modül 17 – maddi duran varlıklardenetimnet.net › userfiles › documents › modul17.pdf ·...

53
IFRS Vakfı: IFRS ® for SMEs Eğitim Materyali Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Upload: others

Post on 29-Jun-2020

15 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

IFRS Vakfı: IFRS® for SMEs Eğitim Materyali

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

IFRS Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs

including the full text ofSection 17 Property, Plant and Equipment

of the International Financial Reporting Standard (IFRS)for Small and Medium-sized Entities (SMEs)

issued by the International Accounting Standards Board on 9 July 2009

with extensive explanations, self-assessment questions and case studies

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

United Kingdom

Telephone: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

Email:[email protected]

Publications Telephone: +44 (0)20 7332 2730Publications Fax: +44 (0)20 7332 2749

Publications Email: [email protected]: www.ifrs.org

IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs

including the full text ofSection 17 Property, Plant and Equipment

of the International Financial Reporting Standard (IFRS)for Small and Medium-sized Entities (SMEs)

issued by the International Accounting Standards Board on 9 July 2009

with extensive explanations, self-assessment questions and case studies

International Accounting Standards Committee Foundation®30 Cannon Street

London EC4M 6XHUnited Kingdom

Telephone: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

Email: [email protected] Telephone: +44 (0)20 7332 2730

Publications Fax: +44 (0)20 7332 2749Publications Email: [email protected]

Web: www.iasb.org

This training material has been prepared by IFRS Foundation education staff. It has not been approved by the International Accounting Standards Board (IASB). The training material is designed to assist those training others to implement and consistently apply the IFRS for SMEs. For more information about the IFRS education initiative visithttp://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | United KingdomTelephone: +44 (0)20 7246 6410 | Fax: +44 (0)20 7246 6411Email: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Copyright © 2010 IFRS Foundation®

Right of use

Although the IFRS Foundation encourages you to use this training material, as a whole or in part, for educational purposes, you must do so in accordance with the copyright terms below.

Please note that the use of this module of training material is not subject to the payment of a fee.

Copyright notice

All rights, including copyright, in the content of this module of training material are owned or controlled by the IFRS Foundation.

Unless you are reproducing the training module in whole or in part to be used in a stand-alone document, you must not use or reproduce, or allow anyone else to use or reproduce, any trade marks that appear on or in the training material. For the avoidance of any doubt, you must not use or reproduce any trade mark that appears on or in the training material if you are using all or part of the training materials to incorporate into your own documentation. These trade marks include, but are not limited to, the IFRS Foundation and IASB names and logos.

When you copy any extract, in whole or in part, from a module of the IFRS Foundation training material, you must ensure that your documentation includes a copyright acknowledgement that the IFRS Foundation is the source of your training material. You must ensure that any extract you are copying from the IFRS Foundation training material is reproduced accurately and is not used in a misleading context. Any other proposed use of the IFRS Foundation training materials will require a licence in writing.

Please address publication and copyright matters to:IFRS Foundation Publications Department30 Cannon Street London EC4M 6XH United KingdomTelephone: +44 (0)20 7332 2730 Fax: +44 (0)20 7332 2749Email: [email protected] Web: www.ifrs.org

The IFRS Foundation, the authors and the publishers do not accept responsibility for loss caused to any person who acts or refrains from acting in reliance on the material in this publication, whether such loss is caused by negligence or otherwise.

The Turkish translation of the Training Material for the IFRS® for SMEs contained in this publication has not been approved by a review committee appointed by the IFRS Foundation. The Turkish translation is copyright of the IFRS Foundation.

The IFRS Foundation logo, the IASB logo, the IFRS for SMEs logo, the ‘Hexagon Device’, ‘IFRS Foundation’, ‘eIFRS’,‘IAS’, ‘IASB’, ‘IASC Foundation’, ‘IASCF’, ‘IFRS for SMEs’, ‘IASs’, ‘IFRS’, ‘IFRSs’, ‘International Accounting Standards’and ‘International Financial Reporting Standards’ are Trade Marks of the IFRS Foundation.

IFRS Vakfı: IFRS® for SME Eğitim Materyali

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu’nun 9 Temmuz 2009 tarihinde yayımlamış olduğu

Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (SMEs) için Uluslararası Finansal Raporlama Standardı (IFRS)’nın

Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar’ın tam metni ile

genişletilmiş açıklamalar, değerlendirme soruları ve vaka çalışmaları içermektedir.

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

İngiltere

Telefon: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

E-posta:[email protected]

Yayınlar Dept. Telefon: +44 (0)20 7332 2730Yayınlar Dept. Fax: +44 (0)20 7332 2749

Yayınlar Dept. E-posta: [email protected]: www.ifrs.org

IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs

including the full text ofSection 17 Property, Plant and Equipment

of the International Financial Reporting Standard (IFRS)for Small and Medium-sized Entities (SMEs)

issued by the International Accounting Standards Board on 9 July 2009

with extensive explanations, self-assessment questions and case studies

International Accounting Standards Committee Foundation®30 Cannon Street

London EC4M 6XHUnited Kingdom

Telephone: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

Email: [email protected] Telephone: +44 (0)20 7332 2730

Publications Fax: +44 (0)20 7332 2749Publications Email: [email protected]

Web: www.iasb.org

Bu eğitim materyali IFRS Vakfı eğitim personeli tarafından hazırlanmıştır. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından onaylanmamıştır. Eğitim materyali, IFRS for SMEs’i devamlı olarak uygulayacak kullanıcılara eğitim verelere yardımcı olmak için tasarlanmıştır. IFRS eğitim girişimi hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki web sayfasını ziyaret ediniz:http://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | İngiltereTelefon: +44 (0)20 7246 6410 | Faks: +44 (0)20 7246 6411E-posta: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Telif Hakkı © IFRS Foundation®

Kullanım Hakkı

IFRS Vakfı bu eğitim materyalinin kısmen ya da tamamen kullanımını teşvik etse de, aşağıda verilen telif hakkı koşulları uyarınca kullanılması gerekmektedir.

Bu eğitim materyali modülünün kullanılması herhangi bir ücret ödemesine tabi değildir.

Telif hakkı bildirimi

Telif hakkı da dahil bu eğitim materyali modülü kapsamındaki tüm haklar IFRS Vakfına ait olup, yine IFRS Vakfı tarafından kontrol edilmektedir.

Eğitim modülü bağımsız bir belgede kullanılacak şekilde tamamen veya kısmen çoğaltılmadıkça, kullanılamaz veya çoğaltılamaz, üçüncü kişilerin kullanmasına veya çoğaltmasına, üzerindeki ve eğitim materyalindeki ticari markaların gösterilmesine izin verilemez. Şüpheye mahal vermemek için, eğitim materyallerinin tamamını veya bir kısmını kendi belgelerinizin bir parçası olarak kullanacaksanız üzerinde veya eğitim materyalinde yer alan herhangi bir ticari markayı kullanamaz ve çoğaltamazsınız. Bu ticari markalar IFRS Vakfı ve IASB adları ve logolarını kapsamakta olup bunlarla kısıtlı değildir.

IFRS Vakfı eğitim materyali modülünün tamamı ve bir kısmından alıntı yapmanız durumunda, belgelerinizin eğitim materyali modülünüzün kaynağının IFRS Vakfı olduğuna ilişkin bir telif hakkı onayı içermesini temin etmeniz gerekecektir. IFRS Vakfı eğitim materyalinden kopyalayacağınız herhangi bir alıntının doğru bir şekilde çoğaltıldığından ve yanıltıcı bir bağlamda kullanılmadığından emin olmanız gerekmektedir. IFRS Vakfı eğitim materyalleri için önerilecek herhangi bir diğer kullanım yazılı lisans gerektirmektedir.

Lütfen yayınlar ve telif hakkı ile ilgili konuları aşağıdaki adrese bildiriniz:IFRS Vakfı Yayın Departmanı 30 Cannon Street, Londra, EC4M 6XH, İngiltere Telefon: +44 (0)20 7332 2730 Faks: +44 (0)20 7332 7249E-posta: [email protected] Web: www.ifrs.org

Bu zarar ihmalden veya diğer nedenlerden kaynaklansın veya kaynaklanmasın, IFRS Vakfı, yazarlar ve yayıncılar bu yayında yer alan materyale dayalı olarak hareket eden veya hareket etmekten kaçınan herhangi bir şahsa yönelik zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmez.

Bu yayında yer alan KOBİ’ler için IFRS® Eğitim Materyalinin Türkçe tercümesi IFRS Vakfı tarafından atanmış bir inceleme komitesi tarafından onaylanmıştır. Türkçe tercümesinin telif hakları IFRS Vakfına aittir.

IASB logosu/ IFRS Vakfı logosu/’Altıgen Aygıt’, IFRS Vakfı Eğitim logosu, IFRS vakfı, eIFRS, IAS, IASB, IFRS Vakfı Eğitimi, IASs, IFRIC, IFRS, IFRSs, International Accounting Standards- UIuslararası Muhasebe Standartları, International Financial Reporting Standards-UIuslararası Finansal Raporlama Standartları ve SIC IFRS Vakfının ticari markalarıdır.

ivIASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

İçindekiler

GİRİŞ Öğrenim çıktıları IFRS for SMEs Hükümlere giriş HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER Bu bölümün kapsamı Muhasebeleştirme Muhasebeleştirmede ölçüm İlk muhasebeleştirme sonrası ölçüm Amortisman Amortismana tabi tutar ve amortisman dönemi Amortisman yöntemi Değer düşüklüğü Finansal durum tablosu dışı bırakma Açıklamalar ÖNEMLİ TAHMİNLER VE DİĞER DEĞERLENDİRMELER TAM SET IFRS’LER İLE KARŞILAŞTIRMA BİLGİNİZİ TEST EDİN BİLGİNİZİ UYGULAYIN Vaka çalışması 1 Vaka çalışması 1’in cevabı Vaka çalışması 2 Vaka çalışması 2’nin cevabı

11223368121314182021242933344040414345

1IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

GİRİŞBu modül maddi duran varlıkların IFRS for SMEs’in Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar uyarınca muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına odaklanmaktadır. Bu modül, modül kullanıcısına IFRS for SMEs’i tanıtmakta, KOBİ’lerin tanımında rehberlik etmekte, örnekleri kullanarak ve bir işletmenin kamuya hesap verme yükümlülüğü olup olmadığının belirlenmesinde gerekli olan önemli yorumları göstererek kullanıcının Standarda ilişkin hüküm anlayışını geliştirmektedir. Ayrıca bu modül, kullanıcının hükümlerin anlamasını test etmek geliştirilen soruları ve maddi duran varlıkların IFRS for SMEs’e uygun olarak muhasebe yapma becerisini geliştirmek amacıyla olay çalışmalar içermektedir.

Öğrenme çıktılarıBu modülün başarılı bir şekilde tamamlanmasıyla IFRS for SMEs uyarınca maddi duran varlıklara ilişkin finansal raporlanma hükümlerini bileceksiniz. Ayrıca bu bilginin gerçek dünyadaki uygulaması açısından simule eden olay çalışmanın tamamlanmasıyla, IFRS for SMEs uyarınca maddi duran varlıkların muhasebesini yapma becerinizi geliştirebileceksiniz. Özellikle, IFRS for SMEs bağlamında aşağıdakileri yerine getirebileceksiniz:

Maddi duran varlıkları işletmenin diğer varlıklarından ayırmayı••

Maddi duran varlıkların finansal tablolara ne zaman yansıtılacağını••

Maddi duran varlıkları ilk ve sonraki muhasebeleştirmede ölçmeyi••

Maddi duran varlıklar kalemlerini finansal tablolarda sunmayı••

Bir maddi duran varlık kaleminin ne zaman finansal durum tablosu dışı bırakıldığını veya başka ••bir varlık grubuna (sınıflandırmasına) devredileceğini ve finansal durum tablosu dışı bırakma veya devir işleminin muhasebeleştirilmesi

Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesinde zorunlu olan önemli değerlendirmelere ilişkin ••bir anlayışın gösterilmesi.

Bu eğitim materyali IASC Vakfı eğitim uzmanları tarafından hazırlanmış olup Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB)’nun resmi görüşünü yansıtmamaktadır. Temmuz 2009’da IASB tarafından yayımlanan IFRS for SMEs’de küçük ve orta büyüklükteki işletmelerce (KOBİ’lerce) uygulanabilecek muhasebe hükümleri yer almaktadır.

2IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

IFRS for SMEsIFRS for SMEs’in kamuya hesap verme yükümlülüğü bulunmayan işletmelerin genel amaçlı finansal tabloların8a uygulanması amaçlanmaktadır (bakınız: Bölüm 1 Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler).

IFRS for SMEs zorunlu hükümleri ve kendisiyle yayımlanan (zorunlu olmayan) diğer materyalleri içermektedir.

Zorunlu olmayan materyal aşağıdakileri içermektedir:

IFRS for SMEs•• ’e genel bir giriş yapan ve amacını, yapısını ve yetkisini açıklayan bir önsöz.

Açıklayıcı finansal tablolar ve bir açıklama kontrol listesini içeren uygulama kılavuzu.••

IASB’nin •• IFRS for SMEs’e son halini vermede temel aldığı düşünceleri özetleyen Karar Gerekçeleri

IFRS for SMEs•• ’in yayımlanmasında hemfikir olmayan IASB üyelerinin muhalif görüşleri.

IFRS for SMEs’de, Sözlük zorunlu hükümlerin bir parçasıdır.

IFRS for SMEs’de Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar, Bölüm 22 Borçlar ve Özkaynak ile Bölüm 23 Hasılat’da ekler yer almaktadır. Söz konusu ekler zorunlu olmayan rehberlerdir.

Hükümlere girişKüçük veya orta büyüklükteki bir işletmenin genel amaçlı finansal tablolarının amacı, geniş bir kullanıcı kitlesinin ekonomik karar alma sürecinde yararlı olan işletmenin finansal durumu, performansı ve nakit akışları hakkında bilgi sağlamaktır. Söz konusu kullanıcı kitlesinin kendi özel bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde raporlar talep etme imkanı bulunmamaktadırlar. Bölüm 17’nin amacı maddi duran varlıkların muhasebe yöntemlerini tanımlamak, böylece finansal tablo kullanıcılarına bir işletmenin maddi duran varlıkları ve bu yatırımlardaki değişimler hakkında bilgi sağlayabilmektir. Ortaya çıkan temel konular, varlıkların muhasebeleştirilmesi, defter değerleri ile amortisman giderlerinin belirlenmesi ve söz konusu varlıklara ilişkin değer düşüklüğü zararlarının muhasebeleştirilmesidir.

Bu bölüm, maddi duran varlıkların, ilk muhasebeleştirmede maliyeti üzerinden ve sonrabirikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararı düşülmüş maliyeti üzerinden muhasebeleştirilmesini zorunlu tutmaktadır.

Bir maddi duran varlık kalemi, yararlı ömrü boyunca amortismana tabi tutulmaktadır. Amortismana tabi tutar, varlığın yararlı ömrü sonunda beklenen kalıntı değeri dikkate almaktadır. Beklentilerde önemli bir değişikliğe ilişkin bir gösterge bulunması durumunda kalıntı değer, amortisman yöntemi ve amortisman oranı son yıllık raporlama tarihinden itibaren gözden geçirilir. Ayrıca, bir işletme her raporlama tarihinde herhangi bir maddi duran varlığın değer düşüklüğüne uğramasına (yani defter değerinin tahmini satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değeri aşmasına) ilişkin bir göstergenin bulunup bulunmadığını değerlendirmelidir. Böyle bir göstergenin bulunması durumunda söz konusu maddi duran varlık kalemi değer düşüklüğü testine tabi tutulmalıdır.

Bir maddi duran varlık kalemi elden çıkarıldığında, oluşan kazanç ya da kayıp, kâr veya zararda gösterilir.

3IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Bu bölümün kapsamı17.1 Bu bölüm maddi duran varlıkların ve gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya

katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülemeyen yatırım amaçlı gayrimenkullerin muhasebeleştirilmesi amacıyla uygulanır. Bölüm 16 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülebilen yatırım amaçlı gayrimenkullere uygulanır.

Notlar Yatırım amaçlı gayrimenkul, sahibi veya kiracısı tarafından finansal kiralama yoluyla

kira geliri veya sermaye kazancı ya da her ikisini birden elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkuldur (arsa veya bina veya binanın bir kısmı ya da her ikisidir) (bakınız: Bölüm 16). Ancak, gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülemeyen yatırım amaçlı gayrimenkuller Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar hükümlerine uygun olarak muhasebeleştirilir.

Yatırım amaçlı gayrimenkul işletme tarafından elde tutulan diğer varlıklardan büyük ölçüde bağımsız nakit akışı yaratır. Bu durum yatırım amaçlı gayrimenkulleri sahibi tarafından kullanılan gayrimenkullerden ayırmaktadır. Mal veya hizmet üretimi ya da tedariki (veya gayrimenkulun idari amaçlar için kullanılması) sadece gayrimenkullerle değil, üretim veya tedarik sürecinde kullanılan diğer varlıklarla da ilişkilendirilebilen nakit akışları yaratır.

Bir gayrimenkulun, yatırım amaçlı gayrimenkul niteliği taşıyıp taşımadığını belirlemek için bazı durumlarda değerlendirme yapılması gerekebilmektedir. Örneğin, bir işletme elinde tuttuğu gayrimenkulun kiracılarına yan hizmetler sunduğunda, hizmetlerin anlaşmanın genel çerçevesi içinde önemsiz olması durumunda gayrimenkulu yatırım amaçlı gayrimenkul olarak değerlendirir.

IFRS for SMEs, hangi amaçla kullanılacağına karar verilmeden elde tutulan arsaların nasıl sınıflandırılacağını açıkça belirtmemektedir. İşletme, hangi amaçla kullanılacağına karar verilmeden edinilen arsalara ilişkin muhasebe politikası geliştirirken tam set IFRS’lerin hükümlerine (zorunlu olmadığı halde) başvurabilir (bakınız: IFRS for SMEs’in 10.6 paragrafı). IAS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standardı, hangi amaçla kullanılacağına karar verilmeden edinilen arsaların yatırım amaçlı gayrimenkul olarak sınıflandırılacağını açıkça

HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER

IFRS for SMEs’in Maddi Duran Varlıklar başlıklı 17 nci Bölümünün içeriği aşağıda açıklanmaktadır ve gri tonda gölgelendirilmiştir. IFRS for SMEs’in Sözlük kısmında tanımlanan terimler ayrıca hükümlerin bir parçasıdır. Söz konusu terimler Bölüm 17’de ilk yer aldıklarında kalın yazılmıştır. IASC Vakfı eğitim uzmanlarının örnekleri ve notları gölgelendirilmemiştir. IASC Vakfı uzmanlarının diğer ek notları kalın italik şekilde köşeli parantezde yer almaktadır. Uzmanlarca yapılan bu eklentiler IFRS for SMEs’in bir parçası olmamakla birlikte, IASB’nin resmi görüşünü yansıtmamaktadır.

4IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

belirtmektedir (bakınız: IAS 40 8(b) paragrafı). Standardın bu şekilde sınıflandırmasının nedeni ise bu tür arsaların stoklara alınması veya sahibi tarafından kullanılan gayrimenkul olarak geliştirilmesi için ileride verilecek kararın bir yatırım kararı niteliğinde olmasıdır (bakınız: IAS 40’a ilişkin Karar Gerekçeleri’nin B67(b)(ii) paragrafı).

17.2 Maddi duran varlıklar:

(a) Mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve

Birden fazla dönemde kullanımı öngörülen fiziki varlıklardır. (b)

Örnekler – maddi duran varlık kalemleriÖr 1 Bir işletme içinde mamullerini ürettiği bir fabrikaya sahiptir.

Bu bina bir maddi duran varlık kalemi olarak sınıflandırılır. Birden fazla raporlama döneminde kullanılması öngörülen ve malların üretiminde kullanılan fiziki bir varlıktır.

Ör 2 Bir işletme yönetim personeli tarafından kullanılan bir binaya sahiptir.

Bu bina bir maddi duran varlık kalemi olarak sınıflandırılır. Birden fazla raporlama döneminde kullanılması öngörülen ve idari amaçlar çerçevesinde kullanılan fiziki bir varlıktır.

Ör 3 Bir işletme (ana ortaklık) bağlı ortaklığından faaliyet kiralaması yoluyla kira geliri elde etmek için bir binayı muhafaza etmektedir. Bağlı ortaklık binayı ürünleri için perkande satış yeri olarak kullanmaktadır.

Bağlı ortaklığın konsolide finansal tablolarında bu bina maddi duran varlık olarak sınıflandılır. Konsolide finansal tablolar ana ortaklığı ve bağlı ortaklığını tek bir işletme gibi sunmaktadır. Konsolide edilen işletme, binayı malların üretimi için birden fazla raporlama döneminde kullanmaktadır.

Ana ortaklığın bireysel finansal tablolarında (hazırlandıysa, bakınız: 9.24 paragrafı) bu bina yatırım amaçlı bir gayrimenkul olarak sınıflandırılır (bakınız: 16.2 paragrafı) ve 16. Bölüm Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller uyarınca muhasebeleştirilir. Söz konusu gayrimenkul kira geliri elde etmek amacıyla elde tutulmaktadır. Fakat yatırım amaçlı gayrimenkulun gerçeğe uygun değerinin aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülememesi durumunda bağlı ortaklık gayrimenkulu 17. Bölüm uyarınca maddi duran varlık olarak muhasebeleştirir (bakınız: 17.1 paragrafı).

Ör 4 Bir işletme motorlu araçlar filosuna sahiptir. Araçlar satış personeli tarafından görevlerini yerini getirirken kullanılmaktadır.

Motorlu araçlar maddi duran varlık olarak sınıflandırılır. Araçlar malların arzında birden fazla raporlama döneminde kullanılan fiziki varlıklardır.

5IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Ör 5 Bir işletme baş mali işler görevlisinin şahsi kullanımı ve kendi işleri için tahsis edilen bir motorlu araca sahiptir.

Motorlu araç bir maddi duran varlık olarak sınıflandırılır. İşletmenin idaresinde birden fazla raporlama döneminde kullanılan bir fiziki varlıktır.

Ör 6 Bir işletme birlikte ödeme yapmak suretiyle mevcut bir binayı ve üzerinde binanın bulunduğu arsanın 100 yıllık kullanım hakkından kalan 80 yıllık hakkı satın almıştır (bu ülkede arazinin mülkiyetine sahip olmak mümkün değildir). Bina idari personelin kullanımına tahsis edilmiştir.

Alım fiyatı, nisbi gerçeğe uygun değere göre arsa kullanım hakkı ve bina arasında ayrılır. Arsa kullanım hakkı Bölüm 20 uyarınca bir faaliyet kiralaması olarak muhasebeleştirilir (bakınız: örnek 9) ve bina Bölüm 17 uyarınca maddi duran varlık olarak muhasebeleştirilir.

17.3 Aşağıdakiler maddi duran varlıklara dâhil değildir:

(a) Tarımsal faaliyetlerle ilgili canlı varlıklar (bakınız: Bölüm 34 Özellikli Faaliyetler), ve

(b) Petrol, doğal gaz ve benzer nitelikli yenilenebilir olmayan kaynaklar gibi madenler üzerindeki haklar ve madeni kaynaklar.

Notlar Maddi duran varlıklar ayrıca işletmenin olağan faaliyetlerinde satılmak için elde tutulan

varlıkları, böyle bir satış için üretim aşamasında olan varlıkları ve üretim aşamasında ya da hizmetlerin sunumunda kullanmak üzere ilk madde veya malzeme şeklinde elde tutulan varlıkları kapsamamaktadır. Bu tür varlıklar stok niteliğindedir (bakınız: Bölüm 13 Stoklar).

Maddi olmayan duran varlıklar, maddi duran varlıklar kalemlerini oluşturmaz. Maddi olmayan duran varlıklar Bölüm 18 Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar uyarınca muhasebeleştirilir.

Örnekler – maddi duran varlık olmayan kalemlerÖr 7 Bir işletme bir büyükbaş hayvan sürüsüne sahiptir. Söz konusu sürü, işletmenin çiftlik

hayvancılığı tarımsal faaliyetini oluşturmaktadır. İşletme ayrıca, sürüye yem taşımak amacı ile bir traktör ve römorka sahiptir.

Sürü maddi duran varlık tanımına uysa da – sürü maddi varlıktır ve birden fazla raporlama döneminde buzağıların üretilmesinde kullanılmaktadır – 34.2 paragraf uyarınca bu varlıklar canlı varlıklar olarak muhasebeleştirilmektedirler. Bunlar Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar kapsamı dışındadır.

6IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Traktör ve römork maddi duran varlık olarak sınıflandırılır. Bunlar birden fazla raporlama döneminde malların arzında kullanılan fiziki varlıklardır. Traktör ve römork canlı varlık değildir (34.2 paragrafı bunlara uygulanmaz).

Ör 8 Bir işletme büyük bir şehirde taksi işletmek için bir plaka edinmiştir.

Taksi plakası bir maddi duran varlık değil, maddi olmayan duran varlıktır (bakınız: Bölüm 18 Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar).

Ör 9 Bir işletme üzerinde bir bina inşa etmeyi düşündüğü bir arsayı 100 yıllığına kullanma hakkı için devlete ödemede bulunmaktadır (bu ülkede arazi mülkiyetine sahip olmak mümkün değildir).

Devlete yapılan ödeme bir kiralama işlemine ilişkin peşin ödeme (peşin ödenen gider) olarak değerlendirilmektedir. Kiralama işlemi bir faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılmaktadır (çünkü bu işlem sahiplikle ilgili tüm risk ve getirileri tamamıyla devretmemektedir). Faaliyet kiralaması, yatırım amaçlı gayrimenkul olarak sınıflandırılan ve 16.3 paragrafının hükümlerinin uygulandığı özel durum dışında Bölüm 20 Kiralama İşlemleri uyarınca muhasbeleştirilir.

Muhasebeleştirme

17.4 Bir maddi duran varlık kaleminin finansal tablolara yansıtılıp yansıtılmamasının belirlenmesinde paragraf 2.27’deki muhasebeleştirme kriterleri uygulanır. Bu yüzden, maddi duran varlıklar sadece ve sadece aşağıdaki koşulların oluşması durumunda varlık olarak finansal tablolara yansıtılır:

(a) İlgili kaleme ilişkin gelecekteki ekonomik yararların işletmeye aktarılmasının muhtemel olması ve

(b) İlgili kalemin maliyetinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi.

17.5 Yedek parça ve bakım malzemeleri genel olarak stoklarda izlenir ve kullanıldıklarında kâr veya zarara yansıtılır. Ancak, işletmenin bir dönemden fazla kullanmayı beklediği önemli yedek parça ve yedek malzemeler maddi duran varlık olarak değerlendirilir. Aynı şekilde, eğer yedek parça ve bakım malzemeleri sadece bir maddi duran varlık kalemiyle ilişkili olarak kullanılabiliyorsa, maddi duran varlık olarak dikkate alınır.

Örnekler – yedek parça ve bakım malzemeleriÖr 10 Bir işletme kimyasal ürünler üretmektedir. İşletme fabrikanın bakım şartlarına özgü özel

bakım malzemesi kullanarak üretim fabrikasına bakım yapmaktadır.

7IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Söz konusu bakım malzemesi maddi duran varlık olarak sınıflandırılır. Malzeme sadece işletmenin tesisiyle ilişkili olarak kullanılabilmektedir ve birden fazla muhasebe döneminde kullanılması beklenmektedir.

Ör 11 Bir işletme kimyasal ürünler üretmektedir. İşletme yerel bir hırdavat dükkanından edindiği düşük değerli sıradan aletleri kullanarak üretim fabrikasına bakım yapmaktadır.

Bakım aletleri maddi duran varlık değildir. Bunlar stok nitelinğindedir (bakınız: 13. Bölüm Stoklar).

Ör 12 Bir özel hastane iki özdeş yedek jeneratör taktırmıştır. Ulusal elektirik şebesinin arzı kesintiye uğradığında birinci yedek jeneratör elektrik sağlamaktadır. Ulusal elektrik şebekesinin arzı kesintiye uğradığında beklenmeyen bir olay nedeniyle birinci jeneratör elektrik sağlayamadığında ikinci yedek jeneratör devreye girmektedir.

Her iki yedek jeneratör maddi duran varlıktır. Hazır olarak yedekte bekleyen cihazın, her ne kadar düzensiz bir şekilde olsa da birden fazla muhasebe döneminde kullanımı öngörülmektedir.

17.6 Bazı maddi duran varlık kalemlerinin parçalarının düzenli aralıklarla yenilenmesi gerekebilir (örneğin, bir binanın çatısı). Eğer bir maddi duran varlık kaleminin yenilenen parçasının işletmeye gelecekte yarar getirmesi bekleniyorsa, söz konusu parça ile ilgili maliyet oluştuğunda, bu kaleme ilişkin parçanın yenileme maliyeti ilgili maddi duran varlık kaleminin defter değerine eklenir. Yenilenen parçaların defter değeri, 17.27-17.30 paragraflarında yer alan hükümler uyarınca finansal durum tablosu dışı bırakılır. Paragraf 17.16 uyarınca bir maddi duran varlık kaleminin önemli parçaları ekonomik faydaların tüketiminde önemli ölçüde farklı modellere sahipse, varlığın başlangıç maliyeti varlığın önemli parçalarına dağıtılır ve her bir parça kendi faydalı ömrü boyunca ayrı olarak amortismana tabi tutulur.

Örnek – yenilenen parçalarÖr 13 Tarım kimyasalı üreten bir işletmenin altı aylık aralıklarla kontrol edilen kimyasal

işleme fabrikası için yıpranmaya karşı koruyucu kaplama yapması gerekmektedir. Yapılan kontrol sonucunda kaplamada bir hasar ortaya çıkması durumunda, işletmenin derhal kaplamayı yenilemesi gerekmektedir. Tecrübe göstermiştir ki, kaplamaların ortalama olarak her dört yılda bir yenilenmesi gerekmektedir. İşletme kaplamayı normal amortisman yöntemine göre sıfır kalntı değerle dört yıllık beklenen faydalı ömrü boyunca itfa etmektedir. Fabrikanın diğer kısımları doğrusal amortisman yöntemine göre yirmı yıllık beklenen faydalı ömrü boyunca itfa edilmektedir.

Cari dönemde yapılan bir kontrol sonucunda defter değeri 100,000PB(1) olan üç yıllık bir kaplamanın hasara uğradığı ortaya çıkmıştır. Kaplama derhal 420,000PB maliyetle yenilenmiştir.

(1) Bu modülde tüm örneklerde parasal tutarlar ‘para birimi (PB)’ şeklinde gösterilmiştir.

8IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

İşletme yenilenen kaplamayı muhasebeleştirmek için 420,000PB’yi bir varlık – maddi duran varlık - olarak kaydetmelidir. Yeni kaplama (varlık) öngörülen dört yıllık faydalı ömrü boyunca eşit olarak kâr veya zararda gider (amortisman) olarak muhasebeleştirilecektir.

İşletme cari raporlama döneminde (yani eski kaplama çıkarıldığı dönemde) hasara uğrayan kaplamanın finansal durum tablosu dışı bırakılması için 100,000PB’lik bir gideri kâr veya zararda kayıt etmelidir (bakınız: paragraf 17.30).

17.7 Bir maddi duran varlık kaleminin kullanımının devamı için (örneğin bir otobüs), parçaların yenilenmiş olup olmadığına bakılmaksızın, düzenli arıza kontrolleri yapılması gerekebilir. Muhasebeleştirilme kriterlerinin sağlanması durumunda, yapılan her büyük çaplı kontrolün maliyeti yenileme olarak maddi duran varlık kalemlerinin defter değerine dâhil edilerek muhasebeleştirilir. Bir önceki kontrolden kalan (fiziki parçalardan ayrıştırılabilen) herhangi bir maliyetin defter değeri finansal durum tablosundan çıkartılır. Bu, bir önceki büyük çaplı kontrolün maliyetinin, kalemin iktisabı veya inşası sırasında var olup olmadığına bakılmaksızın gerçekleşir. Gerekli olduğu takdirde, gelecekteki benzer bir kontrolün tahmin edilen maliyeti, kalemin iktisap veya inşa edildiğinde var olan kontrol unsuruna ilişkin maliyetin bir göstergesi olarak kullanılabilir.

Örnek - Bir varlığın kullanımının devamı için yapılan kontrollerÖr 14 Havacılık hizmeti icra eden bir işletmenin, uçakları için her iki yılda bir ulusal havacılık

idaresince arıza kontrolleri yaptırması gerekmektedir. Bir kontrol yıllık cari raporlama döneminin ortasında 20,000 PB maliyetle yapılmıştır.

İşletme kontrol için 20,000 PB’lik bir varlık (maddi duran varlık) muhasebeleştirmelidir. Kontrol varlığı öngörülen iki yıllık faydalı ömrü boyunca eşit olarak (yani cari raporlama döneminde 5,000 PB gider) kâr veya zararda bir gider olarak (amortisman) muhasebeleştirilmelidir.

17.8 Arazi ve binalar, ayrılabilir varlıklardır ve söz konusu varlıklar birlikte elde edilmiş olsa bile, bunlar ayrı ayrı muhasebeleştirilir.

Muhasebeleştirmede ölçüm 17.9 Bir maddi duran varlık kalemi, ilk muhasebeleştirmede maliyet bedeli ile ölçülür.

9IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Maliyet unsurları17.10 Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti aşağıdaki unsurların tümünü içerir:

(a) Ticari iskontolar ve indirimler düşüldükten sonra, avukatlık ve aracılık ücretleri, ithalat vergileri ve iade edilmeyen alış vergileri dâhil, satın alma fiyatı.

(b) Varlığın yönetim tarafından amaçlanan koşullarda çalışabilmesini sağlayacak yere ve duruma getirilmesiyle doğrudan ilişkili her türlü maliyet. Söz konusu maliyetler, saha hazırlık maliyetleri, ilk teslimat ve yükleme-boşaltma maliyetleri ile kurulum, montaj ve işlerliğin testine ilişkin maliyetleri kapsayabilir.

(c) Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyeti, işletmenin ilgili kalemin elde edilmesi sırasında ya da stok üretimi dışında bir amaçla belirli bir süre kullanımı sonucunda üstlendiği yükümlülük.

17.11 Aşağıdaki maliyetler, maddi duran varlık maliyetleri değildir ve bunlar gerçekleştiklerinde gider olarak muhasebeleştirilir:

(a) Yeni bir tesis açılmasının maliyetleri.

(b) Yeni bir ürün veya hizmetin tanıtılmasına ilişkin maliyetler (reklam ve tanıtım harcamaları dâhil).

(c) Yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesiyle iş yapmak amacıyla katlanılan maliyetler (personel eğitim masrafları dâhil).

(d) Yönetim giderleri ve diğer genel giderler.

(e) Borçlanma maliyetleri (bakınız: Bölüm 25 Borçlanma Maliyetleri).

17.12 Bir maddi duran varlığın inşası veya geliştirilmesi sırasındaki arızi faaliyetlerden kaynaklanan gelir ve ilgili giderler, ilgili varlığın amaçlanan yere ve faaliyet konumuna getirilmesi için gerekli olmamaları durumunda kâr veya zarara yansıtılarak muhasebeleştirilir.

Örnek – ilk muhasebeleştirmede ölçümÖr 15 Bir işletme 1 Ocak 20X1 tarihinde 50,000PB iade edilebilir satın alma vergisi de dahil

olmak üzere 600,000PB’lik bir cihaz satın almıştır. Satın alma fiyatına ilişkin olarak 605,000PB’lik kredi alınarak kaynak bulunmuştur (5,000PB kredi alma bedeli dahil). Kredi cihaz üzerinde teminata bağlanmıştır.

10IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

İşletme Ocak 20X1’de cihazın yerleştirileceğe alana taşınması için 20,000PB ve kurulumu için 100,000PB maliyete katlanmıştır. Cihazın 10 yıllık faydalı ömrü sonunda işletme cihazın sökülmesini ve üzerine fabrikanın inşa edildiği arazinin restorasyonunu yapmak zorundadır. Cihazın sökülmesi ve çevrenin restorasyon maliyetinin bugünkü değerinin 100,000PB olması öngörülmektedir.

İşletmenin mühendisi işletmece imal edilen mamülleri üretebilmesi için cihazın modifiyesinde Ocak 20X1’de aşağıda yer alan maliyetlere katlanmıştır.

Malzeme – 55,000 PB •

İşçilik – 65,000 PB •

Fabrikanın ve değişiklikleri uygulamak için kullanılan cihazın amortismanı – •15,000PB

İşletmenin üretim bölümü çalışanları yeni cihazın nasıl çalışacağına ilişkin Ocak 20X1’de eğitime tabi tutulmuşlardır. Eğitim maliyetleri aşağıdakileri kapsamaktadır:

Uzman bir yabancı eğitmen – 7,000 PB••

İşçilik – 3,000 PB••

İşletmenin üretim ekibi Şubat 20X1’de cihazı test etmiş ve mühendis ekibi cihazın yönetimin amaçladığı şekilde faaliyet göstermesi için daha fazla değişiklik yapmıştır. Test aşamasında aşağıda yer alan maliyetlere katlanılmıştır:

Iskartaya çıkarılmış ürünün satışıyla elde edilen 3,000 PB’nin düşürülmesiyle net ••malzeme değeri – 21,000 PB

İşçilik – 11,000 PB••

Fabrikanın ve değişiklikleri uygulamak için kullanılan cihazın amortismanı – 5,000 ••PB

Cihaz 1 Mart 20X1 tarihinde kullanıma hazır hâle gelmiştir. Fakat başlangıçta siparişler düşük seviyede seyrettiği için işletme Mart ayı boyunca cihazın çalıştırılmasından 23,000PB’lik bir zarara uğramıştır. Cihaz daha sonra kârlı olarak çalışmıştır.

Cihazın ilk muhasebeleştirmede maliyet bedeli nedir?

11IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Gider Çeşidi Hesaplama veya neden PB IFRS for SMEs’e atıf

Satın alma fiyatı 600,000PB satın alma fiyatı eksi 50,000PB iade edilebilir satın alma vergisi

550,000 17.10(a)

Kredi alma bedeli Borcun ölçümü dahil - 11.18Taşıma maliyeti Doğrudan yansıtılabilen harcama 20,000 17.10(b)Kurulum maliyetleri Doğrudan yansıtılabilen harcama 100,000 17.10(b)Çevre restorasyon maliyetleri

Cihazın kurulumundan kaynaklanan sökme ve çevre restorasyonu yükümlülüğü

100,000 17.10(c)

Hazırlama maliyetleri

55,000PB malzeme + 65,000PB işçilik + 15,000PB amortisman

135,000 17.10(b)

Eğitim giderleri Kâr veya zararda gider olarak muhasebeleştirilir. Cihaz eğitim giderlerine katlanılmaksızın yönetimin amaçladığı şekilde faaliyet gösterebilmektedir

- 5.4

Test etme maliyeti 21,000PB malzeme (ıskartaya çıkarılmış çıktının satışıyla elde edilen 3,000PB’nin düşürülmesiyle net malzeme değeri) + 11,000PB işçilik + 5,000PB amortisman

37,000 17.10(b)

Faaliyet zararı Kâr veya zararda gider olarak muhasebeleştirilir

- 5.4

Borçlanma maliyetleri

Kâr veya zararda gider olarak muhasebeleştirilir

- 17.11(e) & 25.2

Cihazın maliyeti 942,000

Maliyetin ölçülmesi17.13 Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti, muhasebeleştirme tarihindeki peşin fiyatın

eşdeğeri tutardır. Ödemenin normal kredi vadesinin ötesine ertelenmesi durumunda maliyet, gelecekteki tüm ödemelerin bugünkü değeridir.

Örnek – ödemenin ertelenmesi durumunda maliyetÖr 16 Bir işletme iki yıllık faizsiz kredi ile 2,000,000PB’ye bir fabrika edinmiştir. İskonto oranı

yıllık yüzde 10’dur. Fabrikanın maliyeti 1,652,893PB’dir (yani gelecekteki ödemelerin bugünkü değeridir). Hesaplama: gelecekteki ödeme 2,000,000PBx1/(1.1)2.

12IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Not: Faiz giderinde oluşan toplam iskonto tutarının her bir döneme düşen kısmı satıştan sonraki ilk 12 aylık dönemde 165,289PB, ikinci 12 aylık dönemde 181,818PB olarak kâr veya zararda muhasebeleştirilir. Ayrıca 2,000,000PB(örneğin 1.652.893PB + 165.289PB + 181.818PB) tutarındaki borç, satıştan iki yıl sonra borcun ödenmesinden sonra finansal durum tablosu dışı bırakılmaktadır.

Varlıkların takası17.14 Bir maddi duran varlık kalemi parasal olmayan bir varlık, varlıklar veya parasal olan ve

parasal olmayan varlıkların bir bileşimi karşılığında edinilebilir. Edinilen varlığın maliyeti aşağıdaki koşullar hariç gerçeğe uygun değer ile ölçülür: (a) takas işleminin ticari özünün bulunmaması veya (b) ne elde edilen varlığın ne de elden çıkarılan varlığın gerçeğe uygun değerinin güvenilir bir şekilde ölçülememesi. Bu durumda varlığın maliyeti, elden çıkarılan varlığın defter değeri ile ölçülür.

İlk muhasebeleştirme sonrası ölçüm17.15 Her bir maddi duran varlık kalemi ilk muhasebeleştirmeden sonra, söz konusu duran

varlık kaleminin maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki tutar ile izlenir. Bir maddi duran varlık kaleminin günlük hizmetlerine ilişkin maliyetler, söz konusu maliyetlerin gerçekleştiği dönemin kâr veya zararında muhasebeleştirilir.

Örnek – ilk muhasebeleştirme sonrası ölçümÖr 17 Bir işletme bir fabrikayı 1 Ocak 20X1’de 500,000PB’ye edinmiştir. Yönetim fabrikanın

faydalı ömrünü edinim tarihinden itibaren beş yıl olarak tahmin etmektedir. Ayrıca fabrikanın kalıntı değerini 100,000PB olarak tahmin etmektedir.

Yönetim doğrusal amortisman yönteminin, fabrikanın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmektedir.

31 Aralık 20X1’de fabrika hasara uğramış ve fabrikanın geri kazanılabilir tutarının 300,000PB olduğu tahmin edilmektedir.

Fabrikanın 31 Aralık 20X1 tarihindeki defter değeri nedir?

13IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Gider Çeşidi Hesaplama veya neden PB IFRS for SMEs’e atıfMaliyet Satın alma bedeli 500,000 17.10(a)Kalıntı değer Yönetimce tahmin edilen (100,000) 17.18Amortismana tabi tutar Maliyet eksi kalıntı değer 400,000 17.18Yıllık amortisman Amortismana tabi tutar

400,000PB ÷ 5 yıllık faydalı ömrü

(80,000) 17.22

Değer düşüklüğü öncesi defter değeri

Maliyet 500,000PB eksi birikmiş amortisman 80,000PB

420,000

Değer düşüklüğü Değer düşüklüğü öncesi defter değeri (420,000PB) eksi satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değer (300,000PB)

(120,000) 17.24

Defter değeri Değer düşüklüğü dikkate alınmış satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değer

300,000 17.15

Amortisman

17.16 Maddi duran varlık kaleminin önemli parçaları ekonomik faydaların tüketiminde önemli ölçüde farklı modellere sahipse, varlığın başlangıç maliyeti varlığın önemli parçalarına dağıtılır ve her bir parça kendi faydalı ömrü boyunca ayrı olarak amortismana tabi tutulur. Diğer varlıklar kendi faydalı ömürleri boyunca tek bir varlık olarak amortismana tabi tutulur. Arazi dolgusunda kullanılan alanlar ve ocaklar gibi bazı istisnalar dışında, araziler, sınırsız yararlı ömre sahip olmaları nedeniyle amortismana tabi tutulmaz.

Örnek – önemli parçaların amortismanıÖr 18 İşletme, 1 Ocak 20X1 tarihinde bir adetağır iş makinesini 600.000PB’ye edinmiştir.

Makine eşit değerde üç parçadan oluşmaktadır: (i) sabit parçalar – yönetim sabit parçaların kalıntı değerini sıfır ve faydalı ömrünü 25 yıl olarak tahmin etmektedir; (ii) hareketli parçalar – yönetim hareketli parçaların kalıntı değerini sıfır ve faydalı ömrünü beş yıl olarak tahmin etmektedir ve (iii) temel iskeleti – yönetim temel iskeletinin kalıntı değerini sıfır ve faydalı ömrünü 25 yıl olarak tahmin etmektedir. Yönetim ayrıca doğrusal amortisman yönteminin, makinenin tüm parçalarının gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmektedir.

14IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

İşletmenin, ilk muhasebeleştirdiği 600.000PB’yi makinenin üç parçasına dağıtması gerekmetedir. Ancak sabit parçalar ve temel iskelet aynı faydalı ömre sahip olduğu için amortisman giderinin belirlenmesinde birlikte gruplandırılabilmektedir ve doğrusal amortisman yöntemine göre amortismana tabi tutulmalıdır. Maliyetin üçte biri (yani 200,000PB) hareketli parçalara dağıtılacaktır ve maliyetin üçte ikisi (yani 400,000PB) temel iskelet ve sabit parçalara birlikte dağıtılacaktır.

17.17 Her bir döneme ilişkin amortisman gideri, bu Standardın başka bir bölümü uyarınca bir varlığın defter değerine dâhil edilmediği sürece, kâr veya zararda muhasebeleştirilir. Örneğin; üretimde kullanılan bir maddi duran varlığın amortismanı, stok maliyetine dâhil edilir (bakınız: Bölüm 13 Stoklar).

Örnek – bir varlığın maliyet bedeline yüklenen amortisman tutarıÖr 19 Bir işletme 1 Ocak 20X1 tarihinde bir makineyi 1.200.000PB’ye edinmiştir. Yönetim,

makinenin faydalı ömrünü (edinim tarihinden itibaren) 10 yıl ve kalıntı değerini sıfır olarak tahmin etmektedir. Yönetim ayrıca, doğrusal amortisman yönteminin, makinenin gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmektedir.

Makine 20X1’de sekiz ay süresince stokları üretmek için kullanılmıştır. Makine daha sonra işletmece inşa edilen yeni bir fabrikanın parçalarını imal etmek için kullanılmıştır. Yeni fabrika işletme tarafından yeni bir ürün türünü imal etmek için kullanılacaktır.

Yıllık amortisman 120.000PB’dir (hesaplama: 1.200.000PB ÷ 10 yıl). İşletme 20X1’de 80.000PB’yi (yani 8/12 ay x 120.000PB) 20X1’de imal edilen stokların maliyetine ve 40.000PB’yi (yani 4/12 ay x 120.000PB) hâlihazırda inşaat aşamasındaki yeni fabrikanın maliyetine dağıtmalıdır.

Amortismana tabi tutar ve amortisman dönemi

17.18 Bir varlığın amortismana tabi tutarı varlığın yararlı ömrü boyunca sistematik olarak [Atıf: 17.22 paragrafı] dağıtılır.

17.19 Bir varlığın nasıl kullanıldığının değişmesi, önemli ölçüde beklenilmeyen aşınma ve yıpranma, teknolojik ilerleme ve piyasa fiyatlarındaki değişiklikler en güncel yıllık raporlama tarihinden bu yana varlığın kalıntı değerinin veya yararlı ömrünün değiştiğinin göstergesi olabilir. Bu tür göstergeler söz konusu olduğunda önceki tahminler gözden geçirilir ve mevcut beklentiler farklı ise kalıntı değer, amortisman yöntemi veya faydalı ömür değiştirilir. Kalıntı değerdeki, amortisman yöntemindeki veya yararlı ömürdeki değişiklik, 10.15-10.18 paragrafları uyarınca muhasebe tahmininde değişiklik olarak muhasebeleştirilir.

15IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Notlar Bir maddi duran varlık kaleminin amortismana tabi tutarı maliyeti veya (finansal tablolardaki)

maliyete alternatif tutarı eksi kalıntı değeri.

Bir maddi duran varlık kaleminin kalıntı değeri, varlığın yararlı ömrünün sonunda beklenen durum ve yaşta olması durumunda tahmin edilen elden çıkarma maliyetlerinin düşülmesinden sonra kalemin elden çıkarılmasından halihazırda elde edileceği tahmin edilen tutardır.

Örnek – amortismana ilişkin değerlendirmenin gözden geçirilmesi Ör 20 Bir işletme bir adet makineyi 1 Ocak 20X1’de 500,000 PB’ye edinmiştir. Yönetim

makinenin yararlı ömrünü 20 yıl ve kalıntı değerini sıfır olarak tahmin etmektedir. Yönetim ayrıca doğrusal amortisman yönteminin, makinenin gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmektedir.

Yönetimin makineye ilişkin değerlendirmesi işletmenin hesap dönemi sonunda yani 31 Aralık 20X5 tarihinde değişmiştir. İşletme makinenin yararlı ömrünü (edinim tarihinden itibaren) 25 yıl ve kalıntı değerini 100,000 PB olarak tahmin etmektedir. Yönetim doğrusal amortisman yönteminin, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmeye devam etmektedir.

İşletme 31 Aralık 20X5 tarihinde sona eren dönemde makineye ilişkin tahmin değişikliği nasıl muhasebeleştirmelidir?

Kâr veya zarar (amortisman gideri) 14,286PB(a)

Birikmiş amortismanlar 14,286PB

31 Aralık 20X5 tarihinde sona eren yıl için amortisman giderinin kaydı(a) (400,000PB(B) eksi kalıntı değer 100,000PB ) ÷ cari raporlama dönemini

başlangıcında kalan yararlı ömür 21 yıl = 14,286PB(b) Maliyet 500,000PB eksi (4 yıl x yıllık amortisman 25,000PB(c)) = 1 Ocak 20X5

tarihinde (yani 31Aralık 20X4 tarihinde) defter değeri 400,000PB(c) Başlangıçtaki yıllık amortisman = 500,000PB ÷ 20 yıl = 25,000PB

17.20 Varlığın amortismana tabi tutulması, varlık kullanılabilir olduğunda, yani, yönetim tarafından istenilen şekilde faaliyetleri yerine getirebilmek için gerekli olan yer ve duruma getirildiği zaman başlar. Bir varlığın amortismanı, ilgili varlık finansal durum tablosu dışı bırakıldığında durdurulur. Amortisman ayırma işlemi, varlık tamamen itfa olmadıkça, atıl kaldığında ya da kullanımdan kaldırıldığında durmaz. Ancak, kullanıma göre amortisman yöntemi uygulanırken, amortisman gideri üretim olmadığı zamanlarda sıfır olabilir.

16IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Örnek – amortismanın başlaması ve durmasıÖr 21 Bir işletme 20X1 Ocak tarihinde 3,000,000PB karşılığında bir makine edinmiştir.

Yönetim makinenin yararlı ömrünü 20 yıl ve kalıntı değerini sıfır olarak tahmin etmiştir. Yönetim ayrıca doğrusal amortisman yönteminin, makinenin gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi olduğunu düşünmektedir.

1 Şubat 20X1 tarihinde makinenin kurulumu yapılmış ve yönetimin amaçladığı şekilde kullanılabilir duruma (kullanıma hazır hâle) gelmiştir. Fakat makineyi çalıştıracak personelin yeniden eğitilmesinde beklenmeyen bir gecikme nedeniyle üretim 1 Mart 20X1 tarihinde başlamıştır.

Makineyi çalıştıran işçiler sektör kapsamında uzak durma grevi yaptıkları için, makine 1 Haziran 20X3 tarihinden 30 Temmuz 20X3 tarihine kadar atıl kalmıştır.

İşletmenin yönetiminde yer alan ortağı 30 Eylül 20X5 tarihinde makinenin elden çıkarılmasına karar vermiştir. 15 Ekim 20X5 tarihinde kararını makine operatörlerine bildirmiş ve makinenin satış ilanını yerel ve sektörel basına vermiştir. İşletme, 1 Kasım 20X5 tarihinde makinenin satışı için bağımsız bir üçüncü kişi ile görüşmeler yapmıştır. 2 Şubat 20X6 tarihinde bağlayıcı bir satış anlaşması imzalanmış ve makine, mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan risk ile getiriler bu tarihte işletmeden alıcıya devredilmiştir.

İşletme ne zaman makineyi amortismana tabi tutmaya başlamalıdır?

İşletme makineyi 1 Şubat 20X1 tarihinde, yani makinenin işletmenin fabrikasına kurulduğu ve yönetim tarafından istenilen şekilde faaliyetleri yerine getirebilmek için gerekli olan duruma getirildiği zaman amortismana tabi tutmaya başlar.

İşletme makinenin amortismanını ne zaman durdurmalıdır?

İşletme makinenin amortismanını makine finansal durum tablosu dışı bırakıldığında (yani 2 Şubat 20X6 tarihinde elden çıkarıldığı zaman) durdurmalıdır.

Not – bir satış işlemi yoluyla makinenin defter değeri yenilendikten sonra makineye amortisman ayrılmaya devam edilmektedir. Ancak 27.9(f) paragrafına göre varlığın öngörülen tarihten önce elden çıkarılmasının planlanması bir değer düşüküğü testine neden olmaktadır (bakınız: 17.26 paragrafı).

İşletme 1 Haziran ve 30 Temmuz 20X3 tarihleri arasında makinenin amortismanına geçici olarak ara vermeli midir?

Hayır, işletme makine atıl kaldığında makinenin amortismanına geçici olarak ara vermemelidir. Bir varlığın amortismanı, ilgili varlık finansal durum tablosu dışı bırakıldığında veya varlık tamamen itfa olunca durur. Ancak, kullanıma göre amortisman yöntemi (örneğin; üretim miktarı yöntemi) uygulanırken, üretim olmadığı zamanlarda amortisman gideri sıfır olabilmektedir.

17IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

17.21 Varlığın yararlı ömrünün belirlenmesinde aşağıdaki tüm faktörler dikkate alınır:

Varlığın beklenen kullanımı. Kullanım, varlığın beklenen kapasitesine ya da (a) fiziksel üretimine bağlı olarak değerlendirilir.

Varlığın kullanıldığı vardiya sayısı, bakım onarım programı ve varlığın atıl kaldığı (b) zamanlardaki tamirat ve bakım gibi operasyonel faktörlere dayanan beklenen fiziksel aşınma ve yıpranma.

Üretimdeki değişiklikler veya gelişmeler veya varlığın ürettiği ürün veya hizmetin (c) pazar talebindeki değişiklikler nedeniyle teknik ya da ticari değer yitirme.

(d) İlgili kiralama işlemlerinin geçerliliğinin sona ereceği tarihler gibi, varlığın kullanımındaki yasal ya da benzeri kısıtlamalar.

Örnekler – bir varlığın faydalı ömrüÖr 22 Bir işletme her üst düzey yöneticiye mali haklarının bir parçası olarak şahsi

kullanımları için istedikleri lüks motorlu aracı temin etmiştir. Yönetim motorlu araçları kullanımlarına bakılmaksızın her iki yılda bir yenilenmektedir.

İşletme iki yılda bir lüks motorlu araçlar filosunu satmaktadır ve araçların satıldıktan sonra ekonomik açıdan bir ya da daha fazla kullanıcı için en az üç yıl daha yararlı olduğunu düşünmektedir.

Araçların yararlı ömrü iki yıldır. Araçların beş yıl kullanılabilir olması faydalı ömürlerinin belirlenmesinde etkili değildir. Yararlı ömür işletmenin araçların kullanıma hazır bulunmasını beklediği süredir (yani iki yıldır).

Ör 23 Bir işletme cihazına düzenli olarak bakım yapmamaktadır. Düzenli bakım yapıldığı takdirde cihaz beş yıl kullanıma hazır halde kalabilmektedir. Ancak cihazın beklenen bakım modeline göre cihaz üç yıl içinde kullanılamaz hale gelecektir.

Cihazın yararlı ömrü üç yıldır (yani bakımın kalitesi dikkate alındığında cihazın kullanıma hazır halde kalabildiği süre üç yıldır). Fiili durum işletmenin düzenli bakım yapmaması olduğundan, düzenli bakım yapıldığı takdirde cihazın ömrünün beş yıla uzaması gerçeği faydalı ömrün belirlenmesinde etkili değildir.

Ör 24 Bir işletmenin patentli bir ilacı üretmek için kullandığı cihazın, ilacı on yıl üretebilmesi beklenmektedir. Fakat işletme beş yıl üretim yaptıktan sonra (patenti sona erdiğinde ve düşük maliyetli eşdeğer ilaçlar işletmenin ilaç üretimini kazançlı olmayan bir hale getirdiğinde) ilacın üretimini durdurmayı ve cihazı hurdaya ayırmayı düşünmektedir.

Cihazın yararlı ömrü beş yıldır (yani beklenen üretim modeli dikkate alındığında cihazın kullanıma hazır halde kalabildiği süre beş yıldır). İşletmenin beş yıl sonra cihazın kullanımını durdurmayı düşünmesi durumunda, cihazın on yıllık kullanım için uygun olması gerçeği, faydalı ömrün belirlenmesinde etkili değildir.

18IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Ör 25 Bir işletme bir finansal kiralama sözleşmesinin hükümlerine göre bir cihazın kullanım hakkına sahiptir. Cihaz 15 yıl çalıştırılabilmektedir. Fakat kiralama süresi 13 yıldır ve işletmenin bu kiralama süresi sonunda kiralayana cihazı teslim etmesi gerekmektedir.

Cihazın yararlı ömrü 13 yıldır – kiralama sözleşmesince getirilen sınırlamalar dikkate alındığında cihazı işletmenin kullanımının münkün olduğu süre (yani 13 yıllık kiralama süresi). İşletmenin ilave iki yılda cihazı kullanmayı düşünmemesi durumunda cihazın amaca uygun olarak ilave iki yıl daha kullanılabileceği gerçeği faydalı ömrün belirlenmesinde etkili değildir.

Amortisman yöntemi

17.22 Varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yöntemi seçilir. Olası amortisman yöntemleri; doğrusal amortisman yöntemi, azalan bakiyeler yöntemi ve kullanıma bağlı olan üretim miktarı yöntemini içerir.

Notlar İşletme kullanılacak amortisman yöntemini seçmede serbest değildir. Seçilen amortisman

yöntemi varlığın gelecekteki ekonomik yararlarını en iki şekilde karşılamalıdır. Ayrıca bu yöntem vergi amaçları ile izin verilen yöntem ile aynı olmayabilmektedir.

Örnekler – amortisman yöntemiÖr 26 Bir işletme, bir makineyi tehlikeli kimyasal maddeler üretiminde kullanmaktadır. Sanayi

düzenlemeleri makineden elde edilen çıktıyı 1,000,000 litreye kadar sınırlamaktadır. Bu miktardan sonra makinenin devreden çıkarılmasını, zararlı kimyasal maddelerden arındırılmasını ve geri dönüştürülmesini zorunlu kılmaktadır. İşletme makineden elde edilen çıktının edinim tarihinden itibaren beş yıl içinde 1,000,000 litreye ulaşmasını beklemektedir. Bu süre sonunda makine devre dışı bırakılacaktır.

Makinenin amortismanında kullanmak için muhtemelen en uygun amortisman yöntemi üretim miktarı yöntemidir. Bu yöntem varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtmaktadır. Bu yöntem uygulanırken makinenin maliyetinin 1/1,000,000’i makinenin ürettiği her bir litre kimyasalın maliyetine eklenecektir. Kullanımın dönemden döneme farlılık göstermesi durumunda doğrusal amortisman yöntemi makinenin gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim yöntemini yansıtmayacaktır.

Ör 27 Bir işletme her üst düzey yöneticiye mali haklarının bir parçası olarak olarak şahsi kullanımları için istedikleri lüks motorlu aracı temin etmiştir. Yönetim, motorlu araçları kullanımlarına bakılmaksızın her iki yılda bir yenilemektedir.

19IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Doğrusal amortisman yöntemi, motorlu araçların amortismanında işletmenin uygulayabileceği muhtemelen en uygun amortisman yöntemidir. Bu yöntem varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıtmaktadır. Bu yöntem uygulanırken aracın amortismana tabi tutarının ½’si (yani 2 yılın 1’i) her yıl amortisman giderine eklenir.

17.23 Varlığın gelecekteki ekonomik faydalarının beklenen tüketim modelinde son yıllık raporlama döneminden bu yana önemli bir değişiklik olduğuna dair bir gösterge olması durumunda, mevcut amortisman yöntemi gözden geçirilir ve mevcut beklentiler değişmişse amortisman yöntemi yeni tüketim modelini yansıtacak şekilde değiştirilir. Böyle bir değişiklik, 10.15-10.18 paragrafları uyarınca muhasebe tahmininde değişiklik olarak muhasebeleştirilir.

Örnekler – amortisman yönteminde değişiklikÖr 28 Bir işletme 1 Ocak 20X1 tarihinde bir makineyi 500,000PB’ye edinmiştir. Yönetim

makinenin kalıntı değerini sıfır olarak tahmin etmektedir. Yönetim ayrıca yüzde 8 oranı ile hesaplanan azalan bakiyeler yönteminin varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini yansıttığını düşünmektedir.

İşletmenin 31 Aralık 20X5 tarihinde sona eren dönemde makineye ilişkin değerlendirmesi değişmiştir. Yönetim artık yıllık yüzde 6 oranlı doğrusal amortisman yönteminin, varlığın gelecekte kalan ekonomik yararlarının işletme tarafından beklenen tüketim modelini daha iyi yansıttığını düşünmektedir.

İşletme 31 Aralık 20X5 tarihinde sona eren dönemde makineneye ilişkin tahminlerindeki değişiklikleri nasıl muhasebeleştirmelidir?

Kâr veya zarar (amortisman gideri) 21,492PB(a) Birikmiş amortismanlar 21,492PB

31 Aralık 20X5 tarihinde sona eren yıla ilişkin amortisman giderinin kaydı(a) 358,196(b) x %6 = 21,492PB(b) 500,000PB maliyet x %92 (yani yıllık %8 amortisman) = 460,000PB 31/12/20X1

tarihindeki defter değeri. 460,000PB X % 92 = 423,200PB 31/12/20X2 tarihindeki defter değeri. 423,200PB x %92 = 389,344PB 31/12/20X3 tarihindeki defter değeri. 389,344PB x %92 = 358,196PB 31/12/20X4 tarihindeki defter değeri.

20IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Değer düşüklüğü

Değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi17.24 Her bir raporlama tarihinde maddi duran varlık kalemlerinde değer düşüklüğü olup

olmadığını ve varsa değer düşüklüğü zararının nasıl ölçülüp muhasebeleştireceğini belirlemek için Bölüm 27: Varlıklarda Değer Düşüklüğü’nde belirtilen hükümler uygulanır. Bölüm 27, işletmelerin varlıklarının defter değerinin ne zaman ve nasıl gözden geçirileceğini, bir varlığın geri kazanılabilir tutarının nasıl belirleneceğini ve değer düşüklüğü zararının ne zaman muhasebeleştirileceğini ya da iptal edileceğini açıklar.

Değer düşüklüğü tazminatı 17.25 Değer düşüklüğüne uğrayan, kaybolan ya da vazgeçilen maddi duran varlık kalemleri

için üçüncü taraflardan alınacak tazminatlar, ancak ilgili tazminat tahsil edilebilir duruma geldiğinde kâr veya zarara yansıtılır.

Örnek – değer düşüklüğüÖr 29 Defter değeri 500,000PB (600,000PB maliyet eksi 100,000PB birikmiş amortisman) olan

bir makine 30 Eylül 20X6 tarihinde bir yangın nedeniyle kullanılmaz hale gelmiştir. İşletme makinenin değiştirilme maliyeti olan 700,000PB’yi sigorta poliçesinin şartları uyarınca sigorta şirketinden derhal talep etmiştir. Ancak sigorta şirketi, işletmenin bir ihlali olduğu gerekçesiyle talebi reddetmiştir.

İtfaiye yetkilileri 15 Kasım 20X6 tarihinde incelemelerini tamamlamış ve yangına bir elektrik arızasının neden olduğunu sigorta şirketi ile işletmeye bildirmiştir. Elde edilen deliller doğrultusunda sigorta şirketi, 700,000PB’lik talebin tam olarak ödeneceği konusunda işletmeyi bilgilendirmiştir. Sigorta şirketi 30 Kasım 20X6 tarihinde 700,000PB’yi işletmeye ödemiştir.

İşletme 15 Aralık’ta 700,000PB’yi yeni bir makine edinmek için kullanmıştır. Makine derhal kurulmuş ve kullanıma hazır hale getirilmiştir.

İşletme makineyi 31 Aralık 20X6 tarihinde sona eren yıl için nasıl muhasebeleştirmelidir?

30 Eylül 20X6

Kâr veya zarar (makinenin değer düşüklüğü) 500,000PB

Birikmiş amortismanlar ve değer düşüklüğü karşılıkları (makine) 500,000PB

Yangında kullanılamaz hale gelen makinenin değer düşüklüğünün kaydı.

21IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Birikmiş amortismanlar ve değer düşüklüğü karşılıkları (makine) 600,000PB

Tesis (brüt defter değeri) 600,000PB

Yangında kullanılamaz hale gelen makinenin finansal durum tablosu dışı bırakılması.

15 Kasım 20X6

Alıcılar 700,000PB

Kâr veya zarar (sigorta tazminatı) 700,000PB

Yangında kullanılamaz hale gelen makine nedeniyle sigorta şirketinden alınacak tazminatın kaydı.

30 Kasım 20X6

Kasa 700,000PB

Alıcılar 700,000PB

Yangında kullanılamaz hale gelen makine nedeniyle sigorta şirketinden alınan tazminatın kaydı.

15 Aralık 20X6

Maddi duran varlıklar (makine, maliyet) 700,000PB

Kasa 700,000PB

Yeni makine ediniminin kaydı.

Satış amaçlı elde tutulan maddi duran varlıklar17.26 Paragraf 27.9(f) uyarınca, varlığın değer düşüklüğüne uğrayıp uğramadığını belirlemek

amacıyla önceden tahmin edilmiş tarihten daha önce varlığı elden çıkarmaya ilişkin olarak ortaya konan bir plan, varlığın geri kazanılabilir tutarının hesaplanmasına neden olan değer düşüklüğünün bir göstergesidir.

Finansal durum tablosu dışı bırakma17.27 Bir maddi duran varlık kalemi aşağıdaki durumlarda finansal durum tablosu dışı

bırakılır:

(a) Elden çıkarıldığında veya,

(b) Kullanımından ya da elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik yarar beklenmediği durumlarda.

22IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Örnekler – finansal durum tablosu dışı bırakmaÖr 30 Bir işletme bir makineyi 14 Aralık 20X5 tarihinde satmıştır. Alıcı makineyi hemen teslim

almıştır.

İşletme, 23.10’da yer alan tüm diğer koşulların sağlandığı varsayıldığında, 14 Aralık 20X5 tarihinde (makinenin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan risk ve getirilerin alıcıya devredildiği zaman) makineyi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır.

Ör 31 Bir işletme 1 Ocak 20X5 tarihinde, satışların düşük seviyede olması nedeniyle karton kutu imalat tesisindeki üretimini geçici olarak durdurmuştur. İşletme karton kutuya yönelik talebin öngörülebilir gelecekte artmasını beklediği için, tesisini elden çıkarmamıştır.

30 Haziran 20X6 tarihinde yönetim piyasa koşullarının işletmenin karton kutu imalatına başlayabileceği seviyeye kadar iyileşmesine ilişkin beklentisini terk etmiştir. Bu nedenle yönetim karton kutu imalat tesisini hurdaya ayırmaya karar vermiştir. Hurdaya ayrılan tesis yerel sanayi atık sahasına 15 Temmuz 20X6 tarihinde fiziki olarak atılmıştır.

İşletme 30 Haziran 20X6 tarihinde tesisi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır. Bu tarihten itibaren tesisin kullanımından veya elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik bir yarar beklenmemektedir.

17.28 Bir maddi duran varlık kaleminin finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kayıp (Bölüm 20: Kiralamalar hükümleri, satış ve geri kiralamaya ilişkin olarak farklı bir uygulama gerektirmedikçe), ilgili kalem finansal durum tablosu dışı bırakıldığında kâr veya zararda muhasebeleştirilir. Bu tür kazançlar, hasılat olarak sınıflandırılmaz.

Örnekler – varlığın finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kaybın muhasebeleştirilmesi

Ör 32 Bir işletme defter değeri 20,000PB olan bir makineyi 14 Aralık 20X5 tarihinde 35,000PB’ye satmıştır. Alıcı makineyi hemen teslim almıştır.

İşletme, 23.10’da yer alan tüm diğer koşulların sağlandığı varsayıldığında, 14 Aralık 20X5 tarihinde (makinenin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan risk ve getirilerin alıcıya devredildiği zaman) makineyi finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır (bakınız: 17.29 paragrafı). 15.000PB’lik gelir (cihazın elden çıkarılmasından elde edilen kazanç) 14 Aralık 20X5 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirilmelidir.

Ör 33 Bir işletme 31 Aralık 20X4 tarihinde karton kutu üretim makinesini defter değeri 12.000PB iken üretimden çıkarmıştır. Fakat, işletme karton kutuya yönelik talebin öngörülebilir gelecekte artmasını beklediği için, makineyi elden çıkarmamıştır. İşletme makinenin geri kazanılabilir tutarını 8.000PB, kalıntı değeri 5.000PB ve kalan yararlı ömrünü 10 yıl olarak tahmin etmiştir.

23IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Büyük karton kutu üreticilerinin faaliyet gösterdiği bir ülkenin hükümeti ülkenin karton kutu imalat sanayinin kârlılığını korumak için önemli sübvansiyonlar verileceğini duyurmuştur. Sonuç olarak, 30 Haziran 20X6 tarihinde yönetim piyasa koşullarının işletmenin karton kutu imalatına başlayabileceği seviyeye kadar iyileşmesine ilişkin beklentisini terk etmiştir. Bu nedenle yönetim karton kutu üretim makinesini 15 Temmuz 20X6 tarihinde, defter değeri 7.550PB iken, 5,000PB hurda değerle satmıştır.

İşletme makinenin elden çıkarılmasından kaynaklanan 2,550PB’lik kaybı 1 Temmuz 20X6 tarihinde (elden çıkarma tarihinde) muhasebeleştirmelidir. Kayıp (2,550PB), makinenin defter değerinin (7,550PB) elden çıkarılmasından elde edilen tahsilatı (5,000PB) aşan tutardır.

Notlar:

Makine 31 Aralık 20X4 tarihinde değer düşüklüğüne uğramış; dolayısıyla makinenin ••defter değeri 4.000PB azalarak 8.000PB’ye düşmüştür. 4.000PB’lik değer düşüklüğü zararı 31 Aralık 20X4 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirilmiştir.

Daha sonraki her raporlama tarihinde (yani işletmenin aradönem finansal tablo ••hazırlamadığı varsayıldığında 31 Aralık 20X5 tarihinde) işletme, değer düşüklüğü testi yapılıp yapılmamasını değerlendirecektir (bakınız: Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü).

31 Aralık 20X5 tarihinde daha fazla değer düşüklüğü olmayacağı varsayıldığında, ••450PB’lik amortisman 1 Ocak 20X5 tarihinden 30 Temmuz 20X6 tarihine kadar kâr veya zarara yansıtılmış olacaktır (yani 1 Ocak 20X5 tarihindeki defter değeri 8.000PB eksi kalıntı değer 5.000PB = amortismana tabi tutar 3.000PB. 3.000PB ÷ kalan yararlı ömür = yıllık amortisman 300PB × 18/12 ay = 18 ylık amortisman 450PB).

17.29 Bir maddi duran varlığın elden çıkarma tarihinin belirlenmesinde, Bölüm 23: Hasılat’ta yer alan malların satışından sağlanan hasılatın muhasebeleştirilmesine ilişkin kriterler uygulanır. Satış ve geri kiralama işlemi yoluyla elden çıkarmalarda Bölüm 20 hükümleri uygulanır.

Örnek – elden çıkarma tarihiÖr 34 Bir işletme bir makineyi 8 Ağustos 20X5 tarihinde vadeli olarak 40.000PB’ye satmıştır.

Alıcı makineyi hemen teslim almıştır. Fakat işletme ödemeninin güvence altına alınabilmesi için alıcı satış bedelini ödeyene kadar makinenin kanuni mülkiyetini elinde tutmaktadır. Kanuni mülkiyetin elde tutulması alıcının makineyi kullanması üzerinde herhangi bir kısıtlama getirmemektedir. Alıcı 8 Eylül’de borcun tamamını ödemiş ve kanuni mülkiyet derhal alıcıya geçmiştir.

İşletme makineyi 8 Ağustos 20X5 tarihinde (makine sahipliğiyle ilgili önemli risk ve getirilerin büyük ölçüde alıcıya geçtiği tarihte) finansal durum tablosu dışı bırakmalıdır (bakınız: 23.10(a) paragrafı). Tutar sabit (40.000PB) ve tutarın işletmeye geçmesi muhtemeldir

24IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

(bakınız: 23.10(c) ve (d) paragrafı). Ödemenin güvence altına alınması için kanuni mülkiyetin elde tutulması kendi başına sürekli bir yönetim etkinliğinin veya kontrolün sürdürüldüğü anlamına gelmez (bakınız: 23.10(a) paragrafı). Satış işlemine ilişkin gerçekleşecek ek bir maliyet bulunmamaktadır (bakınız: 23.10(e) paragrafı).

17.30 Bir maddi duran varlık kaleminin finansal durum tablosu dışı bırakılmasından doğan kazanç ya da kayıp; varsa varlıkların elden çıkarılmasından kaynaklanan net tahsilat ile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir.

Örnek – finansal durum tablo dışı bırakmadan doğan kazanç ya da kayıp

Ör 35 1 Kasım 20X5 tarihinde bir işletme kullandığı ve defter değeri 2.000.000PB olan bir binayı 3.500.000PB’ye satmıştır. Emlak acentesi satıştan elde edilen tutarın %10’unu satış komisyonu olarak kesmiştir. Satıştan kaynaklanan yasal ücretler toplamı ise 10.000PB’dir.

İşletme binanın elden çıkarılmasından kaynaklanan 1.140.000PB’lik kazancı 1 Kasım 20X5 tarihinde kâr veya zararda muhasebeleştirmelidir.

Hesaplama: 3.500.000PB satış fiyatı eksi 350.000PB acentenin komisyonu eksi 10.000PB yasal ücretler = 3.140.000PB ne tahsilat.

3.140.000PB net tahsilat eksi 2.000.000PB defter değeri = 1.140.000PB binanın elden çıkarılmasınan doğan kazanç.

Açıklamalar

17.31 Paragraf 4.11(a) uyarınca sınıflandırılan her bir maddi duran varlık grubu için aşağıdakiler açıklanır:

(a) Brüt defter değerinin belirlenmesine ilişkin ölçüm esasları.

(b) Kullanılan amortisman yöntemleri.

(c) Faydalı ömürler veya kullanılan amortisman oranları.

(d) Dönem başı ve sonundaki brüt defter değeri ile birikmiş amortisman tutarı (birikmiş değer düşüklüğü zararlarıyla birleştirilmiş olarak).

(e) Defter değerinin dönem başı ve sonundaki, aşağıdakileri ayrı ayrı gösteren mutabakatı:

(i) Eklemeler.

(ii) Elden çıkarmalar.

25IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

(iii) İşletme birleşmeleri yoluyla iktisap edilenler.

Gerçeğe uygun değerin güvenilir bir şekilde ölçümü mümkün olduğunda yatırım (iv) amaçlı gayrimenkullere yapılan transferler (bakınız: paragraf 16.8).

Bölüm 27 uyarınca kâr veya zararda muhasebeleştirilen veya iptal edilen değer (v) düşüklüğü zararları.

(vi) Amortisman.

(vii) Diğer değişiklikler.

Bu mutabakatın önceki dönemler için sunulması gerekli değildir.

Notlar 4.11 (a) paragrafı uyarınca bir işletme maddi duran varlıkların işletmenin durumuna uygun

olarak sınıflanan alt kalemlerini açıklamalıdır. Varlıklar sınıfı, benzer özellikteki ve işletme faaliyetlerindeki benzer kullanımlı aktiflerin gruplandırılmasıdır (bakınız: Sözlük). Aşağıda yer alanlar maddi duran varlıklarda farklı sınıflara örnek olarak verilebilir:

(a) arazi ve arsalar,

(b) arsa ve binalar,

(c) makineler,

(d) gemiler,

(e) uçaklar,

(f) taşıtlar,

(g) demirbaşlar,

(h) ofis donanımları ve

(i) gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülemeyen yatırım amaçlı gayrimenkuller

Örnek – açıklamalarÖr 36 Bir işletme her bir maddi duran varlık grubuna ilişkin açıklamayı aşağıda yer aldığı gibi

sunmaktadır:

Dipnot 1 Muhasebe politikaları

Maddi duran varlıklar

26IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Maddi duran varlık kalemleri maliyetlerinden birikmiş amortisman ile birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki tutar üzerinden ölçülmektedir. Amortisman, doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak, varlıkların tahmin edilen yararlı ömürleri boyunca maliyet değerlerinden kalıntı değerleri düşülmüş tutarlar sistematik olarak dağıtılarak giderleştirilmektedir. Arazi ve arsalar sonsuz bir yararlı ömre sahiptir ve bu yüzden amortismana tabi tutulmamaktadır. Diğer maddi duran varlık kalemlerinin tahmin edilen yararlı ömürleri:

• Binalar 60 yıl

• Makineler 10 yıl

• Ofis donanımları 3 yıl

Not 4 Maddi duran varlıklar

Boş arazi ve arsalar

Arsa ve binalar

Makineler Ofis donanımları

Toplam

1000PB 1000PB 1000PB 1000PB 1000PB

Maliyet 1,100 10,000 13,000 4,400 28,500

Birikmiş amortisman (4,133) (3,200) (2,300) (9,633)

1 Ocak 20X2 tarihindeki defter değeri

1,100 5,867 9,800 2,100 18,867

Yapılan ilaveler 2,000 1,000 3,000

İşletme birleşmesinde elde edilenler

5,000 4,000 2,000 11,000

Elden çıkarmalar (1,400) (a) (1,200)(c) (300)(e) (2,900)

Amortisman (243) (1,700) (2,250) (4,193)

Değer düşüklüğü (600) (600)

Yurtdışındaki işletmenin finansal tablolarından dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan kur farkları

(200)

31 Aralık 20X2 tarihindeki defter değeri

900 9,224 12,300 2,550 24,974

Maliyet 900 13,000(b) 16,000(d) 6,400(f) 36,300

Birikmiş amortisman (3,776)(b) (3,700)(d) (3,850)(f) (11,326)

27IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Not: bu hesaplamalar sadece çalışmalara örnek olarak verilmiş olup finansal tablolardaki gerçek açıklamaların bir parçasını oluşturmamaktadır.

Hesaplamalar (1,000PB üzerinden) (a) 2,000PB maliyet eksi 600PB birikmiş amortisman.(b) 10,000PB + 5,000PB – 2,000PB(a) ve 4,133PB + 243PB – 600PB(a)

(c) 3,000PB maliyet – 1,800PB birikmiş amortisman

(d) 13,000PB + 2,000PB + 4,000PB – 3,000PB(c) ve 3,200PB + 1,700PB + 600PB – 1,800PB

(e) 1,000PB maliyet – 700PB birikmiş amortisman(f) 4,400PB + 1,000PB + 2,000PB – 1,000PB(f) ve 2,300PB + 2,250PB – 700PB(e)

17.32 Aşağıdakiler de ayrıca açıklanır:

(a) Borçlar için teminat olarak gösterilen veya işletmenin üzerinde kısıtlı hak sahibi olduğu maddi duran varlıkların varlığı ile defter değerleri.

(b) Maddi duran varlıkları edinmek için yapılan sözleşmeye bağlanmış taahhütlerin tutarı.

Örnek Ör 37 Bir işletme maddi duran varlıklarla ilgili diğer açıklamaları aşağıda yer aldığı gibi

gösterebilmektedir:

Dipnot 3 Vergi öncesi kâr

Aşağıda yer alan kalemler vergi öncesi kârın belirlenmesinde gider (gelir) olarak muhasebeleştirilmiştir.

20X2 20X1

PB PB

Selde yıkılan fabrikaya ilişkin sigortadan alınan tutar (2,000,000)

Fabrikanın değer düşüklüğü (1,000,000)

Maddi duran varlığın amortismanı 4,250,000 4,500,000

Maddi duran varlığın elden çıkarılmasından doğan kazanç (50,000) (400,000)

28IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Dipnot 4 Maddi Duran Varlıklar

B İşletmesinden sağlanan 100,000PB’lik bir kredi için işletmenin gayrimenkulu 31 Aralık 20X2 tarihinde teminat olarak gösterilmiştir. Söz konusu teminat 31 Aralık 20X1 tarihinde geçerli olmuştur.

İşletme 31 Aralık 20X2 tarihinde A İşletmesi ile işletme için bir iş hanı inşa etmesi için sözleşme yapmıştır. 1,000,000PB sabit fiyatlı sözleşmeye göre inşaatın 30 Haziran 20X4 tarhinde başlaması ve 30 Haziran 20X5 tarihinde tamamlanması gerekmektedir. 31 Aralık 20X1 tarihinde işletmenin maddi duran varlığın edinimine ilişkin herhangi bir taahhüdü bulunmamaktadır.

29IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

ÖNEMLİ TAHMİNLER VE DİĞER DEĞERLENDİRMELER

IFRS for SMEs hükümlerinin, işlemlere ve olaylara uygulanması aşamasında genellikledeğerlendirme yapılması gerekmektedir. Önemli değerlendirmeler ve tahmin belirsizliğine ilişkinana kaynaklar hakkında bilgiler, bir işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakitakışları konusunda değerlendirme yapılırken faydalı olmaktadır. Sonuç olarak, paragraf 8.6 uyarınca,işletme, muhasebe politikalarının uygulanmasında işletme yönetimince yapılan ve finansal tablolarayansıtılan tutarlar üzerinde en çok etkiye sahip olan değerlendirmeleri kamuoyuna açıklamalıdır. İlaveolarak, paragraf 8.7 uyarınca, dipnotlarda, izleyen hesap dönemi içerisinde varlık ve borçların defterdeğerlerinde önemli düzeltmeler yapılmasını gerektirebilecek geleceğe yönelik temel varsayımlarave raporlama tarihi itibarıyla tahminlerde mevcut olan belirsizliğin diğer temel kaynaklarına yönelikaçıklama yapılır.

IFRS for SMEs’in diğer bölümleri, bazı değerlendirmelere ve tahmin belirsizliğine ilişkinbilgilerin açıklanmasını gerektirmektedir.

Sınıflandırma Maddi duran varlıklar mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, (yatırım amaçlı gayrimenkul olmadığı sürece)başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan fiziki varlıklardır. Ayrıca bu fiziki varlıkların birden fazla dönemde kullanımı öngörülmektedir. Çoğu durumda bir gayrimenkulun maddi duran varlık olduğunu belirlemek zor değildir. Ancak bazı gayrimenkul kalemlerini sınıflandırmak için önemli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir. Örneğin:

Bazı gayrimenkuller, bir kısmı ile kira veya sermaye kazancı elde etme amacıyla ve diğer • kısmını mal veya hizmet üretimi ya da arzı ile idari hizmetler çerçevesinde kullanma amacıyla elde tutulmaktadır. Söz konusu kısımların ayrı olarak satılabilmesi (ya da bir finansal kiralama sözleşmesine göre ayrı olarak kiralama verilebilmesi) durumunda bu kısımların muhasebeleştirmesi ayrı olarak yapılır. Bu kısımların ayrı olarak satılamaması durumunda ve önemsiz bir kısmının mal veya hizmet üretimi ya da arzı ile idari hizmetler çerçevesinde kullanma amacıyla elde tutulması şartıyla bu gayrimenkul yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilir.

Bazı durumlarda, bir işletme elinde tuttuğu gayrimenkulun kiracılarına güvenlik ve bakım • hizmeti gibi yan hizmetler sunmaktadır. Yan hizmetlerin bir gayrimenkulun yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilmesine neden olacak kadar önemli olup olmadığına karar vermek zor olabilmektedir. Birçok durumda güvenlik ve bakım hizmetleri önemsiz olmakta dolayısıyla bina yatırım amaçlı gayrimenkul olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak bazı şirketler (örneğin, oteller) bilgi teknoloji sistemleri ve yönetim hizmetleri gibi çok çeşitli hizmetlerin dahil olduğu tam eşyalı ofisler kiraya vermektedir. Bu tür anlaşmalar bir hizmetin sağlanması şeklinde olmakta ve sahibi tarafından kullanılan gayrimenkul olarak sınıflandırılmakta ve Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar uyarınca muhasebeleştirilmektedir. Bu gibi hizmetlerin önemsiz nitelikte olup olmadığını değerlendirmenin zor olabildiği bu aşırı uçlar arasında bir çok örnek yer alabilmektedir.

30IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Bir gayrimenkulun yatırım amaçlı gayrimenkul olarak nitelendirilip nitelendirilmyeceğine karar vermek için önemli değerlendirmenin gerektiği durumda işletme bu değerlendirmeye ilişkin bir kriter geliştirmeli böylece yatırım amaçlı gayrimenkul tanımına uygun olarak tutarlı bir şekilde bu değerlendirmeyi yürütebilmelidir.

İşletme, yatırım amaçlı bir gayrimenkulun gerçeğe uygun değerini aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçebildiğinde, ilk muhasebeleştirmeden sonra yatırım amaçlı gayrimenkulu gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçer. Aksi durumda yatırım amaçlı gayrimenkul ilk muhasebeleştirmeden sonra Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar uyarınca maliyet-amortisman-değer düşüklüğü yöntemi kullanılarak ölçülür. İşletme yönetimi yatırım amaçlı gayrimenkulun gerçeğe uygun değerinin aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülüp ölçülemediğinin belirlenmesinde muhakeme yürütmelidir. Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar’ın 11.27-11.32 paragraflarında gerçeğe uygun değerin belirlenmesine yol gösterici hükümler yer almaktadır.

Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması için kalemlerin işletmeye uygun olan sınıflara ayrılması gerekmektedir (bakınız: 17.31 paragrafıBir varlık sınıfı, benzer nitelik ve kullanıma sahip varlık grubudur (bakınız: Sözlük). Ancak bazı kalemlerin sınıflandırması için önemli değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir.

Örnek

Bir işletme aşağıda yer alan maddi duran varlık kalemlerine sahiptir:

Gayrimenkul A: Üzerinde genel müdürlük binasının inşa etmeyi amaçladığı boş bir parsel arsa;••

Gayrimenkul B: Arazi dolgusunda kullanılan bir parsel arsa;••

Gayrimenkul C: Üzerinde mevcut genel müdürlüğün bulunduğu bir parsel arsa;••

Gayrimenkul D: Üzerinde doğrudan satış ofislerinin bulunduğu bir parsel arsa;••

Gayrimenkul E1-E10: On ayrı perakende satış yeri ve üzerinde bulundukları arsa;••

Malzeme A: Perakende satış yerlerindeki nokta satış bilgisayar sistemleri ile bütünleşik, genel ••müdürlük ve doğrudan satış ofislerindeki bilgisayar sistemleri;

Malzeme B: Her perakende satış yerindeki satış noktası bilgisayar sistemleri;••

Genel müdürlük ve satış ofislerindeki demirbaşlar;••

Perakende satış yerlerindeki satışla ilgili demirbaşlar.••

İşletmenin tek yatırım amaçlı gayrimenkulu, sermaye kazancı elde etmek için elde tutulan boş bir parsel arsa olan Gayrimenkul F’dir. Parsel arsanın gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete veya çabaya katlanmadan güvenilir bir şekilde ölçülememektedir.

İşletme kaç tane maddi duran varlık sınıfı açıklamalıdır?

31IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Bu soruya cevap vermek için işletme muhakeme yürütmelidir.

Bir varlık sınıfı, işletmenin faaliyetlerinde benzer kullanım ve niteliğe sahip varlık grubu olarak tanımlanmaktadır.

Üzerinde bir binanın olmadığı bir arsanın niteliği üzerinde bir binanın bulunduğu arsanın niteliğinden farklıdır.

Sonuç olarak üzerinde bir binanın bulunmadığı arsa, arsa ve binalardan ayrı bir varlık sınıfıdır. Ayrıca arazi dolgusunda kullanılan alanın niteliği ve kullanımı boş bir arsanınkinden farklıdır. Gayrimenkul A ve Gayrimenkul F’nin nitelikleri muhtemelen aynı olmasına rağmen yatırım amaçlı gayrimenkul için arsanın kullanımı ayrı bir maddi duran varlık sınıfı olarak açıklanacak kadar farklıdır. İşletmenin perakende satış yerlerinin kullanım ve nitelik bakımından ofislerin bulunduğu binalardan ayrı bir arsa ve bina sınıfı olarak değerlendirilecek kadar farklı olup olmadığını belirlemek için muhakeme yürütülmesi gerekir.

Bilgisayar sistemi kuruluş genelinde bütünleşiktir ve muhtemelen ayrı bir varlık sınıfı olarak sınıflandırılacaktır.

Yönetim amaçları çerçevesinde kullanılan demirbaşlar, perakende satış yerlerindeki satışla ilgili demirbaşlardan iki ayrı varlık grubunda sınıflandırılacak kadar farklıdır.

Ölçüm Bir işletme, maddi duran varlığı ilk muhasebeleştirmede maliyet bedeli ile ölçmelidir.

İlk muhasebeleştirmede bir maddi duran varlık kaleminin maliyet bedelinin ölçülmesinde aşağıda yer alan husulara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:

Varlığa ilişkin ödemenin normal kredi şartlarının ötesine ertelenmesi durumunda – varlığın ••maliyetine dahil edilecek gelecekteki tüm ödemelerin bugünkü değerine ulaşmada kullanılacak iskonto oranının belirlenmesi.

Varlığın parasal olmayan bir varlık karşılığında elde edilmesi durumunda – parasal olmayan ••varlığın gerçeğe uygun değerininin tahmini.

Mevcut olması durumunda – varlık elde edildiğinde yerine getirilmesi bir yükümlülük olarak ••varlığın sökülmesi ve taşınması ile varlığın bulunduğu alanın restorasyonuna ilişkin maliyetin tahmini.

Tüm maddi duran varlık kalemleri ilk muhasebeleştirmeden sonra birikmiş amortismanı ve değer düşüklüğü zararları düşülmüş maliyeti üzerinden ölçülmelidir. Maddi duran varlıkların amortismanının muhasebeleştirilmesinde aşağıda yer alan hususlara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:

Bir maddi duran varlık kalemi nedeniyle ilk muhasebeleştirilen tutarın 17.16 paragrafına uygun ••olarak kalemin ayrı olarak amortismana tabi tutulması gereken önemli parçalarına dağıtılması;

32IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Bir maddi duran varlık kaleminin (ya da önemli parçasnın) yararlı ömrünün tahmini;••

Maddi duran varlığın (ya da önemli parçasnın) kalıntı değerinin tahmini ve••

Maddi duran varlığın (ya da önemli parçasının) gelecekteki ekonomik yararlarının işletme ••tarafından beklenen tüketim modelini yansıtacak bir amortisman yönteminin belirlenmesi.

Maddi duran varlığın değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesinde aşağıda yar alan hususlara ilişkin önemli bir muhakeme yapılır:

Maddi duran varlık kaleminin değer düşüklüğüne uğradığına dair herhangi bir göstergenin ••mevcut olup olmadığının değerlendirilmesi ve

Maddi duran varlık kaleminin değer düşüklüğüne uğradığına dair herhangi bir göstergenin ••mevcut olması durumunda – maddi duran varlığın geri kazanılabilir tutarının belirlenmesi.

33IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

TAM SET IFRS’LER İLE KARŞILAŞTIRMA

9 Temmuz 2009 tarihi itibarıyla tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı) ile IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar) uyarınca maddi duran varlıkların muhasebesi ve raporlanmasına ilişkin hükümlerde farklılıklar bulunmaktadır. Bu farkılıklardan yüksek seviyede olanları aşağıda genel itibariyle yer almaktadır:

IFRS for SMEs•• basit bir dille tasarlanmış ve ilkelerin nasıl uygulanacağına dair daha az yol gösterici hüküm içermektedir.

Tam set IFRS ilk muhasebeleştirmeden sonra maddi duran varlıkların ölçümüne ilişkin yeniden ••değerleme modelini kullanma seçeneğine izin verirken, IFRS for SMEs izin vermemektedir.

Tam set IFRS maddi duran varlıkların kalıntı değeri, yararlı ömrü ve amortisman yöntemine ••ilişkin yıllık gözden geçirmeyi zorunlu tutmaktadır. IFRS for SMEs ise yalnızca son yıllık raporlama tarihinden itibaren önemli değişikliklerin olduğuna dair bir göstergenin varlığı halinde gözden geçirmeyi zorunlu tutmaktadır.

Değer düşüklüğü testiyle ilgili farklılıklar için Module 27 •• Varlıklarda Değer Düşüklüğü’ne bakınız.

34IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

BİLGİNİZİ TEST EDİN

Aşağıda yer alan soruları cevaplandırarak, IFRS for SMEs’i uygulamayı amaçlayan işletmelerin özellikleri hakkındaki bilginizi ölçün.

Testi tamamladığınızda bu testte aşağıda açıklanan cevaplarla kendi cevaplarınızı kontrol ediniz.

Tüm tutarların önemli olduğunu varsayınız.

En doğru cevabın yanındaki kutucuğu işaretleyiniz.

Soru 1Maddi duran varlıklar .... şeklinde tanımlanmıştır:

normal faaliyet akışı içinde satılmak üzere elde tutulan fiziki varlıklar. (a)

sermaye kazancı veya kira geliri ya da her ikisini birden elde etmek için elde tutulan fiziki (b) varlıklar.

mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya idari (c) amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve birden fazla dönemde kullanımı öngörülen fiziki varlıklar.

Soru 2Bir işletme sahip olduğu bir binada yatak ve kahvaltı hizmeti sunmaktadır. İşletme misafirlerine ayrıca oda hizmeti, uydu televizyonu ve geniş bantlı internet erişimi dahil diğer hizmetleri sunmaktadır. Günlük oda ücreti tüm bu hizmetleri içermektedir. İşletme ayrıca talep üzerine misafirleri için çevredeki bölgeye turlar düzenlemektedir. Tur hizmetleri ayrıca ücrete tabidir.

İşletme binayı aşağıdakilerden hangisi gibi muhasebeleştirmelidir?

maddi duran varlık,(a)

yatırım amaçlı gayrimenkul,(b)

stok.(c)

35IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Soru 3Bir işletme maddi duran varlıklarını ilk muhasebeleştirmeden sonra aşağıdakilerden hangisi ile izler?

maliyet.(a)

maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten (b) sonraki tutar.

maliyetinden birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten ve (c) maliyetine günlük hizmetlerine ilişkin maliyetler eklendikten sonraki tutar.

maliyetine günlük hizmetlere ilişkin maliyetler eklendikten sonraki tutar.(d)

Soru 4Bir işletme havacılık hizmeti icra etmektedir. İşletmenin tek maddi duran varlığı 10.400.000PB ile edinilen uçaktır. Uçağın maliyeti, ana parçaları olan jet motoruna (%60), gövdeye (%20) ve uçak malzemeleri (%10) ile demirbaşlarına (%10) dağıtılmaktadır.

Bir uçağın çalışma durumu her üç yılda bir havacılık idaresi tarafından kontrol edilmektedir. Her bir kontrol 400.000PB maliyetindedir. Jet uçak işletmeye tesliminden önce üreticinin giderlerine dahil edilmek üzere kontrol edilmiştir.

Havacılık düzenlemelerine göre 2.000.000 hava milinden sonra jet motorunun yenilenmesi gerekmektedir. Yönetim, bu düzenleme nedeniyle gerekli olması durumunda uçağa yeni bir motor monte etmeyi öngörmektedir. Bu yenilemeyle uçağın yaklaşık 10 yıl daha kullanılabilir olmasını ve sonrasında uçağı hurdaya ayırmayı öngörmektedir.

Yönetim, uçağın gövdesini veya uçak malzemelerini yenilemeyi düşünmemektedir. Ancak yönetim demirbaşların yararlı ömrünü beş yıl olarak değerlendirmektedir. Söz konusu sürenin sonunda demirbaşları yenilemeyi ve eskileri hurdaya ayırmayı düşünmektedir.

İşletmenin ayrı olarak amortismana tabi tutması gerektiği uçağın ana parçalarından her birinin maliyeti nedir?

Jet motoru 6.240.000PB, gövde 2.080.000PB, uçak malzemeleri 1.040.000PB ve (a) demirbaşlar 1.040.000PB.

Jet uçak 10.400,000PB.(b)

Jet motoru 6.000.000PB, gövde ve malzeme 3.000.000PB, demirbaşlar 1.000.000PB ve (c) uçak kontrolü 400.000PB.

36IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Soru 5Durum, Soru 4’teki ile aynıdır.

Uçağın ana parçalarına ilişkin amortismanın hesaplanmasında kullanılacak en uygun amortisman yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

(a) uçağın tüm parçaları için doğrusal yöntem.

(b) jet motorları için uçulan hava miline bağlı olan üretim miktarı yöntemi, uçağın diğer parçalarının tümü için doğrusal yöntem.

(c) uçağın tüm parçaları için uçulan hava miline bağlı olan üretim miktarı yöntemi.

(d) uçağın tüm parçaları için azalan bakiyeler yöntemi.

Soru 6Bir bağlı ortaklık ana ortaklığından faaliyet kiralaması yoluyla kira geliri elde etmek için bir binayı muhafaza etmektedir. Ana ortaklık kiralanan bu binada ürünlerini imal etmektedir. Binanın gerçeğe uygun değeri aşırı maliyet ve çabaya katlanmaksızın güvenilir bir şekilde ölçülebilmektedir.

Bina nasıl muhasebeleştirilmelidir?

bağlı ortaklık tarafından yatırım amaçlı gayrimenkul; grup tarafından yatırım amaçlı (a) gayrimenkul olarak.

bağlı ortaklık ve grup tarafından maddi duran varlık olarak.(b)

bağlı ortaklık ve grup tarafından yatırım amaçlı gayrimenkul olarak.(c)

bağlı ortaklık tarafından yatırım amaçlı gayrimenkul; grup tarafından maddi duran varlık (d) olarak.

Soru 7İşletme bir binayı 1 Ocak 20X1 tarihinde 5.000PB’lik iade edilmeyen alış vergileri dâhil olmak üzere 95.000PB’ye edinmiştir. Alış sözleşmesi ödemenin tümünün (alış vergilerine ilişkin ödeme dâhil) 31 Aralık 20X1 tarihinde yapılmasını öngörmektedir. Binanın ediniminde gerçekleşen 2.000PB’lik kanuni harç tutarı 1 Ocak 20X1 tarihinde ödenmiştir.

Bina idari personelin kullanımına tahsis edilmiştir.

Uygun iskonto oranı yıllık %10’dur.

Binanın başlangıç maliyeti nedir?

102.000PB(a)

97.000PB(b)

88.364PB(c)

107.000PB(d)

37IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Soru 8Bir bina 1 Ocak 20X1 tarihinde 100.000PB’ye edinilmiştir. 31 Aralık 20X1 tarihinde işletme yönetimi:

binanın yararlı ömrünü edinim tarihinden itibaren 40 yıl olarak,••

binanın kalıntı değerini 20.000PB olarak,••

işletmenin binanın gelecekteki ekonomik faydalarını edinim tarihinden itibaren 40 yılda eşit ••olarak tüketeceğini ve

binanın gerçeğe uygun değerini 130,000PB olarak öngörmektedir.••

Bina işletmenin satış personeline tahsis edilmiştir.

İşletme, binanın defter değerini 31 Aralık 20X1 tarihinde hangi tutar üzerinden ölçmelidir?

(a) 100.000PB

(b) 98.000PB

(c) 130.000PB

(d) 127.250PB

Soru 9Soru 8’de belirtilen gayrimenkul 31 Aralık 20X2 tarihinde aşağıdaki şekilde yeniden değerlendirilmiştir:

binanın yararlı ömrünü edinim tarihinden itibaren 60 yıl olarak,••

binanın kalıntı değerini 10.000PB olarak,••

binanın gelecekteki ekonomik faydalarının edinim tarihinden itibaren 60 yılda eşit olarak elde ••edileceği ve

binanın gerçeğe uygun değerini 160.000PB olarak.••

İşletme, binanın defter değerini 31 Aralık 20X2 tarihinde hangi tutar üzerinden ölçmelidir?

(a) 96.508PB

(b) 96.000PB

(c) 160.000PB

(d) 125.263PB

38IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Soru 10Bir arsa 1 Ocak 20X1 tarihinde belirlenmeyen bir amaçla edinilmiştir. İşletme 1 Ocak 20X4 tarihinde genel müdürlük olarak kullanmak için arsa üzerinde bir bina inşa etmeye başlamıştır. İşletmenin idari personeli 1 Ocak 20X8 tarihinde binadan çıkmış ve yeni edinilen emlağa yerleşmiştir. Bina üçüncü bir kişiye faaliyet kiralaması olarak hemen kiraya verilmiştir. İşletme, 31 Aralık 20X9 tarihinde kiracının işletmeden binayı satın almak için yapmış olduğu teklifi hemen kabul etmiştir.

Binanın gerçeğe uygun değeri aşırı maliyete ve çabaya katlanmaksızın güvenilir bir şekilde belirlenebilmektedir.

İşletme binayı nasıl muhasebeleştirmelidir?

edinim tarihinden (1 Ocak 20X1 tarihinden) elden çıkarma tarihine (31 Aralık 20X9 (a) tarihine) kadar yatırım amaçlı gayrimenkul olarak.

20X1-20X3 yılları süresince yatırım amaçlı gayrimenkul; 20X4-20X9 yılları süresince (b) maddi duran varlık olarak.

20X1-20X3 ile 20X8-20X9 yılları süresince yatırım amaçlı gayrimenkul; 20X4-20X7 (c) yılları süresince maddi duran varlık olarak.

20X1-20X7 yılları süresince maddi duran varlık ve 20X8-20X9 yılları süresince yatırım (d) amaçlı gayrimenkul olarak.

39IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Cevaplar

S1 (c) bakınız: paragraf 17.2.S2 (a) nedeni: pasif bir yatırımdan ziyade nakit akışları ile tümleşik aktif bir iş faaliyetinin bir

parçasını oluşturması (bakınız: 16.2 (a) ve 17.2(a) paragrafları).S3 (b) bakınız: paragraf 17.15.S4 (c) bakınız: 17.7 ve 17.16 paragrafları.

Hesaplama - teslimden önce yaptırılan kontrolün maliyeti hariç tutulduğunda maliyet = 10,000,000PB. Dağıtım: jet motora %60, gövde ve malzemeye %30, demirbaşlara %10.

S5 (b) bakınız: paragraf 17.22S6 (d) bakınız: 9.2 ve 16.2 paragraflarıS7 (c) hesaplama—(iade edilebilir vergiler hariç alış fiyatı 95,000PB) ÷ 1.1 = alış fiyatının bugünkü

değeri 86,364PB + 2,000PB doğrudan maliyetler (kanuni harçlar) = 88,364PBS8 (b) hesaplama—maliyet 100,000PB eksi birikmiş amortisman (amortismana tabi tutar 80,000PB

÷ yararlı ömür 40 yıl × kullanım süresi 1 yıl) = 98,000PBS9 (a) hesaplama—maliyet 100,000PB eksi [raporlama dönemi başındaki birikmiş amortisman

2,000PB + (amortismana tabi tutarın bakiyesi 88,000PB ÷ kalan yararlı ömür 59 yıl × cari raporlama döneminin başından itibaren kullanım süresi 1 yıl) = birikmiş amortisman 3,492PB] = 96,508PB

S10 (c) bakınız: 16.2, 16.9 ve 17.2 paragrafları

40IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

BİLGİNİZİ UYGULAYINIFRS for SMEs’e uygun olarak aşağıda yer alan olay çalışmaları çözerek maddi duran varlıklar hükümlerine ilişkin bilgilerinizi uygulayınız.

Bu olay çalışmayı tamamladığınızda cevaplarınızı bu testin sonunda yer alan cevaplarla karşılaştırınız.

Vaka çalışması 1 Kobi A bir yönetim binasını ve üzerine inşa edileceği arsayı edinirken aşağıda yer alan harcamaları yapmıştır (ve ödemiştir):

Tarih PB Ek bilgi

1 Ocak 20X1 200,000,000 Fiyatın yüzde 20’si arsaya ilişkindir.

1 Ocak 20X1 20,000,000 İade edilmeyen vergiler (alış fiyatına 200,000,000PB dahil edilmeyen)

1 Ocak 20X1 1,000,000 Edinmeyle doğrudan ilişkili kanuni harçlar

1 Ocak 20X1 10,00030 Haziran 20X1’de sona eren altı aylık döneme ilişkin önceki sahibi tarafından peşin ödenen yerel yönetim emlak vergisinin (iade alınamayan) karşılanması

30 Haziran 20X1 20,000 30 Haziran 20X2 tarihinde sona eren yıl için iade edilmeyen yerel yönetim emlak vergisi

20X1 yılı boyunca 120,000Yönetim ile bakım bölümü personelinin maaşı ve diğer maliyetleri dahil günlük servis ve bakımları. Bu maliyetler her 10 birime eşit olarak dağıtılmaktadır.

KOBİ A 31 Aralık 20X1 tarihinde aşağıdaki değerlendirmeleri yapmıştır:

Binanın yararlı ömrü: edinim tarihinden itibaren 50 yıl••

Binanın kalıntı değeri: 20,000,000PB••

İşletme, binanın gelecekteki ekonomik faydalarını edinim tarihinden itibaren 50 yılda eşit olarak ••tüketecektir.

Bina ve arsaların satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değeri: 250,000,000PB••

KOBİ A’nın 31 Aralık 20X1 tarihinde sonra eren yıla ilişkin muhasebe kayıtlarında yer alan maddi duran varlıkların etkilerini kayıt altına almak için muhasebe verilerini hazırlayınız.

41IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Vaka çalışması 1’in cevabı

1 Ocak 20X1 tarihinde

Arsa ve binalar (maliyet) 200,000,000PBA

Kasa 200,000,000PB

Gayrimenkul ediniminin muhasebeleştirilmesi.

Arsa ve binalar (maliyet) 20,000,000PBA

Kasa 20,000,000PB

Gayrimenkulun ediniminde ödenen devretmeye ilişkin iade edilmeyen verginin muhasebeleştirilmesi.

Arsa ve binalar 1,000,000PBA

Kasa 1,000,000PB

Gayrimenkulun ediniminde ödenen iade edilmeyen kanuni maliyetlerin muhasebeleştirilmesi.

Önceden ödenmiş giderler (varlık) 10,000PB

Kasa 10,000PB

30 Haziran 20X1’de sona eren altı aylık döneme ilişkin peşin ödenen iade edilmeyen yerel yönetim emlak vergisinin muhasebeleştirilmesi.

30 Haziran 20X1 tarihinde

Peşin ödenen giderler (varlık) 20,000PB

Kasa 20,000PB

30 Haziran 20X2 tarihinde sona eren hesap dönemi içerisinde 30 Ha ziran 20X1 tarihinde ödenen yerel yönetim emlak vergisinin muhasebeleştirilmesi.

31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıla ilişkin

Kâr veya zarar (işletme giderleri) 10,000PB

Peşin ödenen giderler (varlık) 10,000PB

30 Haziran 20X1 tarihinde sona eren ilk altı ay için 1 Ocak 20X1 tarihinde peşin ödenen yerel yönetim emlak vergisinin gider olarak muhasebeleştirilmesi.

42IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Kâr veya zarar (işletme giderleri) 10,000PB

Peşin ödenen giderler (varlık) 10,000PB

30 Haziran 20X1 tarihinde cari raporlama döneminin son altı ayı için 1 Ocak 20X1 tarihinde peşin ödenen yerel yönetim emlak vergisinin muhasebeleştirilmesi.10,000PB gelecek raporlama döneminin ilk altı ayı ile ilgili olduğu için varlık olarak kalacaktır.

Kâr veya zarar (işletme giderleri) 120,000PB

Kasa 120,000PB

Binanın 20X1 yılındaki günlük servis ve bakım giderlerinin muhasebeleştirilmesi.

Kâr veya zarar (işletme giderleri) 3,136,000(a)

Birikmiş amortismanlar (MDV—binalar) 3,136,000

Binanın 20X1 yılındaki amortisman giderinin muhasebeleştirilmesi.

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklayıcı notlar bu olay çalışmanın cevabının bir parçasını oluşturmamaktadır.

(a) %80 × 221,000,000PB(b) = binaların maliyeti 176,800,000PB. [maliyet 176,800,000PB eksi kalıntı değer 20,000,000PB] ÷ 50 yıl (binanın gelecekteki ekonomik faydalarının 50 yıllık yararlı ömrü boyunca eşit bir şekilde tüketildiği için) = yıllık amortisman gideri 3,136,000PB

(b) ∑A = arsa ve binaların maliyeti 221,000,000PB

.

43IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Vaka çalışması 2

KOBİ B’nin bir adet maddi duran varlığı vardır—idari personele tahsis edilen ofislerin bulunduğu ve üstüne inşa edildiği arsa. Gayrimenkulun 31 Aralık 20X1 tarihindeki defter değeri, birikmiş amortisman tutarı olan 1.000.000PB düşüldükten sonraki tutarı 2.000.000PB’dir. KOBİ B, binayı doğrusal yönteme göre 50 yıl üzerinden ve sıfır kalıntı değerle amortismana tabi tutmaktadır. Binanın üzerine inşa edildiği arsa önemsizdir.

KOBİ B, KOBİ C’nin tüm paylarını edinmiştir. KOBİ C’nin maddi duran varlıklarına ilişkin 30 Haziran 20X2 tarihindeki bilgiler aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tanım Kalan yararlı ömür

Defter değeri (PB)

Kalıntı değer (PB)

Gerçeğe uygun değer (PB)

Fabrika binası A 10 yıl 1,000,000 100,000 1,500,000Fabrika binası B 15 yıl 6,000,000 1,500,000 9,000,000Ofislerin bulunduğu bina 20 yıl 4,500,000 2,500,000 7,000,000Arsa A (boş) Sınırsız 300,000 4,000,000 4,000,000

Arsa B (boş) Sınırsız 6,000 1,000,000 1,000,000Arsa C (boş) Sınırsız 9,000 2,000,000 2,000,000Toplam 11,815,000 24,500,000

KOBİ C, 30 Eylül 20X2 tarihinde beklenmedik bir teklif karşılığında Fabrika binası B’yi 9.100.000PB’ye elinden çıkarmıştır.

KOBİ C, 1 Ekim 20X2 tarihinde olağan iş akışı içinde bu yerleşim birimlerini ve üzerine inşa edilen arsayı satma amacıyla Arsa B’yi 30 parsele bölmüş ve her parselde yerleşim birimi oluşturmaya başlamıştır.

KOBİ C’ye, 12 Ekim 20X2 tarihinde Arsa C üzerine yapılacak ofis blokunun inşasına ilişkin inşaat ruhsatı 500.000PB maliyetle verilmiştir. KOBİ C ofis bloğunu postayla alınan sipariş işlemlerinde satış personelinin kullanımına tahsis etmeyi düşünmektedir.

KOBİ C 1 Kasım 20X2 tarihinde, Arsa A üzerinde bir arazi dolgu alanı oluşturmaya başlamıştır. Arsa A’yı bir arazi dolgu alanına dönüştürme maliyeti 100.000PB’dir. Arazi dolgu alanının tamamen doldurulmadan önce 10 yıl kullanılabileceği tahmin edilmektedir. Tamamen dolduğunda, KOBİ C alanı terketmeyi düşünmektedir.

KOBİ C, İşletme D (bağımsız üçüncü taraf) ile Arsa C üzerinde office blokunu inşa etmesi için bir sözleşme imzlamıştır. 10.000.000PB’lik sabit fiyat üzerinden yapılan sözleşmeye göre, inşaat 30 Haziran 20X3 tarihinde başlayacak ve 30 Haziran 20X5 tarihinde tamamlanacaktır.

KOBİ B’nin arsası ve binası A Bankasından elde edilecek 3.000.000PB’lik kredi için 31 Aralık 20X2 tarihinde teminat olarak gösterilmiştir. Kredi KOBİ B’ye yıllık %3’lük sabit faiz oranı ile 30 Aralık 20X2 tarihinde verilmiştir. Kredinin tamamı 31 Aralık 20X8 tarihinde geri ödenecektir.

44IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

KOBİ B grubu tüm maddi duran varlıkların yararlı ömürlerini, kalıntı değerlerini ve amortisman yöntemlerini 31 Aralık 20X2 tarihinde tespit etmiştir. Ayrıca, değer düşüklüğü gösterge araştırmasında hiçbir maddi duran varlığın değer düşüklüğüne uğradığına dair bir gösterge bulunmamıştır.

Üstünde binaların bulunduğu arsa önemsizdir.

Maddi duran varlıkların, KOBİ B grubunun 31 Aralık 20X2 tarihinde sona eren döneme ilişkin konsolide finansal tablolarında, nasıl gösterileceğine ve açıklanacağına ilişkin bir özet tasarlayınız.

45IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Vaka çalışması 2’nin cevabı

KOBİ B grubunun 31 Aralık 20X2 tarihindeki konsolide finansal durum tablosuna ilişkin özeti:Açıklama Dipnot 20X2 yılı 20X1 yılı

Maddi duran varlıklar 14 16,789,167PB 2,000,000PB

KOBİ B grubunun 31 Aralık 20X2 tarihindeki konsolide finansal durum tablosu özeti:

Dipnot 1 Muhasebe politikaları

Maddi Duran Varlıklar

Maddi duran varlık kalemleri maliyetlerinden birikmiş amortisman ile değer düşüklüğü zararı indirildikten sonraki tutarları üzerinden ölçülmektedir.

Amortisman, doğrusal amortisman yöntemi kullanılarak, varlıkların tahmin edilen yararlı ömürleri boyunca maliyet değerlerinden kalıntı değerleri düşülmüş tutarlar sistematik olarak dağıtılarak giderleştirilmektedir. Arazi dolgusunda kullanılan alanlar dışındaki arsa sınırsız yararlı ömre sahiptir ve bu yüzden amortismana tabi tutulmaz. Binaların yararlı ömürleri inşa tarihinden itibaren 50 yıldır. Arazi dolgusunda kullanılan alanın yararlı ömrü çukur açma tarihinden itibaren 10 yıldır.

Dipnot 3 Vergi öncesi kâr

Aşağıda yer alan kalemler vergi öncesi kârın belirlenmesinde gider (gelir) olarak muhasebeleştirilmişlerdir:

20X2 20X1PB PB

Maddi duran varlığın elden çıkarılmasından kazanılan kâr (225,000) (a) -Amortisman 435,833 (o) + (i) 60,000

Dipnot 14 Maddi duran varlıklar

Açıklama Arazi dolgu alanı

Boş arsa Arsa ve binalar

Toplam

(PB) (PB) (PB) (PB)Maliyet 3,000,000 3,000,000Birikmiş amortisman (1,000,000) (1,000,000)31 Aralık 20X1 tarihindeki Defter değeri 2,000,000 2,000,000Eklemeler 100,000 500,000 (c) 600,000İşletme birleşmesinde edinilen 7,000,000 (d) 17,500,000 (e) 24,500,000Stoğa aktarılan (1,000,000) (f) (1,000,000)Kullanımdaki değişiklik nedeniyle yeniden dağıtılanlar

4,000,000 (4,000,000)

46IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

Elden çıkarmalar (8,875,000) (g) (8,875,000)

Amortisman (68,333) (o) (367,500) (i) (435,833)31 Aralık 20X2 tarihindeki defter değeri

4,031,667 2,500,000 10,257,500 16,789,167

Maliyet 4,100,000 2,500,000 (l) 11,500,000 (m) 18,100,000Birikmiş amortisman (68,333) (o) (1,242,500) (n) (1,310,833)

Grup, sahibi olduğu borş bir arsa üzerinde ofislerin bulunduğu bir blok inşasına ilişkin bir sözleşmeyi İşletme D ile 31 Aralık 20X2 tarihinde yapmıştır. 10,000,000PB’lik sabit fiyatlı sözleşmeye göre inşaat 30 Haziran 20X3 tarihine kadar başlamış ve 30 Haziran 20X5 tarihine kadar da tamamlanmış olacaktır. 31 Aralık 20X1 tarihinde sözleşmeye bağlanmış herhangi bir taahhüt bulunmamaktadır.

KOBİ B’nin gayrimenkulu A Bankası’ndan alınacak 3,000,000PB’lik kredi için 31 Aralık 20X2 tarihinde teminat olarak gösterilmiştir. Kredinin yıllık sabit faiz oranı %3 ve geri ödemesi 31 Aralık 20X8 tarihine kadar tamamen geri ödenmiş olacaktır. Grubun gayrimenkulu üzerinde 31 Aralık 20X1 tarihinde herhangi bir ipotek bulunmamaktadır.

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklayıcı notlar bu olay çalışmanın cevabının bir parçasını oluşturmamaktadır:(a) Fabrika binası B’nin satışından elde edilen tutar 9,100,000PB eksi defter değeri 8,875,000(g) =

Fabrika Binası B’nin elden çıkarılmasından elde edilen kazanç 225,000,000PB.

(b) Maliyet 3,000,000PB ÷ 50 yıl = yıllık amortisman gideri.

(c) Arsa C’nin inşaat ruhsatı maliyeti 500,000PB (bakınız: 16.7 ve 17.10(b) paragrafları).

(d) Arsa A 4,000,000PB + Arsa B 1,000,000PB + Arsa C 2,000,000PB = 7,000,000PB (yani grup için arsaların maliyeti edinim tarihindeki gerçeğe uygun değerleridir). (bakınız: paragraf 19.14)

(e) Fabrika binası A 1,500,000PB + Fabrika binası B 9,000,000PB + Ofislerin bulunduğu bina A 7,000,000PB (yani grup için binaların maliyeti edinim tarihindeki gerçeğe uygun değerleridir). IFRS for SMEs’in 19.14 paragrafına yapılan atıf = binalar 17,500,000PB.

(f) Şu anda olağan iş akışında satılmak için elde tutulan Arsa B’nin (yani stoğun) defter değeri 1,000,000PB’dir. IFRS for SMEs’in 13.1(a) paragrafına yapılan atıf.

(g) Maliyet 9,000,000PB eksi birikmiş amortisman 125,000PB(h) = Fabrika binası B’nin elden çıkarma tarihindeki defter değeri 8,875,000PB.

(h) (Maliyet 9,000,000PB eksi kalıntı değer 1,500,000PB) ÷ 15 yıl × 3/12 ay = Fabrika binası B’nin elde çıkarma tarihindeki birikmiş amortismanı 125,000PB (30 Hazirandan 30 Eylül 20X2 tarihine kadar).

(i) KOBİ B’nin gayrimenkulu 60,000PB(b) + Fabrika binası A 70,000PB(i) + Fabrika binası B 125,000PB(h) + Ofislerin bulunduğu bina A 112,500PB(k) = 367,500PB.

47IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

Modül 17 – Maddi Duran Varlıklar

(j) Amortismana tabi tutar (maliyet 1,500,000PB eksi kalıntı değer 100,000PB) ÷ yararlı ömür 10 yıl x 6/12 ay = 70,000PB.

(k) Amortismana tabi tutar (maliyet 7,000,000PB eksi kalıntı değer 2,500,000PB) ÷ yararlı ömür 20 yıl x 6/12 ay = 112,500PB.

(l) Arsa C 2,500,000PB.

(m) KOBİ B’nin gayrimenkulu 3,000,000PB + Fabrika binası A 1,500,000 + Ofislerin bulunduğu bina A 7,000,000 = binalar 11,500,000PB.

(n) KOBİ B’nin gayrimenkulu 1,060,000PB + Fabrika binası A 70,000(j) + Ofislerin bulunduğu bina A 112,500 = 1,242,500PB.

(o) Amortisman tabi tutar (maliyet 4,100,000PB eksi sıfır kalıntı değer (terkedildiği için)) ÷ yararlı ömür 10 yıl x 2/12 ay = 68,333PB.