota kennamnan sana akka gareetti qoqqoodan,maqaa isaaniis addaan baasan(fakkeenyaaf maqaa ( soorata), gochima (nyaate), maqibsa ( diimaa) wkf.

Tapha fayyadama jechootaa Tarsiimoon kun jechoota bifa taphaatiin dhiyeessu.

Adeemsa:

6 jechoota akka barattoonni baratan barbaaddu kitaaba dabalataa keessaa filadhu. Jechoota filatte kanas gareewwan barattootaa uumteef hiri.

6 jechoota hundaaf laaltoo tokko tokko waraqaa xixiqqoo adda addaa irratti barreessi.

6 waraqaalee sana osoo barattoonni daree hinseenin minjaala isaaniirra kaai.

6 tokkon tokkoon barattootaa yookiin gareewwanii waraqaa laaltoo sana dubbisuu hiika jechoota sanaa tilmaamuu akka dandan taasisi.

6 barattoonni laaltoo sana irratti hiriyoota yookiin garee isaanii waliin akka mariatan qajeelchi.

6 barattoonni jechoota kennaman laatoo sana irratti hundaauun tilmaamu. yeroo fixan, gareewwan isaanii laaltoo sana irratti mariachuun jecha kamiin akka ilaallatu murteessu.

4.6. Kitaabilee dabalataan dubbifaman keessatti koornayaafi hundaammatoo ilaalcha keessa galchuu

I Meeshaalee Dabalataan Dubbifaman

6 Kitaabilee barnootaafi meeshaaleen dabalataan dubbifaman kallattiinis tae alkallattiin gahee hojii dhiiraafi dhalaa koorniyaa ilaalchisee jiruufi ilaalcha hieentaa namoota mudoo garaagaraa qabaniin haammaachuu hinqabu.

6 Kitaabileen dabalataan dubbifamaniifi meeshaaleen deggersa barnootaa hundi dhiiraafi dhalaa walqixa kan hirmaachiseefi dhiyeesse tauu qaba.

6 Bakka barbaachisutti kitaabileen dabalataa ijoollee mudoo garaagaraa qabaniif jiraachuu qabu. Fakkeenyaaf, kitaabileen dabalataafi kanneen biro bifa bireeliitiin jiraachuu qabu.

USAID/READ CO26

II Afaan ittiin dhiyaate

Fayyadamni afaanii kitaabilee dabalataa, baankii kitaabaa, buufata kitaabaa, gumii dubbisuufi barreessuufi wkf keessatti dalagaalee raawwataman keessatti mulatan walcaalmaa dhiiraafi dubartii akkasumas, namoota mudoo qabanii calqqisiisuu hinqabu. Haala Kanaan, ol aantummaan dhiiraafi gadaantummaan dhalaafi namoota mudaa qabanii kitaabilee dabaltaa sana keessatti argamuu hinqabau jechuudha

Barsiistoni, fadhaan tajaajiltoonniifi qaamni ilaallatu hunduu afaan dalagaa barattootaas taee carraaqqii isaan ogummaa dubbisuu gabbifachuuf taasisan walqixa kan jajjabeessu tauu qaba.

III Walquunnamtii barattootaa waliin taasifamu

Ijooleen dubaraafi kanneen mudoo qaban musnin qaanauu, ofitti amanuu dadhabuufi ijoole dura bahuuf rakkachuu dandau taa. Akka hirmaannaan ijoolleen akkasii cimu taasisuurratti kanneen haala mijeessan gahee guddaa taphachuu qabu.

5. Dalagaalee mana barnootatti raawwataman keessatti deggersa maatiifi hawwaasaa

5.1. Maatiifi hawaasni deggersa maali taasisu? maaliifis fayyada?Deggersi maatiifi haasani ijooleen isaanii akka dubbisuu dandaan taasisuurraatti jiru kan dhugoomuu dandau, yoo kitaabilee dabalataan isaan mana barnootaa keessatti dubbisaniifi meeshaalee isaan ittiin barreessan dhiyeessuufi dandaanidha. Kun ammoo kanneen fedhaan dubbisiisan, barsiisaa afaan abbaafi miseensota manneen barnootaa waliin tauun akn raawwatamanidha. Akka ijooleen isaanii mannen barnootaa keessatti ogummaa dubbisuufi barreessuu gabbifatan taasisuurratti gaheen maatiifi miseensota hawaasaa iddoo guddaa qaba.

511 Qooda Fudhannaa Maatii

Dhubbisuufi barreessuun ijoollee kan saffisuu dandau yoo maatiin yookaan gudistoonni,

6 dalagaalee dubbisuu ijoollee isaanii kan mana barnootaa keessaa deggeran, yoo seeneffama itti himuudhaan akka isaan fedhii kitaabilee dabalataa dubbisuurratti kan horachiisaan tae, yoo seeneffama ijoolleen isaanii kitaabilee mana barnootaatii irraa dubbisaniif kan dhaggeeffatan tae, yoo odeeffannoo waahee ijoollee isaanii mana barnootaafi warra fedhaan dubbisanirraa argachuuf fedha kan qaban taeefi kitaabilee ergisaadhaan ijooleen isaanii fidanii dhufan yoo kan kunuunsan taedha.

6 hooggantoota, kanneen fedhaan dubbisiisanfi barsiisaa afaan abbaatiin hidhata uumuun dalagaalee daree keessaarratti ijoollee isaanii waliin hirmaatan

6 mkeeshaalee buufata dubbisaafi gumii dubbisuufi barreesuu keessatti barbaachisan hanguma humna isaanii qopheessuufi dhiyeessuu dandaan akkasumas, warra fedhaan dubbisiisuu keessatti hirmaatan waan barbaachisuun tumsuu dandanidha.

6 Ijoollee shamaraaniifi warra mudaa qaban jajjabeessuufi akka isaan ogummaadubbisuufi barreesuu isaanii gabbifatan taasisuu keessatti qooda fudhatan taasisan. Kanaafuu, dargaggeeyyiin fedhaan dubbisuu hawaasaa, GMBBfi kanneen biroo itti dhiyeenyaan ijoollee shamaraaniifi mudoo qaban waliin hojjechuun cimina isaan agarsiisuu qaban saffisiisa.


512 Qooda fudhannaa hawaasaa

Hawaasni dalagaalee dubbisuu barattoonni manneen barnootaa keessatti raawwataniif waan gumaachan qabu.

6 Hawaasni haala dalagaaleen buufata dubbisaa keessatti geggeefaman irra jiru hordofuu dandaa. Kunis hawaasni caasaa hawaasaa isa olaanaa waan taeef, meeshaalee barbaachisoo taan mana barnootaatiif karaa addaa addaa dhiyeessuu dandaa.

6 Hawaasni maallaqaafi qabeenyaa qaburraa walitti baasuun dalagaalee dubbisuufi barreesuu mana barnootaa keessatti geggeeffamaa jiran tumsuu dandaa.

6 Hawaasni warra fedhaan dubbisiisan karaa adda addaa deeggeruun akka deggersi isaan ijoollee isaaniitiif taasisan cimu taasisuu dandaa.

6 Hawaasni guyyoota adda addaa kanneen akka guyyaa dubartootaa, guyyaa qaama miidhatootaa, guyyaa maatiifi wkf qopheessuun hubannoo hawaasaa cimsuu, maallaqa barbaachisus achirratti akka argamu taasisuu dandaa.

6 Fedhaan dubbistoonni mana barumsaa, GMBB, barsiistonniifi wkf hawaasicha kakaasuun ijoollee mudoo qaban akka deggeran taasisuu dandau.

Miluu fayyadama tarsiimoolee qajeelfama ogummaa kitaabota dabalataan dubbifamu waliin

USAID/READ CO28

Dabalee IUSAID/IQPEP)

Kitaaba Qopheessuu:Barsiistonniifi barattoonni qopheessuun daree keessatti itti fayyadamuu kan dandaan kitaabilee hedduutu jiru. Kitaabileen kunis kan qophaaan daree guutuun waliin tauun, cimdiin ykn dhuunfaadhaan tauu mala. Kitaabicha qopheessuuf carraaqqiin taasifamu hanguma kitaabicha dubbisuuf caqaqameetti ilaalama. Armaan gaditti kitaaba akaakuu tokko qopheessuuf adeemsa barattoonni hordofuu qabantu argama. Dabalanni kanaas dabalee jalatti dhiyaatee jira.

Kitaaba xiqqoo tokko qopheessuuf adeemsawwan barbaachisu1. Waraqaa tokko bakka lamatti cabsuun bakka cabe sanatti kuti.

2. Waraqaa bakka lamatti murte san dachaasiitii bakka dachaastetti muri. Yeroo kana waraqaa ciccituu afur argatta.

3. Waraqaa bakka afuritti kukkutte sana walitti qabi. Sana booda, walitti dachaasiiti harkatti qabdhu.

4. Karaan gaariin fuulli waraqichaa osoo addan hinfacain qabachuu walitti hodhuu taa. sun yoo tauu baates waraqaa ciccittuu dachaastee kitaaba xiqqaa taasiste sana qubeessaan mallattoo itti godhi.

5. Bakka mallattoo itti goote sanatti xiqquma ishii keessa galuun baqaqsi. Kun ammoo kutaa shanitti addaan baasa.

6. Kutaa kitaabichaa isa jalqabaa gara fuula duraatti, kan itti aanau ammoo gara duubaatti dachaasi. Kutaan inni sadafaan gara fuula duraatti, kan isatti aanu ammoo ammas gar duubaatti dachaasi. Kutaan inni shanaffaan ammoo ofumatti dachaa. haallan kun fuula kitaabichaa walitti qabuuf si gargaara.


7. Yoo dandaame kutaalee hunda wayiin saamsi.

Yoo tokkoon tokkoon ijoollee kutaa kee keessa jiranii torbeetti kitaabota shan shan dubbisuu dandaan, golee dubbisaa kutaa kee keessatti kitaabota hanga 200-300 taan qabaachuu si barbaachisa taa. kun ammoo kitaaba baayeedha. Akka carraa taee garuu dubbistoonni daree kee keessaa hunduu, kutaa tokko taullee barreessitootas. Egaa ijoolleen kutaa gadaanaa barreeffamoota bebbeekamoo irra deddeebianii dubbisuu jaallachuu isaanii hindagatin.

Adeemsa kitaabota akaakuu biraa qopheessuuf fayyadanFakkeenya1: adeemsa kitaabaa

6 Waraqaa ciccituu sadii ykn isaa ol

6 kirrii ykn waan waraqaalee sana walitti qabsiisu lama

1. Waraqaalee ciccituu afran sana walitti qabi. Yeroo kana waraqaa isa duraarraa seentii meetira afur waan tauun xiqqatu. Kanaan adeemsawwan jiran jahaan keessaa warra jalqabaa sadan hojjette.

2. Waraqaa guddaa tokko kuusaa isaa keessaa fudhachuun kitaaba kan biroo qopheessuuf dachaasi. Waraqaalee dachaafte sanas addaan kuti. Waraqaalee ciccituu lamaan kanaanis hojii kee iti fufi.

3. Gubbaa waraqichaarraan urataa lama qopheessi.

4. Cinaan lamaaniin kirrii yookaan shiboo qopheeffatte sana urataa sanatti galchuun hidhi.

Kan fudhatame From Making Books with Children by Susan Kapuscinski Gaylord

USAID/READ CO30

Dabalee II

Unka Karoora GochaaMana barnootaa _________________ magaalaa _________________ Guyyaa _________________

Aanaa ______ kebele ________

Gulantaa gochaa

Itti gaafatamaaMeeshaalee

barbaachisan Jalqabaa hanga guyyaa dhumaa

Akkaataa itti raawwatu


Dabalee III

Unka Kitaabileen Golee Dubbisaa Itti Ergifamu Kutaa________

Lak Guyyaa Maqaa Maqaa Kitaaba

ergifame Guyyaa deebiu mallattoo

1

2

3

USAID/READ CO32

Dabalee - IV

Akkamitti akka kitaabichaaf of eeggannoon taasifamu Kitaaba kee:

1. waa keessaa keewwadhu.

2. bakka lubbu qabeeyyiin jiraatan irraa fageessi.

3. baattee yookiin of bira keessee hinyaatin yookiin hindhugin.

4. harka xuriidhaan hinqabin.

5. aduu yookaan bokkaa keessa hinkaain.

6. yeroo dubbiftu malee borsaa kee keessaa hinbaasin.

7. yoo bantu, fuula durarraa eegali. Walakkaa yookiin keessaa hineegalin.

8. kessatti hinbareessin.


Dabalee V

Daaimmaniif BarreessiHaxxi kun akka miseensonni hawaasaa oduu durii yookaan seenessama aslii taan barreessan haala mijeessa.

Gulantaa 1: miseensonni hawaasaa hujaarsa irratti hirmaachuun muuxannoo isaanii waljijjiiranii seenessama yookiin oduu durii akka barreessan affeeri.

Gulantaa 2: yeroo hujaarsaa sana miseeensota dhufan lama lamaan qoqqoodi. Isaan keessaa tokko seenaa haahimu yookiin haabarreessu, kan hafe ammoo haagulaalu.

Gulantaa 3: inni seenessu oduu durii tokko jalqabaa hanga dhuma isaatti akka himu taasisi.

Gulantaa 4: yeroo inni himu kan inni itti himu ammoo akka barreessu qajeelchi.

Gulantaa 5: inni seeneffamicha barreesse isa itti himeef akka dubbisu, dogoggora jirus akka waliin sirreessan taasisi.

Gulantaa 6: gareewwan hunduu kan seenessan san akka dubbisan taasisi.

Gulantaa 7: namoonni seeneffamicha dhaggeeffatan ammoo oduu durii gaggaarii kan daaimmaniif taan akka keessaa filatan itti himi.

Gulantaa 8: deebii isaanii ammoo galmeessi yookiin waraabi.

Gulantaa 9: yeroo lammataatiif yeroo waitti deebitan amala seenefamma daaimmaanii gaariin tokko qabu chaartiirratti tarreessuun hirmaattotaaf ibsi.

Gulantaa 10: maaliif amaloonni seeneffamaa sun barbaachisaa akka taanirratti mariachiisi. Atis ibsa kenniif.

Gulantaa 11: warri cimdiin taanii seeneffamicha qopheessan ammas walitti dhufanii akka isa dura barreessan sana gulaalan itti himi. Amaloota seeneffamaa irratti mariachiifte guutuufi guutuu dhiisuu isaa akka addaan baafatan taasisi.

Gulantaa 12: amaloota seeneffamaa hubatan irratti hundaauun jijjiirama barbaachisoo taan akka taasisan qajeelchi.

Gulantaa 13: waraqaa kenniifiitii gareen hunduu seeneffama isaanii fuula 10-12 tti akka qoqqoodan taasisi. Seeneffama isaani kanas fakkiin akka deggeran itti himi.

Gulantaa 14: seeneffama isaaniis harkaa fuudhi. Yoo dandaame kompiiteraan barreessii; fakkii isaan kaasanis iskaan godhiitii bakka tokkotti fidi. Sana booda, bifa kitaabaatiin baankii kitaabaa keessa kaai.

USAID/READ CO34

Dabalee VI

Akkamitti Seeneffama Ijoolleetti Akka HimanIjoolleen waaee dalagaalee jiruufi jireenya isaanii keessatti arganiifii baayee gammachiisaa tae dhaggeeffachuu ykn dubbachuu jaalatu. Ijoolleen sochii, halluuwwaniifi sagalee kiilolee jaallatu. Nutis seeneffamni ijoollee keenyaaf dubbisnu ykn itti himnu kan isaan itti gammadan yoo tae, dubbisuufi waaee isaa yaaduu akka dandaaniif isaan qopheessuu keessatti shoora guddaa taphanne jechuudha. Qabxiileen armaan gadii fayyadamuun yeroo seeneffama dubbistu ykn himtu akka ijoolleen haalaa si hordofan taasisuuf si gargaaru.

1. Seeneffamicha himuun dura:Ijoolleen keessumaayyuu ammoo warri gurguddatan, waan hojjetaniif xiyyeeffannoo dhabuu malu. Seeneffamicha dubbisuun dura qabxiilee armaan gadii buuureffachuun akka ijoolleen seeneffamicharratti xiyyeeffatan taasisuu dandeessa.

A Seeneffamama umrii isaaniitiin walgitu filadhu.

Ijoolleen umriin barumsaaf hingeenye seeneffama salphaafi gabaabaa tae dhagauu, barbaadu. Ijoolleen umriin isaanii barumsaaf gae ammoo seeneffama dheeraa barbaadu taa. Ijoollee hundinuu ammoo garaagara. Kanaafuu, yoo ijoollee kee keessaa tokko haalaan si dhaggeeffachuu dadhabde yookiin taauu didde itti hinoriin. Keesuma warri duraan seeneffama dhaggeeffatanii hinbeekne rakkoo akkasii qabaachuu waan daandaaniif, abdii kutattee abdii hinkutachiisin. Seeneffamoota dheerina qaban adda addaa dhiyeessuun sosssobiitii ammaa ammaa itti himi malee hindhiphisin.

B. Haaka yeroo seeneffama itti himtu mijeessi

a. Ijoolleen sirriitti taaanii si dhaggeeffachuurra waanuma duraan baran tokko dalaguu ykn jaalatu.

b. Guyyaa guyyaatti bakka mijataafi callisaa qabu tokko filachuun seeneffama itti himi.Yoo seeneffama guyyaa guyyaan itti himtu dhiyeessuu dadhabde kanuma jiru irra deddeebiuun itti himi.

c. Yoo dandaame guyyaa guyyaatti ykn torban torbaniin saaatii walfakkaatu keessatti seeneffamicha itti himi. Yoo akkas goote ijoollee saaatittii eeggatu. Amaleeffannaan kun ammoo xiyyeeffannoon isaanii akka dabalu taasisa. (Fakkeenyaaf, dilbata waaree booda yeruma hunda, galgala galgala irbaata booda kkf. tauu mala).

d. Seeneffamicha ijoolleetti hinhimuun dura, akka seeneffama itti himuuf deemtu hubachiisi.

Kun akka isaan haalaan si dhaggeeffatan taasisa. Yeroo ati dubbistu, ijoollen walitti hasaasuu, kaanii daree keessa deemuun hinoolu. Yeroo akkasii suuta akka isaan osuma deemanii, hasaasanii dhaggeeffatan qalbii isaan hatimalee hinifatin. Itti himuun dura gaaffii waaee seeneffamichaa gaafachuunakka isaan dhaggeeffachuuf qophaaan taasisuurra tarii fedhii keessatti uumuuf gargaara.

e. Yoo seeneffamicha ijoollee tokkoo ol taanitti himuuf jirta tae, ijoolleen hunduu akka si arganiifii si dhagaan dursiitii addaan baafadhu. Karaa baramaan itti seeneffama tokko ijoollee heduuttii himuun dandaamu tokko kan himu teessoo ol kaaarra taauufi ijoolleen ammoo garee garee fuul dura lafa taauuni.


2. Yeroo seeneffam himuu:

A Ijoollee seeneffamicha dhaggeeffachaa jiran ijaan toadhuOsuma himtuu gidduutti yoo wanta ajaaibaa tokkotti baate, itti himuu

a. Dubbisuu dhaabiitii ammam akka barattoonni ajaaibsiifatan fuula isaaniirraa dubbisi.

b. Yoo wanta nama kolfisiisu bira geessu seeneffamicha himuu dhaabiiti gara ijoollee warra si dhaggeeffachaa jiranii ilaalaa kolfi.

c. Osuma himtuu yoo wanta nama sodaachisu tokkotti baate gara barattootaa ilalaa Lakkii, akkas mitii, jechaa jechuun akka isaan tasgabbaaan godhi.

d. Osoo seeneffamicha himaa jirtuu yoo wanti baayee gaarii tae tokko si mudate achumatti dhaabiitii barattoota ija ija keessa ilaaluun itti kolfi. Kun akka isaanis si faana buuun kolfan waan taasisuuf, warri hordofaa hinjirrellee akka hordofan taasisa.

B. Sagalee kee qooddattoota seeneffamichaatiin walsimsiisuun dubbisi.

Yoo seeneffamicha keessatti adurreetu dubbataa jira tae, sagalee qalloo kirkiru, yoo leenca tae garuu sagalee furdaa guungumu dhageessisuun seenessiisi.

USAID/READ CO36

Tilmaamni sadarkaa ulfaatina caasaalee inni dhumaa kan murtaau, qoqqooddii sadarkaalee olitti jiran gadi fageenyaan xiinxaluuni. Fakkeenyaaf,

ministry of education usaid/read co sadarkaa mana ...pdf.usaid.gov/pdf_docs/pa00mg26.pdf ·...

Documents