modelimi p ёr dekarbonizimin nё sektorin e energjis ё...

Modelimi pёr dekarbonizimin nё sektorin e energjisё elektrike

Shqipёrinё

Mbёshtetje pёr Zvogёlimin e Shkarkimevetё Karbonit nё Evropёn Juglindore (SlED)

Alb

An

iAA

lb


Shqipёrinё

Autorët András Mezősi, PhD

László Szabó, PhD

(Qendra Rajonale e Kёrkimit pёr Politikat Energjetike)

Mbёshtetje pёr Zvogёlimin e Shkarkimeve tё Karbonit nё Evropёn Juglindore (SLED)

Dhjetor 2015

FALËNDERIMEMenaxhimi i Projektit nga ekipi i REC: József Feiler, Vaiva Indilaite, Ágnes Kelemen, Gordana KozhuharovaGrafika dhe faqosja: Tricia Barna, Juan TornerosPërkthimi: Edlira KovaçiRedaktimi gjuhësor: Mihallaq Qirjo, Daniela RuçiBotues: Qendra Rajonale e Mjedisit për Evropën Qendrore dhe Lindore (REC)Fotot: iStockREC është duke zbatuar projektin “Mbёshtetje pёr Zvogёlimin e Shkarkimeve tё Karbonit nё EvropёnJuglindore (SLED)” që tё ndihmojё politikёbёrёsit nё Shqipёri, nё Republikёn ish-Jugosllave tё Maqedonisё,Malin e Zi dhe Serbi, tё pёrcaktojnё rrugёn realiste, por edhe ambicioze, tё dekarbonizimit tё sektorit tёenergjisё elektrike tё tyre, deri nё vitin 2030.Projekti është i financuar nga Bashkëpunimi Austriak për Zhvillim përmes Agjencisë së Zhvillimit Austriak (ADA). Falënderime të veçanta shkojnë për dy përfaqësues të ADA-s Z. Hubert Neuwirth dhe Znj. Monika Tortschanoff.

PËRMBAJTJA

i. PёrMBLEDHJE EKZEKutiVE 6

ii. HyrJE 10

iii. MEtoDoLogJiA 12

Pёrshkrimi i zhvillimit tё skenarёve 13

Modelet 14 Modeli i Tregut Evropian tё Energjisё Elektrike 14

Modeli i rrjetit EKC 15

Supozimet e modelit 17 Kapacitetet e rrjeteve ndёrkufitare 17

Kapacitetet e tanishme tё gjenerimit 18

Çmimet e lёndёve djegёse fosile 18

Çmimet e Sistemit tё Shkёmbimit tё Shkarkimeve tё Bashkimit Evropian 18

Nivelet mё tё ulёta tё taksёs pёr prodhimet e energjisё nё Bashkimin Evropian 18

iV. SuPoZiMEt E SKEnArёVE 20

Futja e Sistemit tё Tregёtimit tё Shkarkimeve tё BE-sё 22

Futja e zbatimit tё akcizёs minimale pёr produktet e energjitike 22

Zbatimi i standarteve mjedisore 22

Futja e burimeve tё energjisё sё rinovueshme pёr energjinё elektrike 22

Centralet tradicionale tё prodhimit tё energjisё 22

Kёrkesa pёr energji elektrike 24

V. rEZuLtAtEt E MoDELiMit 25

Ecuria e çmimit 26

Vlerёsimi rajonal 27

Prodhimi i kombinuar 29

Ndikimet e CO₂ 29

Gjendja e importit neto 30

Kostot e investimeve 30

Mbёshtetja buxhetore pёr burimet e energjisё sё rinovueshme pёr prodhimin e energjisё elektrike 32

Vi. VLErёSiMi i VuLnErABiLitEtit 36

33Shqipëria MoDELiMi Pёr DEKArBoniZiMin nё SEKtorin E EnErgJiSё ELEKtriKE

Vii. nDiKiMEt MBi rrJEtin 40

Rrjete tё reja tё planifikuara 42

Rezultatet e modelimit tё rrjetit 43 Analizat e gjendjes sё qёndrueshme dhe tё kontigjencёs 43

Bilancat e sistemit 43

Kriteri (N-1) i sigurisё 43

Kapacitetet e transferimit neto 46

Humbjet nё rrjetin e transmetimit 46

Viii. SHtoJCA 50

Modeli i Tregut Evropian tё Energjisё Elektrike 51

Modeli rrjetit EKC 53 Grumbullimi it ё dhёnave pёr fluksin me ngarkesё tё plotё 54

Kёrkesa 54

Metodologjia dhe modelimi i rrjetit 54 Analizat e gjendjes sё qёndrueshmёrisё dhe tё kontigjencёs 54

Vlerёsimi i kapacitetit tё transferimit neto 55

Humbjet nё rrjetin e transmetimit 58

MoDELiMi Pёr DEKArBoniZiMin nё SEKtorin E EnErgJiSё ELEKtriKE Shqipëria4


TABELA DHE FIGURATabela 1 Kapaciteti i transferimit neto tё tanishёm nё rajon (MW) 17

Tabela 2 Lidhjet e reja tё interkonjeksionit tё planifikuara dhe ecuria e investimit (MW) 18

Tabela 3 Kapacitetet e gjenerimit tё energjisё elektrike, 2014 19

Tabela 4 Çmimet e lёndёve djegёse, 2015–2030 19

Tabela 5 Supozimet kryesore tё skenarёve pёr Shqipёrinё 21

Tabela 6 Futja e kapaciteteve pёr burimet e energjisё sё rinovueshme pёr energjinё elektrike nё skenarё tё ndryshёm (MW) 23

Tabela 7 Konsumi i pёrgjithshёm bruto i energjisё elektrike nё Shqipёri (GWh) 24

Tabela 8 Kostot kumulative tё investimeve nё periudhёn 2015–2030 pёr tё tre skenarёt 33

Tabela 9 Kontigjenca nё 2020 44

Tabela 10 Kontigjenca nё 2025 45

Tabela 11 Humbjet nё transmetim nё vitet 2015, 2020 dhe 2025 pёr Shqipёrinё, pёr tё gjithё skenarёt dhe rregjimet 49

Figura 1 Vendet e pёrfshira nё modelim 15

Figura 2 Evoluimi i çmimit sipas ngarkesёs nё skenarёt e ndryshёm (EUR/MWh) 26

Figura 3 Evolucioni i çmimeve tё periudhёs sё pikut nё skenarё tё ndryshёm (EUR/MWh) 27

Figura 4 Kapacitetet e reja bazuar nё lёndёt fosile tё planifikuara nё Evropёn Juglindore, 2015–2030 28

Figura 5 Kapacitetet e reja bazuar nё burimet e energjisё sё rinovueshme tё planifikuara nё Evropёn Juglindore, 2015–2030 28

Figura 6 Prodhimi i kombinuar, importet neto dhe shkarkimet e CO₂ sipas tre skenarёve 30

Figura 7 Nivelet e shkarkimit tё CO₂ pёr frymё 31

Figura 8 Tё ardhurat nga taksa e shkёmbimit tё shkarkimeve dhe taksa e akcizёs 31

Figura 9 Gjendja e importit neto nё Shqipёri sipas tё tre skenarёve 33

Figura 10 Mbёshtetja buxhetore vjetore pёr burimet e rinovueshme tё energjisё pёr energjinё elektrike (nё milionё EUR) 34

Figura 11 Mbёshtetja mesatare pёr burimet e rinovueshme tё energjisё pёr prodhim energjie prej konsumatorёve fundorё (EUR/MWh) 34

Figura 12 Ndryshimet nё prodhimin e kombinuar tё energjisё nё rastet e sasisё sё kufizuar tё burimeve hidrike 37

Figura 13 Ndryshimet nё sasinё e importit neto tё Shqipёrisё 38

Figura 14 Ndryshimet e çmimit mbi bazёn e ngarkesёs nё Shqipёri (EUR/MWh) 39

Figura 15 Mbulimi gjeografik i analizёs sё rrjetit 41

Figura 16 Linjat e interkonjeksionit tё planifikuara nё Evropёn Juglindore 42

Figura 17 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2020 (regjimi i dimrit) 47

Figura 18 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2020 (regjimi i verёs) 47

Figura 19 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2025 (regjimi i dimrit) 48

Figura 20 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2025 (regjimi i verёs) 48

Figura 21 Humbjet vjetore nё transmetimin e energjisё nё tё gjithё skenarёt pёr Shqipёrinё 49

Figura 22 Vendet e analizuara 51

Figura 23 Funksionimi i modelit 53

I. Pёrmbledhje ekzekutive


Synimi i projektit “Mbёshtetje pёr Zvogёlimin eShkarkimeve tё Karbonit nё Evropёn Juglindore(SLED)” ёshtё tё ndihmojё politikё bёrёsit nёShqipёri, nё Republikёn ish-Jugosllave tёMaqedonisё, Malin e Zi dhe Serbi, tё pёrcaktojnёrrugёn realiste, por edhe ambicioze, tёdekarbonizimit tё sektorit tё energjisё elektrike tёtyre, deri nё vitin 2030. Pёr Shqipёrinё, rezultatet eprojektit janё pёrdorur edhe nё procesin evlerёsimit tё Kontributit Kombëtar të Pikësynuarkundrejt arritjes së objektivit të Konventës Kuadër tëKombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike(INDC: Intended Nationally Determined Contributions).

Ky studim vlerёson efektin e skenarёve pёrdekarbonizimin e sektorit tё energjisё elektrike nёShqipёri.

Skenarёt (i Referencёs – REF; i Politikave Tashmё tёPlanifikuara– CPP; dhe ai Ambicioz – AMB) pёrdorinsupozime tё ndryshme lidhur me prodhimin dhekёrkesёn pёr energji elektrike. Faktorёt e tjerё qëlidhen me prodhimin pёrfshijnё nivelet e kontributittё burimeve tё energjisё sё rinovueshme qё shkojnёpёr energjinё elektrike (BER-E), viti i parё i prodhimittё termocentralit tё planifikuar me turbina gazi mecikёl tё kombinuar Vlora I dhe II (CCGT), dhendryshimet qё vijnё si rrjedhojё e masave pёreficencёn e energjisё.

Skenarёt dhe supozimet janё dakortёsuar meekspertë të MEI, KESH, OST dhe OSHEE nё Shqipёri(Ministrinё e Energjisë dhe Industrisë dhe specialistёtё sektorit tё Operatorëve të energjisё elektrike).

Vlerёsimi ёshtё kryer bazuar nё Modelin e Tregut tёEnergjisё Elektrike në Evropё (EEMM: EuropeanElectricity Market Model) zhvilluar prej QendrёsRajonale tё Kёrkimit pёr Politikat Energjetike (REKK)dhe modelit tё rrjetit tё Qendrёs pёr Kordinimin pёrEnergjinё Elektrike (EKC). EEMM ёshtё modelim ihollёsishёm, simulimi ekonomik nga poshtё-lart qёmbulon Rrjetin Evropian tё Operatorёve tё Sistemittё Transmetimit pёr Energjinё Elektrike (ENTSO-E) nёrajon, ndёrsa, modeli i rrjetit EKC mbulon rrjetin evoltazhit tё mesёm dhe tё lartё tё rajonit tё EvropёsJuglindore (EJL).

Prej modelimit tё skenarёve mund tё nxirrenpёrfundimet e mёposhtme:

Angazhimi qё rrjedh prej detyrimeve tё

politikave pёr klimёn ka ndikim tё kufizuar mbizhvillimet lidhur me çmimin e shitjes meshumicё. Çmimi i shitjes me shumicё varet më

shumë prej zgjerimit tё kapaciteteve prodhuesenё rajon, sesa prej niveleve tё synuara nёpolitikat pёr klimёn. Meqenёse nё nivel rajonal,nё pesё vitet e ardhshme parashikohet zgjerimdomethёnёs i kapaciteteve si nё prodhimin prejburimeve fosile ashtu edhe nё ato tёrinovueshme, është prodhimi ai do tё pёrcaktojёedhe rёnien e çmimit tё shitjes me shumicё nёtё gjithё rajonin e EJL, deri nё 2025.

Nivelet e ardhshme tё sigurisë së furnizimit dhe

tё prodhimit të energjisë elektrike varen shumёprej supozimeve lidhur me kёrkesёn. Sot,Shqipёria ёshtё njё importuese neto e energjisёelektrike, dhe vijon tё mbetet njё vendimportues edhe nё skenarёt REF dhe CPP.Megjithatё, nё skenarin AMB vendi mund tёbёhet eksportues i energjisё elektrike nё vitin2030. Kjo do tё ndodhё si pasojё e kёrkesёs mёtё ulёt dhe rritjes domethёnёse tё energjisё sёprodhuar me bazё nga burimet hidrike. Sipasskenarit AMB, kjo energji supozohet tёdyfishohet deri nё vitin 2030. Si rezultat i shtimittё energjisё me bazё hidrike dhe rritjes intensivetё kёrkesёs, pritet njё ndikim i rёndёsishёm nёpozicionin e vendit lidhur me tregёtinё e kёsajenergjie, e pёr rrjedhojё edhe tё sigurimit tёsasisё sё nevojshme pёr vendin.

Shkarkimet e CO₂ mbeten minimale pёr

periudhёn e modeluar, edhe nёse merret nёkonsideratё ndёrtimi i dy termocentraleve tё tipitCCGT. Shqipёria ka sistemin energjetik mё pakintensiv lidhur me karbonin nё Evropё, pёr shkaktё prodhimit bazuar nё burimet hidrike, dhevijon ta ruajё kёtё pozicion.

Shqipёria mund tё zhvillojё mё tej kapacitete tё

rёndёsishme nё prodhimin e energjisё elektrikeme bazё hidrike, tё cilat mund tё jenё njё pasurie vlefshme pёr funksionimin e sistemitenergjetik nё tё ardhmen. Nё tё tashmen, rritja eprodhimit kushtёzohet prej faktorёve qё epёrcaktojnё atё: vendi duhet tё zvogёlojёvarёsinё nga burimet hidrike, tё cilat janё mjafttё ndjeshme prej kushteve metereologjike(sasisё sё reshjeve dhe dinamikёs sё tyre). Kjoёshtё edhe arsyeja kryesore e planifikimit tёndёrtimit tё dy termocentraleve CCGT qё do tёpёrdorin gazin pёr prodhimin e energjisё nёvend. Megjithatё, rezultatet tona tregojnё seshkalla e pёrdorimit tё tyre do tё jetё shumё eulёt, qё nuk do tё justifikojё funksionimin ekёtyre dy centraleve nё aspektin ekonomik, pёr

shkak tё çmimit relativisht tё lartё tё gazitnatyror nё rajon. Pёr mё tepёr, mungoninfrastruktura e nevojshme pёr furnizimin megaz nё vend. TAP (Trans-Adriatic Pipeline) pёrfurnizimin me gaz dhe rrjeti shpёrndarёs i tij nёvend janё ende nё fazёn e planifikimit.

Shkalla e mbёshtetjes sё nevojshme pёr tё arritur

objektivat e skenarit BER-E kёrkon zgjerimdomethёnёs, por sёrish nuk do tё arrijё deri nёvitin 2020 nivelet qё vendet si Republika Çeke,Greqia dhe Portugalia kishin nё 2012 (12EUR/MWh e krahasuar me 13.4 EUR/MWh). Pёrmё tepёr, vlera e vitit 2020 do tё arrijë kulmin, mepas shkalla e mbёshtetjes do tё vijё gradualishtduke u ulur. Gjithashtu, rezultatet e modelimittregojnё se Shqipёria nuk do tё jetё nё gjendje tёgjenerojё tё ardhura domethёnёse prej taksёs sёkarbonit (as prej skemёs kombёtare tё taksimitdhe as nga Sistemi Evropian i Shkёmbimit tёShkarkimeve tё BE-sё [ETS]) qё tё financojё pjesёne buxhetit tё nevojshme pёr tё mbёshteturskenarin BER-E pas vitit 2020.

Investimet pёr tё rritur kapacitetet gjeneruese

nё Shqipёri janё tё pёrqёndruara nё teknologjitёhidroenergjetike. Ndonёse teknologjitёhidroenergjetike pёrbёjnё pjesёn mё tё madhetё kostove tё investimit pёr shkak tё kostoverelativisht tё shtrenjta tё ndёrtimit tё tyre, nёkёndvёshtrimin e kostove pёr njёsi prodhimi(bazuar nё koston e marxhinale afatgjatë tёenergjisё elektrike) burimet hidrike mbetenteknologjia e rinovueshme mё e lirё.

Shqetёsimi pёr tё siguruar sasinё e nevojshme

tё energjisё ёshtё analizuar pёr tё parё ndikiminmbi sistemin energjetik shqiptar nё vite tё thata.Vlerёsimi i ndjeshmёrisё konfirmon se Shqipёriaёshtё vulnerabël ndaj kushteve metereologjike:nё terma afat shkurtёr, thatёsirat e zgjatura — tёmodeluara si viti mё i thatё nё rajon pёr tetёvitet e fundit — mund tё çojnё nё rritjen eçmimit me 10 EURO/MWh, dhe nё termaafatgjatё me 4 EURO/MWh. Nё vite tё tillё vendido tё bazohet kryesisht tek importi, dhe vetёmnё skenarin AMB importi mund tё ulet deri nё


Pёrmbledhje ekzekutive Figura 1: Prodhimi miks, importi neto dhe shkarkimet e CO₂ sipas tre skenarёve


Pёrmbledhje ekzekutive Figura 2: Tё ardhurat nga taksat dhe shpenzimet pёr mbёshtetjen e burimeve tё energjisёsё rinovueshme pёr prodhimin e energjisё elektrike

masёn prej 15 pёrqind tё sasisё sё shpenzuar.Nё skenarёt e tjerё, importi mund tё arrijёkulmin deri nё 60 pёrqind nё vitet me thatёsirё.Rezultatet tregojnё se centralet CCGT mepёrdorim gazi nuk do tё jenё ndihmё e madhepёr tё rritur sigurinё e vendit nё plotёsimin ekёrkesёs me energji (SoS: Security Of Supply),meqё importi do tё pёrballet me çmime mёkonkurruese.

Vlerёsimi i vulnerabilitetit pёr burimet hidrike

tregon edhe pёr njё drejtim tё rёndёsishёm tёpolitikёs energjetike sё vendit nё tё ardhmen.Nёse bashkёpunimi rajonal dhe ai me vendetanёtare tё BE-sё do tё fuqizohet edhe mё tej,vendi mund tё shfrytёzojё mё tej potencialet etija hidrike. Nё kёtё rast, vendi duhet tёmbёshtesё mё fort politikat e rrepta tё BE-sё pёrenergjitё e rinovueshme, sepse nё kёtё mёnyrёdo tё rritet kёrkesa pёr energjinё e tij hidrike.

Vlerёsimi i ndikimit tё rrjetit tё transmetimit

tregon se sistemi energjetik shqiptar kёrkonpёrforcimin e kёtij rrjeti nё tё ardhmen nёmёnyrё qё tё pёrballojё rritjen e kapaciteteve nёskenarin BER. Nёse nuk ndёrtohen shtesat eplanifikuara tё rrjetit, do tё vёrehenproblematika dhe kufizime nё sistem.Kapacitetet transferuese neto mund tё rritendrejt Serbisё, por me njё ndikim tё pёrzier nёdrejtim tё vendeve tё tjera fqinjё. Humbjet nёrrjet mund tё rriten nё skenarёt me nivele mё tёlarta tё konsumit deri nё vitin 2030, porshpёrndarja e gjenerimit tё energjisё sipasskenarit BER-E do ta kufizonte disi rritjen ehumbjeve nё rrjet.

Mbështetjabuxhetorepër BER-E

Tëardhuratnga taksapërenergjinë

Tëardhuratnga CO2

II. Hyrje


Synimi i projektit “Mbёshtetje pёr Zvogёlimin eShkarkimeve tё Karbonit nё Evropёn Juglindore(SLED)” ёshtё tё ndihmojё politikёbёrёsit nёShqipёri, nё Republikёn ish-Jugosllave tёMaqedonisё, Malin e Zi dhe Serbi, tё pёrcaktojnёrrugёn realiste, por edhe ambicioze, tёdekarbonizimit tё sektorit tё energjisё elektrike tёtyre, deri nё vitin 2030. Zhvillimi i politikaveenergjetike duhet bёrё bazuar mbi tё dhёnat, tёcilat duhet tё mbёshteten sa mё shumё tё jetё emundur nё rezultatet e marra prej modelimevesasiore tё skenarёve tё dekarbonizimit nё tёardhmen. Projekti SLED ka mbёshtetur vendet tёmodelojnё sipas njё procesi tё vazhdueshёmkonsultimi, pёr tё bёrё tё mundur qё

vendimmarrёsit nё nivel kombёtar tё ndikojnё nёprocesin e zhvillimit tё skenarёve sipas nevojave tёsektorit tё energjisё nё tё ardhmen dhe zhvillimit tёstartegjive lidhur me klimёn. Gjatё procesit tёmodelimit, mundёsitё pёr politikat e niveleve tёprodhimit dhe/ose tё burimeve mikse pёr prodhimenergjie, tё tilla si pёrmirёsimet lidhur me eficencёne energjisё nё furnizimin me energji, pёrshpejtimine mbylljes sё impianteve tё vjetra tё prodhimit tёenergjisё, rritjes sё kontributit prej burimeve eenergjisё së rinovueshme (BER), dhe kёrkesёs pёrenergji elektrike, u vlerёsuan nё kёndvёshtrimin eshkarkimeve tё CO₂, kostove tё investimit pёrkapacitetet gjeneruese dhe nevojave pёrmbёshtetjen e energjive tё rinovueshme.

III. Metodologjia


Nё kёtё seksion do tё paraqesim kuadrin e skenarёve,duke pёrfshirё dimensionin diferencues, dhe tё dymodelet e pёrdorur pёr vlerёsimin e skenarёve.

Pёrshkrimi i zhvillimit tё skenarёveNё mёnyrё qё tё vlerёsohet i gjithё kapaciteti idekarbonizimit tё mundshёm nё vendet nё studim,janё pёrgatitur tre skenarё pёr secilin vend nёkuadёr tё projektit SLED: Skenari i Referencёs – REF;i Politikave Tashmё tё Planifikuara– CPP; dhe aiAmbicioz – AMB. Supozimet pёr çdo skenar i takojnёgjashtё dimensioneve:

Vlerёs sё karbonit;

Taksёs sё energjisё/akcizёs;

Standarteve mjedisore;

Futjes sё teknologjive tё energjive tё

rinovueshme;

Futjes sё teknologjive tё gjenerimit konvencional;

dhe

Kёrkesёs pёr energji elektrike (duke pёrfshirё

edhe supozimet lidhur me pёrmirёsimet lidhurme eficencёn e energjisё nё fund tё zinxhirit tё pёrdoruesit).

Tё gjithё faktorёt e mёsipёrm ndikojnё mbishkarkimet kombёtare tё CO₂ pёrmes nivelit tёprodhimit tё energjisё elektrike ose pёrmes ndikimittё tyre mbi karburantet mikse pёr gjenerimin eenergjisё elektrike. Lidhur me taksimin janёpёrcaktuar dy faktorё. I pari, futja e ETS të BE-së osesi pasojё e anёtarёsimit nё BE apo prej transpozimittё ligjit tё BE-së pёr tё gjithё vendet anёtare tёKomunitetit tё Energjisё; dhe sё dyti, thjesht prejpёrfshirjes nё politikёn kombёtare tё instrumentitpёr vlerёn e shkarkimeve tё karbonit, i cili do tёndryshojё koston e teknologjive pёrkatёse tёgjenerimit tё energjisё dhe shtimit tё mundёsive tёprodhimit. E njёta llogjikё zbatohet edhe pёr futjene nivelit minimal tё taksёs mbi produktetenergjetike, e kёrkuar prej legjislacionit tё BE-së.Furnizimi me energji prej burimeve mikse do tёndikohet prej futjes sё rregulloreve tё reja pёrndotjen e ajrit nё rajonin evropian: pёr shembullDirektiva e Impianteve të Mëdha Djegëse (LargeCombustion Plants LCP) do tё detyrojё mbylljen etermocentraleve mё ndotёse me qymyr osekufizimin e orёve tё tyre tё punёs. Zhvillimi ikapaciteteve gjeneruese tё energjive tё

rinovueshme dhe atyre konvencionale (me lёndёtfosile) ёshtё rezultat i vendimmarrjes për politikatenergjitike nё nivel kombёtar dhe — nё rastin eenergjive tё rinovueshme, edhe i shkallёs sёmbёshtetjes qё do të jepet. Rritja e kёrkesёs pёrenergji elektrike nxit rritjen e prodhimit prejkapaciteteve ekzistuese ose shtimin e importeve.

Skenari REF reflekton zhvillimin e vendit pa pёsuarndryshime nё modelin e tanishёm (the business-as-usual), duke nёnkuptuar se janё marrё nёkonsideratё politikat zyrtare energjetike dheinstrumentat ligjorё nё fuqi nё datёn e fundit tёpёrcaktimit tё skenarёve (Korrik 2015). Skenari CPPreflekton ato politika qё janё marrё nё konsideratёdhe qё mund tё kenё ndikim mbi shkarkimet egazeve serrё. Skenari i tretё, AMB, pёrfaqёsonskenarin mё tё pёrparuar lidhur me qёndrimin ndajndryshimeve klimatike.

Mundёsitё e pёrfshira nё skenarёt janё vlerёsuar jovetёm nё nivelin e vendeve tё veçantё, por edhelidhur me sinergjitё e mundshme pёr bashkёpunimndёrmjet vendeve tё EJL.1 Modelimi i mundёsive tёndryshme tё renditura mё lart ndihmon tёpёrcaktohen rrugёt mё efektive pёr tё zvogёluarshkarkimet e CO₂ nё vendet e marra nё studim.Janё pёrfshirё nё analizё edhe ndikime tё tjera, tёtilla si ato tё lidhura me sigurinё e furnizimit dhebesueshmёrinё e rrjetit.

Kushtet e veçanta tё Shqipёrisё

Tё dhёnat kryesore dhe ato lidhur me politikat, tёnevojshme pёr skenarёt, janё dakortёsuar mё parёme aktorёt pёrkatёs tё sektorit (Ministria eEnergjisё, Ministria e Mjedisit, Fakulteti i Inxhinjerisёdhe Agjencia Kombёtare e Burimeve Natyrore) nёmbledhjet e organizuara nё dy raunde. Nё Dhjetor2014, ramё dakort mё aktorёt pёr supozimetkryesore tё skenarёve (raportin e rritjes sё kёrkesёs,BER dhe zgjerimin e kapaciteteve konvencionale,kapacitetet ndёrkufitare, masat pёr eficencёn eenergjisё). Nё mbledhjen e parё ramё dakort pёrpёrdorim skenarёt e raportit tё USAID-it (Referencё,Efiçencё e Energjisё– Gas Natyror [EE-NG] dheEficencёn e Energjisё, Burimet e Energjisë sëRinovueshme dhe Gazi Natyror [EE-RES-NG]).2

Bazuar nё kёto supozime, zbatuam EEMM dhemorrёn rezultatet paraprake. Kёto rezultate judёrguan aktorёve dhe u paraqitёn nё takimin e dytёnё korrik 2015. Bazuar nё mendimet e dhёna, u bёrishqyrtimi i skenarёve pёr arsyet e mёposhtme: Sё

pari, politikat energjetike nё Shqipёri pёsuanzhvillime tё konsiderueshme nё kohёn ndёrmjet dytakimeve. Drafti i Planit Kombёtar tё Veprimit pёrEnergjitё e Rinovueshme (PKVBER) (version Korrik2015) po shqyrtohej prej Ministrisё sё Energjisё, i cilipёrfshinte supozime tё rёndёsishme pёr futjen eburimeve tё energjive tё rinovueshme nё tёardhmen.3 Ky doKument pёrfshinte njё projektimmё tё rifreskuar tё kёrkesёs pёr energji, tё cilin ne epёrdorёm pёr tё zёvendёsuar projeksionin ereferencёs sё USAID qё supozonte njё rritje shumёtё shpejtё tё konsumit tё energjisё. Projeksioni i riёshtё mё afёr zhvillimit tё pritshёm. Sё dyti,Ministria e Energjisё shprehu interesimin e saj pёrtё pёrdorur rezultatet e modelimit tё raportit tёINDC pёr Shqipёrinё, prandaj skenarёt u pёrshtatёnme kёta elementё tё rinj qё tё reflektonin sa mёshumё zhvillimet mё tё fundit tё politikaveenergjetike tё vendit. Kjo do tё thotё se ndёrtuamskenarё mё realistё dhe mё tё rifreskuar, tё cilёtmund tё japin kontributin e tyre nё proceset eplanifikimit tё INDC. (Pёr supozimet pёrfundimtaretё tre skenarёve, shih Tabelën 5 mё poshtё.)

ModeletSkenarёt e dekarbonizimit pёr tё katёr vendet epёrfshira nё studim dhe pёr rajonin si tё tёrё, uzhvilluan duke pёrdorur Modelin mё tё mirё tёTregut Evropian tё Energjisё (European ElectricityMarket Model, EEMM) nё pёrputhje me modelin edetajuar teknik tё rrjetit tё zhvilluar prej Qendrёs sёKoordinimit tё Energjisё Elektrike (ElectricityCoordinating Center, EKC). Modeli EEMM ёshtёzbatuar shpesh nё rajon nё tё shkuarёn pёrvlerёsimin e Projekteve me Interes pёr Komunitetine Energjisё (PECI), ndёrsa modeli i rrjetit ёshtёpёrdorur nё shumё projekte pёr zgjerimin apomodernizimin e rrjeteve nё rajon.4 Modeli EEMMёshtё njё model ekuilibri i pjeshёm i pёrqёndruar nёkapacitetet gjeneruese, ndёrsa modeli i rrjetit EKCpёrqёndrohet nё sistemet e transmetimit,veçanёrisht nё zhvillimin e kapacitetevendёrkufitare. Tё dy modelet paraqiten shkurtimishtnё kёtё seksion: pёrshkrimet mё tё hollёsishme tёmodeleve gjenden nё Shtojcat.

Besueshmёria e rezultateve tё modeleve ёshtёsiguruar duke punuar ngushtёsisht me aktorёt nёrajon. Skuadra e modelit tё rrjetit EKC ishte ngaSerbia, qё nёnkupton se ekspertёt e modelimit kanё

pasur njohuri tё thelluara pёr rajonin. Nё shtesё tёkёsaj njohje tё thelluar, pёr kёtё studim, kanёndihmuar edhe tre faktorё tё projektit:

Modelet u rifreskuan me tё dhёnat mё tё fundit

prej vendeve pёrfituese, me ndihmёn eekspertёve lokalё.

Pёrgjatё projektit, u sigurua pёrfshirja e aktorёve

— pёrfshirё edhe pёrfaqёsuesit e Ministrivepёrkatёse qё merren me çёshtjet e klimёs dhe tёenergjisё, dhe pёrfaqёsuesit e operatorёve tёsistemeve tё transmetimit (OST-ve) — dukengritur njё “Task Forcё” tё projektit. Kёtaekspertё dhe vendimmarrёs u pёrfshinё nёpёrcaktimin e skenarёve tё politikave dhe nёvlerёsimin e rezultateve tё modeleve qё nё fazate hershme tё projektit. Ata mundёsuangrumbullimin e informacioneve mё tё funditrreth politikave kombёtare pёr energjinё si dhekontrolluan vlefshmёrinё e informacionit dhe tёdhёnave gjatё dy takimeve tё aktorёve nёNёntor 2014 dhe Korrik 2015.

Shpёrndarja e rezultateve tё projektit do tё

sigurohet pёrmes takimeve nё tё gjitha vendetpjesёmarrёse nё projekt.

Ekspertёt dhe aktorёt nё vendet e projektit uidentifikuan dhe kontaktuan me ndihmёn ekonsulentёve lokalё (EKC nё Serbi), si dhe zyrave tёQendrёs Rajonale tё Mjedisit (REC), e cila kaekspertizё tё gjatё dhe njё rrjet tё konsoliduar nё rajon.

Modeli i Tregut Evropian tё Energjisё Elektrike

Modeli EEMM ёshtё njё model simulimi i tregut tёshitjes me shumicё tё energjisё elektrike nё Evropёqё vepron nё kushtet e pёrcaktuara sipassupozimeve tё konkurencёs sё pёrkryer.

Modeli EEMM mbulon 36 vende me pёrfaqёsim tёmirё nga poshtё - lart, ku vendet ENTSO-E tё BE-sё(Malta dhe Qipro nuk janё tё pёrfshira nё model)dhe vendet e Ballkanit modelohen me tё dhёna tё plota.

Nё sektorin e prodhimit tё energjisё elektrike kemipёrcaktuar 12 teknologji prodhimi. Supozojmё se kanjё interkonjektor pёr çdo çift vendesh, qё do tёthotё se modelohen 85 linja transmetimi. ModeliEEMM modelon prodhimin nё nivelin e njёsisё, qёdo tё thotё se pёr modelimin nё nivelin mё tё gjerёevropian pёrfshihen afёrsisht 5,000 njёsi. Ekuilibri(nё çmim dhe sasi) arrihet nё mёnyrё simultane si


nё segmentin e prodhuesit ashtu edhe nё atё tёtransmetimit. Kёto njёsi karakterizohen nga faktorёtё ndryshёm teknologjikё, tё cilat mundёsojnёvendosjen e njё rendi sipas meritёs gjatё njёperiudhe kohё tё dhёnё. Pёr çdo vit, kemi marrё 90orё reference tё cilat pёrfaqёsojnё kurbёn engarkesёs me tё dhёna tё mjaftueshme pёr secilinvend evropian.

Kёto janё tё tre llojet e pjesёmarrёsve tё tregut tёpёrfshirё nё model: prodhuesit, konsumatorёt dhetregёtuesit. Tё gjithё sillen sipas vlerёs sё çmimit:ata marrin tё mirёqёnё çmimin e tregut dhesupozojnё se çdo veprim i tyre ka efekt tёparёndёsishёm mbi kёtё çmim.

Prodhuesit janё pronarёt dhe operatorёt ecentraleve tё prodhimit tё energjisё. Çdo central kakoston margjinale specifike tё prodhimit, e cilaёshtё konstante pёr atё njёsi. Gjithashtu, gjenerimiёshtё kapaciteti i kufizuar deri nё nivelin ekapacitetit tё mundshёm.

Modeli merr nё konsideratё vetёm kostot endryshueshme afatshkurtra sipas trekomponentёve kryesorё nё vijim: lёnda djegёse,shpenzime operacionale tё ndryshueshme (OPEX),

dhe kostot e CO₂ (aty ku ёshtё e zbatueshme). Sirezultat, kjo mёnyrё trajtimi vlerёsohet si mё emira pёr simulimin nё kushtet e konkurencёs sёtregut pёr periudha afatshkurtra (p.sh. deri nё njёditё pёrpara).

Sjellja e prodhuesit bazuar nё çmimin nёnkupton qёkurdoherё kur çmimi i tregut ёshtё mbi kostonmargjinale tё prodhimit pёr çdo njёsi, atёherё njёsiafunksionon me kapacitet tё plotё prodhimi. Nёseçmimi ёshtё mё poshtё se kostoja margjinale,atёherё nuk ka fare prodhim; dhe nёse kostojamargjinale dhe çmimi i tregut pёrkojnё, atёherёniveli i prodhimit pёrcaktohet nga kushtet e tregut(furnizimi duhet tё pёrmbushё kёrkesёn).

Konsumatorёt pёrfaqёsohen nё model nё njёformё tё agreguar sipas kurbave tё kёrkesёsbazuar nё ndjeshmёrinё ndaj çmimit. Nё çdoperiudhё kёrkese, ka njё marrdhёnie tё zhdrejtёndёrmjet çmimit tё tregut dhe sasisё sёkonsumuar: sa mё i lartё çmimi i tregut, aq mё iulёt ёshtё konsumi. Kjo marrdhёnie shprehet meanё tё njё funksioni linear zbritёs.

Sё fundi, tregёtuesit lidhin prodhimin me konsuminnё tregun e energjisё, eksportojnё energji elektrike


Figura 1 Vendet e pёrfshira nё modelim

drejt vendeve mё tё shtrenjta dhe e importojnё atёprej vendeve me çmim mё tё lirё. Tregёtiandёrkufitare ndodh ndёrmjet vendeve fqinje mekapacitete tё kufizuara interkonjeksioni. Shkёmbimii energjisё ndodh gjithnjё nga njё vend mё pak ishtrenjtё drejt njё vendi mё çmim mё tё shtrenjtё,derisa tё ndodhë njёra prej dy rasteve: ose çmimet,ai neto i kostove tё transmetimit tё drejtpёrdrejtёme atё tё tarifёs sё eksportit, barazohen midis dytregjeve; ose arrihet kapaciteti transmetues iinterkonjektorit. Nё rastin e dytё, ka njё ndryshim tёkonsiderueshёm ndёrmjet çmimeve nё tё dy tregjet.

Modeli pёrllogarit vendosjen e ekuilibrit simultan nёtё gjitha tregjet me tiparet e mёposhtme:

Prodhuesit maksimizojnё fitimet e tyre afat-

shkurtra sipas çmimeve qё ka tregu.

Konsumi i pёrgjithshёm vendas jepet sipas fun-

ksionit tё kёrkesёs agregate pёr energji elektrikenё çdo vend.

Transaksionet e energjisё elektrike (eksport dhe

import) ndodhin ndёrmjet vendeve fqinje derisaçmimet e tregut tё barazohen apo deri kur tё ar-rihet plotёsisht kapaciteti transmetues.

Energjia e prodhuar dhe e importuar ёshtё e

barabartё me energjinё e konsumuar dhe tё eksportuar.

Bazuar nё supozimet tona rreth kёrkesёs dhe sasisёsё furnizuar, ekuilibri i tregut vendoset gjithnjё dheёshtё unik nё kёtё model.

Modeli i rrjetit EKC

Sistemet e energjisё elektrike nё EJL janё tё modeluarpёr tё tёrё rrjetet e tyre te transmisionit nё 400 kV,220 kV dhe 150 kV. Sistemet e energjisё nё Shqipёri,Republikёn ish-Jugosllave tё Maqedonisё, Malin e Zidhe Serbi janё modeluar edhe pёr voltazhin nёnivelin 110 kV. Rrjeti ekuivalent i Turqisё (p.sh. nёpjesёn evropiane) dhe pjesa tjetёr e rajonitkontinental ENTSO-E tё Evropёs (e modeluar pёrinjektime nё nyjet-X) janё pёrdorur pёr kёtё model.

Modeli i rrjetit nё kёtё vlerёsim jep rezultatet e mёposhtme:

Analizat e kontigjencёs, tё cilat pёrfshijnё:

Vlerёsimin e gjendjes aktuale tё rrjeteve tё en-•ergjisё elektrike nё Shqipёri, Republikёn ish-Ju-gosllave tё Maqedonisё, Malin e Zi dhe Serbi, sёbashku me kuadrin rajonal, dhe

Pёrcaktimin e tipologjisё dhe rregjimit tё rrjeteve•pёr 2015, 2020 dhe 2025, duke pёrdorur ske-narёt realistё tё rritjes sё kёrkesёs, shtrirjes sёgjenerimit, rrjedhёs sё tranzitit, integrimin e BERdhe lidhjet e rrymёs sё vazhduar me voltazh tёlartё (HVDC).

Vlerёsimin e kapacitetit tё pёrgjithshёm dhe

neto tё transferimit (TTC/NTC) ndёrmjetShqipёrisё, Republikёs ish-Jugosllave tёMaqedonisё, Malit tё Zi dhe Serbisё nё tё gjithadrejtimet, pёr tё gjithё skenarёt e tipologjisё.

Vlerёsimin e humbjeve nё rrjetin e transmetimit

me dhe pa llogaritur nivelin e energjisё sёprodhuar prej BER.

AnALiZAt E gJEnDJES Sё qёnDruESHMёriSё DHE tё KontigJEnCёS

Pёr tё gjithё skenarёt e pёrcaktuar, ёshtё llogariturfluksi i ngarkesёs nё gjendje tё qёndrueshme dhejanё kryer analizat e kontigjencёs (n-1). Kriteret esigurisё janё bazuar nё ngarkesёn e linjave dheprofilin e voltazhit, të cilat do tё kontrollohen pёrsecilin prej skenarёve tё analizuar.

Vlerёsimi i flukseve tё ngarkesёs ёshtё njё hap irёndёsishёm pёr vlerёsimin NTC dhe pёrmbledhanalizat e mёposhtme:

Analizёn e fluksit të qëndrueshëm tё ngarkesёs AC . 1

Vlerёsimin e sigurisё (n-1) ku ёshtё simuluar edhe2rёnia e linjave. Kjo nёnkupton llogaritjen e rrjedhjessё ngarkesёs kur njё linjё ёshtё jashtё shёrbimitdhe vlerёsimin e sigurisё sё sistemit (mbingarkesёne qarqeve dhe mosrespektimin e voltazhit).

Analizёn e profileve tё voltazhit.3

Nё analizёn e profileve tё voltazhit, kufijtё evoltazhit janё pёrdorur sipas kodeve tё rrjetevekombёtare pёrkatёse.

VLErёSiMi i KAPACitEti tё trAnSFEriMit nEto

Kapaciteti i transferimit tё pёrgjithshёm dhe neto(TTC/NTC) ёshtё vlerёsuar ndёrmjet Shqipёrisё,Republikёs ish-Jugosllave tё Maqedonisё, Malit tё Zidhe Serbisё, si dhe midis kёtyre vendeve dhefqinjёve tё tyre nё tё gjitha drejtimet, pёr tё gjithёskenarёt e tipologjisё, pёr çdo vit dhe regjim tёmarrё nё konsideratё; si dhe ёshtё bёrё njёvlerёsim pёrfundimtar i vlerave tё shtuara tёTTC/NTC si rezultat i lidhjeve tё reja tё


Tabela 1 Kapaciteti i transferimit neto tё tanishёm nё rajon (MW)

Vendi i origjinёs dhe i destinacionit Vlera NTC

nga për O~D D~O

Shqipëri Maqedoni 0 0

Bosnje Hercegovinë Serbi 488 403

Bosnje Hercegovinë Mali i Zi 483 440

Greqi Maqedoni 329 151

Greqi Shqipëri 250 250

Kroaci Serbi 507 429

Hungari Serbi 689 758

Mali i Zi Shqipëri 400 400

Maqedoni Bullgari 96 215

Rumani Serbi 570 347

Serbi Mali i Zi 540 583

Serbi Maqedoni 491 253

Serbi Shqipëri 223 223

Serbi Bullgari 162 250

Burimi: ENTSO-E

interkonjeksionit dhe forcimit tё rrugёve kryesore tёtranzitit tё brendshёm tё energjisё.

Pёrcaktimet e pёrgjithshme tё kapaciteteve tёtransferimit (TTC dhe NTC) dhe tё proçedurave tёvlerёsimit tё tyre jepen prej ENTSO-E, si dhe prejpraktikёs dhe pёrvojёs sё grupeve rajonale tё punёspёr OST-të nё EJL.

Metodologjia e pёrdorur pёr tё realizuar kёtёstudim ёshtё bazuar nё parakushtet e pёrshkruaramё poshtё.

HuMBJEt nё rrJEtin E trAnSMEtiMit

Vlerёsimi i humbjeve tё energjisё ёshtё bazuar nёhumbjet nё tё njёjtёn sasi kohe gjatё periudhave tёpikut nё dimёr dhe nё verё. Kjo mёnyrё trajtimimerr nё konsideratё se humbjet nё kёto dy regjimemund tё jenё tё ndryshme, e pёr rrjedhojёllogaritja e humbjeve vjetore mund tё pёrcaktohetmё me saktёsi.

Supozimet e modelitNё kёtё seksion do tё paraqesim ato supozime qёmbeten tё pandryshuara nё skenarёt e ndryshёmpёr tё gjithё vendet e marra nё shqyrtim dhe nёvlerёsimin rajonal.

Kapacitetet e rrjeteve ndёrkufitare

Ndonёse vendet e rajonit tё EJL janё tё lidhura mirёme fqinjёt e tyre, ёshtё parashikuar zgjerimi imёtejshёm i kapaciteteve nё tё ardhmen. Modelipёrdor vlerat NTC tё ENTSO-E pёr tё paraqiturmundёsistё e shkёmbimit midis vendeve. Tabelat 1dhe 2 tregojnё vlerat e tanishme tё NTC nё rajon,duke pёrfshirё edhe vendet fqinjё, dhe lidhjet e rejatё planifikuara gjatё periudhёs sё parashikuar nёkёtё modelim.

Kablli nёnujor midis Malit tё Zi dhe Italisё 1,000 MWёshtё planifikuar tё fillojё punёn nё 2018. Ndёrtimika filluar dhe po pёrparon sipas planit tё investimit.Njё kabёll tjetёr nёnujor qё do tё lidhё Italinё meShqipёrinё ёshtё projekt i paqartё dhe mund tё mos



Tabela 2 Lidhjet e reja tё interkonjeksionit tё planifikuara dhe ecuria e investimit (MW)

Vendi 1 Vendi 2 Viti i fillimit tё punёs Faza e investimit O~D D~O

Serbi Rumani 2017 Miratuar 800 800

Bosnje Hercegovinë Mali i Zi 2023 Planifikuar 600 600

Itali Itali 2020 Planifikuar 500 500

Serbi Maqedoni 2015 Nё ndёrtim 400 1,000

Maqedoni Shqipëri 2019 Miratuar 600 600

Shqipëri Serbi 2016 Nё ndёrtim 500 500

Itali Mali i Zi 2018 Nё ndёrtim 1,000 1,000

Serbi Bosnje Hercegovinë 2022 Planifikuar 600 600

Serbi Mali i Zi 2022 Planifikuar 600 600

Burimi: ENTSO-E

realizohet siç ёshtё planifikuar, madje edhe mund tёanullohet. Pёr tё tre skenarёt, modelimi ka marrё nёkonsideratё kategoritё ENTSO-E me statusin “imiratuar” dhe “nё ndёrtim”. Linja Shqipёri-Serbi nёfakt lidh Shqipёrinё me Kosovёn*. Meqё nuk kakufizime midis sistemeve tё energjisё elektrike nёKosovё* dhe Serbi, linja e re do tё rrisё ndёrlidhjenndёrmjet tё tre vendeve.

Kapacitetet e tanishme tё gjenerimit

Tabela 3 jep informacion pёr kapacitetet e gjenerimittё energjisё elektrike sipas vitit bazё, 2014.

Çmimet e lёndёve djegёse fosile

Tabela 4 paraqet çmimet e lёndёve djegёse fosile tёpёrdorura nё modelim pёr periudhёn 2015–2030.

Çmimet e Sistemit tё Shkёmbimit tёShkarkimeve tё Bashkimit Evropian

Pёr supozimet lidhur me çmimin e karbonit, ne kemindjekur ecurinё e vlerёs sё karbonit sipas vlerёsimit

tё ndikimit, mё tё fundit tё BE-sё (skenariGHG40EE5) dhe kemi marrё tё supozuar vlerёn ETStё karbonit prej EUR 22/tCO₂ pёr Evropёn deri nёvitin 2030. Çmimi ETS shkon nё vijё tё drejtё prejvlerёs sё tij nё vitin 2014 nga EUR 6/t nё EUR 22/t nёvitin 2030 pёr tё gjithё skenarёt. Çmimi ETS izbatuar pёr Shqipёrinё ndryshon nё kohё pёrskenarё tё ndryshёm. Viti i saktё i fillimit dhe nivelijepen nё Tabelën 5.

Nivelet mё tё ulёta tё taksёs pёr prodhimet e energjisё nё Bashkimin Evropian

Niveli i akcizёs ndryshon nё varёsi tё lёndёs djegёsetё pёrdorur (qymyr, gaz natyror dhe karburante[HFO]). Niveli minimal i akcizёs sё zbatuar ёshtё ibarabartё me nivelin e vitit 2014 i zbatueshёm sipasligjeve tё BE-sё:

EUR 0.3/GJ pёr gazin natyror

EUR 0.15/GJ pёr qymyrin

EUR 0.38/GJ pёr karburantet HFO

Taksa e zbatuar nё Shqipёri ndryshon nё kohё dheskenarё tё ndryshёm. Viti i fillimit jepet nё Tabelёn 5.

* Ky emёrtim nuk pёrmban asnjё nёnkuptim pёr statusin, dhe ёshtё nё linjё me UNSCR 1244 dhe opinionin e GJNK pёr Deklaratёn e Pavarёsisё sё Kosovёs.


Tabela 3 Kapacitetet e gjenerimit tё energjisё elektrike, 2014

Qymyr dhelinjit Gaz natyror HFO/LFO Burime

hidrike Era Biomasa PV Totali

AL 0 0 0 1,801 0 5 2 1,807

ME 210 0 0 661 0 7 2 881

MK 824 290 210 644 37 0 15 2,020

RS 4,672 0 0 2,357 331 1 7 7,368

Burimi: Baza e tё dhёnave tё REKK dhe PLATTS

Tabela 4 Çmimet e lёndёve djegёse, 2015–2030

Çmimi i qymyrit , EUR/GJ Çmimi i linjitit, EUR/GJÇmimi i gazit natyror nё

Evropёn PerёndimoreEUR/GJ

Çmimi i gazit natyror nёEvropёn Lindore EUR/GJ

2015 2.0 1.2 5.5 8.3

2020 2.2 1.3 5.9 8.0

2025 2.2 1.3 6.0 8.1

2030 2.2 1.3 6.2 8.3

Burimi: Projektimet e IEA dhe EIA

SHëniME

Shih vlerёsimin rajonal.1

Vlerёsim i Zhvillimeve tё Energjisё nё Shqipёri pёr periudhёn 2012–2030. Agjencia pёr Zhvillim Ndёrkombёtar e Shteteve tё Bashkuara2

(USAID), Janar 2015

Plani Kombёtar i Veprimit pёr Energjitё e Rinovueshme, 15 Qershor, 2015. I marrё prej Ministrisё sё Energjisё nё Korrik 2015, nёn shqyrtim3

gjatё muajit Korrik.

Nё vlerёsimin e rrjetit tё linjёs 400 kV ndёrmjet Malit tё Zi, Serbisё dhe Bosnjё dhe Hercegovinёs, pёr shembull.4

Dokument pune i personelit tё Komisionit, “Vlerёsim i ndikimit: Kuadёr politikash pёr klimёn dhe energjinё nё periudhёn nga 2020 deri nё5

2030”. SWD(2014) 15 pёrfundimtar.

IV. Supozimet e skenarёve


Tabela 5 pёrmbledh supozimet e skenarёve tёgrupuar sipas taksimit, masave lidhur me furnizimindhe masave lidhur me kёrkesёn.

Kёto supozime janё bazuar nё dokumentat etanishёm tё strategjisё pёr energjinё e Shqipёrisёdhe nё rezultatet e dy takimeve me institucionetpёrgjegjёse tё mbajtura nё Tiranё nё Dhjetor 2014dhe nё Korrik 2015. Dokumentat e politikave tё

energjisё tё pёrdorura pёr kёtё studim janё:

Vlerёsim i Zhvillimeve nё Sektorin e Energjisё nё

Shqipёri pёr periudhёn 2012–2030 (USAID, Janar 2015)

Projekt i Planit Kombёtar tё Veprimit pёr

Energjitё e Rinovueshme, 15 Qershor, 2015 (imarrё nga Ministria e Energjisё nё Korrik 2015 simaterial nё shqyrtim)

Tabela 5 Supozimet kryesore tё skenarёve pёr Shqipёrinё

Supozimet e skenarёve Skenari i Referencёs pёr GHG (REF)

Skenari i Politikave tёPlanifikuar deri mё tani

pёr GHG (CPP)

Skenari i PolitikaveAmbicioze pёr GHG (AMB)

Taksimi

Futja e ETS tё BE-sё ETS do tё futen nё 2025 Kosto e CO₂ nё 2020 ёshtё

40% e çmimit tё ETS; ETS dotё futet nё 2025

ETS do tё futet nё 2020

Viti pёr fillimin e zbatimittё akcizёs minimale Viti i fillimit tё zbatimit: 2020 Viti i fillimit tё zbatimit: 2020 Viti i fillimit tё zbatimit: 2018

Furnizimi meenergji elektrike

Zbatimi i standatevemjedisore (Direktiva LCP)

Bazuar nё kёrkesat eDirektivёs LCP, TTP nё Fier

nuk ёshtё parashikuar tё jetёnё funksionim brenda

periudhёs sё modelimit.



periudhёs sё modelimit .



periudhёs sё modelimit

Futja e BER-E

NREAP: 2,324 MW ngaburimet hidrike ; 30 MW ngaera; 32 MW PV; dhe 5 MWnga biomasa deri nё 2020.

Nё 2030: 2,710 MW ngaburimet hidrike ; 100 MW

nga era; 79 MW PV; dhe 24MW nga biomasa.


Nё 2030: 3,097 MW ngaburimet hidrike ; 170 MW

nga era; 126 MW PV; dhe 42MW nga biomasa.


Nё 2030: 3,869 MW ngaburimet hidrike; 310 MW

nga era; 220 PV; dhe 80 MWnga biomasa.

Zhvillimet e kapacitetevekonvencionale

CCGT Vlora I (200 MW) futetnё prodhim nё 2020 dhe

CCGT Vlora II (160 MW) futetnё prodhim nё 2025.

CCGT Vlora I. (200 MW) futetnё prodhim nё 2020 dhe

CCGT Vlora II (160 MW) futetnё prodhim nё 2025.

CCGT Vlora I (200 MW) futetnё prodhim nё 2020 dheCCGT Vlora II (160 MW)

futet nё prodhim nё 2025.

Kёrkesa pёr energjielektrike

Kёrkesa pёr energjielektrike

Sipas parashikimeve tёprojektit tё NREAP tё korrikut

2015 deri nё 2020. Nёperiudhёn tjetёr zbatohetrritja me 3.1%, qё ёshtё

vazhdim i tendencёsndёrmjet 2010 dhe 2020.

2030: 12,990 GWh.

Sipas skenarit tё USAID pёrEficencёn e Energjisё - Gazi

Natyror. 2030: 10,918 GWh

Sipas skenarit tё USAID pёrEficencёn e Energjisё –

Energjive tё Rinovueshme -Gazi Natyror.

2030: 10,857 GWh


Plani Kombёtar i Veprimit pёr Energjitё e

Rinovueshme (Ministria e Energjisё, 2014)

Plani Kombёtar i Efiçencёs sё Energjisё i

Republikёs sё Shqipёrisё 2010

Raport i Kuadrit Kombёtar i Energjisё pёr

Shqipёrinё, 2012 (WBC-Inco)

Futja e Sistemit tё Tregёtimit tёShkarkimeve tё BE-sёKemi pёrdorur supozime tё ndryshme duke marrёnё konsideratё qё Shqipёria do ti bashkohetsistemit ETS tё BE-sё. Nё skenarin REF, Shqipёria ibashkohet ETS nё 2025, ndёrsa nё skenarin CPPsektori i energjisё pёrballon njё vlerё tё barabartёme 40 perqind tё çmimit tё ETS pёr BE-nё nё 2020.Nё skenarin AMB, sistemi shqiptar i energjisё ibashkohet sistemit ETS qё nё vitin 2020. “Bashkimime ETS” nuk nёnkupton domosdoshmёrishtanёtarёsimin e vendit nё BE: ne supozojmё sepolitikёbёrёsit shqiptarё do tё vendosin zbatimin edisa instrumentave me ndikim tё ngjashёm nёsektorin e energjisё elektrike si ato tё ETS pёr BE-nё(p.sh. me anё tё detyrimeve vullnetare apo ligjore,pёrmes njё angazhimi kombёtar ose angazhimevetё Komunitetit tё Energjisё).

Futja e zbatimit tё akcizёs minimale pёrproduktet e energjitikeLidhur me taksat e tjera nё sektorin e energjisё, kemisupozuar qё vendi do tё fusё nivelin mё tё ulёt tёakcizës nё vitin 2020 nё skenarёt REF dhe CPP, ndёrsanё skenarin AMB ajo do tё zbatohet qё nё vitin 2018.

Zbatimi i standarteve mjedisoreNe kemi supozuar se vendi do tё pёrmbushёdetyrimet qё rrjedhin prej Direktivёs LCP tё BE-sё,qё do tё thotё se centrali TPP me naftё nё Fier nukdo tё jetё nё funksionim brenda periudhёs qёmbulon ky modelim.

Futja e burimeve tё energjisё sёrinovueshme pёr energjinё elektrikeShqipёria e ka pёrfunduar PKVBER pёr Sekretariatin eKomunitetit tё Energjisё nё Dhjetor 2014. Dokumentiёshtё nё shqyrtim, dhe materiali i rishikuar ka qenёbazё pёr modelimin e kryer nga ne, duke marrё pёrbazё tё dhёnat pёr kapacitetet e planifikuara deri nёvitin 2020. Shifrat pёrtej vitit 2020 janё bazuar nёdokumentin e USAID “Një vlerësim i zhvillimeve tësektorit të energjisë në Shqipëri për periudhën 2012-2030”, i cili pёrmban parashikimet deri nё vitin 2030.

Deri nё vitin 2020, nё tё gjithё skenarёt janёpёrdorur tё dhёnat e PKVBER. Prodhimi ngaburimet hidrike supozohet se do tё rritet nё mёnyrёthelbёsore: nё skenarin AMB deri nё vitin 2030 do tёdyfishohen kapacitetet krahasuar me vitin 2015. Kjopёrbёn njё rritje shumё tё fortё, ndonёse brendamundёsive tё vendit. Faktori kryesor qё shtonpasigurinё pёr zhvillime tё tilla ka tё bёjё mendikimet mjedisore qё mund tё ketё zgjerimi kaqmasiv i kapaciteteve tё energjisё nga burimethidrike. Teknologjitё e tjera BER supozohet tё kenёrritje thelbёsore nё periudhёn e modelimit, porrritja e tyre mbetet nё kufij tё moderuar, dukeqёndruar nёn 20 pёrqind tё kapaciteteve totale tёvendit pёr skenarin AMB. Nё skenarin CPP, shkalla erritjes sё kapaciteteve supozohet tё jetё e barabartёme gjysmёn e asaj tё skenarit AMB, ndёrsa nёskenarin REF rritja parashikohet vetёm 25 pёrqind erritjes sё skenarit AMB.

Skenarёt marrin parasysh kushtet normale tёpёrdorimit tё teknologjive tё varura nga moti (asajdiellore dhe tё erёs), duke nёnkuptuar orё pune dheefiçencё mesatare. Pёr prodhimin nga burimethidrike nё kёta skenarё, janё marrё nё konsideratёkushtet mesatare hidrologjike. Ky supozim do tё lihetmёnjanё nё vlerёsimin e vulnerabilitetit, ku do tёvlerёsohen edhe rastet me përqind tё pakta. EEMMtrajton kapacitetet BER-E si mёnyrё operami qё“duhet zbatuar” pёr tё nxjerrё nё pah pёrparёsinёnё futjen e teknologjive tё burimeve tё rinovueshme.

Centralet tradicionale tё prodhimit tё energjisёDeri mё sot, Shqipёria ka vetёm njё impiantprodhimi energjie prej lёndёve fosile, PPT Fier, qёpunon me naftё. Ky termocentral nuk ёshtё vёnё nё


Tabela 6 Futja e kapaciteteve pёr burimet e energjisё sё rinovueshme pёr energjinё elektrike nё skenarё tё ndryshёm (MW)

Skenari REF 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030

Burimethidrike* 1,801 1,893.5 1,941 1,991 2,264 2,324 2,538 2,710

Rezervё epompuar 0 0 0 0 0 0 0 0

Gjeotermike 0 0 0 0 0 0 0 0

Energjidiellore 2 5 10 16 24 32 54 79

Energji eerёs 0 0 4 10 20 30 63 100

Energji ngaBiomasa 5 5 5 5 5 5 24 24

Skenari CPP 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030

Burimethidrike* 1,801 1,894 1,941 1,991 2,264 2,324 2,752 3,097



Energjidiellore 1.6 4.8 9.6 16 24 32 76 126

Energji eerёs 0 0 4 10 20 30 95 170


Skenari AMB 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030

Burimethidrike * 1,801 1,894 1,941 1,991 2,264 2,324 3,179 3,869



Energjidiellore 2 5 10 16 24 32 120 220

Energji eerёs 0 0 4 10 20 30 160 310


*Duke pёrjashtuar rezervёn e pompuar


punё prej vitit 2009 dhe konsiderohet si njё burimpёr prodhimin e energjisё nё rast nevoje.Termocentrali ka njё teknologji tё vjetёruar dhe nukpritet tё rivendoset nё punё nё tё ardhmen.Shqipёria planifikon tё ndёrtojё dy centrale CCGTme gaz nё tё ardhmen. Vlora I planifikohet tё vihetnё funksionim nё vitin 2020 me kapacitet prej 200MW, dhe Vlora II planifikohet tё vihet nё punё nёvitin 2025 me kapacitet prej 160 MW. Ndёrtimi ikёtyre dy impianteve ёshtё marrё nё konsideratё nёtё gjithё skenarёt. Megjithatё duhet theksuar sendёrtimi i tyre varet prej ndёrtimit tё njё gazsjellёsi(TAP apo ndonjё burimi tjetёr) qё do tё furnizojё megaz natyror rajonin e EJL. Deri mё sot, Shqipёria nukka qasje nё ndonjё burim gazi natyror: TAP ёshtёende nё fazёn e negociimit dhe ndёrtimi nuk kafilluar ende. Kjo gjendje pёrbёn rrezik pёr realizimine planeve tё ndёrtimit tё impianteve CCGT nё vend.

Kёrkesa pёr energji elektrikeKonsumi i energjisё elektrike ndjek zakonishtecurinё e PKB tё vendit. Ky studim nuk ёshtёpёrgatitur bazuar nё supozimet rreth ecurisё sё PKBtё pritshёm, por ka marrё nё konsideratёparashikimet zyrtare mё tё fundit pёr energjinё(Propozimi i PKVBER i vitit 2015 dhe parashikimi iUSAID) dhe sistemin energjetik shqiptar (Tabela 7).

Nё parashikimet e skenarit REF pёr kёrkesёn pёrenergji elektrike, propozimi mё i fundit i PKVBERbёn parashikime deri nё vitin 2020, ku rritjaekonomike e vendit ёshtё marrё nё vlerёn mesataretё periudhёs 2010–2020 (3.1%) deri nё vitin 2030.Pёr skenarёt CPP dhe AMB, ёshtё pёrdorurparashikimi i USAID, i cili supozon marrjen e masavepёrmirёsuese pёr eficencёn e energjisё nё nivele tёndryshme. Tabela 7 tregon se skenarёt ecin nё tёnjёjtёn linjё: ndryshimet kryesore shfaqen pas vitit2020 ku vёrehen dallime tё rёndёsishme nё vlerat ekonsumit tё energjisё nё vitin 2030. Kjo reflektontiparet e pёrgjithshme tё masave pёr eficencёn eenergjisё: duhet kohё e konsiderueshme pёr tёmarrё rezultate tё matshme nё zvogёlimin ekonsumit tё energjisё, por kur tё zbatohenprogramet e efiencёs sё energjisё, ndikimet e tyredo tё kenё efekt kumulativ qё do tё thellojё dalliminmidis skenarёve tё referencёs dhe atyre tё zbutjessё ndikimeve.

Tabela 7 Konsumi i pёrgjithshёm bruto i energjisё elektrike nё Shqipёri (GWh)

GWh 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030

REF 8,229 8,493 8,757 9,021 9,286 9,550 11,138 12,990

CPP 8,153 8,145 8,363 8,616 8,895 9,165 9,165 10,918

AMB 7,909 7,857 8,084 8,319 8,703 9,121 9,095 10,857

V. Rezultatet e modelimit


Nё kёtё kapitull do tё diskutojmё rreth rezultateve tёmodelimit pёr zhvillimet lidhur me çmimin e tregёtisёme shumicё, prodhimin miks tё energjisё, shkarkimete CO₂, mbёshtetjen pёr burimet e energjisё sёrinovueshme dhe nevojёn pёr investime pёrkapacitetet gjeneruese sipas skenarёve respektivё.

Ecuria e çmimitNjё ndёr treguesit mё tё rёndёsishёm tёfunksionimit tё njё tregu tё energjisё elektrike ёshtёecuria e çmimit tё shitjes me shumicё. Ndryshimet epapritura dhe tё mёdha tё çmimit janё shenja tёkeqfunksionimit tё tregut tё energjisё, sepse janёtregues tё mungesёs sё kapaciteteve gjeneruese tёcaktuara apo tё problemeve nё shkёmbiminndёrkufitar. Meqё pёr Shqipёrinё kapacitetethidrike janё burimi kryesor i prodhimit tё energjisёelektrike nё vend (kёrkesa pёr energji plotёsohetvetёm nga importi), luhatjet e sasisё sё reshjevemund tё ndikojnё nё ndryshimin e çmimit nёsektorin e energjisё elektrike. Kjo çёshtje trajtohetnё Kapitullin VI (Vlerёsimi i vulnerabilitetit).

Figura 2 paraqet ecurinё e çmimit mbi bazёn engarkesёs pёr Shqipёrinё nё skenarё tё ndryshёm.Figura paraqet ecurinё e çmimit mbi bazёn engarkesёs pёr çdo vit si mesatare e llogaritur pёrorёt nё bazё tё ngarkesёs sё marra nё shqyrtim nёkёtё modelim gjatё njё viti. Nё kёtё mёnyrё ёshtё emundshme tё zbuten ndryshimet ciklike tё çmimittё energjisё elektrike gjatё njё viti, pёr tё ilustruartendecat kryesore tё tij.

Njё prej gjёrave mё tё rёndёsishme tё paraqitura nёfigurё janё ndryshimet e vogla ndёrmjet skenarёve.Ndonёse ka njё luhatje tё madhe pёrsa i pёrket çmimitmidis viteve, nuk vёrehet ndryshim i rёndёsishёmmidis skenarёve. Nё kёndvёshtrimin e çmimit tёtregёtimit me shumicё, kjo tregon se pёr sisteminenergjetik shqiptar janё tё mundshёm skenarё mёambiciozё tё politikave tё GHG, ndaj sistemit energjetik(sё bashku me mundёsitё pёr import) ёshtё nё gjendjetё zbatojё instrumentat e supozuar tё politikave pёrGHG pa ndonjё rritje tё ndjeshme tё çmimit. Ndikimetmbi importin e energjisё elektrike dhe mbёshtetjenbuxhetore pёr BER do tё analizohen nё kёtё studim.Ajo qё mund tё vёzhgohet si tendencё e pёrgjithshmee parashikimeve ёshtё rёnia e nivelit tё çmimit nё bazё

Figura 2 Evoluimi i çmimit sipas ngarkesёs nё skenarёt e ndryshёm (EUR/MWh)

Çmim

i i s

hitj

es m

e sh

umic

ё, E

UR/

MW

h


tё ngarkesёs nё pesё vitet e ardhshme, e ndjekur ngatendenca pёr njё rritje tё lehtё deri nё vitin 2030.Shkaku pёr rёnien e çmimit nё tё ardhmen e afёrtёshtё rritja dinamike e kapaciteteve nё rajon, e cila dotё analizohet mё poshtё nё Kapitullin V.2(Vlerёsimi rajonal).

Njё tendencё tjetёr interesante ёshtё zvogёlimi içmimit nё periudhё piku, i cili pёrafrohet me çmiminme bazё ngarkese nё vitin 2030. Rritja e lidhjeve tёShqipёrisё me rajonin dhe shtimi i kapaciteteve tёdisponueshme do ti zvogёlojnё rastet e mugesavenё furnizimin me energji, tё cilat nga ana tjetёr do tёpёrafrojnё çmimet e periudhave tё pikut me atё mebazё ngarkese, siç paraqiten nё Figurёn 3. I njёjtipёrfundim arrihet edhe pёr çmimet e periudhёs sёpikut, sikundёrse pёr atё me bazё ngarkese:skenarёt nuk paraqesin ndonjё ndryshim tёrёndёsishёm nё çmimet e tregёtisё mё shumicё.

Vlerёsimi rajonalTendenca e rёnies sё theksuar e çmimit nё pesёvitet e para kёrkon njё shpjegim mё tё hollёsishёm.

Forca kryesore drejtuese pas kёtij zhvillimi ёshtёshtrirja dinamike e kapaciteteve nё rajon.6 Meqёvendi ёshtё i lidhur mirё me vendet fqinjё, çdo rritjee kapaciteteve prodhuese nё vendet fqinje do tёshtojё furnizimin nё Shqipёri e pёr rrjedhojё do tёulё çmimin nё tё gjithё rajonin. Siç paraqitet nёFigurat 4 dhe 5, shfaqet njё pik nё ndёrtimin eimpianteve tё reja tё energjisё nё rajon nёperiudhёn 2015–2020.

Siç paraqitet nё Figurat 4 dhe 5, pjesa mё e madhe eimpianteve tё prodhimit me bazё lёndёt djegёsefosile planifikohet tё ndёrtohet nё pesё vitet eardhshme, duke nёnkuptuar njё rritje tё shpejtё dhetё konsiderueshme tё nivelit tё prodhimit. Kjo rritjee prodhimit plotёsohet edhe prej rritjes nё njё masёtё madhe tё kapaciteteve tё burimeve tёrinovueshme, kryesisht tё erёs dhe burimevehidrike. Tё gjithё kёto impiante do tё jenё presion ishtuar nё kahun e furnizimit me energji, dhe nёserealizohen, do tё sjellin ulje tё ndjeshme tё çmimitnё vitet e ardhshme. Meqёnёse shumica e kёtyreimpianteve janё nё ndёrtim ose ёshtё marrёvendimi pёrfundimtar pёr investimin (FID), ka gjasёqё ata tё pёrfundojnё sё ndёrtuari edhe nё kushtet

Figura 3 Evolucioni i çmimeve tё periudhёs sё pikut nё skenarё tё ndryshёm (EUR/MWh)

Çmim

i i s

hitj

es m

e sh

umic

ё, E

UR/

MW

h


Figura 4 Kapacitetet e reja bazuar nё lёndёt fosile tё planifikuara nё Evropёn Juglindore, 2015–2030

Figura 5 Kapacitetet e reja bazuar nё burimet e energjisё sё rinovueshme tё planifikuara nё Evropёn Juglindore, 2015–2030

Burimi: EEMM database, Platts

Burimi: EEMM database, Platts

Kapa

cite

tet e

rej

a m

e ba

zё lё

ndёt

fosi

le


e rёnies sё çmimit tё energjisё elektrike. Nё kёtokushte investimi, zhvilluesit e projekteve popёrpiqen ti pёrfundojnё projektet e tyre sa mёshpejt, nё mёnyrё qё kёto kapacitete tё reja nё tregtё dekurajojnё investitorёt e tjerё tё futen nё treg.Megjithatё, kjo sjellje do tё çojё drejt njё situate kurtё gjithё aktorёt e rinj nё treg do tё humbasin para,meqё tendenca pёr rёnien e çmimit do tё zvogёlojёperspektivёn afatgjatё tё fitimeve prej impianteveqё pёrdorin lёndё djegёse fosile (kryesisht bazuarnё pёrdorimin e qymyrit), veçanёrisht nё kushtet etendencёs pёr rritjen e çmimit tё karbonit.

Prodhimi i kombinuarNdonёse vёzhgojnё ndryshime tё vogla nё çmimin etregёtisё mё shumicё tё energjisё elektrike, politikate ndryshme kanё ndikim tё rёndёsishёm mbiprodhimin e kombinuar tё energjisё elektrike, nёbilancin eksport-import tё njё vendi, si dhe nёshkarkimet e CO₂. Figura 6 pёrmbledh ndikimet epёrmenduara mё sipёr pёr tё tre skenarёt e marrёnё shqyrtim.

Lidhur me prodhimin e kombinuar, ndryshimet mёtё mёdha mund tё vёzhgohen nё prodhimin ngaburimet hidrike dhe nё pjesёn qё zё importi nёbilancin e kёrkesёs dhe furnizimit me energji pёr njёvend tё dhёnё. Prodhimi nga burimet hidrike do tёrritet gjatё periudhёs sё modeluar, duke reflektuarrritjen e kapaciteteve gjeneruese nё çdo skenar. Kjorritje ёshtё mё intensive nё rastin e skenarёve CPPdhe AMB, i cili i ka njё ndikim mjaft pozitiv nёbalancёn energjetike tё Shqipёrisё. Nё skenarinAMB, vendi mund tё eleminojё varёsinё prejimportit neto dhe mund tё bazohet nё kapacitetet eveta. Dy faktorёt qё kontribuojnё nё kёtё tendencёpozitive janё rritja e kapaciteteve prodhuese ngaburimet hidrike dhe rёnia e kёrkesёs pёr energjielektrike e rishikuar nё kёtё skenar. Njё elementtjetёr i rёndёsishёm i paraqitur nё figurё ёshtёshkalla e ulёt e pёrdorimit tё kapaciteteve CCGT nёprodhimin e kombinuar tё energjisё. Edhe nёse tёdy impjantet CCGT do tё ndёrtohen, pёrdorimi i tyredo tё jetё i kufizuar nё pak orё pune nё vit, pёrshkak tё konkurueshmёrisё sё ulёt tё tyre. Ata nukmund tё konkurojnё me çmimin e ulёt tё energjisёsё prodhuar prej qymyrit nё rajon, madje edhe nёrastin e skenarit AMB, i cili merr nё konsideratёedhe taksёn e karbonit. Taksa e karbonit prej 22EUR/tCO₂ nuk ёshtё nё gjendje tё nxisё kalimin prejpёrdorimit tё qymyrit nё atё tё prodhimit tё

energjisё prej gazit natyror. Kjo analizё vё nёpikёpyetje ndёrtimin e impiantit tё dytё CCGT, meqёvetё impianti i parё pritet tё ketё njё kontribut tёulёt nё ngarkesёn e sistemit duke e bёrёfunksionimin e tij jo ekonomik nё kushtet e njёtakse tё ulёt karboni dhe tё çmimit tё lartё tё gazitnatyror nё rajon. Pёrveç energjisё nga burimethidrike, prodhimi nga burimet e tjera BER do tё vijёpas vitit 2025, dhe deri nё vitin 2030 ai do tё pёrbёjёnjё kontribut tё rёndёsishёm nё prodhimin shqiptartё energjisё elektrike.

Ndikimet e CO₂Nё kёtё nёnkapitull do tё vlerёsojmё ndikimet eskenarёve tё ndryshёm mbi shkarkimet e CO₂ dukepёrdorur katёr tregues:

CO₂ pёr frymё

CO₂ pёr GWh tё prodhuar

CO₂ pёr GWh tё harxhuar

Ndikimi fiskal i taksave tё zbatuara

Le tё shohim tre treguesit e parё lidhur memesataren e ENTSO-E me qёllim qё tё masimperformancёn relative tё vendit.

Me varёsinё e plotё prej energjisё nga burimethidrike, Shqipёria zor se ka shkarkime tё CO₂ prejsektorit energjetik. Mё e habitshme ёshtё sendёrtimi i dy impianteve CCGT nuk do tё ndryshojёkёtё gjendje, meqё ata do tё pёrdoren shumё pak –vetёm pёr disa orё pune sipas skenarit REF nё vitin2025. Ndikimi i vendit mbi karbonin vjen prejimportit, por kёto shkarkime ju llogariten vendeve tёorigjinёs sё prodhimit. Siç tregojnё edhe rezultatet emёparshme, kёto importe janё tё eleminuara nёskenarin AMB, e pёr rrjedhojё konsumi i energjisёelektrike nё Shqipёri pritet tё jetё tёrёsisht neutrallidhur me karbonin. Dy treguesit e tjerё (CO₂ pёrGWh tё prodhuar dhe CO₂ pёr GWh tё konsumuar)nuk paraqiten nё kёtё vlerёsim, meqё ata paraqesintё njёjtёn pamje si nё Figura 7.

Kemi pёrllogaritur tё ardhurat nga taksa emundshme e karbonit dhe skema e akcizёs nё vend.Tё ardhurat nga kёto burime paraqiten nё Figurёn 8.

Akciza dhe taksa e karbonit pёrbёjnё tё ardhura pёrqeverinё nga sektori energjetik. Siç paraqet Figura 8,taksa e karbonit mund tё jetё njё burim mё irёndёsishёm tё ardhurash sesa taksa e akcizёs pёrproduktet energjetike, por pёr shkak tё mёnyrёs sё


pastёr tё prodhimit (dhe pёr rrjedhojё pa karbon) tёsektorit energjetik nё Shqipёri, kёto tё ardhura nukjanё tё rёndёsishme. Tё ardhurat e parashikuaramund tё arrijnё deri nё 0.6 million EUR nё skenarinREF, dhe mund tё bien nё periudhёn mё pas.

Gjendja e importit netoNdryshimi mё i madh ndёrmjet skenarёve vёrehetnё nivelet e importit. Aktualisht vendi ёshtёimportues i madh i energjisё elektrike: rreth 40pёrqind e kёrkesёs sё vendit mbulohet nga importi.Nё kёtё kuadёr, skenarёt e tё ardhmes ndryshojnёdukshёm. Skenari REF ruan njё nivel tё ngjashёm tёbilancit tё importit pёr periudhёn e modeluar,ndёrsa skenarёt CPP dhe AMB paraqesin njё rёnietё theksuar tё bilancit tё importit. Nё skenarin AMB,vendi pritet tё bёhet edhe eksportues i energjisёelektrike (Figura 9).

Figura 9 paraqet njё pёrfitim tё rёndёsishёm prejfutjes mё tё madhe tё teknologjive BER nё Shqipёri:varёsia nga importi do tё zvogёlohet ndjeshёm. Kady forca kryesore pas zhvillimeve tё tilla. E para ka tё

bёjё me kёrkesёn mё tё ulёt pёr shkak tё masavepёr rritjen e efiçencёs sё energjisё. E dyta ka tё bёjёme kapacitetin mё tё madh BER-E, kryesisht ngaburimet hidrike, qё do tё mundёsojё njё shkallё mёtё lartё prodhimi dhe eksporte mё tё mёdha drejtvendeve fqinje, e lehtёsuar edhe prej rritjes sё NTCtё supozuar nё skenarёt.

Kёto rezultate do tё analizohen mё tej nё vlerёsimine vulnerabilitetit, ku nuk do tё merret parasyshsupozimi pёr nivelin mesatar tё pёrdorimit tёburimeve hidrike dhe mёnyra e prodhimit do tёshihet kundrejt supozimeve tё reja pёr mundёsinё eprodhimit tё energjisё nga burimet hidrike.

Kostot e investimeveKapitujt vijues paraqesin pёrfitimet e shumёfishtaqё vijnё prej skenarit AMB qё merr nё konsideratёekzistencёn e instrumentave mё tё fortё tёpolitikave pёr zvogёlimin e GHG. Megjithatё ёshtё erёndёsishme tё vlerёsohen pasojat financiare prejpolitikave mё tё forta pёr tё parandaluarndryshimet klimatike qё kanё si objektiv sektorin

Figura 6 Prodhimi i kombinuar, importet neto dhe shkarkimet e CO₂ sipas tre skenarёve

Figura 8 Tё ardhurat nga taksa e shkёmbimit tё shkarkimeve dhe taksa e akcizёs


Figura 7 Nivelet e shkarkimit tё CO₂ pёr frymё

Tё a

rdhu

rat n

ga E

TS d

he ta

ksa

e ak

cizё

s, E

UR/

vit

Tё ardhurat nga taksa e akcizёs

Tё ardhurat nga ETS

Shka

rkim

et e

CO

2 / p

opul

lёsi

a, k

g/fr

ymё

Vlera mesatare e ENTSO-E


energjetik. Ky vlerёsim do tё bёhet duke marrёparasysh dy lloje kostosh: koston e investimeve pёrkapacitetet prodhuese; dhe buxhetin pёrmbёshtetjen e BER-E.

Kostot e investimeve tё nevojshme pёr tё ndёrtuarkapacitete tё reja nё sektorin energjetik paraqitennё Tabelёn 8.

Burimet e informacionit pёr njёsitё e kostove tёinvestimeve (tё paraqitura nё kolonёn e dytё,EUR/kW) janё tё njё botimi tё vitit 2013 tё kryer prejorganizatёs kёrkimore Fraunhofer7; dhe tёStrategjisё sё Energjisё sё Serbisё, e cila jep vlera tёpёrafёrta tё kostove tё investimit pёr rajonin.Vlerёsimet pёr burimet e rinovueshme dhe ato tёgazit natyror janё marrё nё vlera tё ngjashme,ndёrsa vlerёsimet nё rastin e energjisё nga burimehidrike dhe prodhimit prej qymyrit ndryshojnё dheshmangen shumё. Ne kemi pёrdorur vlerat ekostove tё investimit bazё, meqё kuotimet evendeve pёrgjithёsisht paraqesin vlera mё tё ulёta.8

Siç tregohet nё Tabelёn 8, skenari AMB i ka tёdyfishuara vlerat e kostove kumulative tё investimitkrahasuar me skenarin REF, pёr shkak tё futjes sёkapaciteteve mё tё mёdha BER (kryesisht pёrprodhimin nga burime hidrike). Megjithёse kostotpёr njёsi tё investimit janё mё tё larta pёr burimethidrike sesa pёr teknologjitё pёr energjinё dielloredhe tё erёs, kostoja e mesatarizuar e energjisёelektrike (LCOE) pёr teknologjitё hidrike ёshtё mё eulёt sesa ajo pёr energjinё diellore apo tё erёs (shihmё poshtё). Pёr mё tepёr, sa mё e madhe tё jetёshkalla e pёrdorimit dhe rregullsisё nё prodhim, aqmё tёrheqёse bёhet energjia nga burime hidrike nёrajon. Nga ana tjetёr, prodhimi nga burime hidrikeshton shqetёsimin pёr ndikimet mjedisore, sepsendёrtimi i digave dhe rezervuarёve ёshtё bёrё mё ivёshtirё tashmё prej shumё rregullave tё rejamjedisore pёr tu zbatuar dhe meqё shumё impjantetё reja gjenden nё zona tё ndjeshme mjedisore.Ёshtё e rёndёsishme tё theksohet se ndonёseprodhimi prej gazit natyror ndikon mё pak nё niveline pёrgjithshёm tё kostove tё investimit, shkalla eulёt e pёrdorimit tё tyre i bёn kёto investime shumёambicioze. Nё vitet normale (me sasinё mesatare tёreshjeve tё supozuara) kontributi i tyre do tё jetёshumё i vogёl, prandaj edhe roli i tyre do tё jetё mёshumё si burim rezervё energjie nё kushtet e motitme thatёsirё. Ky supozim do tё shqyrtohet mё tej nёvlerёsimin e vulnerabilitetit.

Mbёshtetja buxhetore pёr burimet eenergjisё sё rinovueshme pёr prodhimin eenergjisё elektrikeElementi tjetёr i vlerёsuar i kostove ёshtёmbёshtetja buxhetore pёr BER, qё tregon barrёn epёrgjithshme financiare pёr futjen e teknologjiveBER. Ne kemi pёrllogaritur duke marrё parasyshnevojёn bazё pёr mbёshtetje, meqё niveli i sotёm imbёshtetjes nё shkallё vendi nuk paraqet vlerёnLCOE tё teknologjive.

Nevoja pёr mbёshtetje pёr çdo 1 MWh BER-E ёshtёpёrllogaritur duke marrё marrё vlerёn e LCOE pёrteknologji tё ndryshme prodhimi, qё reflektonkoston mesatare totale pёr gjenerimin e energjisёnga burime tё rinovueshme, duke pёrfshirё jo vetёmkostot operative margjinale, por edhe burimetfinanciare tё nevojshme pёr tё mbuluar investimet.9

Pёr tё arritur qё vlera prej prodhimit tё BER tёbarazojё kostot e nevojshme, diferenca ndёrmjetvlerёs sё LCOE dhe çmimit tё tregut (P) duhet ti jepetprodhuesve pёr çdo MWh tё prodhuar si energji erinovueshme, e cila ёshtё nevoja pёr mbёshtetje pёrprodhimin prej BER-E. Çmimet me bazё tё ngarkesёsdhe ato tё ngarkesёs nё periudhё piku janё marrёprej tё dhёnave tё EEMM, duke bёrё tё mundurpёrllogaritjen e nevojёs pёr mbёshtetje pёr çdoMWh tё prodhuar si energji elektrike prej burimeveBER. Ne supozojmё se kjo nevojё pёr mbёshtetje dotё jetё e pavarur prej llojit tё mbёshtetjes sё zbatuar(e pёrfshirё si tarifё [FIT] apo si shpёrblim). Nёse kjonevojё pёr mbёshtetje shumёzohet me sasinё eparashikuar pёr tu prodhuar nga BER-E, ne marrimvlerёn e mbёshtetjes buxhetore. Pёrllogaritjatregohet nё ekuacionin e mёposhtёm:

Mbёshtetja buxhetore = (LCOEt-P)*energjia e prodhuar

LCOEt: kostoja e mesatarizuar e prodhimit tё en-•ergjisё me anё tё teknologjisё t ~ kostoja mesa-tare e prodhimit tё energjisё P: çmimi i modeluar i energjisё mbi bazё tё•ngarkesёs (pёrveç PV, ku merret nё konsideratёçmimi i energjisё nё periudha piku)

Ne kemi pёrdorur LCOE specifike pёr tё gjithateknologjitё BER-E, bazuar nё tё dhёnat prejliteraturёs. Njё prej pёrllogaritjeve tё fundit mё tёbesueshme (Ecofys, 2014) jep tё dhёnat bazё pёrLCOE, tё pёrdorura nё kёtё studim:

55 EUR /MWh pёr burimet hidrike

90 EUR /MWh pёr energjinё e erёs


Tabela 8 Kostot kumulative tё investimeve nё periudhёn 2015–2030 pёr tё tre skenarёt

Inventime tёpёrgjithshme,

EUR/Kw

Kapacitete tё reja, MW Kosto e investimeve, mEUR

REF CPP AMB REF CPP AMB

Gaz natyror 1,000 360 360 360 360 360 360

Qymyr 2,000 0 0 0 0 0 0

Burime hidrike 2,500 909 1,296 2,068 2,273 3,239 5,170

Energjigjeotermike 4,000 0 0 0 0 0 0

Energji diellore 1,100 77 124 218 85 137 240

Era 1,000 100 170 310 100 170 310

Biomasa 3,000 19 38 75 56 113 226

Totali – 1,465 1,988 3,032 2,875 4,018 6,306

Figura 9 Gjendja e importit neto nё Shqipёri sipas tё tre skenarёve

Impo

rti n

eto,

GW

h

Impo

rti n

eto/

kons

umi i

pёr

gjit

hshё

m, %

Figura 11 Mbёshtetja mesatare pёr burimet e rinovueshme tё energjisё pёr prodhim energjie prej konsumatorёve fundorё (EUR/MWh)


Figura 10 Mbёshtetja buxhetore vjetore pёr burimet e rinovueshme tё energjisё pёr energjinё elektrike (nё milionё EUR)

Mbё

shte

tja

pёr

BER-

E, m

EUR/

vit

Mbё

shte

tja

pёr

BER-

E, m

EUR/

vit


110 EUR /MWh pёr energjinё nga biomasa

105 EUR /MWh pёr PV

80 EUR /MWh pёr energjinё gjeotermike

Nivelet e sotme tё mbёshtetjes FIT nё vend pёrkapacitetet e reja nga burimet hidrike janёpёrcaktuar rreth vlerёs 60 EUR/MWh pёr kapacitetetderi nё 10 GW tё impianteve ekzistuese, dhe 70EUR/MWh pёr impiantet e reja deri nё 15 MW. Pёrteknologjitё e tjera BER nuk ekziston vlerёsimi FIT.Vlerat bazё tё LCOE tregojnё qё niveli i sotёm imbёshtetjes nё Shqipёri do tё jetё i mjaftueshёmpёr tё mbuluar teknologjinё nga burimet hidrike.

Nёse mbёshtetja buxhetore pёr BER-E ndahet sipaskonsumit tё pёrgjithshёm tё energjisё — dukesupozuar se tё gjithё konsumatorёt e energiseelektrike duhet tё paguajnё pёr mbёshtetjen pёrenerginё nga BER — ne mund tё llogarisim tarifёnmesatare pёr mbёshtjetjen pёr BER qё duhet tёpaguajё çdo pёrdorues fundor nё varёsi tёkonsumit qё realizon. Kёto vlera — mbёshtetjabuxhetore e pёrgjithshme vjetore pёr BER-E dhetarifa mesatare e mbёshtetjes pёr BER – paraqitennё Figurat 10 dhe 11.

Figura 10 paraqet njё rritje tё shpejtё tёmbёshtetjes buxhetore ndёrmjet viteve 2015 dhe2020 (kryesisht prej luhatjeve tё çmimit meshumicё), por edhe njё rёnie tё buxhetit pas vitit2020 pavarёsisht rritjes sё vazhdueshme tёkapaciteteve BER-E nё skenarёt CPP dhe REF. Rrethviteve 2020 vёrehet njё pik nё mbёshtetjenbuxhetore pёr skenarёt REF dhe CPP, pas sё cilit, nёpёrgjithёsi, financimet priten tё jenё mё pak tё

kushtueshme. Nё rastin e skenarёve REF dhe CPP,rёnia e buxhetit do tё jetё e theksuar, ndёrsa nёskenarin AMB, financimi i BER do tё rritet lehtё,madje deri nё vitin 2025 duke arritur kёshtu mbi110 million EUR nё vit. Ёshtё interesante qё nё vitin2015 mbёshtetja buxhetore ёshtё afёr zeros (oselehtёsisht negative), meqё prodhimi i energjisё nёvend nga burimet hidrike ka kosto mё tё ulёt sesapёrllogaritja e vlerёs bazё tё LCOE.

Figura 11 paraqet çfarё nёnkupton kjo mbёshtetjepёr konsumatorёt fundorё lidhur me rritjen eçmimit, me tё cilin ata do tё pёrballen pёr shkak tёfutjes mё tё madhe tё BER-E.

Shuma mesatare pёr tu paguar pёr BER-E sipas sasisёsё konsumuar ndjek njё ecuri tё ngjashme si ajo ebuxhetit tё pёrgjithshёm tё BER-E. Shuma shtesёёshtё mё e lartё nё skenarin AMB, duke arritur vlerёnmaksimale prej 12 EUR/MWh (ose 0.12 EUR/kWh) nёvitin 2020. Nё vitin 2020, niveli i mbёshtetjes sipasskenarёve i afrohet nivelit tё shumё vendeve anёtaretё Bashkimit Evropian tё vitit 2012. Sipas njё raporti tёvitit 2015, tё Kёshillit tё Rregullatorёve Evropianё tёEnergjisё (CEER) pёr skemat e mbёshtetjes sёburimeve tё rinovueshme nё BE, vendet anёtare tёBE-sё kanё mbёshtetur BER-E mesatarisht me 13.68EUR/MWh nё vitin 2012.10 Ndaj, pavarёsisht rritjes sёndjeshme, niveli i barrёs financiare pёr mbёshtetjen eparashikuar nё vitin 2020 ёshtё e krahasueshme membёshtetjen e Republikёs Çeke, Greqisё apoPortugalisё nё vitin 2012. Tarifa mesatare eparashikuar arrin gjithashtu maksimumin nё vitin2020 (dhe nё vitin 2025 pёr skenarin AMB) dhe mёpas vijon me njё tendencё zbritёse.

SHëniME

“Rajoni” pёrfshin Shqipёrinё, Bosnjё dhe Hercegovinёn, Kroacinё, Bullgarinё, Greqinё, Hungarinё, Republikёn ish-Jugosllave tё Maqedonisё,6

Malin e Zi, Rumaninё dhe Serbinё.

Levelized Cost of Electricity Renewable Energy Technologies, Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems ISE, Nёntor 20137

Njё shembull i kohёve tё fundit nga rajoni ёshtё TTP nё Sostanj, Slloveni me bazё qymyri. Kostoja fillestare e investimit u vlerёsua nё shumёn8

bruto prej 700 million EUR pёr ndёrtimin e njё impianti me qymyr me prodhim bruto energjie prej 600 MW (prodhimi neto 545 MW), dhekostoja pёrfundimtare e investimit arriti 1,400 million EUR, e barabartё me 2,500 EUR/kW. Burimi: Balkan Energy News, Qershor 2015.

Mёnyra mё e zakonshme pёr tё llogaritur LCOE ёshtё:9

ku I = kosto e investimit; M = kosto mirёmbajtjeje; F = kosto pёr lёndёn djegёse; E = energjia elektrike e prodhuar nё kohёn t; r = vlera ezbritur; dhe t = koha.

Status Review of Renewable and Energy Efficiency Support Schemes in Europe in 2012 and 2013, Council of European Energy Regulators, 2015.10

Ref: C14-SDE-44-03.

VI. Vlerёsimi i vulnerabilitetit


Potencialet hidrike luajnё njё rol tё rёndёsishёm nёrajon, meqё kapacitetet hidrike ndeshen nё nivele tёlarta pothuajse nё tё gjithё vendet e vlerёsuara.Shqipёria kryeson ndёr kёto vende, duke u bazuarpothuajse vetёm nё energjinё hidrike (dheimportin). Kjo pёrbёn njё sfidё, meqё nё vite methatёsirё importi i energjisё mund tё rritet meshpejtёsi. Gjithashtu, kjo pёrbёn edhe njёshqetёsim mbi sigurinё e furnizimit me energji pёrvendin, aspekt i cili duhet shqyrtuar deri nё hollёsi.Duhet theksuar se ekziston edhe njё shkak tjetёrpёrse vendet e EJL janё tё kujdesshme pёr rritjen emёtejshme tё kapaciteteve tё tyre hidrike. Dukendjekur kёtё rrugё, ato bёhen mё tё ekspozuarandaj kushteve meteorologjike (p.sh. ndaj sasisё dhesezonalitetit tё reshjeve).

Pёr ta shqyrtuar kёtё çёshtje, u ndёrmorr vlerёsimi ivulnerabilitetit, i cili merr nё konsideratё nivele mёtё ulta tё reshjeve sesa nё tё tre skenarёt emёparshёm. Nё skenarёt REF, CPP dhe AMB,pёrdorimi i burimeve hidrike ёshtё modeluar nёnivelet mesatare tё tetё viteve tё fundit, ndёrsa nёatё tё vulnerabilitetit i kemi vlerёsuar kёto tre

skenarё sipas nivelit mё tё ulёt tё pёrdorimit gjatёkёsaj periudhe tetё vjeçare, duke imituar gjendjen enjё viti me thatёsirё. Meqё thatёsira ndeshet nё tёnjёjtat vite pёr tё gjithё rajonin, kemi modeluarvulnerabilitetin pёr tё gjitha vendet, duke supozuarse edhe fqinjёt kanё nivele tё ulta tё reshjeve . Kyёshtё njё supozim i rёndёsishёm, meqё thatёsira iprek vendet nё tё njёjtёn mёnyrё dhe ndikon mbirritjen e çmimit tё importit dhe tё eksportit nёmёnyrё tё ngjashme.

Nё vlerёsimin e vulnerabilitetit jemi pёrqendruar nёdy aspekte: zёvendёsimin e mundёsive brendavendit pёr tё kompensuar humbjen nё prodhimin eenergjisё prej burimeve hidrike; dhe nё ndikiminmbi bilancin e eksport-importit. Figura 12 paraqetefektet e zёvendёsimit nё rastet e prodhimit mё tёulёt se zakonisht tё energjisё prej burimeve hidrike.

Siç tregohet nё Figurёn 12, rёnia e prodhimit ngaburimet hidrike zёvendёsohet kryesisht nga importi.Kjo tregon se ndёrtimi i impiantit tё dytё CCGT nukёshtё i justifikuar, edhe nё rastin kur supozohet sekemi prodhim mё tё ulёt tё energjisё pёr shkak tё

Figura 12 Ndryshimet nё prodhimin e kombinuar tё energjisё nё rastet e sasisё sё kufizuar tё burimeve hidrike


Figura 13 Ndryshimet nё sasinё e importit neto tё Shqipёrisё

motit tё thatё. Shqetёsimi pёr sigurinё e furnizimitme energji ёshtё i drejtё dhe mbёshtetet nga kёtorezultate, meqё sasia e importuar rritet nё mёnyrёtё ndjeshme. Nga ana tjetёr, kapacitetet ndёrkufitarejanё tё mjaftueshme pёr tё furnizuar me sasinё enevojshme tё energjisё pёr periudha afatgjata.

Figura 12 tregon gjithashtu se kur prodhimi ienergjisё nga burimet hidrike zёvendёsohet prejprodhimit nga gazi natyror, ka edhe njё rritje tёshkarkimeve tё CO₂. Megjithatё, importet nukllogariten si shkarkime kombёtare tё GHG pёrShqipёrinё, ndёrsa shkarkimet e CO₂ nё vendetfqinjё do tё rriten me siguri (rrjedhja e karbonit).

Figura 13 paraqet ndikimin mbi bilancin eeksport/importit pёr Shqipёrinё nё mёnyrё tё detajuar.

Sasitё mё tё pakta tё reshjeve se ato qё bienzakonisht kanё ndikim tё konsiderueshёm mbisasinё e importuar tё energjisё pёr vendin. Nё vitin2030, sasia e importuar neto pritet tё ulet me 1500–2200 GWh, ose rreth 15 pёrqind e konsumit tё

pёrgjithshёm tё Shqipёrisё. Ndёrsa nё skenarinAMB, vendi do tё bёhet eksportues i rёndёsishёmgjatё njё viti “normal”. Sasia e planifikuar pёr tueksportuar sipas kёtij skenari duhet tё anullohetnёse do tё ketё thatёsirё dhe vendi do tё vijojё tёjetё importues nё vite tё tilla tё thata.

Si pёrfundim i pёrgjithshёm i nxjerrё prej vlerёsimittё vulnerabilitetit mund tё themi se nё kushtet e tёqёnurit i varur prej energjisё hidrike, shqetёsimiёshtё plotёsisht i bazuar pёr sigurinё e furnizimitme energji. Megjithatё ky pёrfundim ёshtё i vёrtetёnёse shihet vetёm nё kёndvёshtrimin e njё vendi tёvetёm. Nёse merret nё konsideratё kёndvёshtrimirajonal (shih vlerёsimin rajonal pёr mё shumёhollёsi), mund tё themi se, pёr shkak tё ndёrlidhjesshumё tё mirё midis vendeve tё EJL, nuk vёrehenmungesa tё kapaciteteve pёr tё pёrmbushurkёrkesёn e tёrё rajonit qoftё edhe nё njё vit tё thatё,nёse ndёrtohen tё gjitha kapacitetet e planifikuaratё pёrfshira nё skenarё. Modeli i funksionimit tёtregut tё vendeve Nordike mund tё shёrbejё edhepёr rajonin tonё. Kur kushtet hidrologjike janё tё


favorshme, nё rajon mund tju shitet fqinjёveenergjia e prodhuar nga burimet hidrike, ndёrsa nёvitet e thatё mund tё rritet sasia e importuar. Kymodel i tregut mundёson ngritjen e mё shumёkapaciteteve hidrike nё rajon pa pasur kosto shtesёmbi konsumatorёt, dhe zvogёlon shkallёn epasigurisё lidhur me furnizimin me energji.Ndёrlidhja e mirё (dhe nё rritje) me vendet e rajonitlejon njё bashkёrendim tё tillё dhe vendet mund tёjenё nё kushtet e pёrfitimit tё ndёrsjelltё. Nё kёtёrast, rajoni nuk do tё jetё nё pozicion tёpafavorizuar prej politikave evropiane mё tёshtrёnguara pёr klimёn dhe burimet erinovueshme, meqё do tё ketё kёrkesё mё tёmadhe pёr zgjerimin e kapaciteteve hidrike tё tij.

Figura 16 paraqet ndryshimet nё çmimin e tregёtisёme shumicё pёr njё skenar tё tillё.

Ndonёse nё vitin 2015, ndikimi mbi çmimin ёshtё ikonsiderueshёm (mbi 10 EUR/MWh), kryesisht sipasojё e kufizimeve nё furnizimin me energji, pas vitit2020 ndikimi ёshtё i kufizuar nё rreth 4 EUR/MWh nё

tё gjithё skenarёt. Ky zhvillim i fundit vjen si rezultat irritjes sё kapaciteteve nё rajon, tё cilat janё diskutuarnё Kapitullin V.2 (Vlerёsimi rajonal).

Figura 14 Ndryshimet e çmimit mbi bazёn e ngarkesёs nё Shqipёri (EUR/MWh)

Çmim

i i s

hitj

es m

e sh

umic

ё, E

UR/

MW

h

VII. Ndikimet mbi rrjetin


Sistemet e transmetimit tё energjisё elektrike nerajonin e EJL janё relativisht tё zhvilluara mirё pёrnivelin e sotёm tё shkёmbimit tё energjisё nё rajon.Megjithatё mundёsitё e shkёmbimit nё rajon janё tёkufizuara prej pengesave qё ndeshen nё rrjetet ebrendshme dhe ato tё interkonjeksionit. Pёrmirёsimii bilancit midis furnizimit me energji dhe kёrkesёs pёrtё ёshtё vendimtar pёr tu dhёnё shtysё dhe zhvilluarnё mёnyrё tё qёndrueshme rajonin e EJL. Kjonёnkupton qё OST-tё duhet tё jenё tё pёrgatitura pёrtё mbёshtetur tregёtimin e energjisё ndёrmjetzonave tё tyre tё kontrollit dhe fqinjёve pёrmeszhvillimit tё duhur tё rrjeteve tё transmetimit.

Analiza e rrjeteve nё kёtё kapitull pёrqёndrohet nёkatёr vendet e projektit: Shqipёrinё, Republikёn ish-Jugosllave tё Maqedonisё, Malin e Zi dhe Serbinё.Megjithatё nё kёtё vlerёsim janё pёrfshirё edheflukse pёrfaqёsuese tё shkёmbimit me vendet

fqinjё (p.sh. me Rumaninё dhe Bullgarinё).Elementёt kryesorё tё rrjetit nё rajon janё paraqiturnё Figurёn 15.

Mbingarkesa tregtare ёshtё gjithnjё e pranishmenё fluksin prej Rumanisё drejt Serbisё dhe ngaBullgaria drejt Serbisё, pёr shkak se Rumania dheBullgaria kanё mbiprodhim tё energjisё elektrike,dhe Serbia pёrdoret si vend transit drejt Malit tё Zi,Republikёs ish-Jugosllave tё Maqedonisё dheGreqisё (vendet me defiçit nё prodhimin eenergjisё elektrike).

Pёrpara muajit Tetor 2004, sistemi i energjisё nё EJLnuk ka qenё lidhur pёr tё funksionuar nё mёnyrёparalele tё unifikuar. Pas rilidhjes me zonёn e parёtё sinkronizuar tё Bashkimit pёr Koordinimin eTransmetimit tё Energjisё (UCTE) nё Tetor 2004,kushtet e sistemit tё energjisё nё EJL ndryshuantёrёsisht. Pёrdoruesit e energjisё nё rajon filluan

Figura 15 Mbulimi gjeografik i analizёs sё rrjetit


procesin e decentralizimit dhe tё privatizimit. Sirezultat i kolapsit post-socialist nё konsumin eenergjisё prej sektorit industrial, rajoni i EJL patifillimisht njё numёr mё tё madh i kapaciteteve tёinstaluara prodhuese se sa ishte e nevojshme.Energjia me çmim tё ulёt nga rajoni u pa si njёmundёsi e mirё pёr tregun. Vendet e rajonit ranёdakort tё krijonin njё kuadёr rregullator tёpёrbashkёt dhe tё qёndrueshёm dhe njё treg tёaftё pёr tё tёrhequr investime pёr prodhimin eenergjisё dhe rrjetet e transmetimit.

Tё gjithё kёta faktorё kanё pasur njё ndikimthelbёsor nё funksionimin dhe zhvillimin e rrjeteverajonale tё transmetimit. Krahasuar me rrjetet erajoneve tё tjera evropiane, EJL karakterizohet ngakapacitete tё mёdha tё interkonjeksionit pёr niveline voltazhit 220 kV dhe mё lart.

Rrjete tё reja tё planifikuaraPёr rajonin e EJL ka plane moderne dhe realiste pёrzhvillimin e rrjeteve tё transmetimit. Pёrvoja ederitanishme tregon se kёto plane zhvillimi nёpёrgjithёsi janё zbatuar. Pavarёsisht faktit se vendet

e rajonit vlerёsohen si tё lidhura mirё ndёrmjet tyrepriten investime tё reja, veçanёrisht nё pjesёtndёrkufitare apo lidhjet e brendshme, tё cilat do tёkenё ndikim tё madh nё kapacitetet ndёrkufitare.

Linjat e reja tё transmetimit tё planifikuara, tёrenditura sipas Planit 10-Vjeçar tё Zhvillimit tё Rrjetittё ENTSO-E (TYNDP), dhe projektet pёr zhvilliminstrategjik dhe ato tё investimeve nё çdo vend,paraqiten nё Figurёn 16.

Nё tё tre skenarёt e projektit SLED (REF, CPP dheAMB), kapacitetet prodhuese — qoftё prej prodhimitprej BER apo prej burimeve tradicionale tёprodhimit tё energjisё — dhe sasia e supozuar ekonsumit tё energjisё elektrike ndryshojnё sipaspёrcaktimeve tё rёna dakort nё secilin skenar.Pёrfshirja e ndryshimeve tё tilla nё modelin e rrjetitsjell shumё ndikime, tё cilat janё vlerёsuar bazuarnё kategoritё e mëposhtme:

Analizat e gjendjes sё qёndrueshme sё fluksit

dhe tё kontigjencёs

Vlerёsimi i NTC

Pёrllogaritja e humbjeve nё rrjetin e

transmetimit

Figura 16 Linjat e interkonjeksionit tё planifikuara nё Evropёn Juglindore


Metodologjia e modelimit tё rrjetit nё mёnyrё tёhollёsishme pёr kёto tre fusha jepet nё Shtojcёn qёndjek pёrshkrimin e modelimit tё rrjetit.

Rezultatet e modelimit tё rrjetitNё modelimin e rrjetit janё vlerёsuar regjimet eoperimit tё dimrit dhe tё verёs pёr fazat e zhvillimitnё vitet 2015, 2020 dhe 2025 nё tё gjithё skenarёt.Viti 2015 ёshtё marrё si vit reference pёr vlerёsimin,duke reflektuar tipologjinё aktuale tё rrjetit dhekapacitetet gjeneruese tё mundshme nё kёtё kohё.

Analizat e gjendjes sё qёndrueshme tё fluksitdhe tё kontigjencёs

Pёrllogaritjet pёr studimin e sistemit janё kryerbazuar nё modelet rajonale tё rrjetit pёr EJL pёr vitet2020 dhe 2025. Sistemet e energjisё pёr katёr vendete marra nё studim janё modeluar bazuar nё tёdhёnat e grumbulluara dhe modelin rajonal tёNismёs pёr Bashkёpunimin nё Evropёn Juglindore(SECI) pёr 2020/2025, planeve kombёtare tё zhvillimittё kёtyre vendeve, dhe setit tё zhvillimit tё sistemit tёtransmisionit tё ENTSO-E’s TYNDP 2012–2022.

Bilancat e sistemit

Bilancat e sistemit tё energjisё (nё ME) pёr vendet estudiuara, tё analizuara pёr tё gjitha regjimet (dimёrdhe verё) dhe skenarёt, paraqiten mё poshtё.

Nё 2020:

Mali i Zi ёshtё vend importues nё regjimin e

verёs, ndёrsa nё dimёr ёshtё vend eksportuespёr shkak tё numrit tё madh tё BER.

Serbia ёshtё vend eksportues me 1,000 ME nё tё

dy regjimet.

Shqipёria ёshtё vend eksportues.

Pёr shkak tё kapaciteteve tё reja (tradicionale,kryesisht TPP) nё 2025:

Serbia bёhet vend eksportues nё sasi tё mёdha.

Mali i Zi ёshtё vend eksportues nё pikun e

regjimit tё dimrit (pёr shkak tё numrit tё BER),por nё pikun e regjimit tё verёs vijon tёimportojё sasi tё vogla tё energjisё.

Shqipёria vetёm eksporton nё pikun e regjimit tё

dimrit (AMB dhe REF) nё masёn 150 ME, dheparaqitet e balancuar nё regjimet e tjera.

Republika ish-Jugosllave e Maqedonisё mbetetimportuese nё tё gjitha regjimet dhe skenarёt.

Kriteri (N-1) i sigurisё11

Nё vitin 2015, nuk ndeshen elementё tё ngarkesёssё madhe nё linjat e voltazhit 220 kV dhe 400 kV nёvendet e marra nё studim.

Rezultatet e vlerёsimit tё sigurisё pёr vitet 2020 dhe2025 jepen nё Tabelёn 9 dhe Tabelёn 10 pёr tёgjithё rajonin e marrё nё studim, meqё kontigjencavёrehet nё nivelin e rajonit dhe jo nё atё tё vendevetё veçantё.

Nё 2020, ёshtё i nevojshёm fuqizimi i mёposhtёmi rrjetit:

Nё tё gjithё skenarёt, rёnia e linjёs OHL 220 kV

Fierza (AL)–Titan (AL) çon nё mbingarkesё tёlinjёs OHL 220 kV VauDejёs (AL)–Komani (AL).Problemin e zgjidh njё linjё e re (70 km) OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

Disa turbina tё prodhimit tё energjisё nga era qё

pritet tё ndёrtohen nё impiantin serb tёprodhimit tё energjisё EPS do tё lidhen me linjёnOHL 220 kV Zrenjanin (RS)–Pancevo (RS). Pёrshkak tё mbingarkesёs nё kёtё zonё, nё skenarinCPP pёrçuesi i linjёs OHL 220 kV Pancevo (RS)–Zrenjanin (RS) duhet zёvendёsuar me njё tё rime kapacitet mё tё madh (me gjatёsi tё pёrafёrt22+44 km).

Nё skenarin AMB, kёrkohet vetёm zёvendёsimi i

pёrçuesit me gjatёsi 1 km nё linjёn OHL 220 kVHIP (RS)–Pancevo (RS) (nё shtesё tё linjёs OHL220 kV VauDejes [AL]–Komani [AL]).

Nё pёrgjithёsi, skenari CPP kёrkon investime shtesёmё tё mёdha sesa dy skenarёt e tjerё (pёr tё shkaktё shumё elementёve tё rinj). Skenarёt REF dheAMB kёrkojnё tё njёjtin nivel investimesh, por mёpak sesa nё skenarin CPP.

Nё 2025, ёshtё i nevojshёm fuqizimi i mёposhtёmi rrjetit:

Nё tё gjithё skenarёt, rёnia e linjёs OHL 220 kV

Fierza (AL)–Titan (AL) çon nё mbingarkesё tёlinjёs OHL 220 kV VauDejёs (AL)–Komani (AL).Problemin e zgjidh njё linjё e re (70 km) OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

Disa turbina tё prodhimit tё energjisё nga era qё

pritet tё ndёrtohen nё impiantin serb tёprodhimit tё energjisё EPS do tё lidhen me linjёnOHL 220 kV Zrenjanin (RS)–Pancevo (RS). Pёr


Tabela 9 Kontigjenca nё 2020

Skenari 2020 Rёnie e linjёs Mbingarkesё Zgjidhje

REF

Maks. dimёror OHL 220 kV Fierza (AL)–Titan (AL) OHL 220 kV VauDejes (AL)–Komani (AL) Linjё e re OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

Maks. Veror

OHL 400 kV Podgorica (ME)–Tirana (AL) OHL 220 kV Podgorica (ME)–Koplic (AL) Veprime korrigjuese; Ndёrprerja e lidhjes

nё linjёn OHL 220 kV Podgorica (ME)–Koplic (AL)

OHL 220 kV Zrenjanin (RS)–WPP (RS) OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS) Ndryshim i përçuesve dhe kalimi nëpër

Danub i kabllove tokësore dhe OPGW mekapacitet më të lartë (1 km)

CPP

Maks. dimёror OHL 220 kV Komani (AL)–Kolace (AL) OHL 220 kV VauDejes (AL)–Komani (AL) Linjё e re OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

Maks. Veror

OHL 220 kV Komani (AL)–Kolace (AL) OHL 220 kV VauDejes (AL)–Komani (AL) Linjё e re OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

OHL 400 kV Pancevo (RS)–Beograd20 (RS) OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)Ndryshim i përçuesve dhe kabllove

tokësore si dhe OPGW me kapacitet më tëlartë (14.5 km)

OHL 400 kV Drmno (RS)–Smederevo (RS)

OHL 220 kV WPPs (RS)–Zrenjanin (RS)

Ndryshim i përçuesve (në linjën WPPs-Zrenjanin) dhe ndryshimi i kabllove

tokësore dhe OPGW me kapacitet më tëlartë (gjatësia e linjës 44 km)

OHL 400 kV Mladost (RS)–TENT B (RS)

TR 400/220 SS Pancevo (RS)

OHL 220 kV WPPs (RS)–Pancevo (RS)

OHL 220 kV WPPs (RS)–Zrenjanin (RS) OHL 220 kV WPPs (RS)–Pancevo (RS)

Ndryshim i përçuesve (në linjën WPPs-Pancevo) si dhe ndryshimi i kabllove

tokësore dhe OPGW me kapacitet më tëlartë (gjatësia e linjës 22 km)

AMB

Maks. dimёror OHL 220 kV Komani (AL)–Kolace (AL) OHL 220 kV VauDejes (AL)–Komani (AL) Linjё e re OHL 220kV Komani (AL)–Titan (AL).

Maks. Veror OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)Ndryshim i përçuesve dhe kalimi nëpër

Danub i kabllove tokësore dhe OPGW mekapacitet më të lartë (gjatësia 1 km)

shkak tё mbingarkesёs nё kёtё zonё, nё skenarёtCPP dhe AMB pёrçuesi i linjёs OHL 220 HIP (RS)–Beograd 8 (RS) duhet zёvendёsuar me njё tё rime kapacitet mё tё madh (me gjatёsi tё pёrafёrt14.54 km).

Skenari REF kёrkon mё pak investime shtesё sesady tё tjerёt (pёr shkak tё mё pak elementёve tёrinj). Skenarёt CPP dhe AMB kёrkojnё tё njёjtinnivel investimi.

Nga rezultatet e modelimit mund tё arrijmё nёpёrfundimin se lidhja nё sistem e kapaciteteve tёreja BER do tё shkaktojё mbingarkesё nё Serbi dheShqipёri, ndёrsa pёr Malin e Zi dhe Republikёn ish-Jugosllave tё Maqedonisё futja e kapaciteteve tё rejaBER nuk do tё ketё ndikim nё rrjetet e transmetimit400 kV dhe 220 kV. Prandaj, pёr Shqipёrinё,parashikimi pёr shtimin e kapaciteteve tё reja tёprodhimit BER nё tё gjithё skenarёt do tё sjellё


Tabela 10 Kontigjenca nё 2025

Skenari2020 Rёnie e linjёs Mbingarkesё Zgjidhje

REF

Maks. dimёror OHL 220 kV Fierza (AL)–Titan (AL) OHL 220 kV VauDejes (AL)–Komani (AL) Linjё e re OHL 220 kV Komani (AL)–Titan (AL).

Maks. Veror

OHL 220 kV WPPs (RS)–Zrenjanin (RS) OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)

Ndryshim i përçuesve (në linjën OH220 kVHIP-BG8) si kalimi nëpër Danub i kabllovetokësore dhe OPGW me kapacitet më të

lartë (1 km)

OHL 400 kV RP Drmno (RS)–Smederevo (RS) OHL 400 kV Pancevo (RS)–Beograd (RS)

Ndryshim i përçuesve dhe kalimi nëpërDanub i kabllove tokësore dhe OPGW me

kapacitet më të lartë (1 km)

CPP

Maks. dimёror


Disa kontigjenca OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)

Ndryshim i përçuesve (në OHL 220kVHIP_BG8) dhe kabllove tokësore OPGW

me kapacitet më të lartë (në të gjithëlinjën prej 14.5 km)

Maks. Veror

OHL 400 kV Pancevo (RS)–Beograd20 (RS)

OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)


me kapacitet më të lartë (në të gjithëlinjën prej 14.5 km)OHL 220 kV WPPs (RS)–Zrenjanin (RS)

AMB

Maks. dimёror


Disa kontigjenca OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)



Maks. Veror

OHL 400 kV Pancevo (RS)–Beograd20 (RS) OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)



OHL 220 kV WPPs (RS)–Zrenjanin (RS) OHL 220 kV HIP (RS)–Beograd8 (RS)




probleme pёr rrjetin e energjisё elektrike. Sistemi itanishёm, me zgjerimin e linjave tё planifikuara, e katё pamundur tё mbajё fluksin e modeluar tёenergjisё pa shtrirjen e linjave tё reja tёsipёrpёrmendura.

Kapacitetet e transferimit neto

Sipas metodologjisё ENTSO-E, pёr tё bёrё analizёn etregut duhen pёrdorur rezultatet e pёrllogaritjevepёr kapacitetin e transferimit bruto (GTC). Por,meqё pёr funksionimin e sotёm pёrdoren vlerat esistemeve tё energjisё NTC pёr pёrshkruar kufizimetnё kapacitetet e transferimit midis vendeve, NTCtёjanё pёrllogaritur nё kufijtё e vendeve tё marra nёstudim. Kёto kapacitete janё pёrdorur si tё dhёnapёr analizёn e tregut.

Pёrllogaritja e kapacitetit ёshtё e varur gjithnjё prejskenarit tё sistemit energjetik tё dhёnё — pra tёplanit dhe modelit tё prodhimit, modeleve tёkonsumit dhe gjendjes aktuale tё rrjetit. Kёtopёrbёjnё tё dhёnat qё mundёsojnё ndёrtimin e njёmodeli matematikor pёr sistemin energjetik(ekuacionet e fluksit tё ngarkesёs). Zgjidhja e kёtijmodeli jep njohuri pёr voltazhin nё nyjet e rrjetitdhe flukset e energjisё nё elementet e rrjetit, tё cilatjanё parametrat e monitoruar nga OST pёr tёvlerёsuar sigurinё e sistemit.

Pёrpara se tё paraqiten tё dhёnat, ёshtё erёndёsishme tё theksohet se vlerat e NTC, pёrveçtipologjisё sё rrjetit varen nga mёnyra e prodhimitnё rajon si dhe nga futja e impianteve tё prodhimittё energjisё nё njё sistem tё veçantё.

Vlerat e NTC pёr tё tre skenarёt e vlerёsuar pёr vitet2020 dhe 2025 janё paraqitur nё Figura 17 deri nёFigura 20.

Vlerat NTC pёr skenarёt AMB dhe CPP janё mё tёlarta se ato tё skenarit REF nё shumicёn e kufijvepёr tё dy regjimet, nё atё tё dimrit dhe tё verёs.Pёrfundimi i pёrgjithshёm pёr vitin 2020 ёshtё sezёvendёsimi i burimeve tradicionale mё ato BERdo tё rrisё vlerat NTC nё shumicёn e kufijve,pёrveç drejtimit Shqipёri – Mali i Zi ku ndeshetrёnie e lehtё.

Nё mёnyrё tё ngjashme me vitin 2020, nё 2025futja e burimeve tё rinovueshme do tё rrisё vlerat eNTC nё shumicёn e kufijve si nё regjimin e dimrit,ashtu edhe nё atё tё verёs. Nё rastin e drejtimeveMal i Zi – Shqipёri dhe Shqipёri – Republika ish-

Jugosllave e Maqedonisё, vёrehet rёnie e lehtё evlerave tё NTC pёr skenarin AMB nё krahasim meskenarin REF nё tё dy regjimet: tё dimrit dhe tёverёs. Nё tё dy rregjimet rritja mё e lartё ёshtёdrejtimin Serbi–Shqipёri.

Duke modeluar skenarёt e ndryshёm, mund tёvёzhgojmё qё ndodhin ndryshime dy drejtimёshenё sistemin energjetik shqiptar. Nё drejtimin drejtSerbisё, vlerat e NTC do tё rriten pёr skenarёt CPPdhe AMB, ndёrsa nё drejtimet e tjera pёr Shqipёrinёndikimet do tё jenё tё ndryshme deri nё vitin 2025.Nё pёrgjithёsi, skenarёt CPP dhe AMB, krahasuarme skenarin REF, e zvogёlojnё NTC, ndonёsemarrdhёnia ndёrmjet skenarёve CPP dhe AMBёshtё e ndryshueshme. Njё marrdhёnie e tillё mundtё ndodhё si rezultat i ndryshimit tё drejtimit bazuarnё flukset e eksport-importit nё varёsi tё skenarёve.

Humbjet nё rrjetin e transmetimit

Humbjet gjatё transmetimit janё llogaritur pёr tёkatёr vendet e pёrfshira nё studim. Analizat janёkryer pёr tё tre skenarёt me nivele tё ndryshme tёBER, nё dy regjimet (maksimumi dimёror dhemaksimumi veror) dhe gjatё tё tre viteve tё synuar(2015, 2020, 2025).

Humbjet e pёrgjithshme nё sistemin energjetikshqiptar paraqiten nё Tabelёn 11.

Humbjet variojnё shumё nё varёsi tё shkёmbimit tёenergjisё elektrike, pёrforcuesve tё transmetimit,shkallёs sё prodhimit dhe konsumit, si dhe tё pikavetё lidhjes sё impianteve prodhuese mekonsumatorёt. Humbjet e energjisё janё mё tё lartanё regjimin dimёror dhe mё tё ulta nё regjiminveror, pёr shkak tё sasisё sё madhe tё shkёmbimitndёrmjet vendeve gjatё regjimin dimёror nёperiudhёn 2015–2030.

Nё pёrgjithёsi, rritja e nivelit tё kapaciteteveprodhuese dhe tё konsumit rrit humbjet gjatёperiudhёs sё modeluar, megjithatё rezultatettregojnё se nё skenarin AMB, ku vёrehet njёshpёrndarje mё e madhe e prodhimit tё energjisёndёrmjet mё shumё prodhuesve, humbjet epёrgjithshme do tё zvogёlohen krahasuar meskenarin CPP. Krahasimi rajonal i humbjeve gjendetnё studimin rajonal.

Humbjet e pёrgjithshme tё sistemit energjetikshqiptar paraqiten nё Figurёn 21.


Figura 18 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2020 (regjimi i verёs)

Figura 17 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2020 (regjimi i dimrit)


Figura 20 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2025 (regjimi i verёs)

Figura 19 Vlerat e kapacitetit tё transferimit neto pёr vitin 2025 (regjimi i dimrit)


Tabela 11 Humbjet nё transmetim nё vitet 2015, 2020 dhe 2025 pёr Shqipёrinё, pёr tё gjithё skenarёt dhe regjimet

2015 2020 2025

Dimёr Verё Dimёr Verё Dimёr Verё

Kohёzgjatja ekuivalente e kohёs sёhumbjeve maksimale [orё] 2,961 2,375 2,961 2,375 2,961 2,375

Humbjet e transmetimit[MW]

REF 33.4 27.7 51.6 41.9 60.5 36.1

CPP - - 54.3 35.9 72.2 49.9

AMB - - 52.4 36.2 62 37.8

Humbjet vjetore tёtransmetimit [GWh]

REF 164.7 252.3 264.9

CPP - - 246.0 332.3

AMB - - 241.1 273.4

Figura 21 Humbjet vjetore nё transmetimin e energjisё nё tё gjithё skenarёt pёr Shqipёrinё

SHëniME

Kriteri i sigurisё (N-1) shpreh vlerёsimin e sistemit tё energjisё elektrike nё kushtet e mosmarrjes nё konsideratё tё pranisё sё kapaciteteve11

mё tё mёdha nё sistem (qoftё si rrjet apo si prodhim) pёr tё simuluar gjendjen e sistemit nё kushtet e mungesёs sё kapaciteteve tё tilla.Nё kёto kushte u modelua ndёrprerja e punёs sё rrjetit.

Hum

bja

nё tr

ansm

etim

GW

h/vi

t

VIII. SHTOJCA


Tё dy modelet e zbatuara — modeli EEMM dhemodeli i rrjetit EKC — pёrshkruhen nё hollёsi nёkёtё shtojcё.

Modeli i Tregut Evropian tё Energjisё ElektrikeModeli EEMM simulon funksionimin e tregёtisё meshumicё tё energjisё elektrike nё tregun evropian. Aiёshtё njё model i ekuilibrit tё pjesshёm.

SHtrirJA gJEogrAFiKE

Figura 22 paraqet mbulimin gjeografik tё kёtijmodeli. Vendet e ngjyrosura me ngjyrё portokallikanё çmime tё energjisё elektrike tё pёrcaktuaraprej balancёs kёrkesё - sasi e furnizuar. Nё grupin evendeve tё tjera, tё treguara me ngjyrё blu, çmimetjanё tё pёrcaktuara nё mёnyrё ekzogjene.

PJESёMArrёSit nё trEg

Vёrehen tre lloje pjesёmarrёsish nё treg nё kёtёmodel: prodhuesit, konsumatorёt dhe tregёtuesit.Tregjet supozohet tё veprojnё plotёsisht nё bazё tё

konkurencёs dhe aktorёt nё treg veprojnё nё bazёtё çmimit.

Prodhuesit janё pronarёt dhe operatorёt eimpianteve tё prodhimit tё energjisё elektrike. Çdoimpiant ka kosto e veta margjinale tё prodhimit, tёcilat janё konstante / tё pandryshueshme nё niveline njёsisё sё prodhimit dhe prodhimi i energjisёkufizohet vetёm nga kapaciteti prodhues i instaluar.

Modeli EEMM punon pёr impiantet e prodhimit nёnivel njёsie; tё tilla janё afёrsisht 5,000 impiante tёmarra nё konsideratё nё kёtё model. Pёr impiantetindividuale tё prodhimit tё energjisё nevojiten tёdhёna tё rёndёsishme pёr modelin tё tilla si:kapaciteti i instaluar, viti i ndёrtimit, teknologjia dhelloji i lёndёs djegёse qё pёrdoret.

Nё sektorin e energjisё elektrike mund tё dallojmё12 teknologji tё ndryshme: impiante prodhimi qёdjegin biomasёn; central me qymyr; central me linjit;impiante gjeotermike; impiante qё djegin bitum;impiante me naftё; hidrocentralet; impiantet eenergjisё sё erёs; impiantet e prodhimit me panelediellore; centralet bёrthamore; impiantet me gaznatyror; dhe impiantet qё pёrdorin energjinё ebaticё-zbaticёs.

Figura 22 Vendet e analizuara


Modeli merr nё konsideratё kostot e ndryshueshmeafatshkurtra tё katёr komponentёve kryesorё qёvijojnё: kostot e lёndёs djegёse; ndryshimi i vlerёssё OPEX; taksa e akcizёs; dhe kostot CO₂ (aty kujanё tё zbatueshme). Kostot e lёndёs djegёse pёrçdo njёsi prodhimi tё energjisё elektrike varet ngalloji dhe çmimi i i lёndёs djegёse dhe eficenca epёrgjithshme e prodhimit tё energjisё elektrike. Kjoe fundit ёshtё marrё nga literatura dhe vёzhgimiempirik pёr lloje tё ndryshme tё impianteve tёenergjisё dhe data e komisionimit. Kur çmimi itregut ёshtё mbi vlerёn e kostove margjinale tёprodhimit pёr njёsinё prodhuese, atёherё njёsiafutet nё punё me tё gjithё kapacitetin e saj, ndёrsanёse çmimi ёshtё mё i ulёt se kostot margjinale tёprodhimit atёherё nuk ka prodhim.

Konsumatorёt pёrfaqёsohen nё model nё njёmёnyrё tё pёrmbledhur pёrmes kurbёs sё kёrkesёssё ndjeshme nё varёsi tё çmimit. Kurbat e grafikuttё kёrkesёs janё tё njёjta pёr tё gjithё vendet. Pёr tёpёrcaktuar kёrkesёn pёr energji nё tё ardhmen,merret nё konsideratё marrdhёnia ndёrmjet PKB tёshkuar dhe shifrave tё konsumit tё energjisё, tёveçanta pёr çdo vend. Bazuar nё kёtё marrdhёniedhe PKB tё parashikuar, vlerёsohet konsumi vjetor ienergjisё elektrike.

Sё fundi, tregëtarët lidhin prodhimin me konsumin nёtreg, duke eksportuar energji drejt vendeve ku shitetmё shtrenjtё dhe duke e importuar atё prej vendeveku shitet mё lirё. Nё kёtё model, çdo vend paraqitet sinjё nyje ndёrlidhёse — duke marrё tё mirёqenё senuk ka kufizime tё rrjetit brenda çdo vendi, por vetёmmes vendeve. Shkёmbimi ndёrkufitar ndodhndёrmjet vendeve fqinje nё kushtet e kapaciteteve tёkufizuara tё interkonjeksionit. Shkёmbimet eenergjisё elektrike ndodhin deri kur çmimet: çmimineto i kostove tё transmetimit direkt apo tarifat eeksportit, barazohen nё tregje; ose kur arrihetkapaciteti transmetimit tё interkonjektorit.

EKuiLiBri

Modeli ёshtё njё model i ekuilibrit tё pjesshёm dhepёrllogarit sasinё e energjisё nё tregjet kombёtaretё energjisё nё kushtet e kufizimeve tё mёposhtme:

Prodhuesit maksimizojnё fitimet afatshkurtra, nё

varёsi tё çmimeve tё tregut.

Konsumi i pёrgjithshёm i vendit jepet si funksion

i kёrkesёs sё agreguar pёr energjinё elektrike nёçdo vend.

Shkёmbimet e energjisё elektrike (eksporti dhe

importi) ndodhin ndёrmjet vendeve fqinje derisaçmimet e tregut barazohen ose arrin maksimumii kapaciteteve tё transmetimit.

Energjia e prodhuar dhe e importuar ёshtё e

barabartё me energjinё e konsumuar dhe tёeksportuar.

Ekuilibri i tregut vendoset gjithnjё dhe ёshtё uniknё model.

Ekuilibri i llogaritur i tregut ёshtё statik: aipёrshkruan vetёm gjendjet me kёrkesё tё njёjtё,karakteristika tё furnizimit dhe tё transmetimit tёnjёjta. Pёr tё simuluar ndryshimin e çmimit tёprodukteve tё energjisё elektrike mё komplekse,tё tilla si ato qё furnizohen nё kushtet e ngarkesёsbazё apo atё tё pikut, kryejmё disa cikle tёmodelit me parametrat mё tipikё tё tregut dhepёrdorin mesataren e ponderuar tё rezultatit qёdel pёr çmimin.

Gjatё modelimit, orёt e tregut simulohen, dhe kёtosimulime janё tё pavarura nga njёri tjetri — qё do tёthotё se kostot e lidhjeve tё sforcuara pёrjashtohen.Nё model, ekuilibri pёr njё orё tё dhёnё (nё varёsitё sasisё dhe tё çmimit) arrihet nё tё njёjtёn kohёnga prodhuesit dhe segmentet e transmetimit.Figura 23 pёrshkruan funksionimin e modelit.

Duke pёrcaktuar kostot margjinale afatshkurtra dhekapacitetin e disponueshёm pёr çdo impiantprodhimi ndёrtojmё kurbёn e furnizimit pёr çdovend — me fjalё tё tjera, kurbёn e kёrkesёs në bazёtё nevojёs. Duke marrё nё konsideratё kufizimet nёkapacitetet ndёrkufitare dhe kurbat e kёrkesёskarakteristike pёr çdo vend, mund tё pёrcaktojmёparametrat e tё dhёnave qё futen nё model(burimet hyrёse). Moduli i pёrdor kёto tё dhёna pёrmaksimizuar mirёqёnien nё Evropё, qё ёshtёshumatorja e mbivlerёs sё prodhuesit dhekonsumatorit. Si rezultat i pёrllogaritjeve tё modelit,marrim çmimin ekuilbёr pёr çdo orё nё çdo vend,transferat tregtare pёr çdo orё midis vendeve dheprodhimin e energjisё pёr çdo njёsi prodhimi.

Simulimi i bёrё pёr tregun afatshkurtёrpёrfaqёsohet me njё orё tё pёrzgjedhur. Nё fakt,ne duam tё modelojmё njё periudhё njё vjeçaretipike dhe jo njё orё tё vetme, prandaj nёparametrat e kёrkesёs ёshtё e nevojshme tё jepennjё numёr orёsh reference, pёrmes sё cilavepёrafrohet çmimi mesatar vjetor. Nё model janёmarrё nё konsideratё 90 orё reference.


PёrFAqёSiMi i rrJEtit

Modeli EEMM supozon se çdo vend ёshtё njё nyjendёrlidhёse, me fjalё tё tjera nuk ka kufizime tёrrjetit brenda çdo vendi. Nga ana tjetёr, kapacitetetndёrkufitare mund tё krijojnё kufizime serioze nёtregtinё e energjisё elektrike. Sasia e kufizuarshprehet pёrmes NTC.

Modeli EKC na jep vlerat e modeluara tё NTC pёrkatёr vendet e marra nё studim nё projektin SLEDdhe tё rajoneve fqinjё (tё lidhura diekt me vendet estudiuara), ndёrsa pjesa tjetёr e vendeve ёshtёmodeluar me anё tё modelit EEMM, janё pёrdorurtё dhёnat e marra nga ENTSO-E.

Modeli rrjetit EKC Modeli rajonal i fluksit me ngarkesё tёqёndrueshme, me tё cilin janё kryer analizat e kёtijstudimi, ёshtё zhvilluar duke u bazuar nё modeletrajonale tё transmetimit tё SECI pёr vitin 2015 (i ciliёshtё pёrdorur edhe nё modelin e tanishёm), 2020dhe 2025, i pёrditёsuar sipas supozimeve tёTermave tё Referencёs.

Tё gjitha analizat janё kryer pёr vitet 2015, 2020 dhe2025 pёr tё dy regjimet tipike: pikun dimёror (tёmёrkurёn e tretё tё Janarit nё orёn 19:30), dhe pikune verёs (tё mёrkurёn e tretё tё korrikut nё 10:30)

Tipologjia e rrjeteve tё transmetimit në vendet e EJL(Shqipёria, Bosnjё dhe Hercegovina, Bullgaria,Kroacia, Greqia, Republika ish-Jugosllave eMaqedonisё, Rumania dhe Serbia) ёshtё marrёsipas modelit rajonal tё SECI, i pёrditёsuar meparashikimet pёr prodhimin e tepёrt pёr rajonin eEJL. Vendet e tjera fqinje (Franca, Zvicra, Gjermania,Ukraina dhe Sllovakia) janё modeluar si injeksione(pёrmes linjave tё interkonjeksionit); ndёrsa Austriadhe Hungaria janё pёrfaqёsuar me modelin e plotёtё pёrshtatur sipas sistemit UCTE pёr parashikiminpёr periudhёn 2014–2024.

Studimi i sistemit ёshtё kryer mbi bazёn e studimeveekzistuese duke pёrdorur modelet e tanishme tёsistemit rajonal tё zhvilluar nё kuadёr tё SECI, tёverifikuara dhe tё pёrditёsuara prej OST-ve.Studimet e sistemit dhe planifikimi do tё bёhen nёbazё rajoni, sipas pёrcaktimit tё pikave ndёrkufitare.

Sistemet e energjisё elektrike nё EJL janё modeluarpёr tё tёrё rrjetet e tyre tё transmetimit (pёr 400 kV,220 kV, 150 kV). Sistemet e energjisё nё tё katёrvendet e studiuara janё modeluar edhe pёr nivelin evoltazhit prej 110 kV. Nё kёtё model ёshtё futuredhe rrjeti ekuivalent nё Turqi (nё pjesёn Evropiane)dhe pjesa tjetёr e rrjetit tё Evropёs kontinentale tёENTSO-E (e modeluar pёr injektime nё nyjet-X).

Nё studimin e rrjetit ёshtё kryer vlerёsimi imёposhtёm:

Figura 23 Funksionimi i modelit

Rezu

ltati

Burim

e hy

rёse Kosto margjinale tё prodhimit Kapaciteti ekzistues i prodhimit

Kurbat e furnizimit pёr vendinKurbat e kёrkesёs pёr vendinKapaciteti i transmetimit ndёrkufitar

Modeli

Ҫmimet e ekuilibrit pёr vendin Shkёmbimi i energjisё elektrike pёr vendin Prodhimi i çdo impjanti


Tё dhёnat e fluksit me ngarkesё, tё cilat

pёrfshijnё:

Vlerёsimin e gjendjes ekzistuese tё rrjetit tё en-•ergjisё elektrike nё Shqipёri, Republikёn ish-Ju-gosllave tё Maqedonisё, Malin e Zi dhe Serbinё,sё bashku me kuadrin rajonal.

Pёrcaktimin e tipologjisё sё rrjetit dhe rregjimet•pёr vitet 2015, 2020 dhe 2025, duke pёrdorurskenarё realistё pёr rritjen e kёrkesёs, zgjerimine prodhimit, fluksin e tranzitit, integrimin e BERdhe lidhjet HVDC.

Vlerёsimi i TTC/NTC ndёrmjet Shqipёrisё,

Republikёs ish-Jugosllave tё Maqedonisё, Malit tёZi dhe Serbisё nё tё gjitha drejtimet, pёr tё gjithatipet e skenarёve, duke ju referuar vitit tёpёrcaktuar si objektiv studimi dhe rregjimeve.

Vlerёsimi i humbjeve nё rrjetin e transmetimit me

dhe pa sasinё e energjisё tё prodhuar nga BER.

Grumbullimi it ё dhёnave pёr fluksin mengarkesё tё plotё

Nё procesin e grumbullimit tё tё dhёnave pёrstudimin e fluksit me ngarkesё tё plotё,pёrfaqёsuesit e tё katёr vendeve nё studimrishikuan dhe pёrditёsuan seritё e tё dhёnave, tёcilat pёrfshijnё:

Nivelin e kёrkesёs pёr rregjimet e rёna dakort

dhe shkёmbimin e energjisё nё vitet 2015, 2020dhe 2025 pёr tё dy regjimet karakteristike:

e mёrkura e tretё e janarit nё orёn 19.30 (piku

dimёror); dhe

e mёrkura e tretё e korrikut nё orёn 10.30 (piku

veror).

Listёn e impianteve tё reja prodhuese dhe

njёsitё prodhuese qё duhen mbyllur deri nё vitin2015, 2020 dhe 2025.

Listёn e elementeve tё reja nё rrjetin e

transmetimit.

Kufijtё e besueshmёrisё pёr transmetimin pёr tu

pёrdorur nё vlerёsimin e NTC.

Kёto tё dhёna do tё pёrdoren pёr tё pёrgatiturmodelet e rrjetit pёr vitet 2015, 2025 dhe 2025, tёcilat do tё pёrdoren nё analizat e fluksit mengarkesё tё plotё.

Kёrkesa

Vlerёsimi i kёrkesёs nё dy rregjimet karakteristike (emёrkura e tretё e janarit nё orёn 19.30 [pikudimёror]; dhe e mёrkura e tretё e korrikut nё orёn10.30 [piku veror]) nё vitet 2015, 2020 dhe 2025 dotё analizohet mbi bazёn e:

serisё online tё tё dhёnave tё ENTSO-E;

vlerёsimit tё skenarit dhe parashikimit tё ENTSO-E;

parashikimet e kёrkesёs pёr vendin; dhe

seritё e tё dhёnave tё konsulentёve tё

projekteve tё ngjashme nё rajonin e EJL.

Meqё nё analizat tona janё pёrdorur modelet eparashikimit tё rrjetit, kёrkesa pёrjashton humbjet etransmetimit dhe tё shpёrndarjes, si edhe konsumindhe pompimin e energjisё prej vetё impjantit tёprodhimit tё energjisё.

Metodologjia dhe modelimi i rrjetitMetodologjia e modelimit tё rrjetit pёrbёhet ngatre pjesё:

Analizat e gjendjes sё qёndrueshmёrisё dhe tё

kontigjencёs

Vlerёsimin e NTC

Pёrllogaritjen e humbjeve nё rrjetin e

transmetimit

Kёto pjesё janё paraqitur nё hollёsi nё nёnkapitulline mёposhtёm.

Analizat e gjendjes sё qёndrueshmёrisёdhe tё kontigjencёs

Pёr skenarёt e pёrcaktuar, ёshtё vlerёsuar fluksi ingarkesёs nё gjendje tё qёndrueshme dhe analiza ekontigjencёs (n-1). Kriteret e sigurisё janё bazuar nёngarkesёn e linjave dhe profilin e voltazhit, tё cilat dotё verifikohen pёr secilin prej skenarёve tё analizuar.

Analizat e fluksit tё ngarkesёs japin njё njohje mё tёthellё rreth cilёsisё sё rrjeteve tё transmetimit pёrskenarёt e shkёmbimit dhe pёr tё bёrё krahasiminndёrmjet konfigurimeve tё vёzhguara nё kushtet engarkesёs sё qёndrueshme dhe tё punёs (n-1).

Vlerёsimi i fluksit nё kushtet e ngarkesёs sё plotёёshtё hapi i parё pёr vlerёsimin e NTC dhe pёrfshinanalizat e mёposhtme:


Fluksin e ngarkesёs tё qёndrueshme AC

Vlerёsimin e sigurisё (n-1)

Analizёn e profileve tё voltazhit

Nё analizёn e profileve tё voltazhit, kufijtё e voltazhitjanё marrё sipas kodeve tё rrjeteve respektivekombёtare.

Duhet theksuar se nga pikёpamja e sigurisё janёvlerёsuar vetёm rrjetet e 400 kV dhe 220 kV. Kaedhe shumё BER tё rinj qё pritet tё lidhen me rrjeteme voltazh mё tё ulёt, tё cilat mund tё shkaktojnёprobleme nё rrjetet 110 kV ose me voltazh mё tёulёt, por kjo duhet zgjidhur me anё tё planeve pёrrrjetet e transmetimit nё nivel kombёtar.

Vlerёsimi i kapacitetit tё transferimit neto

TTC dhe NTC janё vlerёsuar midis Shqipёrisё,Republikёs ish-Jugosllave tё Maqedonisё, Malit tё Zidhe Serbisё, si edhe midis kёtyre vendeve dhefqinjёve tё tyre, nё tё gjitha drejtimet, pёr tё gjithatipet e skenarёve dhe pёr secilin vit dhe regjim tёpёrcaktuar pёr tu studiuar. Vlerёsimi pёrfundimtarёshtё bёrё edhe pёr vlerat shtesё tё TTC/NTC sirezultat i lidhjeve tё reja tё interkonjeksionit dhefuqizimit tё rrugёve kryesore tё tranzitit tё energjisё.

Ёshtё e rёndёsishme tё shёnohet se TTC, NTC,shkёmbimi sipas rastit (base case exchange BCE),kapacitetet ekzistuese tё sotme (already allocatedcapacity AAC) dhe kapaciteti ekzistues i transferimit(available transfer capacity ATC) janё vlerat eprogrameve tё shkёmbimit; kёto nuk janё fluks fizikdhe, nё pёrgjithёsi ndryshojnё nga flukset fizike nёlinjat e interkonjeksionit (pёrveç rasteve tё veçantatё funksionimit radial).

Zgjidhja e kёtij modeli, i ashtuquajtur base case,ёshtё edhe fillimi i procesit tё pёrllogaritjeve. Kymodel pёrmban programet e shkёmbimit ndёrmjetOST-ve dhe zonave tё kontrollit. Kёto janёtransaksione tё ndryshme, qё mund tё ndodhin nёmomente tё parashikuara, sipas vёzhgimeve tёkryera nё tё shkuarёn.

Me afrimin e ekzekutimit tё programit, vlera TTCmund tё ndryshojё (rritet apo zvogёlohet) si rezultati njohurive mё tё sakta pёr planin e punёs nёimpiantet e prodhimit, ngarkesёs, tipologjisё sёrrjetit dhe disponueshmёrisё sё linjave.

Pёrcaktimet e pёrgjithshme tё kapaciteteve tёtransferimit (TTC, NTC) dhe procedurat pёr

vlerёsimin e tyre janё pёrdorur sipas ENTSO-E, dhepёrvojёs sё specialistёve nё grupin e punёs tёrajonit tё EJL.

SHKёMBiMi SiPAS rAStit

Nё kёtё rast, pёr çdo çift tё dhёnё zonash kontrollifqinje A dhe B, kapacitetet e tё cilave duhenllogaritur, ekziston njё program global ishkёmbimit i njohur si shkёmbimi sipas rastit(base case exchange BCE). BCE-tё janё vlerat eprogramuara (tё kontraktuara) sipas modelit base case.

SHKёMBiMi SHtESё MAKSiMAL (ΔEMAx)

Programi pёr shkёmbimin shtesё maksimal (mbivlerёn e BCE) qё respekton standartet e sigurisёshёnohet me ΔEmax. Njё program shtesё shkёmbimizbatohet duke ulur prodhimin nё zonёn A, dhe dukee rritur prodhimin nё tё njёtёn kohё nё zonёn B.

KAPACitEti i PёrgJitHSHёM i trAnSFEriMit

TTC ёshtё program i shkёmbimit maksimal midisdy zonave, nё pёrputhje me standartet e sigurisёsё funksionimit, tё zbatueshme pёr çdo sistem,nёse njihen me saktёsi dhe qё mё parё, kushtet errjetit nё tё ardhmen, prodhimi dhe gjendja e ngarkesёs.

TTC = BCE + ΔEmax

KuFiJtё E BESuESHMёriSё nё trAnSMiSSion(trAnSMiSSion rELiABiLity MArgin - trM)

TRM janё kufijtё e sigurisё qё marrin nё konsideratёpasiguritё nё vlerat e pёrllogaritura tё TTC, tё cilatmund tё vijnё prej:

shmangieve tё paqёllimshme nё fluksin fizik

gjatё operacioneve, si rezultat i funksionimit fiziktё kontrollit tё frekuencёs sё ngarkesёs (LFC);

shkёmbimet nё kushtet e emergjencёs midis

OSTve, kryesisht nё kushtet e gjendjes sёpabalancuar nё kohё reale; dhe

pasaktёsive, pёr shembull nё grumbullimin e tё

dhёnave dhe kryerjen e matjeve.

Nё studimin e tanishёm, vlera e TRM e pёrdorurёshtё sipas tё dhёnave tё grumbulluara pёr fluksine ngarkesёs, tё dёrguara nga OST-tё.

KAPACitEti i trAnSFEriMit nEto

NTC ёshtё programi shkёmbimit maksimal midisdy zonave nё pёrputhje me standartet e sigurisё tёzbatuara nё tё dy zonat, duke marrё nёkonsideratё pasiguritё teknike tё kushteve tё rrjetitnё tё ardhmen.

NTC = TTC-TRM

Humbjet nё rrjetin e transmetimit

Vlerёsimi i humbjeve tё energjisё elektrike ёshtёbazuar nё ekuivalenten e kohёzgjatjes sё humbjevenё periudhat e pikut dimёror dhe tё pikut veror. Kjomёnyrё trajtimi merr nё konsideratё se ndikimi ihumbjeve mund tё jetё i ndryshёm nё kёto dyregjime, duke nёnkuptuar se humbjet vjetore mundtё pёrcaktohen me mё shumё saktёsi.

Vlerёsimi i humbjeve tё energjisё elektrike bazohetnё ekuivalenten e kohёzgjatjes sё maksimumit tёhumbjeve. Metoda e pёrdorur pёr tё pёrcaktuarkёtё ekuivalente tё kohёzgjatjes kёrkon dyparametra si tё dhёnat bazё: kёrkesёn maksimaledhe faktorin e ngarkesёs. Kёta dy parametra janёmarrё nga analiza e diagramёs sё kohёzgjatjes sё

ngarkesёs tё vitit tё analizuar pёr sistemin eenergjisё nё njё vend tё dhёnё.

Humbjet vjetore janё llogaritur bazuar nё humbjet errjetit nё MW tё llogaritura pёr tё dy regjimet eanalizuara — pikun dimёror dhe pikun veror — dheekuivalenten e kohёzgjatjes sё ngarkesёs pёrngarkesat respektive nё kёto dy regjime. Pasllogaritjes sё ekuivalentes sё kohёzgjatjes sёhumbjeve maksimale pёr periudhёn respektive,humbjet vjetore nё rrjetin e transmetimit (GWh)llogariten duke shumёzuar kёtё vlerё me humbjet eenergjisё (MW):

- humbje aktive tё energjisё nё MW nё regjimine dhёnё i

- ekuivalenti i kohёzgjatjes nё orё pёr ngarkesёnrespektive nё regjimin i



Shqipёrinё

Mbёshtetje pёr Zvogёlimin e Shkarkimevetё Karbonit nё Evropёn Juglindore (SlED)

Alb

An

iAA

lb

modelimi p ёr dekarbonizimin nё sektorin e energjis ё...

Documents