mjekimi me ion

Mjekimi me inhalacion, Aerozoli dhe mënyra e veprimit të tij - N.Bardhi

1Prezantues:

Niman S. BARDHI

MJEKIMI ME INHALACION,

AEROZOLI DHE MËNYRA E VEPRIMIT TË TIJ

MJEKIMI ME INHALACION,

AEROZOLI DHE MËNYRA E VEPRIMIT TË TIJ

Si ato punojnë dhe sa ato kujdesen për

mua?


2


3

Si u zhvillua mjekimi me inhalacion dhe teknikat e Aerozolit

• Trajton të sëmuarët me sëmundje të mushkërisë dhe më gjerë.

• Mjekimi me inhalacion, quhet i tillë pasi barnat i jepen të sëmurit me anën e frymëmarrjes, pra duke i thithur ato:

• in-halum = të thithësh, • ex-halum = të nxjerrësh.

I sëmuri I shëndoshi


4

Si lindi dhe u zhvillua mjekimi me inhalacion?

• 4000 vjet më parë nga mjekët indianë, “Datura stramonium”.

• Hipokrati (avuj nga gjethet e Norminia Orientalis).

• 1829, Shnaider dhe Valc ndërtuan aparatin e parë të aerozolit,

• Fjala aerozol u përdor për herë të parë nga Uajtlo, Grei dhe Paterson më 1932.

• Aerozolin në natyrë e shohim në formën e mjegullës.

• Aparatet e aerozolit i quajnë dhe Nebulizatore, (nga nebula = mjegull).


5

Rëndësia e mjekimit me inhalacion

• Dëshmon dobinë dhe përparësinë e mjekimit dhe parandalimin e sëmundjeve të sistemit të frymëmarrjes dhe më gjerë.

1. Së pari - bëhet i mundur dërgimi i barnave në rrugët e frymë.

2. Së dyti - ulen se tepërmi efektet anësore të mjekimit.

Raporti Efikasitet efekte anësore

• Vendin e parë – e zënë mjekimi me aerozol,• Vendin e dytë – vjen mjekimi nga goja.• Vendin e tretë – vjen mjekimi me injeksione (sc, ic,

im, iv.)


6

Max

Max

Efektet anësore

Zgjerimi i bronkeve

Mjekimi parenteral (s.c., i.m., i,.v.)

Mjekimi nga goja

Mjekimi me aerozol

Rëndësia e mjekimit me inhalacion(efikasitet efekte anësore)


7

Përparësit me inhalacion janë se:

1. Japim njëkohësisht dy ose më shumë barna,

2. Japim të sëmuarit sa herë të duam, me lehtësi doza mjekuese,

3. Japim sasi të vogla të barit për të marr të njejtin rezultat,

4. Japim disa barna të cilat nuk jepen me rrugë të tjera, si p.sh. kromogiklati dhe nedokromili i natriumit.

5. Kursehet një sasi e madhe barnash, duke:• ulur sasinë e përgjithshme në njësi – kohë që i jepet të sëmurit,

ose • ulet produkti kohë – dozë.


8

Faktorët që ndikojnë në shpërhapjen e medikamentit të inhaluar në rrugët e

frymëmarrjes

Ndahen në dy grupe, që lidhen me:

1. Vetitë fiziko–kimike të aerozolit që inhalohet.

2. Karakteristikat e rrugëve të frymëmarrjes së njeriut.

Depozitimi i grimcave në rrugët e frymëmarrjes kryhet me tre mekanizma:

3. Ndikimi inercial i fluksit që kryen personi kur kryen thithjen fillestare të aerozolit.

2. Fundërrimi nga grimcat e aerozolit, si rezultat i frymëmarrjeve të thella dhe (mbahet përreth 10 sec. fryma).

3. Shpërhapja e grimcave fare të vogla në nivelin e bronkioleve dhe alveolave.


9

INHALATORËT E PREDOZUAR NËN

PRESION (MDI – metered/inhaler)

• U futën në përdorim më1956 nga firma prodhuese e barnave “Riker”.

• Nga sasia e nxjerrë nga puff, vetëm 7–14% e ilaqit shkon në rrugët e frym.

• Rreth 80% e medikamentit, mbetet në fyt,

• Rreth 10% e ilaçit mbetet në tubin plastik afër gojëzes së aparatit.

• Rreth 3% e sasisë së thither nxirret me frymëmarrje.

• Nëse duhet inhaluar shumë pumpa, në mes Pumpave çdo 5 – 10 frymëmarrje të ndërpritet


10

Ndërtimi i pompës

• Bombol e vogël zakonisht prej alumini (apo dhe plastike),

• Çdo shkrepje e pompës (puff), çliron një sasi e caktuar medikamenti.

• Ilaqi çlirohet me presion:• Shpejtësia e daljes së

ilaçit nga aparati është:

Kutia

AEROSOLI

Mbjatësi plastik

Valvula matëse

Shtytësi me sasinë e lëngët të barit

Pipëza

Puff

3 atm.

30 – 40 m/sec.


11

Përdorimi i drejtë i pompës së aerozolit

1. Hiqet kapaku plastik në kokën e pompës dhe tundet fortë ajo për të përzier sa më mirë medikamentin brenda saj.


12


2. Kryhet një frymënxerrje e thellë


13


3. Mbahet pompa në pozicion vertikal me kokë nga poshtë dhe distance e gojëzes nga goja e të sëmurit duhet të jetë nga 2 – 10 cm ose dy deri pesë gisht larg.


14


4. Fillohet një frymëmarrje e thellë dhe e zgjatur me gojën hapur dhe në të njëjten kohë shtypet fundi i bomboles për të kryer një shkrepje (puff).


15


5. Kur arrihet në fund të frymëmarrjes mbahet fryma për rreth 10 sec.


16

Mënyra e drejtë e inhalimit të barnave

Frymëmarrje normale

Shpruconi aerosolin

Merr

ni fr

ym

ë n

gadalë

për

5 s

ec.

Mbani frymën të paktën për 10 sec.


17


6. Kryhet frymënxerrja dhe në rast se kemi mjekim të shumëfisht kryhet e njejta procedure.


18


7. Në fund të mjekimit shpërlahet goja dhe fyti me ujë.


19

DHOMAT E AJRIT (AEROCHAMBERS)

Është një cilinder ose kon plastik volumatik që shpesh ndahet në dy pjesë:

1. Në njërin skaj ka gojëzën e pompës ku vendoset pompa (MDI).

2. Në skajin tjetër, ka një dalje cilindrike në formë të një tubi ku vendoset goja e të sëmuarit (gojëz).

Trupi

Membrana

Pipëza

Kapaku

Inhaluesi

Adapteri i inhaluesit

Rrjedha e sinjalit fishkëllues


20

Kurrë…

Dhoma e ajrit si gyp të mos

mbahet në pozitë të

pjerrtë

Spreji i inhalacionit të

mos jetë direkt në gojë tek

fëmijët e vegjël

Goja të mos jetë gjysmë

e hapur


21

Dhomat e ajrit janë të mbyllura me anë të valvolave:

Dhoma me një valvulë

njëdrejtimore, ku mund të thithet ajri,

por nuk mund të frysh Brenda

(Volumatiku)

dheDhoma me dy valvola, njëra për

frymthithje dhe tjetra për nxjerrjen e ajrit. (ky model përdoret për fëmijët

shumë të vegjël dhe quhet Babyhaler)


22

INHALATORËT ME BARNA NË FORMË PLUHURI (DPI–Dry Powder Inhaler)

Më të përdorshmit janë inhalatorët që erogojmë:

• Bronkozgjerues – (siterbutalina, salbutamoli, salmeteroli, formoteroli),

• Glukokortikoide – (budezonidi, flutikazoni, beklometazoni), • Kriprat kromike të natriumit – (kromoglikati i Na dhe

Nedokromili, etj.).

Sot disa inhalatorë përmbajnë dy barna të kombinuara:

• një bronkozgjerues dhe • një glukokortikoid

(kombinimet që përdoren janë: salmeteroli + flutikazoni dhe formoteroli + budezonidi)


23

Ndërtimi i inhalatorëve me barna në formë pluhuri (DPI–Dry Powder

Inhaler)

Ekzistojnë dy tipa inhalatorësh:

1. DPI me një dozë,

2. DPI me shumë doza ose multidozë

(zakonisht 60 doza, që janë Diskahaler, Turbohaler dhe Diskus).

Pipëza

Kapaku Rotadisku

DISKAHALER


24

DISKUS

Është inhalator me shumë doza dhe përdoret:

• Hapet diskus duke e shtyer kapakun deri në fund,• Lëvizet leva e ngarkimit nga e majta në të djathtë deri të

shkojë në fund,• Bëhet një frymënxjerrje dhe vendosen buzët tek gojëza e

aparatit dhe kryhet një frymëmarrje e shpejtë. • Mbahet fryma përreth 10 sec. dhe pastaj kryhet frymënxjerrja.• Pas procesit, kapaku këthehet prapa deri sa mbyllet plotësisht.


25

Kurrë…

Në inhalatorin pluhur të mos ekspirohet (të mos lëshohet fryma),

por të ndalet frymëmarrja për 5 – 10

sec.

Të mos ket kontakt me

ujë!


26

TURBOHALER

• Zhvidhoset, hiqet kapaku, e mbajmë në pozicionin pingul me gojëzën lartë,

• Kryejmë ngarkimin duke rrotulluar rrotën me dhëmbë deri sa rrota të arrijë në fund dhe pastaj e kthejmë prapa derisa dëgjohet një kërcitje (klik),

• Kryejmë një frymënxjerrje, vendosim gojëzen midis dhëmbëve, mbyllim buzët dhe kryejmë një frymëmarrje të fortë dhe të thellë,

• Mbajmë për rreth 10 sec. frymën.• Vendosim kapakun paisjes dhe shpërlajmë gojën dhe fytin me

pak ujë.

Zhvidhoset

Hiqet kapaku

Klik

Inhalimi


27

APARATET E AEROZOLIT

(NEBULIZATORËT)

I ndajmë në tre brezni:

1. Brezi klasik i aparateve që përdorin ampula me sistim kapilar të dyfishtë.

2. Brezi që përdor efektin piezoelektrik për prodhim aerozoli.

3. Brezi i tretë (më i ri) që përdor ampulat me valvola.

Nebulizatori


28

NDËRTIMI I NEBULIZATORËVE

• Shfrytëzon energjinë elektrike për të prodhuar ajër me presion.

• Prodhon fluks ajri 6–8 l/min. me presion fillestar 1.35 bar dhe presion fundor 0.7 bar.

• Gypi bashkues është plastik me gjatësi 30-100cm sipas tipit të aparatit.

• Ampula që prodhon aerozol, është paisje cilindrike.

• Grimcat e aerozolit duhet të jenë nën 5 mikron për të qenë të afta të depertojnë në rrugët e poshtme të frymëmarrjes.

• Maska hundë-gojë janë plastike dhe montohen mbi ampulë.


29

Kush mund dhe duhet të përdori aparatet e

aerozolit?• Fëmijët me bronkiolit (β-2

nxitës).

• Fëmijët e rritur dhe të moshuarit.

• Të sëmurët me kriza të forta, me:

– bronkongushtim, – bronkektazi (mukolitike, beta 2,

kortizonike)– rinit, – sinuzit, – otit, – laringit, – Imuno – dificiencë


30

Këshilla gjatë përdorimit të aparateve të aerozolit

ose nebulizatorëve

• Përdoren 3ml solucion ose suspenzion me medikament sa herë që kryejmë nebulizim.

• Koha e inhalimit duhet të jetë 10 min.

• Mbetja më shumë se1ml tretësirë në aparat pas inhalimit.

• Gjatë inhalimit duhet që të kryhen frymëmarrje normale.

• Gjatë inhalimit i sëmuri duhet të qëndroj ulur me trungun të shtrirë drejtë.

• Vetëm në rastet e rënda i sëmuari mund të shtrihet.


31

Terapia me aerosol

Bronkodilatatorët - ekzistojnë dy kategori:

1. agjentët simpatomimetik (adrenergjik), 2. kombinimet e xanthine-s.

Kortikosteroidet

• zakonisht ipet tek obstruksionet intermitent të bronkeve.

• Prednisone – 7-10 ditë, ndërsa ”Dozë e mbajtjes” 5-10 mg në ditë me muaj apo vite.

• Testi i tuberkulinës (reaksion 10 mm e mbi), parandalimi i TBC me izioniazid.


32

Terapia me aerosol

Ekspektorantët

• uji konsiderohet të jetë ekspektoranti më i mirë. • rekomandohet 3 - 4l lëngje/ditës përveç nëse

pacienti ka cor pulmonale.

Antibiotikët – përshkruhen tek infeksionet e traktit respirator

• Tetraciklin dhe ampicilin, 1-2 g/ditë për 7-10 ditë. • Marrja e antibiotikëve të fillojë brenda 24 orëve.• Të merret strisho e sputumit. • Përdorimi jo-adekuat, mund të shfaqë super-

infeksion.


33

Pastrimi dhe dezinfektimi i aparateve të aerozolit

• Lahen duart me ujë të ngrohtë para përdorimit të paisjes.

• Pastrohet me ujë të ngrohtë i gjithë sistemi tub –ampulë – maskë, para dhe pas përdorimit.

• Thahet me letër kuzhine.

• Përdoret vetëm uji i destiluar ose fiziologjik për mbushjen e ampulës.

• Pas mbarimit të përdorimit futet paisja (tub-ampulë-maskë) në solucionin dezinfektues p.sh. glutaraldeide 3% për rreth 30 min.


34

Kurrë…

Tretja inhaluese të

mos mbahet në pozitë të

pjerrtë

Koka të mos lakohet nga

poshtë. Rrugët e frymëmarrjes

duhet të jenë të lira!


35

Kurrë…

Mos tymosni aty ku

jetoni


36

AKTIVITETET E

FËMIJËVE

LABIRINTHI SHKREHËSGjatë qëndrimit në kopsht, rrini larg pragut dhe faktorëve që shkaktojnë astmën. Ne mund të juNdihmojmë, duke e zgjedhur vetë ju këtë labirinth

NISJA

Fundi


37

Referencat:

• Mone E. 2003. Mjekimi dhe Diagnostikimi me Inhalacion. Vlorë• www.seaak.ch·[email protected]• www.lung.ch• www.ahaswiss.Ch• www.enh.org/.../encyclopedia/surgery/100200.aspx• www.drugs.com/pdr/aerochamber_plus_and_aeroch...• http://www.patient.co.uk/showdoc/23069155/

http://www.seaak.ch<B7>[email protected]/

http://www.lung.ch/

http://www.ahaswiss.ch/

http://www.enh.org/.../encyclopedia/surgery/100200.aspx

http://www.drugs.com/pdr/aerochamber_plus_and_aerochamber_plus_with_mask.html

http://www.patient.co.uk/showdoc/23069155/


38

mjekimi me ion

Documents