modro oko osnovna slo srb t03

<html><META n ame="description" cont ent=""><META n ame="keyword s" content="up itnici o snovna �kola SL O SRB T 03"><title>Plavo o ko</title>< !--PIC OSEARCH_SKIPALL ST ART-->

PLAVO OKO

UPOZNAJ, ANALIZIRAJ, POBOLJŠAJ

USTANOVLJAVANJEI OSIGURAVANJEKVALITETAU VASPITANJU IOBRAZOVANJU

2001/2002

Prevod omogućio SEE ECNPreveo: Boban Ilić

PLAVO OKO: UPOZNAJ, ANALIZIRAJ, POBOLJ�AJ 2001-2002

2

PLAVO OKO: UPOZNAJ, ANALIZIRAJ, POBOLJ�AJNastavak projekta Ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta u vaspitanju i obrazovanju

Prilog: Upitnici za osnovnu �kolu

Izdalo: Ministarstvo �kolstva, nauke i sportaZa Ministarstvo: mr Mirko ZormanIzdavač: Zavod RS za �kolstvoZa Zavod: Metka ZevnikJezički pregled sadr�inskog dijela: Tine LogarOblikovanje naslovne strane: TandarOblikovanje i kompjuterski prelom: Boex DTP�tampa: MaxinelPrvo izdanjeLjubljana 2001.

Projekat ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta u vaspitanju i obrazovanju, čiji je nastavak projekatPlavo oko upoznaj, analiziraj i pobolj�aj, nastao je u saradnji sa članovima istra�ivačkog projekta izokvira tzv. ciljnih istra�ivačkih programa (CIP) sa naslovom »Pojmovanje kvaliteta u vaspitanju iobrazovanju i mogući činioci kvaliteta u obdani�tima, osnovnim i srednjim �kolama« (1999-2001, nosilacprof. dr Zdenko Medve�) i stručnjaka i iz drugih dole nabrojanih institucija.

U pripremi sadr�inske osnove (Ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta u vaspitanju i obrazovanju �priručnik, područja i pokazatelji) su 1999. godine sarađivali autori: Alojz Plu�ko, mr. Andrej Koren, mrAndreja Trtnik Herlec, mr Anita Trnavčevič, Darko Zupanc, Diomira Tkalčič, Ivan Lorenčič, Janez Krek, drLjubica Marjanovič-Umek, mr Mirko Zorman, dr Mojca K.�ebart, mr Renata Zupanc-Grom, dr SlavkoGaber, Vladimir Tkalec, Vlado Milek�ič, mr Tanja Vilič-Klenov�ek; dr Zdenko Medve�.

Pored autora koji sarađuju/sarađivali u pripremi sadr�aja, u projekat su uključene sledeće institucije:Filozofski fakultet, Univerzitet u Ljubljani; Pedago�ki fakultet, Univerzitet u Ljubljani; Zavod za�kolstvo Republike Slovenije; Centar za zanatsko obrazovanje; Andrago�ki centar Slovenije;Centar za dr�avne ispite; Osnovna �kola »Vojka �muc« Izola; �kolski centar Novo Mesto,Zanatska i tehnička srednja �kola; Ministarstvo za �kolstvo, nauku i sport.

U 2000. godini su upripremi upitnika sarađivali: dr Valentin Bucik, dr. Slavko Gaber, mr Barbara Japelj, drTina Kogov�ek, mr Andrej Koren, dr Janez Krek, Ivan Lorenčič, Darko Mali, dr Ljubica Marjanovič-Umek,dr Zdenko Medve�, Vlado Milek�ič, dr Janko Mur�ak, Alojz Plu�ka, dr Cveta Razdev�ek-Pučko, dr MojcaK.�ebart, Doimira Tkalčič, mr Andreja Trtnik Herlec, mr Tanja Vilič Klenov�ek, mr Mirko Zorman, mrDarko Zupanc, mr Renata Zupanc-Grom.

U 2001. godini su u pripremi upitnika i njihovoj konačnoj redakciji sarađivali sledeći autori: dr ValentinBucik, dr Slavko Gaber, mr Barbara Japelj, dr Tina Kogov�ek, dr Janez Krek, dr Ljubica Marjanovič-Umek, dr Zdenko Medve�, dr Mojca K.�ebart, mr Andreja Trtnik Herlec.


3

Sadr�aj

PLAVO OKO � Ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta u vaspitanju i obrazovanju .............. 1Uvod ................................................................................................................................................. 4Područja, podpodručja i pokazatelji kvaliteta .............................................................................. 11Izvori ................................................................................................................................................ 40

PRILOG: Upitnici za osnovnu �kolu .............................................................................................. 43

Područje II � NastavaNastava � upitnik za nastavnike ...................................................................................................... 44Tok nastave � upitnik za učenike ...................................................................................................... 55Provjera i ocenjivanje znanja � upitnik za nastavnike ....................................................................... 61Ocjenjivanje znanja � upitnik za učenike .......................................................................................... 66Vrijeme namenjeno podučavanju i učenju � upitnik za nastavnike ................................................... 69Individualizacija i diferencijacija u nastavi - upitnik za nastavnike .................................................... 71

PODRUČJE III - UČENICIUčenici - upitnik za učenike i učenice ............................................................................................... 74 (Vi�i razredi devetogodi�nje i osmogodi�nje osnovne �kole)

PODRUČJE IV � NASTAVNICINastavnici - upitnik za nastavnike ..................................................................................................... 91Nastavnici, podpodručje II - upitnik za nastavnike ............................................................................ 96Nastavnici, podpodručje III - upitnik za nastavnike ........................................................................... 102

PODRUČJE V � �KOLA I RODITELJI�kola i roditelji � upitnik za roditelje .................................................................................................. 108

PODRUČJE VI � RUKOVODJENJERukovodjenje � pitanja za direktore �kola ........................................................................................ 112Rukovodjenje � pitanja za nastavnike ............................................................................................... 124Rukovodjenje � pitanja za roditelje ................................................................................................... 131Rukovodjenje � pitanja za sve zaposlene u �koli ............................................................................. 134Rukovodjenje � pitanja za lokalnu zajednicu i institucije ................................................................. 136


4

PLAVO OKO - Ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta u vaspitanju i obrazovanju

UvodU Evropi i ...

U Evropi i brojnim drugim zemljama već nekoliko godina oblikuju se sistemska re�enja povezana saustanovljavanjem i osiguravanjem kvaliteta vaspitanja i obrazovanja.

Proces sistematskih razmi�ljanja o ustanovljavanju i osiguravanju kvaliteta edukacije1 je npr. u okviruOECD počeo osamdesetih godina. U Evropi je slično razmi�ljanje dodatno podstakla Evropska unija.Saznanje o značaju edukacije koja priprema pojedince i generacije za zajednički �ivot, na tra�enjemogućnosti u saradnji i utakmici sa drugim ljudima i kulturama, dalo je snagu ideji o ustanovljavanju iosiguravanju kvaliteta vaspitanja i obrazovanja. Sve pokazuje da će to i dalje ostati tako. Unija je, naime,u svojoj sr�i osuđena na zalaganje za kvalitet � na svim područjima, a posebno na području edukacije.

Prirodna povezivanja različitih dr�ava, različitih sistema vaspitanja i obrazovanja govore u prilog tezi dana ovom području nije moguće postići jedinstvenost programa, nastavnih planova, ud�benika, itd. Dakle,Unija ne mo�e postići kvalitet programskom jedinstveno�ću, ali se zato zauzima za uspostavljanjemehanizama koje je moguće upotrijebiti da različite dr�ave na različite načine, uz pomoć mehanizamaustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta, potra�e svoj vlastiti put do vi�eg kvaliteta sistemavaspitanja i obrazovanja.

Unija je na nivou dr�ava članica kao i dr�ava koje će se postepeno pridru�iti, u okviru izgrađivanjaEvropske kuće vaspitanja i obrazovanja u prioritetne ciljeve, zapisala upravo osiguravanje kvaliteta2.

Juna 1999. godine Evropska komisija je izdala konačni izvje�taj o »uvodnom« projektu, koji se odnosiona nivo samoevaluacije �kole sa naslovom »Ocjenjivanje kvaliteta u �kolskom obrazovanju«, priprema sei drugi sveevropski projekat koji će predstavljati osnovu za dogovor o ustanovljavanju i osiguravanjukvaliteta na nivou �kolskih sistema, u koji su uključene kako dr�ave Evropske unije, tako i druge evropskedr�ave3. »Uvodni projekat »samoevaluacije« je u nekim dr�avama � posebno u Holandiji, Austriji i Grčkoj� podstakao oblikovanje novog zakonodavstva. U Italiji je doprineo uvođenju �kolske autonomije.Portugalija nastavlja sa projektom i u njega uključuje nove �kole. U Norve�koj je projekat podstakaonastanak Bijele knjige o ustanovljavanju kvaliteta«. (Ibid., 1).

Evropa �eli da osigura kvalitetno institucionalno pred�kolsko vaspitanje i obaveznu �kolu �to većem brojudjece, kvalitetno zanatsko i op�te obrazovanje i nastavak obrazovanja kroz cio �ivot.

Zalaganja u tom pravcu podstiču svijest da je potrebno svima � i svakome posebno � osiguratimogućnost da potra�e svoje mjesto u dru�tvu velikih mogućnosti i brojnih zamki. Ako prihvatamosaznanje da je kvalitetno znanje uslov za hvatanje u ko�tac na svjetskim tr�i�tima dobara, a prije svegaideja, svjesni smo i činjenice o nu�nosti socijalne integracije. Edukacija koja nije uspje�na u procesuuključivanja najvećeg dijela pojedinaca u dru�tvo ne odgovara očekivanjima o uređenoj i uspje�nojekonomiji, svijesti o značaju oblikovanja fundamentalnih »vrijednosti« povezanih sa ljudskim pravima(slobodu savjesti, izra�avanja, odlučivanja o svojoj sudbini, pravo pojedinca prema osnovnim dobrima).Tako stoje stvari u Evropi, koja ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta shvata kao izazov vremena.

__________1 Pojam edukacije u ovom tekstu koristimo kao sinonim vaspitanja i obrazovanja.2 Na ministarskoj konferenciji u Var�avi 1997. godine su ministri usmjeravanje ka kvalitetu zapisali i u zvanični dokument susreta.Takođe i treći član Amsterdamskog dogovora iz iste godine govori o povezanosti Zajednice podsticanju kvaliteta na područjuedukacije. Detaljnije je isto načelo odredio čl. 149: »Zajednica će doprinositi razvoju kvalitetne edukacije podsticanjem saradnjeizmeđu dr�ava članica i, ako to bude potrebno, ona će dopunjavati njihove aktivnosti uz puno po�tovanje odgovornosti dr�avačlanica za sadr�aj nastave i organizaciju sistema edukacije, i njihovu kulturnu i jezičku različitost«.3 Uvodni evropski projekat na temu ocjenjivanja kvaliteta je »započet na početku �kolske 1997. godine« (Evaluating ..., 1999.). Uprojektu je sarađivalo 101 srednjih �kola iz 18 dr�ava.


5

Drugdje u svijetu ...

Slična zalaganja mo�emo uočiti i u mnogim drugim dr�avama u svijetu.

U SAD, na primjer, u dugoj raspravi o standardima posvećuju pa�nju pitanju � �ta moraju standardi u sebisadr�ati, i ko � savezna administracija ili savezne dr�ave � mora da ih zacrta. »Učenici koji zavr�e�kolovanje u novom sistemu �kolovanja, moraju postići visok nivo znanja i vje�tina, koje im omogućavajuuspijeh u visoko�kolskom obrazovanju i na radnom mjestu«. (Standards and Assessment (SAD) 1999.)Visoka dostignuća i nastavak �kolovanja i posledičnu uspje�nu karijeru, ne samo u SAD, nego u svimrazvijenim dr�avama, očekuje većina roditelja. Oni �ele da njihova djeca u �koli pronađu i prostor za svojedokazivanje, prostor koji će biti siguran i koji će im omogućiti oblikovanje temeljnih zajedničkih vrijednosti.Novi Zeland koji se uključio u »pokret« za kvalitet postavio je opse�an program ustanovljavanjastandarda, koji posti�u učenici u njihovim �kolama. Samo djelimičan pogled u gradivo koga oni daju ujavnu upotrebu preko slu�benika Ministarstva za �kolstvo, govori o ozbiljnosti kojom su se prihvatiliprojekta.

Mo�da ne rizikujemo previ�e ako utvrdimo da će kraj devedesetih i prva dekada 21. vijeka nadreditizalaganje za kvalitet djelovanja pojedinačnih elemenata većine sistema, koji su osamdesetih i u dobromdijelu devedesetih godina 20. vijeka označavale va�ne reforme4.

U Sloveniji ...

Slovenija se ovim procesima pridru�uje. Drugu polovinu osamdesetih i dobar dio devedesetih godina smopostepeno stvarali zajedno, i prilično detaljno preuređivali pravne okvire sistema edukacije. Promjene sunastale kao posledica promjena u �kolskoj praksi i kao posledica velikih sistemskih promjena u dru�tvu.

Slično kao i drugim razvijenim dr�avama, i u Sloveniji �elimo svojim sistemom vaspitanja i obrazovanja�to većem broju mladih i drugih, koji se obrazuju, osigurati uslove za sticanje obrazovanja istandarda znanja na nivou koji je uporediv sa svijetom, čiji smo i mi dio. Dr�avljani Slovenije u tomprocesu osiguravaju uslove za vi�i kvalitet �ivota. Sistematskim pristupom osiguravanju kvaliteta u okvirusistema vaspitanja i obrazovanja �elimo doprinjeti da i u budućnosti očuvamo prilično visok kvalitetvaspitanja i obrazovanja, a na pojedinim područjima taj nivo i pobolj�amo.

Na� cilj nije ustanovljavanje kvaliteta na sebi, takođe se ovdje ne radi o nadzoru kvaliteta koji namosigurava kvalitet »rezultata« (radne snage, studenata koji se upisuju, itd.). I jedno i drugo predstavljasamo dio procesa, tj. oni su već posledica osiguravanja kvaliteta. Prilikom razvijanja sistematskog,promi�ljenog i umirujućeg osiguravanja kvaliteta, imamo na umu kvalitetan sistem edukacije koji je ubitnom dijelu svijestan svoje pro�etosti u ekonomske tokove, u dru�tvena događanja uop�te. Sistem jesposoban da prati vlastitim kriterijumima kvaliteta, i da tako suoblikuje kvalitet �ivota u Sloveniji.

Koncept samoevaluacije �kole kao �to je do sada bio oblikovan i opisan u nastavku, jo� uvijek je uprocesu oblikovanja i provjeravanja. Sa druge strane, izrađeni modeli mogu predstavljati samo »početnopoglavlje« uspostavljanja mehanizama, aktivnosti i mjera koje omogućavaju:

a) očuvanje kvaliteta na područjima za koje mo�emo, na osnovu poređenja, tvrdit, da su visoko nalestvici međunarodnih standarda. Slovenija se, npr. visoko rangira na međunarodnim uporednimlestvicama iz znanja poznavanja prirode, i dosta visoko iz znanja matematike, mlada generacijaje dobro pozicionirana i u uporednim istra�ivanjima koja se tiču pismenosti;

b) povećanje kvaliteta na područjima u kojima smo »lo�i«. U sistemu zanatskog obrazovanja jo�uvijek bele�imo previsoko osipanje � kako na nivou sistema, tako i na nivou individualnih �kola.�ta ćemo uraditi, koje mjerre ćemo preduzeti (kako na nivou sistema, tako i na nivoupojedinačnih �kola, i �to je često va�nije, u pojedinom razredu, u pojedinom predmetu)? Kakoćemo se uhvatiti u ko�tac sa neuspjehom pojedinog učenika ili učenice? Da li ćemo to uraditi tako�to ćemo smanjiti procenat neuspje�nih, a ujedno postići logično postavljene standarde znanja?

____________4 O reformi sistema u poslednjim dekadama gl. Tedesco 1998.


6

Takvih i sličnih primjera ima i na »lo�oj« strani mnogo. Slično je i kada se hvatamo u ko�tac sa »boljim«stranama. Svaka strana zahtjeva poseban pristup. Kada se hvatamo u ko�tac sa pitanjima vrijednosti,discipline, po�tovanja pojedinca u nastavnom procesu, normalne radne atmosfere itd., na�e pona�anjemora biti posebno promi�ljeno.

Tra�enje odgovora na pitanja kao �to su: �ta moram uraditi za svoj uspjeh (ako sam učenik,srednjo�kolac)?, �ta moram uraditi da učenicima omogućim optimalan razvoj na svojim časovima (akosam nastavnik)?, Kako moramo da organizujemo rukovođenje �kolom da zajedno sa učiteljima,učenicima, roditeljima i okolinom, obično i sa Ministarstvom, osiguramo optimalne uslove za razvojsvakog učenika i za rad svakog stručnog radnika?, (ako sam direktor �kole), otvara brojne dileme,razmi�ljanja i pitanja.

Da li je vredno je poku�ati na ovaj način ne�to postići ili je to jo� jedan način za zaposlenje na�ih ruku iglava? Ta pitanja će se najvjerovatnije pojavljivati u procesu ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta.Institucije koje se identifikuju sa tim projektom i mi, ljudi u njima koji u taj projekat vjerujemo, mislimo da jevrijedno poku�ati.

Za�to? Između ostalog, i zato �to »�kolstvo« u Sloveniji ne uspostavlja mehanizme osiguravanja iustanovljavanja kvaliteta od samog početka. Ako postavimo neka poznata osnovna pitanja sapodručja osiguravanja kvaliteta, naprimjer:

- �ta je osiguravanje kvaliteta?- �ta �elimo njime postići?- Ko smo mi i koliko mi zaista vrijedimo?- �ta ćemo uraditi da ostanemo dobri tamo gdje to jesmo, �ta ćemo uraditi da postanemo bolji

tamo gdje smo lo�i? Mo�emo ustanoviti da već poznajemo područje u koje sad ulazimo na boljeplaniran način.

Kod nas u privredi već nekoliko godina poku�avaju sa uvođenjem rukovođenja za postizanjecjelokupnog kvaliteta. Su�tinski drugačije ali ipak sa pogledom kako na djelove, tako i na cjelinu, uSloveniji se i u sistemu edukacije odvija proces osiguravanja kvaliteta. Razmi�ljanje o dekadi koja je izanas, pokazuje da smo u njoj provjeravali i mijenjali elemente sistema koje stručnjaci označavaju kaova�ne upravo za osiguravanje kvaliteta sistema vaspitanja i obrazovanja, i to:

- koncept vaspitanja i obrazovanja u Sloveniji za sve nivoe � Bijela knjiga5,- zakonodavstvo prihvaćeno koncepcijskim rje�enjima,- uvođenje elemenata eksternog provjeravanja znanja u osnovnoj �koli, u gimnazijskim

programima, a danas i na području zanatskog i stručnog obrazovanja (Zavod RS za �kolstvo iMaturska komisija, Komisija za zaključno provjeravanje u osnovnoj �koli i Dr�avni ispiptnicentar),

- povećanje mogućnosti za nastavak �kolovanja (novi programi, mre�a �kola, investicije, itd.),- uspostavljanje socijalnih korekcija (subvencija ishrane za učenike, srednjo�kolce i studente,

oblikovanje ud�beničkih subvencija...),- podizanje nivoa zahtjevnosti i trajanja studija za pedago�ka zvanja,- uvođenje i razvoj permanentnog obrazovanja nastavnika,- osnivanje �kole za direktore �kola,- diverzifikovanje mre�e savjetodavnih i razvojnih institucija,- uspostavljanje nacionalnog sistema evaluacije uvođenja �kolskih novina,- pobolj�anje materijalnih uslova rada na području edukacije (prostori, oprema, osiguravanje

informacijske i komunikacijske opreme), itd.

U vezi sa gore nabrojanim i prije svega na promjene koje su sazrele u vaspitno-obrazovnim institucijama,sazrela je i ideja o sistematskom osiguravanju kvaliteta, čiji osnov je vaspitno-obrazovna institucija kaotakva i rad svih koji su uključeni u rad pojedine �kole, obdani�ta, đačkog doma.

_________5 Bijela knjiga je preuzela i dodatno razvila prethodna zalaganja na području konceptualizacija sistema kao cjeline. Prije svega seoslonila na koncepciju Obrazovanja u Sloveniji za 21. vijek (Zavod RS za �kolstvo) i Perspektive razvoja osnovne �kole u RepubliciSloveniji.


7

Prve korake u pravcu sistematskog ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta su neki javni zavodi usaradnji sa �kolama već uradili. Zavod RS za �kolstvo je 1998. godine pripremio raspravu opokazateljima kvaliteta na sjednici direktora �kola u Portoro�u. Rasprave u Portoro�u u kojima je nasrednjo�kolskom nivou sudjelovao Centar RS za zanatsko obrazovanje, postavile su osnove zaisprobavanje pojedinačnih elemenata ustanovljavanja kvaliteta u okviru projekata Ogledalo (Zavod RS za�kolstvo) i Mre�e �kola za usavr�avanje(�kola za direktore)6.

Za vrijeme obnove zanatskog obrazovanja nastala je studija European Trajning Foundation, na osnovukoje će u okviru projekta MOCCA u Sloveniji teći pripreme za uspostavljanje sistema ustanovljavanjakvaliteta u zanatskom obrazovanju. Ministarstvo �kolstva je grupi stručnjaka odobrilo poseban projekat natemu osiguravanja kvaliteta i uključilo se svojim predstavnicima u projekat Evropske unije. Na područjuustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta obrazovanja odraslih, ACS je pripremio svoj predlog kojizajedničkim elementima ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta dodaje elemente koji posebno određujuoba procesa na području obrazovanja odraslih. Predlog je bio podvrgnut posebnoj javnoj raspravi nasavjetovanju »Ponudimo odraslim kvalitetno srednje�kolsko obrazovanje (2001.)«.

U Portoro�u ...

Na osnovu započetih projekata u Sloveniji, rasprava u Portoro�u 1998. i 1999. godine, iskustava �kolakoje su bile uključene u projekte Ogledalo i Mre�a, i uz oslanjanje na međunarodna iskustva (Evropskaunija, SAD, projekti OECD, Novi Zeland, �kotska, �panija, Austrija itd.), pripremili smo početniinstrumentarij za samoevaluaciju �kole, koji se nalazi ispred Vas. U njemu smo poku�ali da:

a) oblikujemo prilično zaokru�en predlog područja, potpodručja i pokazatelja za ustanovljavanjekvaliteta i

b) naznačimo neka područja i moguće načine osiguravanja kvaliteta.

Poslije Portoro�a ...

Nova radna verzija priručnika za ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta je poslije jednogodi�njeg zastojaoblikovana uz po�tovanje primjedbi koje su iznijete na Portoro�kom sastanku direktora �kola. Javnizavodi će u �kolskoj 2001/2002. godini isprobati priručnik i upitnike, koji su prilog priručnika u �kolamakoje se na osnovu konkursa odluče da sarađuju u projektu ustanovljavanja kvaliteta. Za svaku �kolupojedinačno je predviđeno da provjerava korisnost i upotrebljivost djelova instrumentarija samoevaluacijei ustanovljavanja kvaliteta. U tom procesu će biti provjeren kvalitet priručnika, a posebno upotrebljivostupitnika. U procesu provjeravanja će odabrane �kole sarađivati i pri dopunjavanju instrumentarija.

U 2002. godini ...

Priručnik će zajedno sa potrebnim instrumentarijem za samoevaluaciju biti pu�ten u �iru upotrebu kako jepredviđeno septembra 2002. godine. Projekat oblikovanja instrumentarija ustanovljavanja kvaliteta će i u2002./2003. godini biti podvrgnut posebnom praćenju i dopunjavanju. Odabrani broj �kola će zajedno sastručnjacima, koje će obezbijediti javni zavodi, doraditi upitnike i oni će posvetiti posebnu pa�njuprimjerima konkretnog pristupanja pripremi projekata za osiguravanje kvaliteta._________6 U �kolskoj godini 1998/99. osam osnovnih �kola se uključilo u projekat �kole za direktore Mre�a �kola za usavr�avanje. Koncipiranje na teoriji i praksi konstantnih pobolj�anja (school improvement) koji je jedan od pristupa kvalitetu u �koli. Namjena mre�a jepostizanje kvaliteta podsticanjem neprekidnih pobolj�anja i uspostaviti jasnu vezu između stručnog i ličnog razvoja pojedinca �nastavnika i razvojem i uspjehom �kole u kojoj on radi. U radu sarađuju svi stručni radnici �kola, a rad usklađuju i podstiču tzv.razvojni timovi. U prvoj godini smo �kole pripremili na projekat, na saradnju između nastavnika i uvođenje promjena, u drugoj godinisvaka od �kola razvija kvalitet na odabranom području. Područja pobolj�anja su:

a) provjeravanje i ocjenjivanje znanja, b) radne navike i motivacija učenika, c) saradnja sa roditeljima, d) vaspitanje, e)saradnja između nastavnika razrednog i predmetnog stepena, f) komunikacija, g) odnos prema �kolskoj okolini.Veoma je va�na izmjena iskustava među �kolama koje imaju na pojedinim područjima dobru praksu, tako da će tu dobrupraksu moći da preuzimaju i druge �kole. Projekat je okončan juna 2000. godine javnom prezentacijom projekta ipublikacijom, koja je nastala uporedo sa njim. Zaključak prvog dijela je ujedno i početak novog ciklusa pobolj�anja (Erčulj,J; Trunk �irca, N. 2000.).


8

Pristup samoevaluaciji i cjelini ustanovljavanja kvaliteta biće dobrovoljan. To isto va�i i za oblikovanjenacrta osiguravanja kvaliteta i njegovog izvođenja. (Pravilo 1).

Drugi krug pripreme nacionalno provjerenog ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta biće okončan doseptembra 2003. godine. Time će instrumentarij biti u potpunosti pripremljen, provjeren, zasigurnokvalitetan i dat na �iru upotrebu. Naravno, instrumentarij će biti na usluzi i ranije � sve od njegovog prvogobjavljivanja, koji se nalazi ispred Vas u nastavku.

Samoevaluacija

�kole će se odlučiti za početak ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta po vlastitom nahođenju. Jednood pravila cjelokupnog pristupa moralo bi, u skladu sa projektom, da predstavlja već ograničenu odredbuo dobrovoljnom odlučivanju za upotrebu modela � kako u pojedinačnim djelovima, tako i u cjelini.

Autori gradiva koje se nalazi ispred Vas preporučujemo da se �kole � a posebno kada se saustanovljavanjem i osiguravanjem kvaliteta susreću po prvi put � da se oslone na stručnu pomoć koju ćeponuditi javni zavodi (Z�, �R, CPI ...) uz saradnju stručnjaka sa Univerziteta, instituta i �kola. (Preporuka1) �kola uz stručnu pomoć treba da pripremi Nacrt aktivnosti kojima će ustanoviti kvalitet rada ili relativnecjeline svog nastavnog procesa. (Zadatak 1).

Nivoi evaluacije ...

Ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta se mo�e izvoditi na različitim stupnjevima, i to na nivou:1. cjelokupnog sistema edukacije,2. pojedinih djelova, npr. osnovnih �kola,3. pojedinačnih �kola,4. razreda (npr. 3.a),5. pojedinih elemenata (npr. podučavanja ili priprema za domaće zadatke pri nastavi slovenačkog

jezika, itd.).

U Sloveniji ćemo se, uz pomoć razvijenih instrumenata baviti, prije svega, sa 3., 4. i /ili 5. stepenom.

Svrha oblikovanja nacionalnog modela ustanovljavanja i osiguravanja kvaliteta nije ustanovljavanjekvaliteta cjelokupnog sistema � elementi za ocjenu cjelokupnog sistema su u Sloveniji na raspolaganju umeđunarodnim poređenjima, spolja�njem ocjenjivanju, uspjesima na takmičenjima, istra�ivanjima omladoj populaciji, i to već danas; neke nove elemente je donijelo i �kolsko zakonodavstvo. Svrha ovogmodela je da oni koji to �ele, omogući provjeru kvaliteta njihovog rada i da im osigura podr�ku zaočuvanje, tj. pobolj�anje kvaliteta rada na nivou �kole, razreda... .

Po�to postoji vi�e metoda ocjenjivanja kvaliteta, instrumentarij koga trenutno razvijamo i dograđujemo je,prije svega, namijenjen metodi samoevaluacije.

Samoevaluacija, prije svega samoevaluacija �kole, dobija na va�nosti u većini savremenih modela. Ipored toga, �to postoje različiti sistemi, brojnim dr�avama je zajedničko npr. ustanovljavanje da»klasična« inspekcija, uz svoje dobre strane ima i brojne slabosti, koje ni sa »usavr�avanjem« nijemoguće prevazići. To su ustanovile i one »dr�ave«, (npr. Engleska ili �kotska), koje imaju veomarazvijenu inspekcijsku slu�bu i koje su, i pored toga, počele intenzivno da podstiču �kolskusamoevaluaciju.

Samoevaluaciju naravno ne smijemo izjednačavati neobaveznim izno�enjem stavova, ocjena, itd.osoba koje su uključene u proces. Već du�e vremena je očito da metod samoevaluacije, za one koji seodluče nudi mogućnost, da za ocjenjivanje vlastitog kvaliteta koriste i različite elemente vi�e ili manjeobjektivnih ocjena � od uzajamnih, interesno dijametralnih ocjena istih institucija i pona�anja, pa sve donpr. spolja�ne provjere, koju koristimo kao element samoevaluacije. (Pravilo 2).

Kolegijalna pomoć ...

Grupa preporučuje da uz samu evaluaciju koristimo i metod tzv. spolja�ne stručne pomoći. Kodocjenjivanja će nam npr. dobro doći kolegijalna pomoć na nivou podučavanja predmeta ili pomoć pri


9

ocjenjivanju rukovođenja �kole � u tom primjeru će direktoru �kole pri ocjeni njegovog rukovođenjapomagati kolega iz druge �kole ili npr. ekspert iz �kole za direktore. (Preporuka 2).

Izvje�taj ...

U grupi preovlađuje mi�ljenje da bi bilo logično da �kole poslije samoevaluacije, kao elementustanovljavanja kvaliteta pripreme izvje�taj. (Zadatak 2).

Nacrt osiguravanja kvaliteta ...

�kolama preporučujemo da izvje�taj obrađuju zajedno sa predstavnicima roditelja i osnivača, ako nepostoje posebni razlozi za suprotno (i to je moguće). (Preporuka 4) Najbolje vrijeme za javnopredstavljanje �kola će odabrati sama. Javno predstavljanje je takođe i mogućnost za predstavljanjeplana za očuvanje (to posebno nagla�avamo), i osiguravanje kvaliteta zajedno sa predlozima zauključivanje roditelja i osnivača za osiguravanje uslova kvalitetne �kole. (Zadatak 3).

�kole neće obavljati samoevaluaciju »... zato da bi evaluacija bila cilj sama sebi, nego zato �to onaukazuje na djelove �ivota �kole koji zavrieđuju posebnu pa�nju«. (Evaluation quality in school education(EQSE), 1999., 2-3). Za cjelokupan projekat samoevaluacije veoma je va�na svijest koju pri uvođenjuprovjeravanja standarda nagla�avaju u Novom Zelandu; upozoravaju da »rezultati provjeravanjapredstavljaju osnov za osposobljen odgovor na pitanje kako pobolj�ati na�e programe«. (Green Paper(GP-NZL), 1998.), tj. kako pobolj�ati na� rad u cjelini i kako pri tome dopreti do svakog učenika,nastavnika i direktora.

Različita brzina ...

Tzv. »uvodni projekat Unije« je pokazao da �kole mogu (i moraju pri evaluaciji napredovati različitombrzinom. �kole koje imaju oblikovanu kulturu planiranja rada, praćenja i ocjenjivanja pojedinačnihelemenata �ivota u �koli će br�e napredovati u pravcu postavljanja ambicioznih ciljeva u okviruosiguravanja kvaliteta. One koje će ocjeniti da su u tim procesima lo�ije, će potro�iti vi�e vrijemena zauspostavljanje sistema i kulture samoevaluacije.

Norve�ani su u svojim �kolama, koje su bile uključene u projekat osiguravanja kvaliteta ustanovili, da imveoma nedostaje osjećaj za preciznost, za metodologiju praćenja � da ocjenjuju »po osjećaju«. Zbogtoga su usporili uvođenje sistema osiguravanja kvaliteta. Inostrana iskustva nas, prema tome uče, da jejedna od potrebnih polaznih tačaka pri bavljenju sa ustanovljavanjem i osiguravanjem kvaliteta upravopromi�ljenost, postupnost. Drugim riječima: Ne počinjite ako neznate za�to; ne �urite ako niste spremni.Ne zaboravite � niko vas ne prisiljava da počnete � sve je samo mogućnost koja se nudi i kojumo�da nebismo trebali propustiti. (Preporuka 5).

Djelovi ili cjelina ...

Jedno od pitanja koje se postavlja pri evaluaciji i osiguravanju kvaliteta je pitanje cjelokupnosti, tj.parcijalnosti pristupa. Pristupi u gore pomenutim dr�avama su pokazali da je potrebna cjelokupnatemeljita samoevaluacija. Sveukupno početno razmi�ljanje, ocjena stanja i djelovanje svih su�tinskihelemenata �kole je nu�no potrebna osnova za odluke o:

- područjima koja ćemo detaljnije i dublje evaluirati,- područjima koja ćemo poku�ati sačuvati kao područja na�eg kvaliteta ili ćemo, zato �to smo u

njima lo�i, ulo�iti dodatne napore za njihovo pobolj�anje.

Logično bavljenje osiguravanja kvaliteta na u�em području je moguće tek kada u osnovnim crtamaupoznamo cjelinu. (Pravilo 4), tako ćemo biti u mogućnosti da se odlučimo i o prioritetima. Znamo, npr.da je na�a lo�a strana ocjenjivanje, da imamo pote�koća na području saradnje sa roditeljima i da smoosrednje uspje�ni pri rukovođenju �kole kao cjeline. Na osnovu zajedničkog prosuđivanja (rukovodstvo,nastavnici, roditelji i učenici ...) smo odlučili da uporedo poku�amo postići:

- napredak na području najavljivanja ocjenjivanja i- saradnju sa roditeljima.

Tako, u slijedećoj �kolskoj godini na�u pa�nju ćemo posebno pokloniti:- interesnim aktivnostima i


10

- poku�aju oblikovanja podsticaja za očuvanje na�eg visokog mjesta na regionalnim i dr�avnimtakmičenjima iz znanja � u evaluaciji smo naime ustanovili, da je posledica razgranatih interesnihaktivnosti i kvalitativnog mentorstva.

Kultura samoevaluacije i pitanja organiizacije ...

»Evropski projekat« nas u nastavku upozorava da je veoma va�an korak pri osiguravanju kvalitetastvaranje odgovarajuće klime i kulture za samoevaluaciju7.

Samoevaluacija je zadatak koji nije samo realizovanje na�eg vlastitog puta kroz brojne postupke(sakupljanje podataka, interpretacija podataka, njihovo predstavljanje); ona je i kontinuiran procesinterpretacije i tra�enja rje�enja.

�kola mora, kod ostvarivanja pozitivne klime i kulture za samoevaluaciju, po�tovati vi�e značajnihelemenata koji predstavljaju nu�no potrebnu okolinu za izvođenje samoevaluacije.

1. U samoevaluaciju �kole mora biti uključeno vi�e aktera (nastavnici i drugi saradnici u �koli,roditelji, učenici/srednjo�kolci/zanatlije, kolege iz drugih �kola, aktivi u zanatskom obrazovanjumoraju biti uključeni i socijalni partneri). Projekat samoevaluacije, ako se on izvodi samo na nivou�kole, mora biti vođen od strane rukovodstva �kole (direktora ili �kolskog odbora), posebnoimenovana projektna grupa koja mora imati od 5 do 7 članova. Barem jedna osoba moraobavezno biti iz reda roditelja ili pak mora biti tzv. kritični prijatelj, koji ne dolazi od stranezaposlenih u �koli. Vođe projektnih grupa bi se prije pripreme projekta morale podrobnijeupoznati sa sličnim projektima i pripremiti za rukovođenje grupom. Obrazovanje moraju pripremitijavni zavodi (Z�, �kola za direktore, CPI itd.) uz saradnju stručnjaka sa Univerziteta i instituta.

Među osnovne zadatke projektnih grupa spadaju:- predlaganje prioritetnih područja, metodologije rada, izbor instrumentarija sa namjerom da bi bilo

osigurano osvjetljenje stanja iz različitih uglova posmatranja;- koordinacija povezivanja i pomoć spolja�nih institucija pri izvođenju pojedinačnih planova

samoevaluacije i osiguravanja pomoći nastavniku (nastavnicima), koji se sam odlučuje zasamoevaluaciju, organizacije kolegijalne pomoći,

- praćenje pojedinačnih projekata za ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta,- koordinacija aktivnosti za obrađivanje i interpretaciju sakupljenih podataka i za planiranje

postupaka za pobolj�anje stanja (organizacija okruglih stolova, tematskih rasprava, radionica zanastavnike i pripremu gradiva i izvje�taja),

- osiguravanje saradnje �to �ireg kruga zainteresovanih u raspravi o predlozima za osiguravanjekvaliteta,

- organiizacija saradnje spolja�nih eksperata i zavoda i saradnja sa drugim �kolama,- predlaganje postupaka koji osiguravaju kvalitet odgovarajućim organima; po pravilu ti postupci bi

morali biti na nivou razreda, predmeta ili �kole, sastavni dio godi�njih radnih planova.

Radne grupe moraju takođe osigurati da se samoevaluacija u �koli sprovodi po jasnim pravilima. U tusvrhu projekti u pojedinim dr�avama EU predla�u �kolama da izrade posebna pravila za izvođenjeprojekata samoevaluacije koji će određivati:

- osvnovna načela za osiguravanje odgovarajuće klime i kulture,- pravila raspolaganja podacima i čuvanje podataka,- pravila komunikacije i obrađivanja podataka i pravila nastajanja predloga za osiguravanje

kvaliteta.

2. Plan ustanovljavanja stanja mora osiguravati osvjetljenje iz različitih uglova posmatranja iupoređivanje pogleda � (podataka) različitih aktera (roditelja, nastavnika, učenika, rukovodstva�kole, stručnih slu�bi) o istom pokazatelju/pitanju;

3. Na sakupljanje i rad sa podacima moramo uvek posmatrati i sa svije�ću da podaci postajučinjenice i pokazatelji tek u svijetlu određene interpretacije (otkrivanje uzroka, poja�njavnajeokolnosti i uslova koji utiču na ustanovljeno stanje, tra�enje postupaka za pobolj�anje stanja,njihovo kritično prosuđivanje i praćenje učinaka predlaganih mjera).

__________7 A practical guide to self-evaluation, 2-3.


11

4. Jasna moraju biti pravila ko mo�e pogledati podatke, ko ih mo�e interpretirati, kome se oni moguposredovati, kako osigurati anonimnost, u koje svrhe se podaci mogu koristiti.4.1. Nacrt rada projektne grupe mora sadr�ati i pravila upotrebe i dostupnosti podataka. Tamo

gdje se nivoi interpretacije i nadle�nosti preklapaju, potrebno je temeljito razmisliti i unaprijedse dogovoriti ko će imati pristup do kojih podataka i u koje svrhe ih mo�e upotrijebiti. Sviparticipanti moraju obratiti pa�nju da podaci samoevaluacije ne budu zloupotrijebljeni.(Pravilo 5).

4.2. Obrada mora biti jednostavna i pregledna, namijenjena prije svega onim, na koje se podacineposredno odnose.

5. Briga za kvalitet je profesionalna i zajednička odgovornost svih radnika �kole; slabe tačke semoraju obrađivati kao zajednički problem, a ne kao problem pojedinca. Potrebno je energičnospriječiti međusobne optu�be.

6. Ako se podaci posreduju spolja�njim stručnim ili upravnim slu�bama koje moraju pripremitipovratne informacije �kolama koje su osnova za poređenja, u tom slučaju �kole moraju pripremititabelarni prikaz. U svakom slučaju, �kole ne smiju proslijediti lične podatke spolja�niminstitucijama.

7. O toku samoevaluacije potrebno je obavje�tavati sve zainteresovane, kako bi evaluacija ostalatransparentna.

8. Pojedini koraci moraju biti mali, ali uvijek moramo na umu imati �iru perspektivu cjelokupnogprojekta. (Preporuka 8).

PODRUČJA, PODPODRUČJA I POKAZATELJI KVALITETA1. Model je u nastavku podijeljen na �est područja:

I. Postizanje ciljeva kurikulaII. NastavaIII. UčenikIV. NastavnikV. �kola i roditeljiVI. Rukovođenje

2. Svako od područja sadr�i vi�e sadr�insko zaokru�enih cjelina, koje nazivamo podpodručja.Područja, ponekad i podpodručja, obuhvataju op�te podatke koji omogućavaju snimak stanja ikoje �kola po pravilu u takvom ili drugačijem obliku, sakuplja.

3. Slijedi prikaz pokazatelja ustanovljavanja kvaliteta koji se nalaze na kraju, na različite načinesakupljenih podataka. Podatke sakupljamo upitnicima, ocjenjivačkim lestvicama i drugiminstrumentima. Veći broj podataka, njihovo unakrsno povezivanje i interpretiranje je tek pokazateljza ustanovljavanje kvaliteta postavlja u njegovu funkciju, tj. u instrument prosuđivanja kojiomogućava predlog za promjenu, a time i za upotrebu mehanizama za osiguravanje kvaliteta.(Pravilo 6).

4. Samoevaluacija se, dakle, nikako ne zavr�ava sabiranjem podataka, tj. odgovora; već naprotiv,slijedi joj ključna faza � analiza i interpretacija. Upravo je ovdje od velike va�nosti stručnoobjektivno�ću. Podatke moramo upoređivati sa drugima (npr. sa podacima koji su dobiveni izdrugih predmeta, nastavnika...), mo�emo ih upoređivati i u pogledu odgovora različitihparticipanata vaspitno-obrazovnog procesa (o istoj ili sličnoj stvari mogu npr. da odgovarajuučenici, nastanvici, direktori ...), mo�emo ih upoređivati i u pogledu na nacionalne kriterijume, akotakvi postoje.

5. Tek kada smo obavili interpretaciju rezultata i ustanovili �ta nam govore pokazatelji, do�li smo dosvrhe samoevaluacije: omogućili smo kvalitetno (transparentno) planiranje osiguravanja kvaliteta.Osiguravanje kvaliteta koji je zapisan u pojedinim pokazateljima ili podpodručjima u ovompriručniku označava samo jednu od mogućnosti pona�anja, a nikako ne daje uputstva zapona�anje. (Pravilo 7). U okviru nastavka projekta planiramo pripremu pojedinih analizasakupljenih podataka, ustanovljenih pokazatelja i njihove analize, i iz toga izvedenih predlogamjera za osiguravanje kvaliteta. Pomenute analize će zbog svoje raznolikosti slu�iti kao


12

pomagalo za tra�enje vlastitih rje�enja za pripremu programa konkretnog osiguravanja kvalitetaodređene �kole.

Radna grupa koja je pripremila priručnik postigla je dogovor o ograničenom broju pravila, preporuka izadataka

- djelimično su zapisani u uvodu, djelimično ih mo�ete naći u pojedinim pokazateljima,podpodručjima, tj. unutar zapisa o područjima. Dobro razmislite da li se sla�ete sa njima i tekonda ih upotrebite.

Molimo Vas za Va�e mi�ljenje o svim pitanjima. Takođe Vas molimo da priručnik obrađujete u �koli i danam po�aljete svoje konkretne predloge za dopunu. Gradivo je objavljeno na naslovnoj strani internetsajta Ministarstva �kolstva nauke i sporta (http: //www.mszs.si). Svoje primjedbe nam mo�ete poslati nae-mail adresu: [email protected].

Područje I: Postizanje ciljeva kurikula (znanje, vrijednosti i op�ta uspje�nost)

Namjena: �elimo ustanoviti rezulate učenika, razreda i �kole u znanju, poznavanju i preuzimanjuzajedničkih vrijednosti na kojima se zasniva sistem javnog �kolstva i koji su zapisani u Bijeloj knjizi,zakonima i dokumentima kurikularne obnove. Takođe nas interesuje i op�ta uspje�nost. Rezultati kojećete u �kolama analizirati u procesu samoevaluacije će participantima vaspitno-obrazovnog procesa �nastavnicima, učenicima, �koli, roditeljima � predstavljati osnovnu za ocjenu rada.

Op�ti podaci

Jedan od elemenata samoevaluacije sačinjavaju podaci koje �kole već sakupljaju samo za sebe ili ih�alju dr�avnoj statistici Zavoda za �kolstvo, RIC-u itd.

Za područje postizanja ciljeva kurikula npr. sve �kole moraju sakupljati:- prosječne ocjene u odeljenju po predmetima (statistika, dnevnik),- ocjene pojedinog učenika/srednjo�kolca,- ocjene spolja�nih provjeravanja koje sada �kole sada �alju RIC-u, a nazad dobijaju povratne

informacije o prosjecima, podjeli ocjena itd., na nivou dr�ave,- ocjene zaključnih ispita �kole moraju poslati RIC-u (to se odnosi na stručne tehničke �kole).

Podpodručje 1: Dostignuća u znanju

Na osnovu ocjena i uspjeha u učenju i dostignuća na takmičenjima namjeravamo da ustanovimo u kojojmjeri su bili postignuti ciljevi u učenju, tj. standardi znanja, postavljeni u kurikulu na nivou učenika,odeljenja, razreda i �kole. Ustanovljavanja do kojih dolazimo pomoću analize unutra�njeg i spolja�njegocjenjivanja biće osnova za pobolj�anje kvaliteta postizanja standarda znanja u �koli.

Rezultate �kola i razreda je zabranjeno objavljivati u obliku nacionalnih lestvica8. (Pravilo 1) U Sloveniji jetakvo objavljivanje rezultata zakonom zabranjeno.

Pokazatelj 1: Ocjene u unutra�njem ocjenjivanju znanja

Osmogodi�nja osnovna �kola- ocjene na nivou učenika, prosječne ocjene na nivou odeljenja, nastavnika, razreda, �kole,- podjela ocjena (procenutalni dio ocjena na lestvici od 1 do 5) na nivou odeljenja, nastavnika,

predmeta, �kole.

Devetogodi�nja osnovna �kola- opisne ocjene,- ocjene na nivou učenika, prosječne ocjene na nivou odeljenja, nastavnika, razreda, �kole,- podjela ocjena (procenutalni dio ocjena na lestvici od 1 do 5) na nivou odeljenja, nastavnika,

predmeta, �kole.___________8 »U pro�losti su se pojedinci odupirali nacionalnim provjeravanjem zato �to su se bojali da će to prouzrokovati do tzv. league tables (rangiranja �kola). Vlada nije zainteresovana za rangiranje �kola zato �to je to kruto i �to mo�e doprineti nesporazumima. �kolamaćemo dostaviti podatke koji će omogućiti upoređivanje njihove uspje�nosti u različitim predmetima sa uspje�no�ću �kola koje imajusličnu populaciju, kao i sa �kolama na naiconalnom nivou«. (Green Paper 1998).


13

Ustanovljavanje kvaliteta: nastavnik, razredni stare�ina i direktor �kole obavljaju analizu i upoređujuunutra�nje ocjene. Uz prosječne ocjene koje se već sada izračunavaju u �kolama, potrebno je zaprecizniju analizu ocjenjivanja izračunati ocjene u procentima (na lestvici od 1 do 5) na nivou odeljenja,nastavnika, predmeta, �kole. Na osnovu ocjene koja je izra�ena u procentima moguće je, između ostalog,i zaključivati �ta pokazuju prosječne ocjene. Nastavnik obavlja analizu prosječnih ocjena i procentualnidio ocjena učenika i odeljenja koja podučava, razredni stare�ina obavlja pregled ocjena njegovogodeljenja, direktor �kole pravi analizu i poređenja na nivou �kole.

Osiguravanje kvaliteta (ne smemo zaboraviti na gore zapisano upozorenje koje va�i za cijeli tekst �primjeri koji slijede samo navode na razmi�ljanje; konkretna prosuđivanja će uvijek zavisiti od vas i bićesvojstvene svakom konkretnom razredu, nastavniku i �koli): u primjeru kada razredni stare�ina, npr. uočikod istog učenika velike razlike između ocjena u predmetima ili velike razlike u procentualnim djelovimaocjena između istih predmeta koje podučavaju različiti nastavnici (na nivou razreda) postaviće pitanje orazlozima nastanka tih razlika. Razlozi mogu biti u kriterijumima ocjenjivanja, mogu biti posledica procesapodučavanja i učenja, itd. O razlozima će razgovarati sa kolegama.

Ako nastavnik, grupa nastavnika, direktor �kole, tj. �kola u toku analize unutra�njih ocjena ustanoveneusklađenost kriterijuma u unutra�njem ocjenjivanju, mogu izvesti usklađivanje načina i oblika, ikriterijuma provjeravanja i ocjenjivanja znanja. To je moguće postići na osnovu zajedničke nacionalnebaze rije�enih zadataka ili na osnovu analize i upoređivanja vlastitih zadataka. (Javni zavodi će do kraja2002. godine pripremiti osnovne baze rije�enih zadataka za svaki predmet koji se podučava u osnovnoj�koli) 9.

Pokazatelj 2: Ocjene u spolja�njem ocjenjivanju znanja

Osmogodi�nja osnovna �kola:- broj poena na nivou učenika, prosječan broj poena na nivou odeljenja, predmeta i �kole u dva

predmeta (maternji jezik, matematika), u kojima se izvodi zajedničko provjeravanje znanja,- procentualni dio poena u dva navedena predmeta na nivou odeljenja, predmeta, �kole.

Devetogodi�nja osnovna �kola- poeni na nivou učenika, prosječan broj tačaka na nivou odeljenja, predmeta i �kole prilikom

nacionalnih provjeravanja znanja na kraju prvog i drugog perioda ocjenjivanja,- ocjene na nivou učenika, prosječne ocjene na nivou odeljenja, predmeta i �kole, prilikom

zaključnog provjeravanja znanja na kraju devetog razreda,- procentualni dio ocjena (tačaka) u predmetima u kojima se vr�i provjera znanja pomoću

nacionalnog provjeravanja, tj. sprovodi se zavr�no provjeravanje znanja, i to na nivou odeljenja,predmeta, razreda, �kole.

Ustanovljavanje kvaliteta: danas ocjene spolja�njeg ocjenjivanja (povratna informacija o prosjecima)posreduje �koli RIC. Ocjenu dobije nastavnik i rukovodstvo �kole (direktor �kole). RIC će u budućnostiposredovati i procentualne zapise ocjena. Nastavnik, razredni stare�ina i direktor �kole će biti umogućnosti da obave uporednu analiizu ocjena, dobijenih na spolja�njem ocjenjivanju sa ocjenama izunutra�njeg ocjenjivanja. Nastavnik će biti u mogućnosti da obavi poređenje između vlastitih ocjena iocjenama spolja�njeg provjeravanja za svakog učenika pojedinačno. Razredni stare�ina će imatimogućnost da obavi analizu njegovog odeljenja, a direktor �kole analizu �kole u cjelini.

U dr�avama (npr. Danska, Engleska, �kotska, Francuska) u kojima se poslednjih deset godina intenzivnobave pripremom provjeravanja znanja, koje koriste za spolja�nje provjeravanje znanja, već su pripremiliprovjeravanja znanja u kojima se nalaze zadaci koji pokrivaju njihove različite nivoe.

Nekoliko takvih poku�aja će 2002. godine biti prevedeno i objavljeno na odgovarajućim internet -stranama javnih zavoda, tj. Ministarstva �kolstva.

Osiguravanje kvaliteta: upoređivanjeuspje�nosti je osnova za analizu uzoraka vi�ih, tj. ni�ih rezultata iomogućava planiranje i izvođenje aktivnosti, za očuvanje ili pobolj�anje rezultata (dodatno usavr�avanje,studijske grupe, itd.)._______________9 Primjer je Novi Zeland, gdje postoji takva banka podataka. Govore o »jasnim primjerima očekivanih nivoa znanja od straneučenika« i »rimjerima nastavnikovog ocjenjivanja proizvoda u odnosu prema naučenom, koji su učenici pokazali«.


14

Dostignuća koja su izra�ena ocjenama na osnovu unutra�njeg i spolja�njeg ocjenjivanja znanja mogućeje upoređivati sa rezultatima sa takmičenja, sa rezultatima sa područja nastave.

Ako se �kola odluči za upoređivačku analizu spolja�njeg i unutra�njeg ocjenjivanja znanja, onda morauzroke analizirati u du�em periodu, npr. najmanje pet godina. (Preporuka 1).

Predmeti u kojima se u samoevaluaciji �kole koriste rezultati dobijeni na osnovu spolja�njeg ocjenjivanjaznanja su isti kao pri provjeravanju pomoću nacionalnih testiranja (zajedničko provjeravanje znanja,spolja�nje provjeravanje znanja u pojedinim vaspitno-obrazovnim periodima u devetogodi�njoj osnovnoj�koli). (Pravilo 2).

Pokazatelj 3: Kvalitet znanja

- kvalitet i stepen iskazanog znanja u unutra�njem i spolja�njem ocjenjivnaju znanja upojedinačnom predmetu, odeljenju, razredu, �koli.

Ustanovljavanje kvaliteta: Nastavnici na osnovu (vlastite) analize zadataka i u predmetima gdje je tomoguće, na osnovu rezultata spolja�njih provjeravanja znanja ustanovljavaju � pojedinačno iliorganizovano � postignut kvalitet znanja: obim znanja, upotrebljivost znanja u novim situacijama,sposobnost rje�avanja novih problema, sposobnost povezivanja i upotrebe znanja između pojedinihpredmeta (međukurikularna kompetencija itd.). RIC �kolama posreduje strukturirane informacije opostignutom kvalitetu znanja.

Rezultate o kvalitetu znanja koje nastavnici dobijaju na osnovu pokazanog znanja učenika, moguće jeupoređivati sa rezultatima na području nastave.

Osiguravanje kvaliteta: dodatno obrazovanje, studijske grupe, itd.

Pokazatelj 4: Prisustvovanje na međunarodnim takmičenjima znanja i dostignuća na dr�avnim(regionalnim ...) i međunarodnim takmičenjima znanja.

Ustanovljavanje kvaliteta: �kola sama sakuplja i analizira podatke. Na osnovu pokazatelja postaju vidljivapodručja u kojima �kole posti�u vrhunski kvalitet. Podatke je moguće upotrijebiti u poređenju sarezultatima unutra�njeg i spolja�njeg ocjenjvanja.

�kola koja donese odluku za praćenje ovog pokazatelja mora analizirati dinamiku prisustva i uspje�nostina takmičenjima znanja za period koji nije manji od pet godina. (Preporuka 2).

Podpodručje 2: Oblikovanje vrijednosti

Obrađivanim podpodručjem u tesnoj vezi sa prvim, koji prikazuje postignuto znanje u u�em smislu riječi,�elimo odgovoriti i na pitanje do koje granice su učenici oblikovali neke osnovne vrijednosti10, koje suutemeljene u evropskoj tradiciji, koje se�u od vrijednosti dr�avljanske kulture, preko uključenostipojedinca u dru�tvo do integriteta pojedinca.

Samoevaluacija stepena oblikovanosti vrijednosti je moguća i potrebna na nivou razreda, �kole i sistema.Njome ustanovljavamo da li je proces nastave uz pomoć porodice i drugih socijalno vaspitnih činiocadoprineo oblikovanju onih vrijednosti koje u razvijenim dr�avama danas jedinstveno označavaju kaozajedničke i fundamentalne. Ustanovljavanje vrijednosne oblikovanosti učenika zahtjeva posebnu pa�nju,naročito kada provjeravanje vje�tina, stavova i vrijednosti postaje dio provjeravanja i ocjenjivanja znanja,dok se bavimo poznavanjem kao uslovom ili elementom vrednosti, moguće je i njegovo provjeravanje iocjenjivanje. Nikada ocjena ne smije vrednovati odnos prema određenoj pojavi, pona�anju, itd.Uključivanje »ocjene« odnosa učenika prema pojavama, pona�anjima, itd. je jedna od najvećih gre�akakoje se pojavljuju u ocjenjivanju.____________10 Slično kao u Sloveniji poku�avaju i u Evropskoj uniji, u SAD i npr. na Novom Zelandu, uz znanja zahvatiti i spretnosti, stavove ivrijednosti. �kolski sistem bi morao novozelanđanima da pru�i »znanje, spretnosti, stavove i vrednosti« (GP, 1998), koji će im biti potrebni u�ivotu. Za SAD glavni Izlazni standard 3 u Standard and Assessment 1999. Draft final report on indicators (...) (1999.). Evropskakomisija sistemu edukacije nala�e odgovornost za »prenos znanja (...) i opremanje mladih evropejaca odgovarajućim vje�tinama,kvalifikacijama i stavovima, koji su bitni za hvatanje u ko�tac sa izazovima budućnosti« (str.). U Sloveniji o osnovnim vrijednostimautemeljenim u evropskoj tradiciji govori Bijela knjiga o vaspitanju i obrazovanju (1995.), konkretizacija postizanja tih vrijednosti jeodrđena zakonodavstvom (1996.) i u načelima kurikularne obnove (1996.).


15

Tako je npr. postojala �elja da u okviru ocjenjivanja učenika uključimo problematiku CO2 izduvnih gasovau atmosferu, da u ocjenu uključimo i poznavanje uticaja prevelikih ispusta u prirodu, ali nije dopu�teno uocjenu pretvoriti svijesnost o očuvanju prirode koju učenik posjeduje, koji prihvata, podr�ava i koji aktivnoparticipira u aktivnostima mladog »zelenog foruma« u �koli! Takođe postoji �elja i mogućnost da seocjenjuje poznavanje dejstava, povezanih sa kolaboracijom za vrijeme rata, ubistvima i mučenjima naUrhu i poslijeratnim ubistvima, npr. u okolini Maribora i u Teharjima. Moguće je ocjeniti i poznavanjerazličitih ocjena tih događanja, ali nije dopu�teno ocjenjivati lični odnos učenika i njihovih porodica prematim događanjima. To ne znači da ne postoji odnos prema pomenutim pitanjima i događajima ili da o tome�kole ne mogu raspravljati � nedopustivo je uključivanje tog odnosa u ocjene.(Pravilo 3)

Pokazatelji na području vrijednosti se kreću u spektru od oblikovanosti osnovnih socijalnih vrijednostipreko oblikovanosti dr�avnih vrijednosti do vrijednosti pojedinca. Do izraza dolaze u poznavanju i odnosuprema nabrojanim i njima sličnim kategorijama:

a) odnos prema parlamentarnoj demokratiji,b) odnos prema institucijama, dr�avnim simbolima, praznicima,c) odnos prema pravnoj dr�avi,č) ljudskim pravima,d) strpljenje,e) pravičnost,f) solidarnost,g) odgovornost,h) odnos prema radu,i) takmičarski duh,j) saradnja,k) kritičnost,l) odnos prema znanju,m) autonomija,n) samokontrola,o) disciplina,p) participacija,q) samosvijest,r) ravnopravnost među polovima,s) po�tovanje privatnosti,t) po�tovanje dogovorenih pravila zajedničkog �ivota,u) po�tenje,v) odnos prema prirodi,w) odnos prema tradiciji i prihvatanje novog,x) predviđanje posledica vlastitih radnji, itd.

Pojedine kategorije nam govore o oblikovanosti vrijednosti cjelokupnog spektra (po�tovanje dogovorenihpravila zajedničkog �ivota, odnos prema tradiciji i prihvatanju novog) druge nam govore vi�e o pojedinomdijelu spektra vrijednosti, npr. o dr�avnim vrijednostima (odnos prema dr�avi, dr�avnim simbolima,praznicima). (Pravilo 4).

Načini ustanovljavanja vrijednosti su različiti: upitnici, analize situacija/događaja u �koli, igranje uloga,analize rasprava nastavnika, proizvodi učenika/srednjo�kolaca.

Osiguravanje kvaliteta: upitnici, posmatranje činjeničnih situacija i tematizovanje proizvoda učenika, itd. �tek u pro�imanju i zajednički � omogućavaju refleksiju o oblikovanosti vrijednosti i npr. odluku za dodatnazalaganja u nastavi dr�avnog vaspitanja i etike, istorije, itd. Ako učenici ne poznaju simbole dr�ave idr�avne praznike ili osnovna prava čovjeka i dr�avljana, mogu npr. veoma te�ko oblikovati svoj odnosprema njima (Pravilo 5).

Mehanizmi sabiranja i analize podataka o oblikovanju vrijednosti u �koli

U Sloveniji smo često svedoci rasprava koje govore o vrijednostima u javnoj �koli, među mladima, itd., ada participanti u raspravi prije toga ne raspola�u podacima ili informacijama o nekim od sakupljenihpodataka. Zato smo veoma često svjedoci zamjerki da javna �kola ne vr�i vaspitanje, da mladageneracija posjeduje ili ne prave vrijednosti, da zbog toga ne mo�e pronaći smisao �ivota, itd. Rasprava ovrijednostima u postupku samoevaluacije ne smije ponoviti pomenute gre�ke.


16

Postavljanje pitanja učenicima, nastavnicima i roditeljima u postupku samoevaluacije predstavlja jedan odraspolo�ivih puteva sakupljanja podataka o vrednosnom profilu učenika. Pitanja moraju biti odgovarajućemetodolo�ki pripremljena, odgovori moraju biti stručno interpretirani. Stručna grupa zbog toga predla�eda interpretaciju podataka iz te oblasti obavljaju �kole samo uz saradnju za takve analize osposobljenihstručnjaka. Napomena: zbog toga upitnici za podpodručje oblikovanja vrijednosti nisu uključeni u ovupublikaciju.

a) Analiza realnih događaja i situacija u �koli, igranje uloga i analiza proizvoda učenika mogu obogatitii ponovo osvijetliti rezultate koje smo dobili analizom odgovora na pitanja. I ovdje je potrebna temeljnastručna analiza, da ne bi predrasude, stereotipovi i mi�ljenja ocjenjivača preovladali u interpretaciji.(Pravilo 6).

Odgovori na pojedina pitanja iz područja autoriteta i netolerantnosti predstavljaju samo elementustanovljavanja stepena npr. tolerancije, tj. autoritativnosti populacije.

Brzopleti zaključci o karakteristikama populacije na osnovu jednog pitanja u upitniku bili bi veoma sporni imi ih ne preporučujemo.

Osiguravanje kvaliteta: Kada dođemo do saznanja koje bi npr. bilo zasnovano na vi�e odgovora i usistematskom, stručnom posmatranju i zabele�enom nasilju koje se zasniva na netrpeljivosti premarazličitostima, potrebno je razmisliti o mjerama koje bi smanjile nasilje i koje bi osigurale barem osnovnutoleranciju. Njemci su prije nekoliko godina koristili identifikaciju sa idolima mladih (npr. sportiste sakojima se identifikuju) kao katalizator tolerancije. Mogući su razgovori i sa npr. bjeguncima itd. Sve tonaravno zahtjeva pa�ljiv i promi�ljen pristup.

I u slučaju kada se bavimo područjem vrijednosti, potrebno je upotrijebiti tehniku postavljanja sličnih iliistih pitanja različitim populacijama ( roditeljima, učenicima, nastavnicima...).

Osiguravanje kvaliteta: već samo postavljanje istih pitanja daje nam mogućnost za razmi�ljanje oproblematici vrijednosti. Upoređivanja pokazuju čemu nastavnici daju prednost, a ujedno nam ukazuje nasličnost tj. razlike u očekivanjima roditelja i učenika. Pri tome je opravdano upozorenje da se javna �kolane mo�e navikavati vaspititnim, filozofskim ubeđenjima i pogledima roditelja, već mora vaspitno djelovatitako da nikoga ne isključuje zbog različitosti i da vaspitava i obrazuje u pravcu vrijednosti za kojedogovorno znači da su zajedničke.

Osiguravanje kvaliteta: U primjerima kada odgovori na pitanja pokazuju slabo sistematsko poznavanječinjenica povezanih sa tzv. dr�avnom kulturom, onda je potrebno da se provjeri kako se izvodi nastava upredmetima koji obrađuju pomenutu tematiku. Uz jačanje rada u nastavi, nedostatke takođe mo�emoeliminisati dodatnim obrazovanjem, povećanom ponudom razgovora na pomenute teme u okviruorganizovanih okruglih stolova i razgovora sa ljudima koji mogu svojim znanjem doprineti tim pitanjima.Prilikom pisanja pozivnica moramo paziti da budemo dovoljno otvoreni prema različitim pogledima,stavovima i argumentacijama.

b) Analiza događaja/situacija, igranje uloga je drugi način ustanovljavanja oblikovanosti vrijednosti naosnovu kojeg nastavnik ocjenjuje, a učenici procjenjuju kakva je njihova vrijednosna formiranost. Zavodza �kolstvo i Ministarstvo za �kolstvo će obezbjediti priručnike koji će pomoći u analizi događaja situacijakako u realnom događanju, tako i u mogućem igranju uloga. Pitanja koja se nalaze u upitnicima, aodnose se na područja ustanovljavanja vrijednosti, slu�iće kao okvir u pripremi pomenutih priručnika.Pitanja netrpeljivosti, nasilja, po�tovanja dogovorenih pravila, solidarnost itd. nalaze svoje otelotvorenje usvakodnevnoj �kolskoj dinamici. Nastavnici, savjetnici, rukovodstvo �kole i roditelji koji su spremni dapoklone malo vi�e pa�nje strukturi događanja u �koli, u razredu itd. mogu veoma značajno dopunitisaznanja o vrijednosnom profilu populacije koja posjećuje njihovu �kolu. 11

__________11 Igranje uloga mo�e biti zahvalan pristup u ustanovljavanju shvatanja uloga nastavnika i učenika u razredu. GL. EQSE 1999, 2-19.. I ovde va�i pravilo da je igranje uloga potrebno povezivati sa stručnim rukovođenjem i stručnom analizom koja slijedi igranjuuloga.


17

c) Analiza proizvoda učenikaDomaći zadaci ( priprema postera, seminarski radovi iz različitih predmeta, pismeni zadaci iz slovenačkogjezika) i rad u razredu nam saop�tavaju stavove i shvatanja vrednosti učenika. Poznavanje područja,odnos npr. prema pravu na privatnost, sposobnost rje�avanja konflikata interesa ili čak prava � sve je tomoguće prepoznati u proizvodima učenika. Npr. �ta je potrebno uraditi kada je pravo na privatnost nekeosobe u suprotnosti sa pravom javnog izra�avanja druge osobe? Pri analizi je potrebno posebno paziti dau nju ne unesemo previ�e vlastitih predrasuda i stereotipova.

U proizvodu se ne smiju prepoznati lični podaci. U njima je moguće prepoznati i sposobnost učenika zahvatanje u ko�tac sa različitim problemima (npr. konflikt između prava nastavnika i učenika, konfliktizmeđu dva učenika itd.). (Pravilo 7)

č) Odabrane grupe (is) � rasprava nastavnika (a mo�e i roditelja ili učenika tj. mje�anih grupa) o»ličnom i socijalnom razvoju učenika«. Odabrane grupe koje su sistematski pripremljene za raspravu(priručnik, obrazovanje), koriste kao osnovu za svoju raspravu podatke, sakupljene iz upitnika, analizedogađaja/situacija, analize igranja uloga i analize proizvoda učenika. Raspravu se koncentri�u naodabranu temu i zala�u se za sa�imanje razmi�ljanje o pojediniim pitanjima s područja vrijednosti (pristupmo�emo koristiti i za druga područja). Mogu pripremiti i predloge za osiguravanje kvaliteta.

Osiguravanje kvaliteta: takve grupe mogu podsticati ustanovljavanje i osiguravanje kvaliteta. Obrađivanje,npr. op�te uspje�nosti (gl. Područje I, podpodručje 3) i obrađivanje vrijednosnog profila učenika nosi usebi potencijal za �ira razmi�ljanja, npr. o profilu »na�e �kole« - o tome koje vrijednosti posebnonegujemo � npr. kulturu mira, solidarnost, briga za starije osobe, kulturu saradnje pri uređivanju »�kolskihpitanja«, itd.

Podpodručje 3: Op�ta uspje�nost

Namjena: �elimo ustanoviti u kako su postignuti ciljevi kurikula u �irem značenju. Kod svakog pojedinogučenika ocjenjujemo postizanje standarda znanja koje omogućavaju prolaznost na vi�i stepenobrazovanja, ili zaposlenje (posebno na području zanatskog obrazovanja), kriterijumi su uslovljenipostizanjem početnih uslova u nastavku obrazovanja. Prilikom zapo�ljavanja slu�e za ocjenjivanjeuspje�nosti u zapo�ljavanju i na početku rada.

Zapis i određivanje pokazatelja namjerno čuva logiku zapisa za zanatsko obrazovanje. Autori su tako�eljeli da na tom mjestu, na konkretan način, upozorimo da će naglasci, kako kod ustanovljavanja tako ikod osiguravanja kvaliteta, biti različiti u pogledu na nivo i vrstu obrazovnog programa. U zapis su,naravno uključena i razmi�ljanja o mogućem ocjenjivanju op�te uspje�nosti, na nivou osnovne �kole.

Op�ti podaci

Srednja �kola

a) Ponavljanje razreda: - udeo srednjo�kolaca koji ponavljaju razred.

b) Preusmjerenja:- udeo srednjo�kolaca koji se preusmjeravaju u drugi program u �koli,- udeo srednje�kolaca koji se preusmjeravaju u program koga izvodi druga �kola.

c) Izlaz, prestanak

č) Popravni ispiti � uspje�nost po srednjo�kolcima, po predmetima, po rokovima:- broj nedovoljnih ocjena po jednom srednjo�kolcu � 1,2 ili 3,- uspje�nost srednjo�kolaca na popravnim ispitima (udeo po predmetima, učenicima i rokovima).

d) Uspje�nost srednje�kolaca na zaključnom ispitu, maturi i zanatskoj maturi:- udeo srednje�kolaca koji su obavili maturu, zanatsku maturu ili zaključni ispit po rokovima,- uspje�nost srednjo�kolaca na ZI, zanatskoj maturi ili maturi po predmetima,- poređenje ocjena za ZI, maturu ili zanatsku maturu sa ocjenama na kraju nastave,- udeo srednjo�kolaca u popravnim ispitima na ZI, maturi ili zanatskoj maturi.

e) Uspje�nost pojedinačne generacije � individualno praćenje (koristimo metodologiju o OECD)


18

f) Udeo srednjo�kolaca koji nastavljaju obrazovanje na vi�oj, visokoj �koli ili fakultetu

Osnovna �kolaOsmogodi�nja osnovna �kolaa) Ponavljanje razreda:

- udeo učenika na razred,- udeo učenika koji ponavljaju razred na predlog razrednog stare�ine,

c) Napredovanje sa negativnim ocjenama (broj/udeo učenika):- sa jednom negativnom ocjenom,- sa dvije negativne ocjene,- sa vi�e negativnih ocjena.

č) Popravni ispiti:- udeo učenika po razredima,- broj popravnih ispita po predmetima,- broj uspje�no obavljenih popravnih ispita.

d) Prethodno napu�tanje osnovne �kole:- u kom razredu,- broj/udeo učenika.

e) Koliko uspje�no smo učenike koji su prethodno istupili iz O�, uključili u druge oblike obrazovanja:- udeo učenika koje smo uključili u nastavak osnovno�kolskog obrazovanja,- udeo učenika koje smo uključili u druge oblike obrazovanja.

f) Učenici uključeni u devetu godinu obrazovanja (broj/udeo uspjeh)

Devetogodi�nja osnovna �kola

a) Ponavljanje razreda u prvom i drugom vaspitno-obrazovnom periodu:- udeo učenika po razredima,- razlozi za ponavljanje.

b) Popravni ispiti:- udeo učenika po razredima,- broj popravnih ispita po predmetima,- broj uspje�no obavljenih popravnih ispita.

c) Ponavljanje razreda u trećem vaspitno-obrazovnom periodu (udeo učenika po razredima):- negativno ocijenjen iz vi�e od dva predmeta,- po popravnim ispitima.

č) Učenici koji su uključeni u desetu godinu obrazovanja (broj/udeo)

Pokazatelj 1: Prolaznost

a) Prolaznost iz jedne u drugu godinu�kola ustanovljava prolaznost na nivou pojedinačnog razreda i na nivou �kole. Kriterijum kvaliteta iuspje�nosti zalaganja �kole je poređenje u �koli (među razredima i između vi�e generacija), i poređenjeosipanja u �kolama iste vrste, na nivou dr�ave. Poređenje je logično, ako uspijemo da osiguramorelativno uporediv nivo znanja, koji se zahtijeva za prelazak iz jednog u drugi razred.

Osiguravanje kvaliteta: �kola mo�e sa različitim oblicima pomoći učenicima, koji posti�u lo�iji uspjeh, dasmanji osipanje. Dodatna nastava, individualna pomoć, razgovori sa roditeljima, na srednjo�kolskomnivou razgovori sa poslodavcima itd. predstavljaju mehanizme koji omogućavaju veći udeo prohodnosti,uz postignuti standard znanja.

Baze podataka: podatke sakuplja �kola kao dio statistike (i baza na dr�avnoj statistici!).

U primjeru da se ustanove pomoću uporedne analize drugih područja/podpodručja (npr. nastava,nastavnici ...) velika odstupanja između predmeta/nastavnika, mo�e npr. direktor �kole i nastavnik/stručni


19

aktiv da planiraju primjeran oblik obrazovanja. Direktor �kole (mo�e pedagog ili kolega iz aktiva) planskoprati izvođenje nastave određenog učitelja, sa njim zajedno planira nastavu, privremeno mu određujementora...

b) Prolaznost na vi�i nivo obrazovanja�kola bele�i udeo učenika koji nastavljaju obrazovanje. �kola pri tome bele�i i vrstu �kola u koje seupisuju njeni učenici na kraju osnovne, tj. srednje �kole. Analiza prolaznosti u slijedeći vid obrazovanja iprolaznosti u zaposlenju. Vi�a prolaznost označava vi�i kvalitet.

Baze podataka: obezbeđuju se anketama učenika, srednjo�kolaca u �koli, na kraju �kolovanja.Za lokalni/dr�avni nivo podatke osigurava dr�avna statistika. Dodatne podatke za lokalni nivo osiguravajuslu�be za zapo�ljavanje.

Prelaz u slijedeći vid obrazovanja na području zanatskog obrazovanja nije apsolutni pokazatelj kvaliteta.Kao pokazatelj se ocjenjuje najmanje jo� u kombinaciji sa podacima o polaznosti u zapo�ljavanju.(Pravilo 8).

Pokazatelj 2: Mogućnost zaposlenja

Namjena: koristimo ga za ustanovljavanje kvaliteta u zanatskom i stručnom obrazovanju. Usklađenostzaposlenja sa postignutom obrazovnom/zanatskom kvalifikacijom.

Na području zanatskog obrazovanja pretpostavljamo sticanje naziva zanatskog, tj. stručnog obrazovanjakoje omogućava zaposlenje u jednom od poziva. Visok procenat nezaposlenih apsolvenata ili prete�nozapo�ljavanje u sasvim drugoj aktivnosti, označava i za �kolu koja obrazuje, u nekom obrazovnomprogramu, da je potrebno razmisliti o strukturi obrazovnog programa. Podaci koji slu�e za ocjenu kvalitetau okviru obrađivanog pokazatelja, su: analiza namjera u pogledu zaposlenja i podaci o su�tinskojzapo�ljenosti u određenom periodu, npr. �est mjeseci po zavr�etku �kolovanja. Namjere pomoću anketesakuplja �kola, podaci o udjelu zaposlenih u pojedinačnim periodima moraju biti na raspolaganju lokalnimslu�bama za zapo�ljavanje.

�kola iz svoje okoline sakuplja podatke o mogućim radnim mjestima, stupa u kontakt sa poslodavcima isa područnom jedinicom Zavoda RS za zapo�ljavanje. Tu se, između �kole i poslodavaca iz okoline,uspostavlja obostrana korisna aktivnost. Apsolventi na kraju �kolovanja imaju na raspolaganju informacijekoje im koriste u tra�enju zaposlenja. Te informacije učenici koriste i ranije, npr. kada posjećujupreduzeća, kada tra�e mjesto za obavljanje prakse ili sezonski rad.

Osiguravanje kvaliteta: analiza podataka, predlozi za promjenu programa, mjere za efikasniju slu�buusmjeravanja i savjetovanja za zaposlenje (centri za usmjeravanje i savjetovanje RZZ).

Pokazatelj 3: Osposobljavanje za preduzetni�tvo

�kola, posebno ako se radi o zanatskoj, tj. stručnoj �koli, u svom djelovanju i u pojedinim predmetimapostepeno osposobljava učenike za preduzetni�tvo. U tu svrhu se učenici uključuju u van�kolskeaktivnosti, i sami � pomoću mentora, pripremaju svoj poslovni plan. Pored toga, svaki nastavnik stručnihpredmeta povezuje sadr�aje sa sadr�ajima iz područja preduzetni�tva, i daje tome poseban akcenat.�kola posebno prati svoje apsolvente ako oni imaju namjeru da krenu putem samostalnogpreduzetni�tva, i tada im nudi odgovarajuće savjetovanje.

Pokazatelj 4: Osposobljavanje za učenje tokom cjelog �ivota

Namjena: �kola ustanovljava, kako u svom obrazovnom dijelu razvija kod učenika i sposobnosti zanastavak učenja i obrazovanja. Nastavnici poklanjaju pa�nju svakom pojedincu i provjeravaju da li mupoma�u pri razvoju osnovnih vje�tina, koje mu omogućavaju razvoj vlastitog načina učenja. Kod učenikapodstiču samoinicijativu i na području učenja i zato im nude sve mogućnosti koje �kola ima (biblioteka,internet, povezivanje sa �kolama iz inostranstva ...).

Osiguravanje kvaliteta: učenike konstantno upoznavaju sa mogućnostima nastavka obrazovanja unjihovoj okolini, a i na regijskom i nacionalnom nivou. Apsolventi imaju razvijene potrebne vje�tine zauspje�no učenje, i poznaju mogućnosti obrazovanja koje će im dati novo znanje.


20

Područje II: NASTAVA12

Op�ti podaci

Op�ti podaci snimaju stanje i daju okvir podataka, kako je organizovana nastava. Podatke koje �kola uperiodu samoevaluacije koristi kao element ustanovljavanja razloga za uspje�nost ili neuspje�nost, �koleu najvećem dijelu sakupljaju već danas. Zadatak Ministarstva javnih zavoda je da u 2002. godinipripreme kompjuterski program, koj će omogućiti jednostavno sakupljanje i upotrebu pomenutihpodataka.

Skup podataka mora biti odgovarajuće prilagođen na pojedinačne nivoe vaspitanja i obrazovanja.(Pravilo 1)

Srednje �kole

a) Propisani nastavni predmeti:- nastavni predmeti koji se izvode � neraspoređeni časovi, specifičnosti �kole,- izborni predmeti,- iziborni predmeti za maturu,- obavezni izborni sadr�aji, tj. interesne aktivnosti za koje je propisan obim i/ili sadr�aj uz pomoć

nastavnih predmeta.

b) Sekcije � broj sekcija, broj uključenih srednjo�kolaca, vrijeme izvođenja, unutra�nji, spolja�ni mentorisekcije.c) Dodatna stručna pomoć � izvođači, obim, vrste.

Osnovna �kolaPrograma) Obavezni program:

- početak nastave � kraj nastave,- odmori (broj, du�ina, raspored),- raspored časova (za učenike, za nastavnike),- ponuda izbornih predmeta,- odabir izbornih predmeta � učenici.

b) Pro�ireni programi:- dodatna i dopunska nastava (broj sati, organizacija),- interesne aktivnosti (različitost interesnih aktivnosti na nivou razreda, �kole, broj uključenih

učenika u razredu, u �koli, organizacija),- jutarnje čuvanje, produ�eni boravak (udeo uključenih učenika po razredima, broj sati),- dodatna stručna pomoć (broj časova, organizacija i uključenost studenata, roditelja i drugih, u tu

svrhu).

Prostorni i drugi uslovi:a) Kabineti i druge učionice (popis u pogledu preporučenih standarda Ministarstva)b) Biblioteka (broj knjiga, broj video kaseta, broj CD-ova, ud�benički fond, pozajmljivanje, itd.)c) Zatvorene sportske povr�ineč) Sportska igrali�tad) Menzae) Kompjuterski kabinet (broj kompjutera u kabinetu, dostupnost interneta, starost kompjuterske opreme,kupovina i upotreba programske opreme).

___________2 Pojam nastava označava podučavanje i učenje


21

Podpodručje 1: Planiranje nastave

Namjena podpodručja je da se stekne uvid u nastavnikovu pripremu: kako u pogledu strukture i ciljeva unastavnom planu, tako i u pogledu izvođenja nastave. Sakupljeni podaci su osnova za poređenje izmeđunapisanog, izvedenog i zami�ljenog nastavnog plana. Predstavljaju osnovu za analizu prisutnostipojedinih elemenata kvalitetne nastave.

Pokazatelj 1: Poznavanje nastavnog plana i kataloga znanja za predmet, tj. predmete.

Namjena pokazatelja je da ustanovi koliko nastavnik poznaje nastavni plan po kome podučava, nastavniplan kao cjelinu i kako raspoređuje pojedine tematske oblasti, ciljeve koji se�u na pojedinačna područja.

Osiguravanje kvaliteta: Ako nastavnik ustanovi da pojedina područja, ciljeve koji su zapisani u nastavnomplanu, u toku nastave ne »obradi«, mora prvo ustanoviti razlog zbog čega je do�lo do neobrađivanjaodređenih tema. Po�eljan je razgovor sa drugim nastavnicima u �koli ili u studijskoj grupi, koji podučavajuisti predmet, takođe je po�eljna i sistematsko razrađivanje godi�nje pripreme.

Pokazatelj 2: Godi�nja priprema za nastavu (formalna, lična bilje�ka, stalna � promjenljiva).

Namjena pokazatelja je da omogući svakom nastavniku da sistematski pripremi godi�nju pripremu zanastavu, koja je zapisana tako da omogućava promjenu, dopunu i odgovarajuće analize.

Osiguravanje kvaliteta: javni zavodi i Ministarstvo pripremaju elektronsku podlogu za osnovni zapisnastavnikove pripreme i bilje�ku za godi�nje dopune.

Pokazatelj 3: Pripreme nastavnih časova � uporedne pripreme (formalna priprema sa dodatnom »ličnom«bilje�kom).

Osiguravanje kvaliteta: ovdje je moguće dobiti i dodatne odgovore na pitanje �ta to predstavlja oslonacnastavnika u njegovom radu u razredu. Pored toga, kada npr. upotrijebimo pitanje iz Timssa, nastavnikmo�e, uz pomoć tih podataka, ojačati lo�a mjesta u pripremama. Ako ustanovimo da se nastavnik u svomradu puno oslanja na priručnike, a oni su lo�i, onda je to jasan znak za odabir (�kola), tj. pripremu (ZavodRS za �kolstvo) novih priručnika.

Pokazatelj 4: Sadr�aj pripreme

Namjena pokazatelja je da ustanovi da li je nastavnik uključio u pripremu ciljeve iz različitih područja,raznolike aktivnosti, po�tovanje različitosti učenika koje nastavnik podučava, međupredmetne veze,međuprdmetne kompetencije, metode i oblike rada, nastavna sredstva, domaće zadatke, provjeravanje iocjenjivanje znanja.

Osiguravanje kvaliteta: obavljenu analizu za pojedinačne predmete nastavnici dobijaju nazad, direktordobije analizu u cjelini. Na osnovu uvida u analizu rada kolega koji podučavaju isti predmet, nastavnikrazmisli o svom planiranju nastave. Po procjeni mo�e promijeniti svoj način planiranja.

Pobolj�anju kvaliteta mogu doprinjeti takođe i neformalni i formalni razgovori (predmetni aktivi) međunastavnicima, koji se odr�avaju poslije uvida u analizu svog planiranja nastave.

Pojedine sadr�inske cjeline mogu biti predmet obrade i u studijskim grupama, tj. mogu biti uključeni uprograme stalnog stručnog obrazovanja (metodi i oblici rada, problematika provjeravanja i ocjenjivanjaznanja).

Podpodručje 2: Učenik u nastavi

Namjena podpodručja je steći uvid u učenikovo/srednje�kolčevo/zanatlijsko shvatanje nastave, posebnou obradi nastavne lekcije, razumljivost obja�njavanja, u izvođenje nastave, u nekim elementima i uvid upoređenje između nastavnikovog i učenikovog,/srednje�kolčevog/zanatlijskog shvatanja nastave.Urađeneanalize predstavljaju osnovu za pobolj�anje pojedinih elemenata nastave tj. za njihovu bolju povezanost.


22

Pokazatelj 1: Razumljivost obja�njavanja nastave

Namjena: Pokazatelj koristimo za ustanovljavanje razumljivosti obja�njavanja. Po pravilu ustanovljavamoučenikovo/srednje�kolčevo/zanatlijsko subjektivno shvatanje razumljivosti. To mo�emo upoređivati sanastavnikovom ocjenom, ocjenom kolege koji podučava isti predmet ili čak ocjenom stručnjaka za topodručje.

Osiguravanje kvaliteta: Nastavnik mo�e npr. da ustanovi da i pored ličnog ubeđenja o razumljivostinjegovog izlaganja značajan dio učenika/srednjo�kolaca/zanatlija izlaganje ne razumiju. U tom slučajumo�e ponovo da pregleda svoje pripreme i ustanovi gdje se u lekciji nalaze mjesta koja bi moraoobrazlo�iti detaljnije, drugačije itd. Nastavnik mo�e za dodatnu ocjenu razumljivosti svog izlaganjazamoliti i svog kolegu koji na osnovu hospitacije i pregleda priprema ocjeni razumljivost izlaganja.

Pokazatelj 2: Motivacija za učenje (zajedničko planiranje na izvođačkom nivou, uzimanje u obzirpredznanje, korisnosti znanja, �ta nastavnik očekuje od srednjo�kolaca)

Namjena: Pomoću tog pokazatelja ustanovljavamo da li ili kako nastavnik motivi�e učenika/srednje�kolca/ zanatliju za učenje.

Osiguravanje kvaliteta: Ako nastavnik u svom radu ustanovi da u toku podučavanja i učenja nisu uzeti uobzir osnovni motivacijski mehanizmi, npr. da uvijek ili često podučava na nivou koji većinasrednje�kolaca/ zanatlija ne posti�e mo�e promjeniti oblik svoga rada. Moće potra�iti i dodatneinformacije za�to njegovo podučavanje nije motivacijski »efikasno«.

Pokazatelj 3: Međupredmetne veze

Namjena: Pokazateljem ustanovljavamo koliko su učenici u mogućnosti da prepoznaju da iste ili sličnesadr�inske cjeline � nastavnici u različitim predmetima obrađuju tako da je uspostavljen prenos znanja.

Osiguravanje kvaliteta: Nastavnik npr. ustanovi da su njegova očekivanja o tome �ta učenici moraju znatiod onog �to su učili u drugim predmetima neopravdana. U tom slučaju mo�e podstaći razgovor međunastavnicima za zajedničko planiranje ključnih sadr�inskih cjelina.

Pokazatelj 4: Međupredmetne kompetencije (vje�tine učenja � učenje o učenje, vje�tine sarađivanja,komunikacijske vje�tine, re�avanje problema, kompjutersko opismenjavanje)

Namjena: Pokazateljem ustanovljavamo da li (i koliko) učenici prepoznaju da su pojedinemeđupredmetne kompetencije uključene u podučavanje i učenje u različitim predmetima.

Osiguravanje kvaliteta: Ako nastavnik tj. nastavnici ustanovi/ustanove da u pojedinom predmetu ili vi�epredmeta učenici sistematski ustanovljavaju da se ne poklanja dovoljna pa�nja npr. komunikacijskimvje�tinama, kompjuterskom opismenjavanju, dakle međupredmetnim kompetencijama koje bi bileugrađene u logiku predmeta, logično je da nastavnik razmisli kako treba dopuniti i dograditi svojepodučavanje da zajedno sa drugim nastavnicima istog i različitih predmeta stručno osmisle mogućarje�enja.

Pokazatelj 5: Podsticaj upotrebe ud�benika i drugog nastavnog gradiva

Namjena: Pokazateljem ustanovljavamo da li učenici razumiju nastavu kao proces u kojem ih nastavnikusmjerava na različite izvore, podstiče na stalnu upotrebu ud�benika, ponudi i »uči« ih kako koristiti idruge va�ne izvore za određeni predmet ili pojedine sad�inske cjeline u predmetu.

Osiguravanje kvaliteta: Ako nastavnik npr. ustanovi da učenici pri učenju ne koriste ili koriste samoponekad ud�benike i druga nastavna sredstva, onda mora da razmisli o svom podučavanju i mora dapoku�a analizirati za�to učenici ne koriste ud�benike (npr. da li im većinu lekcija diktira, određujeunaprijed �ta je va�no i �ta moraju znati...). Novu temu mo�e podstaći i stručni razgovor u aktivunastavnika tj. mo�e dati podsticaj za stučno usavr�avanje.

Pokazatelj 6: Upotreba različitih metoda i oblika podučavanja i učenja

Namjena: Pokazateljem ustanovljavamo da li učenici prepoznaju da nastavnik u toku nastave koristirazličite metode i oblike i podstiče učenike na upotrebu različitih metoda i oblika rada.


23

Osiguravanje kvaliteta: Ako nastavnik pomođu analize metoda i oblika rada, koje prepoznavaju učenici,ustanovi da je npr. njegovo podučavanje za učenike veoma konfuzno, zato �to učenici samo zapisujuobja�njenja, da nikada ne koristi pristupe koji zahtjevaju veću anga�ovanost učenika ili ih upotrijebi samoponekad, logično je razmisliti o tome koje sadr�inske cjeline i ciljeve bi bilo moguće podučavati drugačijeili kombinacijom različitih oblika i metoda. Preporučljiv je i razgovor sa drugim nastavnicima, mo�dazajedničko planiranje jedne oblasti i tome slično.

Pokazatelj 7: Nastavnikova povratna informacija o znanju srednjo�kolca/zanatlije

Namjena: Pokazateljem ustanovljavamo koliko često i na koje načine nastavnik provjerava znanjesrednjo�kolca. Provjeravamo i da li nastavnik obavje�tava srednjo�kolca/zanatliju o njegovom znanju igdje mora svoje znanje dopuniti. Takođe nas interesuje kako ih obavje�ta o svom razumijevanju njihovogznanja u okviru redovnih provjera znanja, u okviru popravljanja domaćih zadataka i u okviru ocjenjivanja.

Osiguravanje kvaliteta: Nastavnik za koga srednjo�kolci/zanatlije misle da u toku nastave rijetkoprovjerava njihovo znanje, da ne pregleda domaće zadatke, tj. ne obja�njava gdje (i za�to) su u pisanju,rje�avanju itd. napravljene gre�ke, upoređuje to mi�ljenje sa svojim bilje�kama o toku časa. Ako i on samustanovi da je provjeravanje rijetko, da domaće zadatke u su�tini ne provjerava, a ujedno ustanovi lo�ijeznanje srednje�kolaca/zanatlija, mo�e na sistematičan način da pobolj�a ovaj vid rada i poslije određenogvremena mo�e ustanoviti kakvi su učinci preduzetih mjera.

Pokazatelj 8: Nastavnikovo saznanje i pa�nja o slabim nastavnim rezultatima (kod pojedinih predmeta, uodeljenju).

Namjena: sa pokazateljem ustanovljavamo da li učenici prepoznaju nastavnikovu pa�nju i uporednoodazivanje na slabe nastavne rezultate, koji se pojavljuju kod vi�e učenika u pojedinim predmetima uodeljenju kao cjelini.

Osiguravanje kvaliteta: ako nastavnik ustanovi da učenici ne prepoznaju njegov odziv na nastavnerezultate, tj. nisu zadovoljni npr. brzinom i aktuelno�ću njegovog odaziva, pristupa koji on koristi, logičnoje da se uradi detaljnija analiza o cjelokupnoj problematici i da se evidentiraju moguće kritičke tačke, npr.te�ina lekcije, vremenski raspored provjeravanja i ocjenjivanja znanja. O analizi koja je vezana na vlastitipredmet, nastavnik mora da porazgovara i sa razrednim stare�inom, savjetodavnom slu�bom, a stručnarasprava se mo�e izvesti i na nivou aktiva nastavnika.

Pokazatelj 9: Nastavnik poklanja pa�nju i poma�e svakom srednjo�kolcu/zanatliji

Va�an element uspje�ne nastave je nastavnikova usmjerenost na svakog srednjo�kolca/zanatliju. To jetoliko va�nije u primjerima kada je srednjo�kolcima/zanatlijama potrebna nastavnikova pomoć iz razloga,kako bi se uspje�no izvukli iz pote�koća u razumjevanju određenih djelova lekcije ili kako bi jo� br�enapredovali.

Kvalitet pokazatelja, tj. mi�ljenje srednjo�kolaca o pa�nji i pomoći koja se njima poklanja, moguće jeprovjeriti jednostavnim pitanjima koja postavljamo nastavniku i učeniku.

Osiguravanje kvaliteta: ako nastavnik ustanovi da su učenici mi�ljenja da učenik ne dobija pomoć odstrane nastavnika u mjeri koju on to �eli i koja mu je potrebna, onda mora poku�ati da ustanovi gdjedolazi do kratkog spoja, dakle da li je učenik molio za pomoć koja mu je bila nenamerno uskraćena, ili jeon očekivao da će to uočiti sam nastavnik. Na osnovu toga, nastavnik mora razmisliti o mogućnostima istrategijama, kako u većoj mjeri pomagati svakom učeniku. Stručno mu, u ovom slučaju, mo�e pomoći isavjetodavna slu�ba. Individualnu pomoć je moguće organizovati i kao pomoć drugova iz razreda unastavi. Takvim oblikom pomoći doprinosimo i razvijanju vrijednosti, kao �to je solidarnost, odgovornost,itd.

Pokazatelj 10: Provjeravanje i ocjenjivanje znanja (razdvajanje ova dva elementa, objektivnostocjenjivanja)

Namjena pokazatelja je da ustanovi u kojoj mjeri nastavnici u razredu razdvajaju provjeravanje odocjenjivanja znanja i kakvo je mi�ljenje učenika o objektivnosti njihovog ocjenjivanja. Upravo razdvajanjeprovjeravanja od ocjenjivanja znanja predstavlja jedan od većih problema u �kolstvu u Sloveniji. Umjestoprovjeravanja kao mehanizna koji učenicima poma�e u sticanju znanja, provjeravanje koristimo kao mini


24

ocjenjivanje � iz vi�e pojedinačnih ocjena sastavljamo tzv. veliku ocjenu, a male ocjene koristimo kaonačin neprestanog nadzora i zadr�avanja pa�nje u toku nastave.

Osiguravanje kvaliteta: nastavnik na osnovu odgovora (dostupni su samo njemu, i mi ih po pravilu nesakupljamo na nivou �kole) (Preporka 1) prosuđuje da provjeravanja ima premalo, da srednjo�kolciopravdano upozoravaju na njegovu upotrebu ocjena kao elementa disciplinovanja, zato su npr. zaslijedeći program stalnog obrazovanja mo�e odabrati kvalitetan seminar na temu provjeravanja iocjenjivanja znanja.

Podpodručje 3: Vrijeme namijenjeno podučavanju, učenju

Namjena podpodručja (pokazatelja od 1 do 5) je ustanovljavati prisutnost i trajanje pojedinih aktivnosti utoku nastave, kako bi nastavnik u toku nastave osigurao različite aktivnosti i njihove logične sastavnedjelove.

Pokazatelj 1: Vrijeme za podučavanje i učenje novih ciljeva, tj. sadr�aja

Pokazatelj 2: Vrijeme za utvrđivanje i ponavljanje u toku nastave (ponovna, drugačija obja�njenja �individualizacija)

Pokazatelj 3: Vrijeme za provjeravanje i ocjenjivanje znanja u toku nastave

Pokazatelj 4: Vrijeme za aktivne metode podučavanja i učenja (samostalno učenje, elementi praktičnogistra�ivačkog rada, vje�be, razgovor, timski rad)

Pokazatelj 5: Vrijeme za domaće zadatke u toku nastave (vrijeme koje nastavnik koristi za uputstva iobja�njavanje domaćih zadataka, predmet, povratne informacije)

Osiguravanje kvaliteta: obavljena analiza je osnova za poređenje među predmetima. Kod pojedinihelemenata zanimljivo je i poređenje sa podacima međunarodnih uporednih analiza ili ocjena nastavnika,oblikovanih na osnovu čitanja nastavnih planova i izvođenja nastave po nastavnim planovima (podatkećemo dobiti na nacionalnom nivou!). Povratnu informaciju će nastavnik dobiti za svoj predmet, razgovorise mogu voditi i između nastavnika, sa savjetodavnim radnicima. Ako nastavnik ustanovi da vi�esrednjo�kolaca ima pote�koće sa pojedinim sadr�ajnim cjelinama u nastavnom planu, a ujedno prepoznada je posvetio premalo vremena ponavljanju i utvrđivanju tih sadr�inskih cjelina, se npr. mo�e vratiti naproblem i ponoviti sadr�aje, tj. dopuniti ih.

Podpodručje 4: Individualizacija u nastavi

Namjena: u podpodručju ustanovljavamo kako se načela individualizacije preslikavaju na nivo izvođenjanastave, i to u tesnoj povezanosti sa staro�ću učenika i vrstom �kole. Nas interesuje �ta o načinupodučavanja i učenja misle učenici, roditelji i nastavnici. Dobijene analize su osnova za prosuđivanjenačina, intenziteta i kvaliteta rada, i one su osnova za povezivanje standarda znanja i različitosti učenika.

(Napomena: ciljna grupa unutar ovog podpodručja su svi srednjo�kolci, a posebno dio srednjo�kolaca,koje zakonodavstvo određuje kao djecu sa posebnim potrebama).

Pokazatelj 1: Individualizacija u radu: pristupi i modeli (rad u grupama)

Pokazateljem ustanovljavamo da li nastavnik podstiče i individualizuje učenikovu aktivnost učenja unastavi i van nastave. Pored toga, interesuje nas da li nastavnik u svakom nastavnom sadr�aju, koji jenamijenjen svim učenicima, ima pripremljene nastavne dodatke i da li pri tome kombinuje socijalnenastavne oblike, kombinuje ili modifikuje nastavne metode. Takođe, ustanovljavamo kako se samnastavnik priprema za nastavu po stepenima u odnosu na ciljeve koji su zapisani u nastavnim planovima,tj. standarde znanja na nivoima i kako se izvodi nastava.

Osiguravanje kvaliteta: ako npr. nastavnik ustanovi da i poslije uvodnog nastavnog dijela i obja�njavanjaosnovne pojmovne strukture nastavne teme preovlađuje frontalna nastava i da se ne dopunjuje posrednorukovođenim učenjem (grupni rad, rad u parovima ili individualni rad), mo�e nastavnik analizirati svoj radu du�em vremenskom periodu, mo�e da izmjenja iskustva o pripremi i izvođenju nastave sa nastavnicima


25

koji podučavjau isti predmet, tj. da upozori da mu je za izvođenje individualizacije potrebno vi�e stručnogusavr�avanja.

Pokazatelj 4: Identifikacija srednjo�kolaca sa pote�koćama u učenju i rad sa njima

Pokazateljem ustanovljavamo kakve pristupe i postupke ima �kola za identifikacijuučenika/srednjo�kolaca koji imaju pote�koće u učenju, kako (i ko) radi sa tim srednjo�kolcima i kakvi suučinci rada.

Osiguravanje kvaliteta: ako nastavnik, savjetodavna slu�ba, tj. �kola ustanove da je učeniku koji imapote�koće u učenju poklonjeno premalo pa�nje u pojedinoj ili u svim fazama: identifikacija, neposredanindividualan rad u nastavi, posebno obrađivanje u okviru savjetodavne slu�be, tj. van razreda � �kolapoku�ava, na osnovu analize, da ustanovi kako bi mogla učeniku da obezbijedi odgovarajuću timskupomoć. Mo�e predlagati npr. stalno ili povremeno povezivanje sa spolja�nim stručnjacima, savjetodavnimcentrima, mo�e se intenzivnije povezati sa roditeljima.Ako npr. ustanovimo da planiran rad za srednjo�kolca koji ima pote�koće u učenju nije najbolje rje�enje,da u nastavi nije zapa�eno kvalitativno pobolj�anje ili da u razredu nije moguće raditi skladno, kako je toplanom predviđeno, logično je da npr. nastavnik i savjetodavni radnik ponovo oblikuju »individualni« planrada za takvog srednjo�kolca i da ga dopune na odgovarajući način, tj. promjene.

Pokazatelj 3: Identifikacija nadarenih srednjo�kolaca i rad sa njima

Pokazateljem ustanovljavamo na koji način �kola pristupa identifikaciji nadarenih srednjo�kolaca, kakvi suoblici i načini rada sa njima. Takođe ustanovljavamo, da li nastavnik produbljuje i pro�iruje ciljeve isadr�aje obrađivanih nastavnih tema, ili npr. nadarene učenike uvodi u dodatni logičan odnos ili učeniciodgovaraju na dublje problemsko pitanje, imaju dodatne izvore za samostalno učenje i znaju kako sesadr�aji nastave dopunjuju drugim aktivnostima.

Osiguravanje kvaliteta: povratnu informaciju dobija nastavnik (za svoj predmet), razredni stare�ina,�kolska savjetodavna slu�ba. Na nivou �kole obavljamo stručne razgovore koji pored stručnih radnika iz�kole mogu uključivati i spolja�ne stručnjake kao savjetnike. Pojedine sadr�aje za koje smo ocijenili da u�koli nisu obrađivani dovoljno kvalitetno, mo�emo uključiti u različite oblike stalnog stručnog obrazovanja.

Područje III: Učenik/srednjo�kolac/zanatlija

Op�ti podaci

Podaci o učeniku/srednjo�kolcu/zanatliji koje �kole već sakupljaju kako je to propisano �kolskimzakonodavstvom ili drugim propisima, i neki drugi podaci koje ćemo po pravilu sakupiti sa nekolikododatnih pitanja (jednim dijelom upitnika) u upitnicima, kojima provjeravamo pokazatelje na različitimpodručjima i podpodručjima. Takvi podaci u velikoj mjeri doprinose interpretaciji rezultata dobijenih narazličitim područjima samoocjenjivanja kvaliteta.

Podaci moraju biti odgovarajuće prilagođeni za pojedine nivoe edukacije. (Pravilo 1)

Srednje �kole

Podaci koje �kola već sakuplja, tj. koje posjeduje upisna slu�ba Ministarstva:- datum rođenja,- adresa,- mjesto boravka, ime osnovne �kole,- prijave za upis na fakultetet, tj. za nastavak obrazovanja.

Podaci koje �kola dodatno dobije:- broj knjiga koje imaju kod kuće,- da li ima kompjuter kod kuće,- prostor za domaći rad (učenje).

Pitanja postavljamo po uzoru na upitnike TIMSS-a.


26

Osnovna �kolaPodaci koje �kola već sakuplja:

- podaci o rođenju,- mjesto boravka.

Podaci koje �kola dodatno dobije:- broj knjiga koje imaju kod kuće,- da li ima kompjuter kod kuće,- prostor za domaći rad (učenje).

Pitanja postavljamo po uzoru na upitnike TIMSS-a.

Podpodručje 1: Nastavna okolina

Namjena: sakupiti podatke o »okolini« u kojoj se izvodi proces nastave u �koli, kako na nivou prostornihstandarda, normativa i opremljenosti, tako i na nivou organizacije i kvaliteta nastave u različitimprostorima �kole. Na osnovu dobijenih podataka koje je potrebno interpretirati i u vezi sa van�kolskomnastavnom okolinom učenika/srednjo�kolca/zanatlije, moguće je osigurati odgovarajuće, raznolike idostupne prostorne uslove i optimalnu organizaciju �ivota u �koli.

Pokazatelj 1: Učionice (kabineti): arhitektura i oprema koja omogućava različite didaktičke pristupe (rad umanjim grupama, projektni rad, eksperimentisanje, laboratorijski rad ...) za zanatsko obrazovanjeposebno je va�na nastavna radionica i njena funkcionalnost.

Pokazatelj 2: Biblioteka � dostupnost biblioteci, mogućnost čitanja i učenja u biblioteci.

Pokazatelj 3: Kompjuterska tehnologija � dostupnost, mogućnost individualnog rada na kompjuteru,upotreba interneta.

Pokazatelj 4: Zatvorene sportske povr�ine, sportska igrali�ta � mogućnost upotrebe; podsticaji za različitesportske aktivnosti.

Pokazatelj 5: Menza � organizacija ishrane � kultura ishrane

Pokazatelj 6: Hodnici � mogućnost za rekreaciju, opu�tanje za vrijeme odmora

Pokazatelj 7: Bezbjednost u prostorima �kole

Pokazatelj 8: Raspored boravka srednjo�kolca/zanatlije u �koli (raspored časova, rupe u rasporedu utoku nastave, čekanje na ..., odmori),

Osiguravanje kvaliteta: pogled na rezultate koji zaokru�uje odgovore različitih participanata procesa i kojije dodatno interpretiran odabranim normativnim podacima, omogućava dodatno razmi�ljanje i po potrebikorekciju od strane pojedinca ili na nivou �kole kao cjeline. U primjeru da je npr. biblioteka dostupnaučenicima/srednjo�kolcima/zanatlijama, dakle većinu vremena otvorena i odgovarajuće opremljena (mirnikutak), �kola ima obezbijeđene uslove za učenje u biblioteci. Ako, i pored toga,učenici/srednjo�kolci/zanatlije, kada imaju slobodan čas sve to ne iskoriste, potrebno je razmisliti kakooba podatka povezati i podstaći ih da upotrijebe slobodno vrijeme za svoj boravak u biblioteci.

Podpodručje 2: Domaći zadatak, aktivnosti van nastave, van�kolske aktivnosti

Namjena: dobićemo podatke o strukturi upotrebe vrijemena učenika, srednjo�kolaca i zanatlija zadomaće zadatke i druge aktivnosti van nastave i van�kolske aktivnosti. Rezultati analize će omogućiti dase promjeni sadr�inska i vremenska ponuda aktivnosti van nastave i da se na logičan način izbalansiradomaći rad, aktivnosti van nastave i van�kolske aktivnosti.

Pokazatelj 1: Domaći rad za �kolu: pisanje domaćih zadataka i drugi oblici rada za �kolu (lektira, referati,izvje�taji ...)


27

Pokazateljem ustanovljavamo koliko vremena potro�i učenik/srednjo�kolac/zanatlija kod kuće da sepripremi za �kolu. Uporedno ustanovljavamo i za �ta je bilo upotrebljeno vrijeme koje je namijenjenodomaćem radu.

Osiguravanje kvaliteta: ako ustanovimo da učenik/srednjo�kolac/zanatlija potro�i za rad u kućinesrazmerno vi�e vremena od njegovih drugova iz razreda i da zbog toga nema vremena za drugeaktivnosti, a ujedno da ima lo� uspjeh u �koli, logično je da individualno radimo sa takvimsrednjo�kolcem, zanatlijom: nasavnik npr. zajedno sa savjetodavnim radnikom obavi sa srednjo�kolcem,zanatlijom razgovor, provjeri da li srednjo�kolac zna da uči, kakvi su uslovi njegovog rada van �kole ipotra�i učenika koji će neuspje�nom drugu iz razreda pomoći da oblikuje kulturu učenja ...

Pokazatelj 2: Aktivnosti van nastave: interesne aktivnosti koje učenik posjećuje, fakultativna nastava isekcije za srednjo�kolce i zanatlije.

Pokazateljem ustanovljavamo da li učenik van nastave pohađa interesne aktivnosti, fakultativnu nastavu,sekcije za srednjo�kolce i zanatlije, i ako to radi, koje i koliko često. Uporedo sa tim ustanovljavamo da li�kola i u�a okolina nude uslove za dovoljno �irok dijapazon zapisanih aktivnosti.Osiguravanje kvaliteta: ako �kola ustanovi da je ponuda mala, tj. jednolična, treba razmisliti kako bimogla da je obogati, mo�da u povezivanju sa drugim institucijama u okolini. Ako je ocjenjeno da jeponuda dovoljno velika i raznolika, potrebno je potra�iti razloge koji utiču na odluku pojedinih učenika dase u aktivnosti ne uključuju.

Pokazatelj 3: Van�kolske aktivnosti: čime se bavi prije i poslije �kole

Pokazateljem ustanovljavamo čime se učenik bavi u vremenu van nastave.

Osiguravanje kvaliteta: u slučaju da nastavnik, savjetodavni radnik, �kola, ustanove da učenik jednoličnotro�i slobodno vrijeme ili ga zbog rada, koji je vezan za �kolu uop�te nema, potrebno je ustanoviti razlogeza takvo kori�ćenje vremena van nastave. Nastavnik/savjetodavna slu�ba/�kola učenicima i roditeljimamo�e da pripremi dodatnu ponudu van �kolskih aktivnosti, i mo�e da se pove�e sa op�tinom, kulturnim isportskim dru�tvima kod osiguravanja mogućnosti za druge aktivnosti.

Podpodručje 3: Atmosfera tokom učenja, nastave

Namjena: �elimo da ustanovimo koje činioce učenici/srednjo�kolci/zanatlije ocjenjuju kao one kojipoma�u u uspostavljanju pripadnosti �koli na jednoj strani, i koje činioce ocjenjuju kao one koji, na drugojstrani, ote�avaju uspostavljanje osjećaja pripadnosti �koli. Time takođe ustanovljavamo �ta oblikuje �koluda ona djeluje kao podsticajna okolina.Povratna informacija mo�e nastavnike, savjetodavne radnike usmjeravati da obrate veću pa�nju načinioce podučavanja i učenja koje srednjo�kolci/zanatlije ocjenjuju kao va�ne za njih.

Pokazatelj 1: Pripadnost �koli (�ta u �koli učenika/srednjo�kolca/zanatliju ve�e za nju i �ta ga odvraća odnje)

Pokazateljem ustanovljavamo kakav je odnos učenika prema �koli � da li on dolazi u �kolu rado, da li seon u njoj dobro osjeća, da li je ponosan �to je učenik/srednjo�kolac/zanatlija u �koli koju pohađa. Kodoblikovanja pripadnosti �koli veoma su bitni različiti mehanizmi moguće identifikacije: raspoznavajućagrafička predstava �kole, uspje�ne sportske ekipe, dobar glas o kvalitetu nastave i o odnosima međunastavnicima i učenicima ...

Osiguravanje kvaliteta: analiza dogovora je namijenjena povratnom informisanju nastavnika. Ona jenamijenjena i aktivu nastavnika na kome mogu obaviti razgovor, kao stručnjaci iste ili stručnjaci različitihstruka. Savjetodavni radnici mogu, ako to prosude na osnovu odgovora, da izvode razgovore sanastavnicima, mogu da savjetuju učenike/srednjo�kolce/zanatlije, kao i nastavnike. Ako se npr. poka�eda učenica/srednjo�kolka/učenica trećeg stepena ne voli �kolu zato �to je puno vremena provodi sama,zato �to joj nije dozvoljeno da napravi gre�ku ..., moguće je i samim tim �to smo mi to uočili, uz veomamale korekcije rada, postići da ona su�tinski drugačije prihvata svoj polo�aj u �koli, a sa tim i svoj odnosprema �koli.


28

Pokazatelj 2:Komunikacije (učenici/srednjo�kolaci/zanatlije između sebe samih,učenik/srednjo�kolac/zanatlija � nastavnik, učenik/srednjo�kolac/zanatlija � rukovodstvo �kole,učenik/srednjo�kolac/zanatlija � savjetodavna slu�ba).

Pokazateljem ustanovljavamo da li postoji komunikacija i kakva je komunikacija izmeđuučenika/srednjo�kolaca/zanatlija, između nastavnika i učenika/srednjo�kolaca/zanatlija, izmeđurukovodstvo �kola i učenika/srednjo�kolaca/zanatlija, savjetodavnom slu�bom i ...

Osiguravanje kvaliteta: ako su problemi u komunikaciji između učenika/srednjo�kolaca/zanatlija, razrednistare�ina mo�e, u razgovoru sa odeljenjskim vijećem, poku�ati da pronađe razloge za odsutnostkomunikacije; ako se ustanovi odsutnost komunikacije između pojedinog nastavnika iučenika/srednjo�kolaca/zanatlija ili samo nekih od njih, i ako se na nivou analize komunikacije u vi�eodeljenja ponavljala odsutnost komunikacije kod istog nastavnika, on mora biti upozoren da bolje razmislio svom pona�anju i odnosu prema učenicima/srednjo�kolcima/zanatlijama. Moguće je uključenje uodgovarajuće programe stručnog usavr�avanja.

Podpodručje 4: Uslovi za obrazovanje odraslih

Pokazatelj 1: Organizacijski oblik

U procesu ustanovljavanja udjela participanata obrazovanja, uzimamo u obzir da je po�eljno daorganizacijski oblik obrazovanja odraslih odgovara 80% participanata; participanti mogu pohađatiorganizovane oblike (�kolski kalendar uzima u obzir opterećenja odralsih); organizovani obliciobrazovanja zadovoljavaju postizanje zacrtanih ciljeva.

Pokazatelj 2: Vremensko i sadr�insko raspoređenje organizovanog obrazovanja

Osiguravanje kvaliteta: kada govorimo o osiguravanju kvaliteta, moramo po�tovati da vremensko isadr�insko raspoređenje organizovanog obrazovanja odgovara većini participanata (barem 80%);redoslijed predmeta odgovara većini participanata; većina participanata obavlja pojedine obavezeredosledom, kako je izvođeno organizovano obrazovanje.

Pokazatelj 3: Odrasli imaju mogućnost uticaja na tok obrazovanja

Pokazatelj 4: Odrasli imaju na raspolaganju savjetodavnu pomoć u toku obrazovanja

Osiguravanje kvaliteta: savjetodavnu pomoć imaju na raspolaganju prije uključivanja u obrazovanje(uvodni razgovor) i u toku obrazovanja (od strane vođe obrazovanja i pojedinih nastavnika, a posebnoako je manje od 50% organizovanog vaspitno-obrazovnog rada, �to je za teoretski deo programaodređeno nastavnim planom).

Područje IV: Nastavnici

Op�ti podaci

Podaci o zaposlenim � posebno o nastavnicima i drugim stručnim radnicima, koje �kola, po pravilu, samabira. Sistematski prikupljeni podaci poma�u upravi �kole prilikom planiranja pojedinačne karijere, �toznačajno utiče na kvalitet rada u �koli. Upotreba podataka je logična i u interpretaciji rezultata,prikupljenih na drugim područjima i podpodručjima.

Prilikom prikupljanja podataka potrebno je po�tovati specifičnost pojedinačnih nivoa edukacije.(Pravilo 1)

Stručni radnici:- obrazovanje,- starost,- radni sta�, posebno na području vaspitanja i obrazovanja,- naziv (titula),- platni razred,- stalno obrazovanje (vrsta, broj),- realizacija predmeta.


29

Podpodručje 1: Stalno obrazovanje

Namjena: ustanoviti stanje na području stalnog obrazovanja, neprekidno pratiti različitosti i kvalitet stalnogobrazovanja i upotrebiti prikupljene podatke za planiranje sistema stalnog obrazovanja svih zaposlenih u�koli.

Pokazatelj 1: Kvalitet programa stalnog obrazovanja

Namjena je ustanoviti kako stručni radnici u �koli ocjenjuju kvalitet programa i to sa gledi�ta svoje u�estruke i sa gledi�ta upotrebe stečenih znanja prilikom podučavanja.

Osiguravanje kvaliteta: ako stručni radnici u du�em vremenskom periodu ustanove da su u pitanju � ponjihovom sudu, lo�i programi zato �to su npr. irelevantni iz ugla novina u struci..., logično je da se podaciza celu �kolu sakupe na sistematski način, da se pripremi odgovarajuća analiza sa kojom poslije obradeu �koli upoznajemo i Centar za stalno stručno usavr�avanje.

Pokazatelj 2: Povratna informacija koja se dobija iz stalnog obrazovanja (stručni radnici, direktor �kole)

Pokazateljem ustanovljavamo da li »nastavnici«13 stečena znanja, vje�tine i iskustva stečena različitimoblicima obrazovanja prenose u kolektiv, i ako ga prenose, kako, sa kakvom namjenom.

Osiguravanje kvaliteta: ako se analizom ustanovi (utvrdi), da su nastavnici, koji nisu bili neposredniučesnici u programu stručnog obrazovanja ili na bilo kakvom drugom stručnom savjetovanju, rijetko ilinikada upoznati sa novinama u tim programima, upravnik (direktor) ili odgovorno lice za obrazovanje u�koli treba da izvr�i pojedinačne razgovore sa učesnicima i razmisli o zajedničkom dogovoru, koji va�i za�kolu kao cjelinu i odredi protok novih informacija, znanja.

Pokazatelj 3: Ponuda programa: vrste programa, broj, različiti sadr�aji, aktuelnost sadr�aja

Pokazateljem ustanovljavamo strukturu programa u odnosu na vrstu programa (seminari, radionice,laboratorijske vje�be), sadr�aj, relevatnost za struku, aktuelnost, i to sa ciljem da se dobije uvid uupoređivanja između broja programa na nivou ponude, uče�ća pojedinaca i �kole kao cjeline i su�tinska»pokrivenost« novina i zahtjeva, koje pred �kolu, npr. postavlja uvođenje novog programa.

Osiguravanje kvaliteta: Ako ustanovimo neravnomjernu raspoređenost nastavnika i drugih stručnihradnika u odnosu na uče�će na seminarima ili da se iz godine u godinu ponavlja ista »prioritetna« lista ilipak naprimjer vi�e nastavnika ustanovi da u ponuđenim programima ne stiču znanja koja znače novinuna području njihove struke, vjerovatno je potrebno pogledati dvije stvari: �ta je sa vi�egodi�njimplaniranjem stalnog obrazovanja u �koli i obavijestiti sastavljače kataloga stalnog obrazovanja daobrazovanje ne prati novine na području struke.

Pokazatelj 4: Koncepcija i podjela stalnog obrazovanja u �koli

Namjena pokazatelja je ustanovljavanje koncepta i unutra�nje podjele stalnog stručnog obrazovanja sagledi�ta uključenosti nastavnika u obrazovanje u pojedinim �kolskim godinama i u razdoblju vi�e godina;sa gledi�ta različitosti programa, registrovanja i po�tovanja interesa nastavnika; sa gledi�ta usklađenostiplaniranja stalnog obrazovanja u �koli i strategije razvoja koju �kola prati.

Osiguravanje kvaliteta: ako vi�egodi�nje unutra�nje (�kolsko) praćenje stalnog obrazovanja poka�e da�kola nema npr. izrađen poseban koncept i nastavnici se samo u odnosu na trenutne odluke ili ponudeodlučuju u koje će se programe uključiti, to je upozorenje za �kolu da tom segmentu djelovanja �kolemora posvjetiti vi�e pa�nje i stručnog rada.

__________13 Na umu imamo sve stručne radnike. Slična opredjeljenja upotrebljavamo i drugdje u tekstu i za druge subjekte procesavaspitanja i obrazovanja.


30

Pokazatelj 5: Samoobrazovanje (praćenje stručne literature, nove tehnologije)

Namjena je prikupiti podatke o tome gdje (kako) se sve nastavnici u programima stalnog stručnogobrazovanja dodatno obrazuju.

Osiguravanje kvaliteta: ako �kola prikupi podatke koji joj pokazuju da među nastavnicima npr. postojevelike razlike u samoobrazovanju, upravnik (direktor) treba da se prvo dogovori sa onim nastavnicima kojine pokazuju interes za samoobrazovanje, da zajednički analiziraju činioce koji utiču na nastavnikovunisku motivaciju za samoobrazovanjem; upravnik (direktor) mo�e da razmisli npr. o drugačijoj ponudi iorganizaciji rada u �koli, npr. većoj raznolikosti i dostupnosti stručnih revija ...

Pokazatelj 6: Saradnja u međunarodnim projektima

Namjena pokazatelja je da, uključivanjem u programe Sokrat i Leonardo, kao i Mladi za Evropu, gde seotvara mogućnost za sticanje novih iskustava koja �ire poglede, znanje nastavnika, prati i analizira ih.

Osiguravanje kvaliteta: ako ustanovimo da u �kolama nema interesa za uključivanje u međunarodneprojekte, nastavnici i direktori treba da se dogovore �ta je uzrok tome; ako npr. ponudu uvijek prihvatajuisti nastavnici, u �koli treba da počne otvorena stručna rasprava o tome �ta su prednosti uključivanja umeđunarodne projekte i �ta su, razumije se, zadaci participanata; mo�da će za veće uče�će nastavnika umeđunarodnim projektima biti dovoljna redovna distribucija informacija o ponudi na adrese svihnastavnika u �koli.

Podpodručje 2: Uključenost nastavnika u rad �kole i aktivnosti van nastave

Namjena: Ustanoviti anga�ovanost nastavnika kod različitih aktivnosti �kole, njihovu inicijativnost iobrazovanje i odazivanje zbog interesa učenika/srednjo�kolaca/zanatlija, učenika i roditelja za aktivnostivan nastave. Napravljene analize su osnova za ocjenu uključenosti nastavnika u rad �kole i tra�enjenovih metoda i drugačijeg sadr�aja.

Pokazatelj 1: Saradnja u radu stručnih aktiva i obavljanje mentorstva nastavnicima pripravnicima

Pokazateljem ustanovljavamo koliki je stepen anga�ovanja nastavnika u okviru stručnih aktiva ispremnost za mentorstvo nastavnicima pripravnicima.

Osiguravanje kvaliteta: ako prikupljeni podaci i praćenje u daljem periodu poka�u da su npr. unutarstručnih aktiva uvijek anga�ovani isti nastavnici, direktor treba detaljno da analizira djelovanje aktiva iisključi moguće aktivnosti, koje posredno utiču na stepen anga�ovanja nastavnika (npr. vrijeme sazivanja,koje ne odgovara svima; uski spektar tema o kojima raspravlja stručni aktiv i sl.); podatke mo�e povezatitakođe sa podacima prikupljenim u podpodručju 1 i izvr�i razgovore sa pojedinim nastavnicima.

Pokazatelj 2: Saradnja sa �kolskom savjetodavnom slu�bom, mobilnom slu�bom, spolja�nji Institucijama

Pokazateljem ustanovljavmao stepen spremnosti i kvalitet saradnje nastavnika sa drugim stručnimslu�bama u �koli i van nje.

Osiguravanje kvaliteta: ako podaci koje upoređujemo sa drugim područjima, npr. �učenik�, poka�u da senastavnik ne povezuje npr. sa savjetodavnom slu�bom, ne uzimajući u obzir to da je jednom ili vi�eučenika potrebna pomoć, direktor obavi razgovor sa nastavnikom, takođe razmisli i o zajedničkomrazgovoru između nastavnika i savjetodavne slu�be. Direktor mo�e nastavniku ponuditi uključivanje uodgovarajuće programe stalnog obrazovanja.

Pokazatelj 3: Saradnja sa drugim nastavnicima i stručnim radnicima u �koli

Pokazateljem ustanovljavamo kako se nastavnici u �koli međusobno povezuju, kada (i za�to) planirajuzajedničke zadatke i kako ih sprovode.

Osiguravanje kvaliteta: ako analiza saradnje sa drugim nastavnicima poka�e da je u �koli preovladavajućiindividualni rad i bez obzira na vrste aktivnosti, npr. dnevne aktivnosti, sportski dani, pripremu izlo�bi,projektnih zadataka, logično je problematiku obrađivati na �kolskom aktivu, moguće je povezati se sa


31

spoljnim stručnjakom koji nastupa kao predavač i animator i poma�e �kolskom aktivu pri poku�ajuuspostavljanja zajedničkog rje�avanja problema i pripreme projekata.

Pokazatelj 4: Saradnja sa bibliotekom (medioteka)

Pokazateljem ustanovljavamo da li nastavnici (i kako) sarađuje sa bibliotekom, kako oni, tako i »njihovi«učenici.

Osiguravanje kvaliteta: ako se, naprimjer, poka�e velika razlika između nastavnika u odnosu na obim ikvalitet saradnje sa bibliotekom, direktor i bibliotekar detaljnije analiziraju da li biblioteka svojom ponudomdaje odgovarajuće mogućnosti saradnje nastavnika koji predaju različite predmete; nastavnik, koji dobije,�to se toga tiče, povratnu informaciju, treba da razmisli o tome da li u svojim godi�njim pripremamaplanira povezivanje sa bibliotekom i da li koristi pomoć koju mu nudi �kolska biblioteka ...

Pokazatelj 5: Saradnja sa stručnim institucijama i �kolama u inostranstvu

Pokazateljem ustanovljavamo koliko, gdje, kako �kola kao cjelina i nastavnici sarađuju sa drugimstručnim institucijama i inostranstvom.

Osiguravanje kvaliteta: ako u �koli koja, naprimjer, prihvati ponudu da bude �kola u kojoj se sprovodehospitacije ili �kola koja učestvuje u jednom ili vi�e projekata koje izvode spoljne stručne institucije,ustanovimo, da li su za saradnju uvijek prijavljeni isti nastavnici i poku�amo ustanoviti �ta je razlog zaodbijanje saradnje drugih nastavnika. Ako je �kola, naprimjer u pro�losti imala mnogo ili vi�e takvihstručnih veza, logično je zaključiti �ta se to desilo da saradnja bude prekinuta ili smanjena (razgovori saspoljnim stručnim institucijama, nastavnicima koji su sa njima sarađivali, sa onima koji nisu bili uključeni uprojekte ...).

Pokazatelj 6: Priprema za različita takmičenja

Pokazateljem ustanovljavamo koliko, kada, gdje i kako nastavnici pripremajuučenike/srednjo�kolce/zanatlije za takmičenja na različitim nivoima.

Osiguravanje kvaliteta: ustanovljavanje da zadnjih godina zaostajemo za rezultatima koje smo nadr�avnim takmičenjima postizali u proteklih deset godina i ustanovljavanje da opada interes nastavnika zapripremu učenika /srednje�kolaca/zanatlija za takmičenja, znak je da razmislimo o ...

Pokazatelj 7: Izvođenje aktivnosti van nastave (priprema predstava, logorovanja, različiti kru�oci ...)

Pokazateljem ustanovljavamo nastavnikovu inicijativu i njegovu spremnost za uvođenje mladih u svet,koji nije usko vezan na nastavu (dramske predstave, logorovanja ...).

Osiguravanje kvaliteta: ako se poka�e da se ukr�taju interesi i �elje učenika /srednje�kolaca/zanatlija zasu�tinskim izvođenjem aktivnosti van nastave, �to znači da �ele i to i ka�u, naprimjer pripremiti dramskupredstavu, moguće je analizirati razloge za�to nije do�lo do realizacije (nastavnikovo neodgovajuće radnovrijeme, uslovi za izvođenje, podr�ka uprave ...) i tra�iti rje�enja.

Potrebno je pripremiti upitnike i lestvice ocjenjivanja, pomoću kojih ćemo ocijeniti gore navedenepokazatelje. Po�to je u pitanju samoocjenjivanje nastavnika, logično je da odgovore upoređujemo saodgovorima srednjo�kolaca, učenika.

(Podpodručje III; Podpodručje 2), rezultati na takmičenjima (Područje I, Podpodručje 1) i tako stvoriti slikuo kvalitetu rada u �koli u povezivanju sa radom van �kole.


32

Podpodručje 3: Zadovoljstvo radom u �koli

Namjena: Ustanoviti koji elementi i koliko, po ocjeni nastavnika, podstiču tj. ograničavaju rad u �koli.Informacija je osnov za razmi�ljanje i u primjeru identifikacije »kritičnih« tačaka i izlaz za pobolj�anjekvaliteta, naročito na nivou djelovanja �kole kao cjeline.

Pokazatelj 1: Smje�tajni uslovi i opremljenost �kole

�elimo ustanoviti da li je nastavnik zadovoljan kabinetom, opremom u kabinetu, »zajedničkom« opremomu �koli, i to kako �irinom ponude, tako i savremenom tehnologijom.

Osiguravanje kvaliteta: kada se poka�e da je jedan od razloga ili samo jedini razlog za nastavnikovonezadovoljstvo pri radu u �koli neodgovarajući smje�taj i oprema, potrebno je ustanoviti da li usloviistinski mnogo odstupaju od uslova u kojima rade drugi nastavnici, i ako odstupaju � treba potra�itirje�enje � bilo u smjeru »zajedničke« upotrebe određenih prostorija, tehnologije ili pripreme kratkoročnogplana opremanja i svrstavanja kupovine opreme kao prioritetnog.

Pokazatelj 2: Organizacija rada u �koli (raspored rada)

Pokazateljem ustanovljavamo nastavnikovo mi�ljenje o njegovom rasporedu rada i zadovoljstvorasporedom kojeg ima.

Osiguravanje kvaliteta: ako se, naprimjer, poka�e da su za svaku �kolsku godinu isti nastavnici ili većinaistih nastavnika nezadovoljni rasporedom rada, logično je napraviti detaljnu uporednu analizu (u odnosuna druge nastavnike, u odnosu na predmet) i zajednički prodiskutovati o činiocima, koje na bilo koji načinutiču na raspored časova nastave. Logično je, takođe, i uporediti rasporede časova nekih nastavnika,naprimjer, odvojeno za pojedinačne klasifikacione periode. Ako se, naprimjer u razgovoru sa planeromrasporeda časova, direktorom i nekim nastavnicima nađe rje�enje koje je po ocjeni svih ume�anihprihvatljivije, dobro je da razmisliti o popravkama, ali pri tome ne treba zaboraviti učenika.

Pokazatelj 3: Socijalna okolina (aktivi, nastavnička vijeća, sastanci, prijem roditelja, usmjeravanje)

Pokazateljem ustanovljavamo kakva je ocjena nastavnika o njihovoj uključenosti u različite formalneoblike rada, naprimjer aktivi, nastavnička vijeća, da li i koliko su zadovoljni sastancima koje sami vode,sastancima koje vode drugi i uop�te uključivanjem u socijalnu okolinu.

Osiguravanje kvaliteta: ako se, naprimjer, poka�e da je većina nastavnika nezadovoljna svojomsocijalnom okolinom, logično je pripremiti detaljnu analizu i u povezivanju sa drugim pokazateljima ipodručjima (npr. roditelji, rukovođenje) poka�e, gdje su najkritičnije tačke za nezadovoljstvo nastavnika,naprimjer na nastavničkim vijećima, kod rukovođenja u aktivima ... Ako pri zajedničkom razgovorunastavnici i uprava �kole ustanove da imaju, naprimjer, premalo znanja sa tog područja, mogu predlagatiprograme za stalno stručno obrazovanje, mogu takođe organizovati interno obrazovanje u �koli.

Pokazatelj 4: Učenici/srednje�kolci/zanatlije u određenoj godini, tj. odjeljenju (različitostučenika/srednje�kolaca/zanatlija, interes, odazivanje, aktivnost, saradnja ...).

Pokazateljem ustanovljavamo kako nastavnik shvata i prihvata učenika u konkretnom odjeljenju, da li je ikoliko zadovoljan, naprimjer, heterogeno�ću i različito�ću koja je prisutna u razredu.

Osiguravanje kvaliteta: ako se, naprimjer, ustanovi da je nastavnik veoma nezadovoljan svojim razredom,jer misli da je u njemu veliki broj učenika koji stalno ometaju nastavu, logično je da se razredni stare�ina,savjetodavna slu�ba i nastavnik dogovore i ustanove da li iste učenike prozivaju u negativnom kontekstu idrugi nastavnici koji ih uče, ili je mo�da razlog tome u načinu predavanja, u nemotivisanosti učenika.Takođe i ovaj pokazatelj je kod interpretacije logično povezati sa pokazateljima vezanim za područjenastave, učenika.


33

Pokazatelj 5: �kola i roditelji

Namjena: �elimo ustanoviti kakvi su oblici i sadr�aji saradnje roditelja i �kole, naročito kako roditeljido�ivljavaju odnos između kuće i �kole, svoj polo�aj u tom odnosu i polo�aj svoje djece i maloljetnika.Podaci će nam omogućiti da odredimo i pokazatelje i uz odgovarajuću analizu pokazatelja donesemomjere za osiguravanje kvaliteta.

Op�ti podaci

a) dostupni u op�toj evidenciji �kole- sastav savjeta �kole, savjeta roditelja, predviđen i su�tinski broj roditeljskih sastanaka, organizacija

prijem roditelja (način, učestalost, raspored), prisustvo prijemu roditelja, drugi oblici kontakata �kole iroditelja;

- informativno gradivo, koje �kola daje roditeljima: publikacije, druga informativna gradiva, mogućebele�ke za komunikaciju između �kole i roditelja, pripremljeni obrasci za tu namjenu;

- drugo gradivo, koje izdaje �kola: zbornik, posebne (namjenske) publikacije;- obavje�tenja roditeljima o uspjehu i napredovanju učenika (propisana i druga).

b) podaci koje treba prikupiti sa upitnikom za roditelje:- sociodemografski profil porodice: broj djece, drugi članovi porodice, obrazovanje roditelja, broj

zaposlenih u porodici (Pravilo 1: podaci se prikupljaju na nivou �kole i nisu prepoznatljivi zapojedinog srednjo�kolca);

- stambene prilike: da li dijete ima svoju sobu/miran prostor za učenje- materijalni uslovi za učenje djeteta u kući: broj knjiga u domaćoj biblioteci � priručnici, riječnici,

kompjuter, kokmunikacije (telefon, Internet), novine, revije;- kori�ćenje slobodnog vremena (roditelji i djeca): kulturne, sportske, obrazovne aktivnosti van �kole;- pomoć djeci pri učenju kod kuće: ko, koliko, kako

Podpodručje 1: Informisanje

Namjena podpodručja je ustanoviti koji načini međusobnog informisanja se upotrebljavaju u �koli, kakavje kvalitet, obim i korisnost informacija.

Pokazatelj 1: Načini informisanja (formalni i neformalni susreti, različiti pristupi).

Pokazateljem ustanovljavamo koje pristupe i načine �kola upotrebljava za međusobno informisanje ikakva je učestalost (gustina) informacija �kola � dom, dom � �kola, korisnost i da li izabrane metodeinformisanja odgovaraju roditeljima i da li termini za susrete odgovaraju.

Osiguravanje kvaliteta: ako analiza podataka, naprimjer, poka�e nisko uče�će na roditeljskim sastancima,istovremeno ustanovimo da li su roditelji nezadovoljni sa vremenom organizovanja formalnih susreta (npr.i pored isteka radnog vremena, roditeljski sastanci su i prijemi roditelja zakazani u 16,30), �to nas,naravno, upućuje na vremensko pomeranje sazivanja sastanaka, prijema roditelja.

Takođe, pri izboru metoda va�i obazrivost, naprimjer - svi roditelji nisu odu�evljeni socijalnim igrama,predstavama i sl.Osiguravanje kvaliteta: ako analiza podataka, naprimjer, poka�e da roditelji ne poznaju organizaciju �koleili naprimjer, mjere i postupke za dodjeljivanje nagrada i pohvala, o čemu smo ih pismeno obavijestili.Treba ustanoviti kakav je bio oblik i kako su odgovarale pismene poruke, njihova jasnoća i tačnost.

Pokazatelj 2: Sadr�aj informisanja

Pokazateljem ustanovljavamo sadr�aje koji su uključeni u međusobno informisanje, njihovu aktuelnost,raznovrsnost.


34

Osiguravanje kvaliteta: ako se analizom sadr�aja informisanja naprimjer poka�e da su dati sadr�ajiprevi�e uop�teni ili na isti način predstavljeni nekoliko godina za redom, moramo da razmislimo da li je torazlog za relativno nisko uče�će roditelja na formalnim susretima, �to nam pokazuje, takođe, i analizapokazatelja načina informisanja. Pri tome ne smijemo zaboraviti da neki roditelji imajuučenike/srednjo�kolce/zanatlije u vi�e uzastopnih razreda i opravdana je ocjena �ponavljanja�, ali nijeopravdana ocjena opasnosti odabira sadr�aja u odnosu na �elju pojedinih roditelja, tj. njihove djece(pitanje univerzalnosti sadr�aja, i s tim povezana op�ta motivisanost većeg dijela roditelja).

Podpodručje 2: Mogućnost uticaja

Namjena: �elimo ustanoviti kojim mehanizmima i kako �kola omogućava roditeljima uticaj na značajneodluke u radu �kole.

Pokazatelj 1: Uticaj roditelja na planiranje aktivnosti i djelatnost �kole (individualni)

Pokazateljem �elimo ustanoviti stvarni uticaj roditelja kod planiranja i izvođenja aktivnosti i djelatnosti u�koli.Osiguravanje kvaliteta: ako analiza poka�e da roditelji ne podr�avaju aktivnosti i djelatnosti, koje �kolaizvodi, ne poznaju ih ili sa njima nisu bili upoznati u fazi planiranja rada �kole, potrebno je obezbijeditiveću aktivnost i uticaj roditelja na planiranje djelatnosti na početku �kolske godine.

Pokazatelj 2: Uticaj roditelja na izvođenje iznadstandardnih aktivnosti i �koli.

Pokazatelj 3: Evaluacija �kole

Pokazateljem �elimo ustanoviti kakav je stvarni uticaj roditelja (uče�će) na evaluaciju rada �kole i kakoroditelji tu ulogu shvataju.

Osiguravanje kvaliteta: ako roditelji, naprimjer, ocjenjuju da je njihov uticaj na evaluaciju rada �kole samoformalan, tj. da im je analiza �kole povr�no prikazana, treba stvoriti uslove za parnersku saradnju roditeljapri analizi evaluacije.

Pokazatelj 4: Uticaj roditelja na raspoređivanje sredstava iz �kolskog fonda.

Pokazatelj 5: Način rje�avanja inicijativa, primjedbi i sugestija roditelja, predstavljenih na roditeljskimsastancima, na savjetima roditelja, čkolskom odboru.

Pokazateljem �elimo ustanoviti, koliko brzo i korisno se �kola odaziva na predloge, primjedbe i mi�ljenjaroditelja.

Osiguravanje kvaliteta: ako analiza, naprimjer, poka�e da se predlozi roditelja, primjedbe i sugestijezadr�avaju kod razrednog stare�ine ili predstavnika roditelja, ili roditelji nisu zadovoljni načinomrje�avanja njihovih predloga, potrebno je obezbijediti dosledno upisivanje predloga i primjedbi, i rje�avatiih na sjednicama savjeta roditelja i čkolskog odbora. �kola obezbjeđuje dostupnost informacijama oobrađivanoj temi i o tome pismeno ili usmjeno obavijesti roditelje.

Podpodručje 3: Uključivanje roditelja u vaspitno-obrazovni proces

Pokazatelj 1: Uključivanje roditelja u vaspitno-obrazovni proces.

Namjena pokazatelja je da ustanovi kako roditelji ocjenjuju svoju uključenost u različite aktivnosti u �koli:nastava, interesne aktivnosti, praćenja, proslave, predstave, projektne oblike nastave, ekskurzije, dnevneaktivnosti ...

Osiguravanje kvaliteta: analiza uključenosti roditelja u vaspitno-obrazovni proces treba biti temeljplaniranja rada sa roditeljima. Ujedno je potrebno znati da bi prečesto uključivanje roditelja u rad �koleprouzrokovalo nezadovoljstvo, kako među roditeljima, tako i međuučenicima/srednje�kolcima/zanatlijama. Povremena saradnja je dobrodo�la.


35

Pokazatelj 2: Uključivanje roditelja u domaći rad

Namjena pokazatelja je ustanoviti kakva je su�tinska uključenost roditelja u domaći rad djece.

Podatke koje dobijemo od učenika/srednje�kolaca/zanatlija o vremenu i zahtjevnosti domaćeg rada,obrađujemo anketom, u kojoj pitamo roditelje o njihovoj uključenosti u rad djece (domaći zadaci,seminarski zadaci, sakupljanje materijala za �kolu ...).

Osiguravanje kvaliteta: ako se, naprimjer, ustanovi da roditelji dosta vremena poma�u svojoj djeci koddomaćih zadataka, tra�e instrukcije za pojedine predmete ili poma�u kod seminarskih zadataka, trebarazmisliti o količini domaćih zadataka, preopterećenosti učenika/srednje�kolaca/zanatlija, o obja�njenjimanastavnika, vremenu koje upotrijebimo za odvajanje, vremenu za provjeravanje razumijevanja i vremenuza provjeravanje znanja. Roditelji treba samo povremeno da učestvuju kod domaćih zadataka, zato �tosu zadaci namijenjeni učenicima/srednje�kolcima/zanatlijama, a ne roditeljima.

Područje VI: Rukovođenje

Op�ti podaci o direktoru:- obrazovanje (stepen i smjer)- naziv (titula)- radni sta� (posebno o vaspitanju i obrazovanju)- interdisciplinarna znanja- broj mandata(Podaci su na raspolaganju u dokumentaciji �kole i nije potrebno da se posebno prikupljaju)

Podpodručje 1: Stručni razvoj direktora

Namjena: �elimo ustanoviti da li (i kako) direktor prati novine i usavr�ava se

Pokazatelj 1: Praćenje novina

Podatke o praćenju novina na tri područja: rukovođenje i upravljanje (menad�ment), pedago�ko područjei u�e stručno područje dobijamo iz samoocjene direktora o ličnom praćenju novina, njegove ocjene opraćenju stručne literature, kao i iz navođenja predstavljenih referata i sl. na seminarima, savjetovanjimaitd., kao i objavljenih članaka ili knjiga. Samoocjeni direktora dodajemo podatke koje dobijemo tako �tonastavnicima postavimo pitanje da li im direktor prenosi informacije koje govore o njegovom praćenjunovina, tj. u čemu se to odra�ava pri njegovom radu sa nastavnicima.

Pokazatelj 2: Stalno stručno osposobljavanje direktora

Podatke dobijemo iz �kolske dokumentacije o:- uče�ću direktora na seminarima, savjetovanjima, nastavničkim vijećima i studijskim grupama;- njegovoj uključenosti u programe za sticanje vi�ih stepena obrazovanja (visoka, specijalizacija,

magisterij...) i- ukupnom broju časova direktorovog usavr�avanja godi�nje.

Osiguravanje kvaliteta: direktor koji je vodio brigu, prije svega, o stručnom razvoju nastavnika, a sam poanalizi podataka ustanovljava da ne prima stručnu literaturu ili ne učestvuje u stručnom obrazovanju,najvjerovatnije će presuditi da je potrebno pratiti stručne publikacije i učestvovati na seminarima sapodručja menad�menta i sl.

Podpodručje 2: Rukovođenje

Namjena: �elimo ustanoviti kakvo planiranje, odlučivanje, evaluiranje i komunikacije izvodi, omogućava,tj. podstiče direktor �kole.


36

Pokazatelj 1: Planiranje

Kod pregleda dokumentacije direktoru i nastavnicima postavimo pitanje, koji planovi su nastali uodređenom vremenu i kako; roditelje, predstavnike osnivača i učenike/srednjo�kolce/zanatlije pitamo da liih poznaju.

Osiguravanje kvaliteta: direktor �kole, koji nema plan razvoja i dugoročna usmjerenja, mo�e da vodi briguza oboje tako �to će u stvaranju (planiranju) dugoročnog plana (vizije) �kole, uključiti većinu zaposlenih,po mogućnosti i nepedago�ke radnike (naprimjer u obliku trodnevnog internog obrazovanja, uz uče�ćecjelokupnog kolektiva).

Na osnovu napisanog dugoročnog usmjerenja mo�e, u grupi pedago�kih radnika, da oblikuje plan razvoja�kole.

Osiguravanje kvaliteta: ako je direktor vodio brigu o tome da �kola ima napisana dugoročna usmjerenja,plan rada, plan razvoja i/ili slično, a zaposleni ipak te planove nisu ostvarili, sa njima se ne mogupoistovetiti ili ih uop�te ne poznaju, direktor mora razmisliti da li je bolje da anga�uje zaposlene i dausmjerenja ponovo pripreme zajedno.

Osiguravanje kvaliteta: ako direktor planira izradu godi�njeg plana, u njegovoj pripremi mo�e dosta ranije(naprimjer pola godine prije predstavljanja) uključiti nastavnike i roditelje, njihove predloge, podsticaje izamisli. Po�tuje takođe i saznanja iz izvje�taja o radu u pro�loj godini i planira otklanjanje slabosti.

Osiguravanje kvaliteta: Po�to godi�nji plan �kole postoji manje-vi�e na papiru, nastavnicima, roditeljima iučenicima/srednje�kolcima/zanatlijama nije dostupan, tj. sa njim nisu upoznati, direktor se mo�e pobrinutida se sa njim upoznaju kako pedago�ki, tako i nepedago�ki radnici �kole, roditelji,učenici/srednje�kolci/zanatlije, predstavnici osnivača i drugi.

Pokazatelj 2: Odlučivanje

Pregledom zapisnika i pisanog gradiva sa aktiva, nastavničkih vijeća, stručnih organa �kole, đačkezajednice, analize pritu�bi i načini preduzimanja mjera i sl., pitamo zaposlene i direktora:

- o načinima odlučivanja i- o saradnji zaposlenih u rukovođenju �kolom.

Osiguravanje kvaliteta: ako direktor o većini stvari odlčuje sam, treba razmisliti da li bi bilo bolje da uodlučivanje uključi i zaposlene. To je posebno preporučljivo kod problema koji se tiču rada pojedinaca ilikada su u pitanju dugoročno va�ne odluke.

Pokazatelj 3: Evaluacija

Pregledom dokumentacije: zapisnika nastavničkih vijeća, aktiva, sastanaka, ispitnih odbora, projektnihgrupa i pitanjima za direktora, nastavnike, roditelje i učenike/srednje�kolce/zanatlije ustanovimo:

- učestalost i sadr�aj evaluacije i- prenos zaključaka evaluacije na neposredan rad u �koli.

Pokazatelj 4: Komunikacija

Pregledom �kolskih publikacija, knjiga o sekcijama, oglasnih tabli, usmjeravajućih natpisa, �ema zaobavje�tavanje, spiskova i drugih saop�tenja i primjerima dopisa spoljnih i unutra�njih korisnika i sl., te sapitanjima direktoru, nastavnicima, roditeljima i učenicima/srednje�kolcima/zanatlijama, ustanovljavamo:- vrste i korisnost komunikacijskih puteva u organizaciji,- kvalitet međusobnog komuniciranja na svim nivoima, između svih učesnika,- vizuelna prepoznatljivost �kole, te- odnos �kole prema slovenačkom jeziku.


37

Podpodručje 3: Postupanje sa izvorima

Pokazatelj 1: Vođenje saradnika

Namjena: �elimo ustanoviti kako direktor vodi zaposlene. Podatke dobijamo iz dokumentacije i pomoćupitanja koja postavljamo zaposlenima o tome ili (i kako) direktor:- upoznaje zaposlene sa njihovim zadacima i pravima,- ravnomjerno (pravično)raspoređuje posao,- pohvaljuje uspje�an rad,- brine za podjelu zadataka i usklađen rad sa pomoćnikom direktora,- planira potrebe za novim radnicimake,- djeluje u primjerima kr�enja pravila.

Pokazatelj 2: Praćenje i razvoj zaposlenih

Namjena: �elimo ustanoviti da li (i kako) direktor prati rad stručnih radnika i podstiče njihovo stručnousavr�avanje.Iz pitanja nastavnicima, iz dokumentovane hospitacije i zapisnika razgovora, iz slu�benih statističkihpodataka i demografskih zbirki i iz druge �kolske dokumentacije, dobijamo podatke o tome da li (i kako)direktor:

- hospitira,- zajedno sa nastavnicima planira i prati njihov stručni razvoj i karijeru,- omogućava sticanje uslova za napredovanje u sruci i platnime razredima,- brine o uvođenju novih radnika i pripravnika.

Pokazatelj 3: Raspolaganje finansijskim sredstvima

Namjena: �elimo ustanoviti kako direktor obezbjeđuje sredstva za rad �kole i njima raspola�e.

Podatke dobijamo pomoću �kolske dokumentacije i direktorove lične evidencije i pregledamo:

- koliko bri�no i u skladu sa zakonom je raspolaganje (tro�enje) sredstava dobijenih iz dr�avnog iop�tinskog bud�eta,

- kako protiče dobijanje dodatnih izvora, naprimjer iz fondova, od osnivača, iz konkursa, od sponzora idonatora i sl.,

- kako protiče raspolaganje sredstvima dobijenim od izdavanja prostora �kole u najam i za drugekomercijalne djelatnosti.

Direktor navedeni pregled priprema za sebe i na osnovu lične ocjene odlučuje o pona�anju u budućnosti(Preporuka 1)

Osiguravanje kvaliteta: ako direktor ustanovi da je drastično opao priliv sredstava koje su dobijali naosnovu učestvovanja na konkursima, potra�i način za pravovremeno praćenje konkursa, za odgovarajućeprijave na iste, prati takođe i podjelu sredstava iz konkursa u odnosu na prijavljene �kole u op�tini ili pakna nivou dr�ave.

Osiguravanje kvaliteta: ustanovljavanje da je, naprimjer, prostor u �koli neravnomjerno iskori�ćen, mo�eimati za posledicu preusmjerenja nastave i sastanaka iz prenatrpanih prostora u neiskori�ćene. Akodirektor ustanovi da je moguće preuređenje prostora (deo njih) i njihove upotrebe u popodnevnimčasovima za različite aktivnosti u okolini, mo�e prostorije preurediti i u saradnji sa mesnom zajednicomodrediti kućni red i ,naprimjer, mladima omogućiti da pod određenim uslovima provode popodne i veče u�koli.

Pokazatelj 4: Kori�ćenje vremena

Namjena: �elimo ustanoviti da li direktor zna pravilno koristiti svoje vrijeme. Podatke dobijamo izdirektorove samoocjene i iz odgovora pomoćnika direktora, sekretarice �kole i nastavnika na to pitanje.

Osiguravanje kvaliteta: direktor, kojem zbog opterećenosti radom hronično nedostaje vrijeme jer �eli daprevi�e stvari uradi sam, neke zadatke mo�e podijeliti i povjeriti drugim radnicima �kole.


38

Podpodručje 4: Briga za nastavu

Namjena: �elimo ustanoviti da li (i kako) direktor postavlja u sredi�te brigu o podučavanju i učenju

Pokazatelj 1: Usredsređenost na predavanje i učenje

Iz �kolske dokumentacije i pomoću pitanja koja su postavljena nastavnicima ustanovimo da li (i kako)direktor:- prati nastavu,- usmjerava:- sadr�aj pedago�kih nastavničkih vijeća,- sadr�aj rada aktiva (u poređenju sa dugoročnim ciljevima �kole),- sadr�aj rada �kolskog odbora i savjeta roditelja (u poređenju sa dugoročnim ciljevima �kole), te da li (i

kako) podstiče:- stručnu saradnju nastavnika,- razmjenu iskustava među nastavnicima,- saradnja sa drugim stručnim radnicima u �koli i van nje.

Pokazatelj 2: Osiguravanje uslova za nastavu

Pomoću upitnika nastavnicima, roditeljima i srednje�kolcimama o tome da li su zadovoljni uslovima idirektorovim odnosom prema obezbjeđivanju uslova za nastavu i pomoću podataka iz �kolskedokumentacije, ustanovimo da li (i kako) direktor:- obezbjeđuje materijalne uslove za nastavu,- prati gubljenje časova/realizaciju nastave,- izrađuje raspored časova.

Osiguravanje kvaliteta: tamo gdje je slabo iskori�ćena �kolska biblioteka i čitaonica, direktor razmisli opromjeni prostora u nastavno sredi�te i čvori�te informacija u �koli (motivisanjem bibliotekara,informatičara, nabavkom opreme, funkcionalnim preuređenjem prostora ili naprimjer, u novoj �koli odredinajlep�i i centralni prostor ba� za tu aktivnost).

Podpodručje 5: Saradnja između �kole i okoline

Pokazatelj 1: Saradnja sa roditeljima

Namjena: �elimo ustanoviti kako direktor podstiče i omogućava saradnju između roditelja i �kole.

Pomoću pitanja, adresiranih na roditelje, ustanovimo njihovo mi�ljenje o:- dostupnosti direktora u vremenu roditeljskih sastanaka, prijema roditelja, putem telefona itd.,- odazivanje direktora na predloge, podsticaje (mi�ljenja), pritu�be i pohvale roditelja (usmjene i

pismene).

Osiguravanje kvaliteta: pri mogućem ustanovljavanju da je broj informacija o radu �kole, koje su dostupneroditeljima, premalo, direktor mo�e ,naprimjer, pratiti a�uriranost internet-prezentacije �kole, roditeljimaponovo poslati svoju elektronsku adresu , elektronsku adresu nastavnika i ...

Pokazatelj 2: Otvorenost �kole prema okolini

Namjena: �elimo ustanoviti koliku otvorenost �kole prema okolini omogućava i podstiče direktor.

Iz dokumentacije i pomoću upitnika ustanovimo da li (i kako) direktor, tj. �kola:- predstavlja strategije razvoja �kole osnivačima i partnerima,- formira zajedničke projekte zajedno sa drugim �kolama, javnim zavodima, fakultetima, udru�enjima,

dru�tvima, naprimjer kulturnim centrima za socijalni rad, itd.,- organizuje priredbe za potrebe okru�enja (okoline) i sl.,- sarađuje sa poslodavcima iz okoline (dobija povratne informacije o razvoju na pojedinim područjima o

potrebama za njihovim kadrom, te o kvalitetu znanja njihovih srednjo�kolaca � omladine i odraslih),


39

- sarađuje sa različitim institucijama, koje se uključuju u izvođenje kurikula �kole (privredna udru�enja,zavod za zapo�ljavnaje, sindikat, i dr.).

Osiguravanje kvaliteta: ako direktor �kole ustanovi da okolina rad �kole shvata kao zatvorenu u odnosuna nju, mora da provjeri kako način komuniciranja između njega i �kole u odnosu prema okolini, tako ičinjenične aktivnosti u odnosu prema lokalnoj zajednici, roditeljima, op�tini i sl.


40

Izvori

5-14 Assessment Unit (1993-94).National Tests Unit.Scottish Examination Board.A Practical Guide to Self-Evaluation.J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz.European Commission.(Gradivosa interneta.)Analiza rada �kole sa prosuđivanjem kvaliteta (Ogledalo)(1998-99).Zavod za �kolstvo RS,Ljubljana.Assessment for Success in Primary Schools.Green Paper (1998).Ministry of Education,New Zealand.(Gradivo sa interneta.)Education for twenty-first century:issues and prospects (1998).J.C.Tedesco.�Current trends in educa-tional reform �.UNESCO,Pariz.Elements for a Diagnosis of the Spanish Educational System.Global Report.The Educational System inthe last Cycle of Compulsory Schooling.José Luis Garcia Garrido,Álvaro Buj Gimeno,Juan GonzálezAnleo,José Antonio Ibánez-Martin,Arturo de la Orden Hoz,José Luis Pérez Iriarte,José Luis RodríguezDiéguez (1998).Instituto Nacional de Calidad y Evaluación (INCE),Madrid.(Gradivo sa interneta.)Erčulj,J.,Trunk �irca,N.(sati.)(2000).Saradnjom do kvaliteta:Mre�e učečih �kola.Ljubljana:�kolaza direkrore obrazovnih institucija.Evaluating Quality in School Education -National Report.Norwey,Oslo.(Gradivo z interneta.)Evaluating Quality in School Education.A European Pilot Project -Final Report (1999).J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz,L.Bo Jakobsen.European Commission.(Gradivo sa interneta).Evaluation of Quality Aspects in Vocational Training Programmes.Synthesis Report.(1998).CEDEFOP.European Communities,Brussels.Evaluation Quality in School Education -A European Pilot Project,Questionnaire 1.J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz,L.Bo Jakobsen.(Gradivo z interneta).Gaber,S.,K.-�ebart,M.,Krek,J.(2001).Approaches to the evaluation of schools which provide compul-sory education.Brussels:EURYDICE.(Gradivo za studiju.)How good is our school?Self-evaluation using performance indicators (1996).The Scottish Office,Educa-tion and Industry Department.IEA TIMSS -Upitnik Populacija 1 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut,odeljenje zaIEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik Populacija 2 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje zaIEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za �kole (1998).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEAistra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za učenike(1998).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEAistra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike matematike 2.deo Populacija 2 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike matematike Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike poznavanja prirode 2.deo Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike poznavanja prirode Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike Populacija 1 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut,odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.Kvalitet visokog �kolstva (1994).Ur.Sonja Kump.Univerzitet u Ljubljani,CRU.MacBeath,J.(1999).School must speak for themselves:The case for school self-evaluation.London:Routledge.Measures to combat Failure at School:a challenge for the construction of Europe (1994).Eurydice,Brussels,Luxemburg.Medve�,Z.(2000),»Kvalitet u �koli «,Savremena pedagogika ,Godina 51,br.4,str.8 � 28..Milek�ič,V.(1999).Ogledalo.Vaspitanje i obrazovanje,god.XXX,br.6,str.16-26.Omladina u devedestim.Analiza stanja u Sloveniji (1996).Ur.Mirjana Nastran Ule.Naučni i publicističkicentar,Ljubljana.Public Expectations of the Final Stage of Compulsory Education (1995).OECD,Pariz.Qualität in Schulen (Q.I.S.).Avstrija,Gradec.(Gradivo sa interneta.)Quality assurance in continuing vocational training.Danielle Collardyn (1998).European Training Foun-dation (ITF).TorinoSchool Effectiveness:Reassessment of the Evidence.G.F.Madaus,P.W.Airasian,T.Kellaghan (1980).MacGraw Hill Company,New York.


41

Shools under Scrutiny (1995),OECD,Pariz.Standards and Assessment (1999).ZDA.(Gradivo sa interneta.)Student Assessment:Practices in Primary School.No.2 Winter 1999.Education Review Office.NewZealand.Teaching and learning -Towards the learning society (1995).European Commission.The Achievement of Boys.No.3 Winter 1999.Education Review Office.New Zealand.TIMSS.Odabrani zadaci iz matematike.Matematika za predmetni stepen osnovne �kole -7.i 8.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem institutu(prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS.Odabrani zadaci iz matematike. Matematika za predmetni stepen osnovne �kole -3.i 4.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem institutu(prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS. Odabrani zadaci iz poznavanja prirode. Poznavanje prirode za razredni stepen osnovne �kole -3.i4.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem institutu(prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS. Odabrani zadaci iz poznavanja prirode. Poznavanje prirode za predmetni stepen osnovne �kole -7.i 8.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem in�titutu (prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.Vrijednosti u tranziciji 1.Slovenačko javno mnjenje 1990-1998 (1999).Ur.Niko To�.DokumentSJM,Ljubljana.Vrijednosti u tranziciji 2.Slovenačko javno mnjenje 1990-1998 (1999).Ur.Niko To�.DokumentSJM,Ljubljana.5-14 Assessment Unit (1993-94).National Tests Unit.Scottish Examination Board.A Practical Guide to Self-Evaluation.J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz.European Commission.(Gradivosa interneta.)Analiza rada �kole sa prosuđivanjem kvaliteta (Ogledalo)(1998-99).Zavod za �kolstvo RS,Ljubljana.Assessment for Success in Primary Schools.Green Paper (1998).Ministry of Education,New Zealand.(Gradivo z interneta.)Education for twenty-first century:issues and prospects (1998).J.C.Tedesco.�Current trends in educa-tional reform �.UNESCO,Pariz.Elements for a Diagnosis of the Spanish Educational System.Global Report.The Educational System inthe last Cycle of Compulsory Schooling.José Luis Garcia Garrido,Álvaro Buj Gimeno,Juan GonzálezAnleo,José Antonio Ibánez-Martin,Arturo de la Orden Hoz,José Luis Pérez Iriarte,José Luis RodríguezDiéguez (1998).Instituto Nacional de Calidad y Evaluación (INCE),Madrid.(Gradivo sa interneta.)Erčulj,J.,Trunk �irca,N.(ur.)(2000).Saradnjom do kvaliteta:Mre�e učečih �kola.Ljubljana:�kolaza direktore obrazovnih institucija.Evaluating Quality in School Education -National Report.Norwey,Oslo.(Gradivo sa interneta.)Evaluating Quality in School Education.A European Pilot Project -Final Report (1999).J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz,L.Bo Jakobsen.European Commission.(Gradivo sa interneta).Evaluation of Quality Aspects in Vocational Training Programmes.Synthesis Report.(1998).CEDEFOP.European Communities,Brussels.Evaluation Quality in School Education -A European Pilot Project,Questionnaire 1.J.MacBeath,D.Meuret,M.Schratz,L.Bo Jakobsen.(Gradivo sa interneta).Gaber,S.,K.-�ebart,M.,Krek,J.(2001).Approaches to the evaluation of schools which provide compul-sory education.Brussels:EURYDICE.(Gradivo za studiju.)How good is our school?Self-evaluation using performance indicators (1996).The Scottish Office,Educa-tion and Industry Department.IEA TIMSS - Upitnik Populacija 1 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje zaIEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik Populacija 2 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje zaIEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za �kole (1998).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEAistra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za učenike(1998).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEAistra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike matematike 2.deo Populacija 2 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike matematike Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike poznavanja prirode 2.deo Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston; Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike poznavanja prirode Populacija 2 (1994).TIMSS StudyCenter,Boston;Pedago�ki institut, odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.IEA TIMSS - Upitnik za nastavnike Populacija 1 (1994).TIMSS Study Center,Boston;Pedago�ki institut,


42

odeljenje za IEA istra�ivanja,Ljubljana.Kvalitet visokog �kolstva (1994).Ur.Sonja Kump.Univerzitet u Ljubljani,CRU.MacBeath,J.(1999).School must speak for themselves:The case for school self-evaluation.London:Routledge.Measures to combat Failure at School:a challenge for the construction of Europe (1994).Eurydice,Brussels,Luxemburg.Medve�,Z.(2000),»Kvalitet u �koli «,Savremena pedagogika ,Godina 51,br.4,str.8 � 28..Milek�ič,V.(1999).Ogledalo.Vaspitanje i obrazovanje,god.XXX,br.6,str.16-26.OMmadina u devedesetim.Analiza stanja u Sloveniji (1996).Ur.Mirjana Nastran Ule.Naučni i publicističkicentar,Ljubljana.Public Expectations of the Final Stage of Compulsory Education (1995).OECD,Pariz.Qualität in Schulen (Q.I.S.).Avstrija,Gradec.(Gradivo sa interneta.)Quality assurance in continuing vocational training.Danielle Collardyn (1998).European Training Foun-dation (ITF).TorinoSchool Effectiveness:Reassessment of the Evidence.G.F.Madaus,P.W.Airasian,T.Kellaghan (1980).MacGraw Hill Company,New Yor .Shools under Scrutiny (1995),OECD,Pariz.Standards and Assessment (1999).ZDA.(Gradivo sa interneta.)Student Assessment:Practices in Primary School.No.2 Winter 1999.Education Review Office.NewZealand.Teaching and learning -Towards the learning society (1995).European Commission.The Achievement of Boys.No.3 Winter 1999.Education Review Office.New Zealand.TIMSS. Odabrani zadaci iz matematike.Matematika za predmetni stepen osnovne �kole -7.i 8.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem institutu (prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS. Odabrani zadaci iz matematike.Matematika za razredni stepen osnovne �kole -3.i 4.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem institutu (prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS. Odabrani zadaci iz poznavanja prirode. Poznavanje prirode za razredni stepen osnovne �kole -3.i4.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem in�titutu (prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.TIMSS. Odabrani zadaci iz poznavanja prirode. Poznavanje prirode za predmetni stepen osnovne �kole -7.i 8.razred(1995).Centar za IEA istra�ivanja pri Pedago�kem in�titutu (prevod in priredba zadataka),Jutro,Ljubljana.Vrijednosti u tranziciji 1.Slovenačko javno mnjenje 1990-1998 (1999).Ur.Niko To�.DokumentSJM,Ljubljana.Vrijednosti u tranziciji 2. Slovenačko javno mnjenje 1990-1998 (1999).Ur.Niko To�.DokumentSJM,Ljubljana.


43

PRILOG:

Upitnici za osnovnu �kolu


44

Nastava � upitnik za nastavnike Predmet: __________

I.

Po�tovani, molimo Vas da odgovorite na sledeća pitanja koja se odnose na načine i postupke planiranja,pripreme i izvođenje nastave predmeta kojeg predajete. Pri odgovaranju na sledeća pitanja imajte uvijekna umu pripreme poslednjih pet časova nastave, koje ste izvodili iz predmeta (koji je upisan na gornjuliniju). Svjesni smo da ste Vi savjestan nastavnik, ali ne očekujemo da ćete odgovoriti da ste uradili svedolje navedene stvari, zato samo označite odgovarajući odgovor. Unaprijed Vam se zahvaljujemo nasaradnji.

1. Koliko ste pribli�no potro�ili vremena za pripreme poslednjih pet časova nastave ovogpredmeta (u minutima)? ________ minuta

Planiranje nastave

2. Označite kvadratić sa DA ili NE. Da li ste u pripremama planirali da učenici u toku nastave ...

Da Ne

... upoznaju činjenice, podatke, pojmove, pravila, klasifikacije itd. .......................................... ! !

... znaju preoblikovati informacije iz jednog u drugi oblik ........................................................... ! !

... objasne pojave ....................................................................................................................... ! !

... upotrebljavaju znanje (prenose naučeno na nove i �ivotne situacije) ................................... ! !

... vrijednuju (rasčlanjuju, povezuju, porede i prosuđuju, vagaju argumente) ........................... ! !

... rje�avaju probleme ................................................................................................................. ! !

... utvrđivaju na času stečeno znanje ........................................................................................ ! !

... razvijaju komunikacijske sposobnosti, socijalne sposobnosti i uče kako da konstruktivno rje�avaju konflikte ............................................................................................................... ! !

... stiču psihomotorne sposobnosti ........................................................................................... ! !

... upoznaju se sa značajem čuvanja zdravlja i brinu o svom zdravlju ...................................... ! !

... razvijaju razumijevanje sebe i drugih .................................................................................... ! !

... izraze svoja zanimanja, interese i radoznalost, budu stvaralački .......................................... ! !

... upoznaju se sa značajem brige za okolinu ............................................................................ ! !

... do�ivljavaju i vrijednuju lijepo i umjetnički se izra�avaju ........................................................ ! !

... oblikuju vrijednost i norme i razvijaju sposobnost rje�avanja moralnih dilema ..................... ! !

... usmeno i pismeno se izra�avaju ............................................................................................ ! !


45

3. Da li ste u pripremama za nastavu ... (označite kvadratić kod odgovarajućeg odgovora)

DaNe,

nije bilomoguće

Ne,nije bilopotrebno

Ne, o tomeuop�te nisamrazmi�ljao-la

- uskladili ciljeve i sadr�aj va�eg predmeta sa ciljevima i i sadr�ajima drugih predmeta ............................ ! ! ! !

- uzimali u obzir razlike u sposobnostima učenika ............... ! ! ! !

- uzimali u obzir da se učenici razlikuju u kognitivnim stilovima (da su neki vidljivi, da se čuju, da su drugi kinestetični tipovi; da su neki promi�ljeni, drugi impulsivni; da neki analitički, a drugi cjelovito obrađuju problem) ............................................................................ ! ! ! !

- uzimali u obzir razlike u znanju i iskustvima učenika ......... ! ! ! !

- uzimali u obzir razlike u interesovanju učenika .................. ! ! ! !

- uzimali u obzir te�koće u učenju učenika .......................... ! ! ! !

- uzimali u obzir talentovane učenike .................................. ! ! ! !

- uzimali u obzir učenike sa posebnim potrebama, koji su bili usmjereni u program sa prilagođenim izvođenjem ....... ! ! ! !

4. Da li ste u pripremi nastave crpili informacije iz sledećih izvora? (označite odgovarajući odgovor)

Da Ne

a nastavnog plana .................................................................................................................... ! !

b godi�nje pripreme .................................................................................................................. ! !

c prethodnih priprema ............................................................................................................... ! !

č ud�benika i radnih svezaka .................................................................................................... ! !

d originalnih izvora ili stručne literature .................................................................................... ! !

e priručnika za nastavnike ........................................................................................................ ! !

f časopisa, revija, televizijskog programa ................................................................................. ! !

g stručnog usavr�avanja/obrazovanja nastavnika .................................................................... ! !

h zbirki zadataka sa spolja�njih provjeravanja znanja .............................................................. ! !

i različitih gradiva sa Interneta ................................................................................................. ! !

h enciklopedija i leksikona ....................................................................................................... ! !

_________________________________________________________________________________________________________


46

5. Pregledajte dole nabrojane izvore. Na crtice koje se nalaze na desnoj strani, napi�ite koji od njih (označeni gore slovima od a do j) je bio glavni izvor informacije kada ste ...

... se odlučivali koju lekciju ćete predavati ___________________________

... se odlučivali kako ćete predstaviti tu lekciju ___________________________

... sakupljali zadatke i vje�be za rad u razredu i domaće zadatke ___________________________

... sakupljali zadatke i adekvatne primjere za provjeravanje i ocjenjivanje znanja ___________________________

_________________________________________________________________________________________________________

6. Pribli�no koliko vremena ste potro�ili za pripremu domaćih zadataka? (Vrijeme izrazite u minutima)____________ min.

____________________________________________________________________________________

Izvođenje nastave

Od priprema ćemo sada preći na stvarno izvođenje nastave

____________________________________________________________________________________

7. �ta obično uradite ako ocijenite, da učenici ne razumiju Va�e izlaganje?

Nikada Ponekad Često Uvijek

Provjerim prikladnost svojih priprema .................................... ! ! ! !

Izlaganje poku�avam rasčlaniti i otkriti mjesta koja bihmogao(la) objasniti drugačije .................................................. ! ! ! !

Poslije izlaganja provjeravam da li su učenici razumjelimateriju ................................................................................... ! ! ! !

Ako mi neko ka�e da nije razumio, ja izlaganje ponavljam ..... ! ! ! !

Manje uspje�nim učenicima lekciju dodatno obrazla�em vannastave ................................................................................... ! ! ! !

Ako učenici �ele, lekciju objasnim jo� jednom ........................ ! ! ! !

Predla�em gdje bi učenici mogli dobiti dodatne informacije olekciji .................................................................................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


47

8. Opet imajte na umu poslednjih pet nastavnih časova i označite odgovor sa DA ili NE

Da Ne

Da li ste nastavu izvodili onako kako ste planirali? .................................................................... ! !

Da li ste učenicima u uvodu objasnili �ta ćete na času obrađivati? .......................................... ! !

Da li ste na početku časa provjerili učenike (npr. pitali ih) �ta znaju u vezisa novom lekcijom ..................................................................................................................... ! !

Da li ste prije izlaganja provjerili da li učenici znaju dovoljno da Vas mogu pratiti? ................... ! !

Da li ste novu lekciju počeli da obrađujete individualnim radom ili u manjim grupama? ............ ! !

Da li ste svoje izlaganje počeli praktičnim primjerom? ............................................................... ! !

Da li ste Vi, tj. učenici u toku izlaganja ilustrovali problematiku sa primjerima? ......................... ! !

Da li ste u izlaganju uključivali samo ono �to je strogo vezano za problematiku? .................... ! !

Da li su učenici izlaganje pratili pomoću ud�benika ili radne sveske? ....................................... ! !

Da li su učenici tokom izlaganja upotrebljavali ud�benik ili radnu svesku? ............................... ! !

Da li ste na kraju časa utvrdili usvojeno znanje? ....................................................................... ! !

Da li ste na kraju časa provjerili kvalitet usvojenog znanja? ...................................................... ! !

____________________________________________________________________________________

9. Označite koliki dio časa u vezi sa izlaganjem su zauzimale sledeće stvari:

manjeod ¼

od ¼do ½

od ½do ¾

vi�eod ¾

- Izlaganje su uspjeli nesmetano pratiti i nastavno manje uspje�ni učenici ..................................................................... ! ! ! !

- U toku izlaganja nastavno uspje�niji učenici su se dosađivali .............................................................................. ! ! ! !

- Izlaganje je zahtjevalo, prije svega, pamćenje nove materije .................................................................... ! ! ! !

- Prilikom izlaganja naglasak je dat, prije svega, na razumijevanju nove materije ................................................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

• Za koliki dio učenika je obrađivana materija bila prete�ka (u procentima � napi�ite na liniji)? __%

• Za koliki dio učenika je obrađivana materija bila prelaka (u procentima � napi�ite na liniji)? ___%

____________________________________________________________________________________


48

10. Da li ste u toku nastave u poslednjih pet časova upotrebljavali sledeće metode i oblikeizlaganja i učenja? Označite samo jedan kvadratić u svakom redu.

Da, većidio nastave

Da, manjidio nastave Ne

a Vi ste ispitivali, a učenici su odgovarali ............................ ! ! !

b Vi ste obja�njavali lekciju, a učenici su zapisivali ............. ! ! !

c U nastavu ste uključili raspravu o pitanjima koja imaju vi�e mogućih odgovora ........................................... ! ! !

č Učenici su pitali, a vi ste odgovarali na njihova pitanja ..... ! ! !

d Učenici su koristili ud�benike ........................................... ! ! !

e Učenici su koristili radne ili listove za utvrđivanje ........... ! ! !

f Učenici su u grupama obrađivali različite teme, a zatim predstavili svoj rad ............................................................. ! ! !

g Učenici su radili na projektima za koje su informacije sakupljali van �kole .......................................................... ! ! !

h Učenici su sarađivali kod igranja uloga i simulacija .......... ! ! !

i Učenici su obavljali eksperimente ...................................... ! ! !

j Učenici su sarađivali u demonstracijama predstavljene lekcije ............................................................................... ! ! !

k Učenici su individualno radili, Vi ste ih samo koordinirali .. ! ! !

l Poslu�ili ste se multimedijskim sredstvima za prikaz lekcije .............................................................................. ! ! !

___________________________________________________________________________________

Napi�ite na liniji koju (jednu) od gore nabrojanih aktivnosti (od a do l):

- u Va�oj nastavi najvi�e volite da koristite? _________________________________________

- u Va�oj nastavi najče�će koristite? _______________________________________________

11. Sada pregledajte donje oblike rada. Poređajte ih tako da onaj oblik koji se u nastavi uposlednjih pet časova pojavljivao najče�će dobije broj 1, a onaj koji se pojavljivao najmanje,broj 5.

Nastava se izvodi u odjeljenju kao cjelini. ___________________________

Učenici su radili individualno, bez Va�e pomoći ___________________________

Učenici su radili individualno, uz Va�u pomoć ___________________________

Učenike ste podijelili u parove ili grupe i radili su bez Va�e pomoći ___________________________

Učenike ste podijelili u parove ili grupe i radili su uz Va�u pomoć _______________________________________________________________________________________________________________


49

12. Da li slijedeće tvrdnje va�e za nastavu u odjeljenju za proteklih pet časova? (Označite odgovarajući odgovor)

Va�i Neva�i

Pripremao-la sam učenike za samostalno učenje ........................................................... ! !

Za slabije učenike sam osigurao-la dodatno poja�njenje ................................................ ! !

Učenici su mogli učiti i raditi u toku nastave toliko brzo, koliko su bile njihovemogućnosti ...................................................................................................................... ! !

Bolji učenici su mogli u toku nastave raditi dodatne zadatke ..................... ! ! ____________________________________________________________________________________

IIMotivacija za učenje

U nastavku ispitujemo koliko često postupate u nastavi na određen način. Na umu imajte jo� uvijek Va�eodjeljenje i Va� rad u njemu u prosjeku poslednjih pet časova._______________________________________________________________________________

13. Koliko često uradite u toku nastave sledeće? Označite po jedan kvadratić u svakom redu.


- Zajedno sa učenicima planiram teme koje ćemo obrađivati ............................................................................ ! ! ! !

- Zajedno sa učenicima biram metode rada ......................... ! ! ! !

- U nastavu uključujem teme koje su u upotrebi u svakodnevnom �ivotu ......................................................... ! ! ! !

- Učenicima postavljam realne ciljeve i nagrađujem ih ili pohvaljujem kada ih dostignu ............................................ ! ! ! !

- Učenike u toku rada podstičem i bodrim ............................ ! ! ! !

- Provjeravanje znanja zaključujem upisom oznaka u d�epni dnevnik, odakle slijedi ocjena ................................. ! ! ! !

- Prilikom ocjenjivanja znanja koristim i međuocjene, (npr. �4 plus�) ...................................................................... ! ! ! !

- Učenike upozoravam ako ne posti�u ono �to se od njih mo�e očekivati ............................................................. ! ! ! !

- Učenike, koji smetaju nastavi, o�tro upozoravam ............. ! ! ! ! __________________________________________________________________________________

14.Da Ne

Da li od učenika mnogo očekujete? ................................................................................. ! !


50

15. Za koliko učenika u Va�em odeljenju je karakteristično sledeće? Označite po jedan kvadratić u svakom redu.

manjeod ¼

od ¼do ½

od ½do ¾

vi�eod ¾

Najveća motivacija su im dobre ocjene ................................ ! ! ! !

Vole da uče moj predmet i rado ga pohađaju ...................... ! ! ! !

Vole da čitaju dodatnu literaturu koja je vezana zamateriju ................................................................................. ! ! ! !

Urade samo ono �to je potrebno da dobiju pozitivnu ocjenuiz predmeta ........................................................................... ! ! ! !

Predmet im se čini zanimljiv ................................................. ! ! ! !

U budućnosti �ele studirati područje koje pokriva mojpredmet ................................................................................ ! ! ! !

Va�no im se čini, prije svega to, da �to vi�e nauče .............. ! ! ! !

Znanje produbljuju kod izbornog predmeta (devetogodi�njaosnovna �kola) i u interesnim aktivnostima (uosmogodi�njoj osnovnoj �koli) .............................................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


51

Međupredmetna područja, aktivnosti i kompetentnosti

16. Koliko često u toku nastave učinite sledeće? Označite po jedan kvadratić u svakom redu.


- Učenike upoznajem sa različitim pozivima kako bi semogli odgovarajuće pripremiti na

odabir poziva ................................................................. ! ! ! !

- Učenicima dajem primjere upotrebe znanja svog predmeta kod određenih poziva ......................................... ! ! ! !

- Učenicima ka�em za koje studije ih mo�e osposobiti moj predmet ....................................................................... ! ! ! !

- Kod učenika razvijam odgovornost za učenje .................... ! ! ! !

- Učenike učim kako da koriste različite strategije učenja ............................................................. ! ! ! !

- Razvijam funkcionalnu pismenost učenika ........................ ! ! ! !

- Učenike učim upotrebljavati informacijsko/komunikacijsku tehnologiju .......................................................................... ! ! ! !

- Učenike učim kako da upotrebljavaju ud�benik ................ ! ! ! !

- Učenike podstičem da tra�e veze sa materijom drugih predmeta ............................................................................ ! ! ! !

- Učenike podstičem na pravilno i tačno izra�avanje ........... ! ! ! !

- Od učenika zahtijevam gramatički pravilne pismene zadatke ............................................................................... ! ! ! !

- Učenike podstičem da brinu za svoje zdravlje ................... ! ! ! !

- Učenike podstičem na brigu o ljudima ............................... ! ! ! !

- Učenike upozoravam da brinu o prirodi i da je čuvaju ....... ! ! ! !

- Učenike navodim na sabran, koncentrisan rad ................. ! ! ! !

- Podstičem učenikov talenat ............................................... ! ! ! !

- Učenike navodim na razmi�ljanje o dr�avi i o narodnom identitetu ............................................................................. ! ! ! !

- Učenike upozoravam na međusobnu tolerantnost ............. ! ! ! !

- Učenike navodim na po�tovanje različitosti ....................... ! ! ! !

- Podstičem umjetničko do�ivljavanje i izra�avanje .............. ! ! ! ! ___________________________________________________________________________________

17.Da Ne

Da li vam se čini da se znanja, koja se nadovezuju i koja učenici stiču iz različitihpredmeta, u nastavi dovoljno povezuju? ............................................... ! ! ____________________________________________________________________________________


52

18. Da li učenici iz drugih predmeta steknu znanja koja ...

Da Ne

... mi omogućavaju planirano izučavanje ..................................................................... ! !

... su potrebna za rad iz mog predmeta, tako da nemam potrebu da materiju opet ponavljam .................................................................................................................... ! !

____________________________________________________________________________________

Nastavni izvori za učenika

19. Koliko često u �kolskoj godini uradite sledeće? Označite po jedan kvadratić u svakom redu.


b) Predajem ono �to pi�e u ud�beniku ................................ ! ! ! !

c) Učenicima diktiram veći dio materije ................................ ! ! ! !

č) Zadovoljava me ako učenici znaju da ponove ono �to predajem i ono �to zapi�u prilikom obrade materije ............................................................................ ! ! ! !

d) Učenicima unaprijed ka�em �ta moraju znati i samo to i predajem .......................................................................... ! ! ! !

e) Materiju delim na vi�e i manje va�ne djelove i sa tim upoznajem učenike .......................................................... ! ! ! !

f) Usmjeravam učenike da čitaju i gledaju ud�benike i druga nastavna gradiva (npr. knjigae, revije ...) ,da gledaju TV emisije .................................................. ! ! ! !

g) Učenicima nabavljam dodatna nastavna gradiva (knjige, video kasete ...) ................................................................ ! ! ! !

h) Upotrebljavam vi�e različitih ud�benika i druge izvore ..... ! ! ! !

i) Lekciju izla�em na osnovu vi�e izvora, tako da učenici mogu upoređivati informacije iz vi�e izvora, a same izvore mogu upoređivati i vrednovati ............................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


53

20. Koliko često od učenika zahtjevate da se prilikom izlaganja materije poma�u sledećimnastavnim izvorima?


- sveskama u kojima ima napisanu obrađenu materiju ........ ! ! ! !

- nastavnim gradivima, ud�benicima i vje�bankama ........... ! ! ! !

- originalnim izvorima ili stručnom literaturom ..................... ! ! ! !

- časopisima i revijama ........................................................ ! ! ! !

- emisijama na televizijskom programu ............................... ! ! ! !

- zbirkama zadataka sa spolja�njih provjera znanja ........... ! ! ! !

- različitim gradivima, skinutim sa interneta, koja im Vi preporučite ......................................................................... ! ! ! !

- samostalnim pretra�ivanjem po internetu ......................... ! ! ! !

- enciklopedijama i leksikonima ........................................... ! ! ! !

- Koliko često uputite učenika u �kolsku biblioteku? ............ ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

21. Da li su učenicima u Va�oj biblioteci na raspolaganju različiti ud�benici za isti predmet (zaokru�ite samo jedan odgovor)?

(a) Da, i mogu se i iznajmiti.

(b) Da, ali ima premalo ud�benika.

(c) Ne, u biblioteci je na raspolaganju samo osnovni ud�benik.

(d) Ne, u biblioteci nema na raspolaganju ud�benika za moj predmet.

____________________________________________________________________________________

22.

Da Ne

Da li učenici, kada cio čas predajete lekciju, nauče vi�e nego onda kadapredajete samo manji dio časa? ...................................................................................... !

!

Da li Vam se čini da učenici najvi�e nauče na onim časovima koji su imnajzanimljiviji ?.................................................................................................................. ! !

Da li Vam učenici nekada ka�u da �ele da se nastava ponekad izvodi drugačije ........... ! !

Da li pitate učenike da predla�u moguće drugačije oblike organizovanosti nastave ....... ! !

____________________________________________________________________________________


54

Nastavna sredstva

23. Koja nastavna sredstva upotrebljavate pri svom radu? Molimo da ih nabrojite:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

24. Koja nastavna sredstva bi, osim gore nabrojanih, jo� upotrebljavali u Va�em predmetu, ako bi bila dostupna? Nabrojte ih nekoliko.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

25. Da li imate osjećaj da je u vremenu koje Vam je na raspolaganju moguće u cjelini pratitinastavne ciljeve i standarde znanja koji su zapisani u nastavnim planovima? Ako DA, Za�to?

Da Ne

! ! ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Molimo da na ovom mjestu zapi�ete komentare, preporuke ili kritike u vezi sa područjem (NASTAVA) uvezi kojeg Vas ispitujemo u upitniku ili u vezi sa samim upitnikom:

Molimo da nam povjerite jo� neke op�te podatke:

Pol: 1. �enski 2. mu�ki

Starost: ____________ godina

Vrijeme provedeno u nastavničkoj slu�bi: _______________ godina

Predajem na (mo�ete zaokru�iti vi�e odgovora) ...a) razrednom nivoub) predmetnom nivouc) drugo

Hvala na saradnji!


55

Tok nastave � upitnik za učenike

Draga učenice i dragi učeniče, na sledećim stranicama ćemo ispitivati kako se sprovodi nastava u va�emrazredu kod nastavnika (nastavnice) predmeta _______________________________. Kada budemoispitivali o nastavniku, imaj stalno na umu tog nastavnika.Prvo se podsjeti nastave koja je odr�ana pro�le godine. Sve dok u uputstvima ne bude naručenodrugačije, misli samo na nastavu u pro�loj nedjelji. Molimo da odgovori� na sve navedene tvrdnje.

1. Na slijedeća pitanja odgovori tako �to će� u svakom redu označiti (precrtati) kvadratić pod DAili pod NE.

Da Ne

Da li vam je nastavnik u uvodu časa objasnio �ta će predavati? ................................... ! !

Da li vas je nastavnik pitao �ta već znate u vezi sa novom materijom? .......................... ! !

Da li je nastavnik prije obrade nove materije provjerio koliko znate?............................... ! !

Da li ste novu materiju počeli učiti radom u parovima ili manjim grupama? .................... ! !

Da li je nastavnik počeo sa izlaganjem problematike tako �to je predstavioproblem iz svakodnevnog �ivota? .................................................................................... ! !

Da li je nastavnik u izlaganju predavao samo ono �to je strogo vezano za materiju? .... ! !

Da li si nastavnikovo izlaganje pratio-la u ud�beniku? .................................................... ! !

Da li vam je nastavnik u većem dijelu časa govorio o činjenicama i detaljima? .............. ! !

Da li je nastavnik u toku izlaganja navodio primjere? ...................................................... ! !

Da li je nastavnik upotrebljavao filmove ili slična nastavna sredstva? ............................. ! !

Da li se je nastavnik trudio da materiju stvarno dobro razumijete?.................................. ! !

Da li nastavnik poslije izlaganja provjerio da li ste ga razumjeli? .................................... ! !

Da li si razumio-la nastavnikovo izlaganje? ................................................................... ! !

Da li li ste u toku nastave poku�ali rije�iti neki problem povezan sa novommaterijom? .......................................................................................................................

! !

Da li vam je nastavnik izlo�io materiju tako da ste saznali gdje mo�emo stečenoznanje upotrijebiti? ...........................................................................................................

! !

Da li vam je nastavnik već u toku izlaganja rekao �ta i gdje mo�ete sami pročitati? ...... ! !

Da li ste materiju obrađivali tako �to ste prilikom rada pratili ud�benik? ......................... ! !

Da li ti se čini da su se uspje�niji učenici u toku izlaganja dosađivali? ............................ ! !

Da li je nastavnik slabijim učenicima materiju dodatno obrazlo�io van nastave? ............ ! !

Da li si na času mogao-la raditi toliko brzo kao �to si sam-a htio-jela? ........................... ! !

____________________________________________________________________________________


56

2. Označi odgovor tako �to će� precrtati kvadratić pod DA ili pod NE.

Da Ne

Da li nastavnik po običaju ponovi izlaganje ako mu neko ka�e da ga nijerazumio? .......................................................................................................................... ! !

Da li ste u toku nastave u pro�loj nedjelji radili mnogo različitih stvari? .......................... ! ! _______________________________________________________________________________

3. �ta od nabrojanog ste pro�le nedjelje radili na nastavi? Precrtaj kvadratić kod onih stvari koje ste radili. Kod stvari koje niste radili ostavi prazan okvirčić.

a) Nastavnik je ispitivao i mi učenici smo odgovarali ...................................................... !

b) Nastavnik je obja�njavao materiju i mi učenici smo zapisivali .................................... !

c) Na času smo raspravljali o pitanjima na kojima različiti ljudi imaju različite poglede .. !

č) Upotrebljavao-la sam ud�benik ................................................................................... !

d) Upotrebljavao-la sam radne ili listove za utvrđivanje ................................................... !

e) Sa drugim učenicima sam u grupi obrađivao-la različite teme, a zatim smo svoj rad predstavili drugim grupama ....................................................................................

!

f) Sa drugim učenicima si radio-la na projektima za koje ste informacije sakupljali van �kole ....................................................................................................................... !

g) Sarađivao-la si kod igranja uloga i simulacija .............................................................. ! _______________________________________________________________________

Sada jo� jednom pročitaj gornje tvrdnje. Zaokru�i slova ispred one aktivnosti pri kojima, po običaju,najvi�e nauči� i najbolje zapamti� materiju. Zaokru�i samo jedno slovo od a do g.____________________________________________________________________________________

4. Za koju od donjih stvari ste na nastavi u PRO�LOJ NEDJELJI utro�ili najvi�e vremena? Podvuci red koji opisuje �ta ste najdu�e radili.

1) Svi smo radili zajedno. Nastavnik je obja�njavao lekciju.

2) Svi smo radili zajedno. Uglavnom smo govorili mi (učenici), nastavnik je grupu samo usmjeravao.

3) Svako je radio sam. Nastavnik nam nije pomagao.

4) Svako je radio sam. Nastavnik nam je pomagao.

5) Radili smo u parovima ili manjim grupama. Nastavnik nam nije pomagao.

6) Radili smo u parovima ili manjim grupama. Nastavnik nam je pomagao.

Jo� jednom molimo da pregleda� gornjih �est redova.- Zatim, prvo zaokru�i broj ispred onog reda koji opisuje tok nastave, pri kojem NAJVI�E NAUČI� I

PRI KOJEM LEKCIJU NAJVI�E ZAPAMTI�.- Zatim poku�aj da se odluči� pri kojem obliku nastave od gore nabrojanih se SAM-A NAJBOLJE

OSJEĆA�. Broj ovakve vrste nastave izaberi ovdje: 1 2 3 4 5 6____________________________________________________________________________________


57

U nastavku te pitamo kako nastavnik po običaju postupa na časovima. Od sada pa nadalje uvijek misli�ta se tokom �kolske godine po običaju događa u razredu.

5. Nastavnik neke stvari nikada ne uradi. Neke uradi veoma retko, neke ponekad, neke stvari radi veoma često. Koliko često nastavnik uradi sledeće u toku nastave? Označi samo jedan kvadratić u svakom redu.


Nastavnik zajedno sa nama planira o čemu ćemorazgovarati ............................................................................ ! ! ! !

Nastavnik zajedno sa nama planira kako ćemo raditi utoku nastave ......................................................................... ! ! ! !

Nastavnik sa nama razgovara o stvarima koje suupotrebljive u svakodnevnom �ivotu .................................... ! ! ! !

Nastavnik nas na veoma zanimljiv način uvodi u novumateriju ................................................................................. ! ! ! !

Nastavnik nam postavlja realne ciljeve i nagrađuje nas ilipohvaljuje kada ih dostignemo ............................................ ! ! ! !

Nastavnik nas u toku rada podstiče i bodri ........................... ! ! ! !

Nastavnik zaključuje provjeravanje sa upisivanjem znakovau d�epni dnevnik, odakle slijedi ocena ................................. ! ! ! !

Na početku časa nastavnik provjerava da li smozapamtili materiju sa pro�log časa ....................................... ! ! ! !

Ako nastavnik ustanovi da ne�to ne znam, ka�e mi �tajo� moram naučiti ................................................................. ! ! ! !

Kad nastavnik pregleda domaće zadatke, sa namarazgovara o gre�kama .......................................................... ! ! ! !

Ako zamolimo, nastavnik nam materiju objasni jo� jednom . ! ! ! !

Ako neki učenici ne razumiju materriju, nastavnik impoma�e. ................................................................................ ! ! ! !

Nastavnik nam poma�e kada nam je to potrebno ............... ! ! ! !

Ako materiju ne razumem, nastavnik to primeti ipomogne mi .......................................................................... ! ! ! !

Nastavnik nam predla�e gdje mo�emo dobiti dodatneinformacije o materiji ............................................................ ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


58

6. Kod svakog pitanja označi kvadratić pod DA ili pod NE.Da Ne

Da li nastavnik od tebe veoma mnogo očekuje? ............................................................. ! !

Da li uči�, prije svega zato da bi dobio dobru ocjenu? ..................................................... ! !

Da li voli� da uči� taj predmet i voli� da posjećuje� nastavu iz tog predmeta? ................ ! !

Da li voli� jo� ne�to pročitati o toj materiji? ..................................................................... ! !

Da li iz ovog predmeta uradi� samo ono �to je neophodno da dobije� pozitivnu ocjenu? ........................................................................................................................... ! !

Da li ti se predmet čini zanimljivim? ................................................................................. ! !

Da li ti je, prije svega va�no da iz ovog predmeta �to vi�e nauči�? ................................ ! !

Da li u budućnosti �eli� studirati područja koje pokriva ovaj predmet? ........................ ! !

Da li vam je nastavnik rekao koji fakultet je najbli�i ovom predmetu? ............................ ! !

Da li vam je nastavnik rekao kako mo�ete znanje iz ovog predmeta upotrebiti kodrazličitih poziva? .............................................................................................................. ! !

Da li mora� kod ovog nastavnika vi�e puta sam da se dokopa� znanja?.........................! !

Da li vam je nastavnik rekao kako sami sebi mo�ete pomoći pri učenju? ....................... ! !

Da li ste upotrebljavali računar ili neku drugu tehnologiju? ..............................................! !

Da li vas nastavnik podstiče da tra�ite veze sa lekcijama nekih drugih predmeta? ........! !

Da li vas nastavnik podstiče da se pravilno i detaljno izra�avate? ..................................! !

Da li nastavnik zahtijeva da va�i pismeni zadaci budu gramatički pravilni? ....................! !

_______________________________________________________________________________

7. Da li za tvog nastavnika va�i slijedeće? Označi kvadratić samo pod DA ili NE.

Da Ne

Učio vas je kako da upotrebljavate ud�benik ................................................................... ! !

Predaje samo ono �to pi�e u ud�beniku .......................................................................... ! !

Veći dio materije diktira .................................................................................................... ! !

Zadovoljan je ako znate ponoviti ono �to on ka�e ........................................................... ! !

Unaprijed ka�e �ta morate znati i samo to i predaje ........................................................ ! !

Materiju podijeli na manje va�ne dijelove i sa time vas upoznaje ................................... ! !

Usmjerava vas da čitate i prebirate po ud�benicima, knjigama, revijama, gledate TVemisije .............................................................................................................................. ! !

Nabavlja vam dodatna nastavna gradiva (knjige, video kasete) ...................................... ! !

Predaje vam iz vi�e ud�benika i drugih gradiva ............................................................... ! !

Crpi lekciju iz vi�e izvora i predstavi je odgovarajuće, tako da učenicimogu upoređivati informacije iz različitih izvora, a same izvore upoređivati i vrijednovati .................................................................................................................... ! !

____________________________________________________________________________________


59

8. Koliko često se u ovoj �kolskoj godini radio sledeće? Označi jedan kvadratić u svakom redu.

Jednom ilivi�e putanedjeljno

Vi�e putamjesečno

Jednomu tri

mjeseca

Manjeod triputgodi�nje

Posudio knjigu u �kolskoj biblioteci ...................................... ! ! ! !

Posjetio �kolsku biblioteku ................................................... ! ! ! !

Učio u �kolskoj biblioteci ...................................................... ! ! ! !

Radio na računaru u �kolskoj biblioteci ................................ ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

9. Označi kvadratić samo pod DA ili NE. U �kolskoj biblioteci ...

Da Ne

... obično dobijem knjigu koju �elim ................................................................................. ! !

... obično nedostaju knjige za lektiru ................................................................................ ! !

... ima mnogo odgovarajućih knjiga za mene .................................................................. ! !

____________________________________________________________________________________

10. Označi kvadratić samo pod DA ili NE.

Da NeDa li ti se čini da se iz ovog predmeta mo�e vi�e naučiti na časovima kojisu ti zanimljiviji, nego kod onih koji ti nisu toliko zanimljivi? ............................................. ! ! Da li ti predaje nastavnik koji bi mogao izlagati cijeli čas, i to tako da bi ga mogao-lasve vrijeme pa�ljivo slu�ati? ............................................................................................ ! !

Da li ponekad po�eli� da nastava iz ovog predmeta izvodi drugačije? ........................... ! !

____________________________________________________________________________________

11. Ako si na poslednje pitanje odgovorio sa DA: Kako zami�lja� promjenu nastave?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Koji način rada je kod ovog nastavnika najuspje�niji i najefikasniji (tj.: najvi�e nauči� u �koli,kada najvi�e razumije�)?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


60

13. Koji način rada je kod ovog nastavnika najzanimljiviji (tj.: kada ti čas brzo prođe, kada ti jeprijatno, kada te podstakne na dodatni rad )?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Molimo da nam na ovom mjestu napi�e� komentare, preporuke ili kritike u vezi sa tokom nastave, za kojite ispitujemo u upitniku ili u vezi sa samim upitnikom.

Molimo da nam povjeri� jo� neke op�te podatke:


Starost: _________ godina

Razred koji pohađa�: 5., 6., 7., 8./9.

Hvala na saradnji!


61

Provjeravanje i ocjenjivanje znanja � Upitnik za nastavnike

Po�tovani, molimo Vas da odgovorite na sledeća pitanja koja se odnose na načine i vrste provjeravanja iocjenjivanje znanja učenika u razredu. Za saradnju Vam se unaprijed zahvaljujemo. Prvo Vas molimo daka�ete �ta Vam znače (tj. �ta podrazumijevate pod pojmovima) provjeravanje i ocjenjivanje znanja u �koli.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Kod sledećih pitanja kod svake stavke u redu označiti (npr. precrtajte) jedan kvadratić.

1. Koliko često upotrebljavate sledeće načine ocjenjivanja znanja?


a) učenici pi�u pismene sastave .......................................... ! ! ! !

b) učenike ocjenjujem na osnovu usmenih odgovora .......... ! ! ! !

c) ocjenjujem učenikov praktičan rad i nastupe ................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

2. Koliko često upotrebljavate usmeno ocjenjivanja znanja da ...?


a) učenik dobije ocjenu za pojedinu materiju u jednoj tematskoj oblasti ............................................................ ! ! ! !

b) učenik dobije ocjenu za različite u�e tematske oblasti ........................................................................... ! ! ! !

c) učenik dobije ocjenu za vi�e tematskih oblasti ............. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

3. Koliko često upotrebite sledeće pristupe kod pismenog ocjenjivanja znanja?


a) zapis na osnovu slu�anja � diktat .................................... ! ! ! !

b) test znanja sa zadacima zatvorenog tipa ......................... ! ! ! !

c) test znanja sa zadacima otvorenog tipa ........................... ! ! ! !

d) test znanja sa problemskim zadacima ............................. ! ! ! !

e) test znanja sa zadacima koji zahtjevaju integrisanje znanja vi�e lekcija ............................................................ ! ! ! !

f) esej, sastav ili obnova literarnog teksta ............................ ! ! ! !

g) seminarski ili projektni zadatak ........................................ ! ! ! !


62

4. U kolikoj mjeri ocjene rezultata na sledećim oblicima provjeravanja i ocjenjivanja znanja utičuna konačnu ocjenu? Istovremeno poku�ajte svakom od oblika pripisati odgovarajući relativni diou konačnoj ocjeni (zbir= 100%)

Veomamali Mali Srednji Veliki %

a) pisanje pismenih testova ............................. ! ! ! ! ______

b) odgovaranje pri usmjenim ispitivanjima ....... ! ! ! ! ______

c) pisanje domaćih zadataka ........................... ! ! ! ! ______

d) Saradnja kod projekata i praktičnih ili laboratorijskih vje�bi ..................................... ! ! ! ! ______

e) saradnja učenika u toku nastave ................. ! ! ! ! ______

f) učenikov trud i pona�anje ............................. ! ! ! ! ________________________________________________________________________________________

5. Koliko često upotrebite podatke koje ste sakupili pomoću provjeravanja znanja učenika zasledeće?


a) za ocjenjivanje znanja učenika ......................................... ! ! ! !

b) za kontinuiranu povratnu informaciju učenicima .............. ! ! ! !

c) za kontinuiranu upoznavanje roditelja .............................. ! ! ! !

d) za planiranje i izvođenje tekućeg i budućih časova ...... ! ! ! !

e) za dodatno disciplinovanje učenika .................................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

6. �ta učiniti ako učenik kod usmenog provjeravanja znanja ne odgovori ili odgovori pogre�no?


a) popravim ili dopunim odgovor .......................................... ! ! ! !

b) učeniku postavim dodatno pitanje koje mu poma�e dastigne do pravilnog odgovora .............................................. ! ! ! !

c) isto pitanje postavljam drugom učeniku .......................... ! ! ! !

d) sa svim učenicima raspravljam o tome �ta je pravilno .. ! ! ! !

e) ako se ustanovi neznanje, učeniku objasnim �ta jo� mora naučiti .................................................... ! ! ! !

f) ako ustanovim neznanje, učeniku ka�em u kojim izvorima mo�e potvrditi pravilan odgovor ......................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________


63

7. �ta učiniti ako učenik kod ocjenjivanja na osnovu usmenih odgovora ne odgovori tj. odgovoripogre�no?


a) popravim učenikom odgovor ............................................ ! ! ! !

b) učeniku postavljam dodatno pitanje koje mu poma�e da dođe do pravilnog odgovora ............................................. ! ! ! !

c) isto pitanje postavljam drugom učeniku koji će vjerovatnopravilno odgovoriti ............................................................... ! ! ! !

d) zajedno sa učenicima potra�im pravilan odgovor ........... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

8. Kako učenike upoznate sa kriterijumima ocjenjivanja znanja?


a) jasno ka�em, �ta prilikom ocjenjivanja očekujem ............. ! ! ! !

b) učenicima unaprijed predstavim pravila ocjenjivanja ....... ! ! ! !

c) učenicima pojasnim svoju ocjenu .................................... ! ! ! !

d) učenicima prika�em primjere radova koji su dobili negativnu, prosječnu ili veoma dobru ocjenu ................. ! ! ! !

e) učenicima dajem primjere odgovora za pojedinu ocjenu . ! ! ! !

f) učenici sarađuju prilikom ocjenjivanja ............................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

9. �ta radite, ako nastavno manje uspje�an učenik dobije iz predmeta visoku ocjenu?


a) pohvalim ga ...................................................................... ! ! ! !

b) provjeravam, da nije mo�da varao ................................... ! ! ! !

c) ne reagujem .................................................................... ! ! ! !

d) poku�avam ustanoviti, �ta je pomoglo uspjehu ............... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


64

10. �ta radite, ako nastavno uspje�niji učenik dobije iz predmeta nisku ocjenu?


a) pitam ga �ta nije u redu .................................................... ! ! ! !

b) kudim ga (ljutim se na njega) .......................................... ! ! ! !

c) komentari�em .................................................................. ! ! ! !

d) poka�em interesovanje ................................................... ! ! ! !

e) ocjenu ne uzimam u obzir ................................................ ! ! ! !

f) poka�em razumijevanje .................................................... ! ! ! ! _________________________________________________________________________________

11. Kako reagujete ako učenici poslije Va�eg izlaganja ne razumiju materiju?


a) ako ustanovim da pojedini učenici pri znanju zaostaju, svakome posebno pomognem ......................................... ! ! ! !

b) ako ustanovim da su pojedini učenici već dostigli određeni nivo znanja, a drugi ne, odgovarajuće im prilagodim aktivnost u razredu ......................................... ! ! ! !

c) učenici me mole za pomoć kada im je potrebna ............. ! ! ! !

d) primetim kada učenik ne razumije materiju koju predajem ...... ! ! ! !

e) učenicima predla�em gdje mogu dobiti dodatna obja�njenja ... ! ! ! ! ___________________________________________________________________________________

12. Kako u �koli obrađujete pismene domaće zadatke?


a) pregledam i bele�im ako imaju zadatke ........................... ! ! ! !

b) zapisujem da li je zadatak bio u cjelini urađen ili ne ........ ! ! ! !

c) sakupljam, popravljam i zadr�avam zadatke .................... ! ! ! !

d) sakupljam i popravljam zadatke, a zatim ih vraćam učenicima .. ! ! ! !

e) istovremeno cijelom razredu ka�em sa�etak (jezgro) obavljenih domaćih zadataka ............................................ ! ! ! !

f) učenici sami popravljaju svoje zadatke u razredu ............. ! ! ! !

g) učenici među sobom zamjenjuju zadatke i popravljaju ih u razredu .......................................................................... ! ! ! !

h) upotrebljavam ih kao osnovu za raspravu u razredu ....... ! ! ! !

i) upotrebljavam ih prilikom ocjenjivanja učenika ................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


65

13. Koliko često u vezi sa domaćim zadacima postupate na jedan od dole navedenih načina?


a) sačekam da učenik vi�e puta ne donese domaći zadatak, a zatim reagujem .............................................. ! ! ! !

b) pri lo�im rezultatima domaćih zadataka pripremam nastavu (npr. vi�e ponavljanja i utvrđivanja) .................... ! ! ! !

Molimo da na ovom mjestu zapi�ete komentare, preporuke ili kritike u vezi sa područjem (provjeravanje iocjenjivanje znanja), za koje Vas ispitujemo u upitniku ili u vezi sa samim upitnikom:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________




Radni sta� nastavničkog poziva: ___________ godina

Predajem na (mo�ete zaokru�iti vi�e odgovora) ...

a) razrednom nivoub) predmetnom nivou (predmet(i): ______________________________________________________)c) drugo ___________________________________________________________________________

Hvala na saradnji!


66

Ocjenjivanje znanja � upitnik za učenike Predmet: _____________

Draga učenice i dragi učeniče, molimo te da ocjeni� koliko često dole napisane tvrdnje va�e za tebe tj. zatvoj razred, ako pomisli� na nastavu iz predmeta _________________________________ ove godine utvom razredu. Molimo da ocjeni� ba� sve navedene tvrdnje i to tako da u svakom redu označi� (precrta�)jedan kvadratić.

1. Ocjeni koliko često dole napisane tvrdnje va�e za nastavnika koji ove godine predaje predmet ___________________, tj. podučava tvoj razred.


1. Ocjena koju sam dobio zavisi samo od mog znanja ............................................................................... ! ! ! !

2. Nastavnik bolje ocijeni mirnije učenike, iako ne znaju ...... ! ! ! !

3. Nastavnik ispituje učenike koji su nedisciplinovani .......... ! ! ! !

4. Nastavnik jasno ka�e �ta moramo znati prilikom ispitivanja i pismenih zadataka ......................................... ! ! ! !

5. Nastavnik već prije pismenog zadatka ka�e kako će će ocjenjivati zadatke ....................................................... ! ! ! !

6. Nastavnik mi obja�njava ocjenu ....................................... ! ! ! !

7. Poslije ocjenjivanjnja pismenog zadatka, nastavnik nam pokazuje primjer dobrog i lo�eg zadatka .......................... ! ! ! !

8. Prilikom ocjenjivanja znanja sarađujemo sa nastavnikom ! ! ! !

9. Prilikom ocjenjivanja nastavnik učenike posmatra jednako, bez obzira na njihov uspjeh ............................... ! ! ! !

10. Neke učenike nastavnik ocjenjuje vi�om ocjenom, iako je po mi�ljenju drugih učenika ne zaslu�uju ............. ! ! ! !

11. Neke učenike nastavnik ocjenjuje ni�om ocjenom, iako je po mi�ljenju drugih učenika ne zaslu�uju ............ ! ! ! !

12. Nastavnik slabije ocjeni one učenike koji iz drugih predmeta imaju niske ocjene ........................................... ! ! ! !

13. Nastavnik bolje ocjeni one učenike koji iz drugih predmeta imaju visoke ocjene ......................................... ! ! ! !

14. Ako je iz pismenih zadataka mnogo slabih ocjena, na sledećim časovima vi�e ponavljamo .......................... ! ! ! !

15. Ako je iz pismenih zadataka mnogo slabih ocjena, nastavnik razgovara sa nama zbog čega nismo znali .... ! ! ! !

16. Ako je iz pismenih zadataka mnogo slabih ocjena, nastavnik nam poma�e da bi bolje znali .......................... ! ! ! !

17. Ako je iz pismenih zadataka mnogo slabih ocjena, nastavnik se za to ne interesuje ...................................... ! ! ! !


67

18. Na moju ocjenu utiče nastavnikovo raspolo�enje........... ! ! ! !

19. Ocijeniti se moramo sami (sarađujemo prilikom ocjenjivanja) ................................................................... ! ! ! !

20. Nastavnik nam poma�e da savladamo tremu prilikom ocjenjivanja ..................................................................... ! ! ! !

21. Nastavnik upotrebljava znanje kao zastra�ivanje ........... ! ! ! !

22. Nastavnik obja�njava detaljne kriterijume za usmjeno ocjenjivanje ...................................................................... ! ! ! !

23. Nastavnik obja�njava ocjenu koju dobijem prilikom usmjenog ocjenjivanja .................................................... ! ! ! !

24. Ako ne znam, nastavnik mi pomogne prilikom odgovaranja ..................................................................... ! ! ! !

25. Ako ne znam, nastavnik je spreman sačekati da razmislim ...... ! ! ! !

26. Nastavnik me prestrogo ocjenjuje .................................. ! ! ! !

27. Svi učenici smo prilikom ocjenjivanja znanja tretirani na isti način .................................................................... ! ! ! ! _________________________________________________________________________________

2. Ako nastavno manje uspje�an učenik dobije iz predmeta vi�u ocjenu ...


a) nastavnik ga pohvali ........................................................ ! ! ! !

b) nastavnik provjeri da mo�da nije varao ........................... ! ! ! !

c) Nastavnik ne reaguje ........................................................ ! ! ! !

d) Nastavnik poku�a ustanoviti �ta je doprinjelo uspjehu ..... ! ! ! !

_________________________________________________________________________________

3. Ako nastavno uspje�niji učenik dobije iz predmeta nisku ocjenu ...


a) nastavnik ga pita �ta nije u redu ...................................... ! ! ! !

b) nastavnik ga kudi (ljuti se na njega).................................. ! ! ! !

c) nastavnik komentari�e ..................................................... ! ! ! !

č) nastavnik se zainteresuje za to ........................................ ! ! ! !

d) nastavnik ne uzima u obzir tu ocjenu .............................. ! ! ! !

e) nastavnik poka�e razumjevanje ...................................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


68

Molimo da na ovom mjestu zapi�ete komentare, preporuke ili kritike u vezi sa provjeravanjem iocjenjivanjem znanja, u vezi kojih te ispitujemo, ili u vezi sa samim upitnikom:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Molimo da nam povjeri� jo� neke op�te podatke:



Razred koji pohađa�: 5., 6., 7., 8./9.

Hvala na saradnji!


69

Vrijeme namijenjeno podučavanju i učenju � upitnik za nastavnike

Po�tovana nastavnice, po�tovani nastavniče,

(A)Molimo Vas da na slijedećoj �emi ocijenite kako je protekao va� poslednji čas (45 minuta) u razredu. Uslučaju da nije bio u pitanju običan čas, ocijenite predposlednji čas. Ocijenite ga:

- odmah nakon obavljenog časa,- nemojte gledati pripreme, već stvarno izvođenje.

Upi�ite predmet iz kojeg je čas koga opisujete tekao: _______________________________________U kom razredu je tekao čas: _____________________________________________________________Kad (kog dana) je čas izveden: __________________________________________________________

1. Ocijenite koliki dio časa (u minutima) ste potro�ili za pojedine dijelove �kolskog časa koji traje 45 minuta:

Djelovi časa Dio vremena (u minutama) kog ste potro�ili u tu namjenu

- priprema ili uvođenje u obradu materije_________________________________________

- obrada nove materije _________________________________________

- utvrđivanje i ponavljanje _________________________________________

- provjeravanje _________________________________________

- ocjenjivanje _________________________________________

- drugo (upisivanje u dnevnik ...) _________________________________________

2. Ocijenite u kojoj mjeri su bili prisutni pojedini nastavni oblici:

Oblik Koliko vremena ste potro�ili u tu namjenu (u minutima)

- rad sa cijelim odjeljenjem odjednom _________________________________________

- individualni rad sa učenicima _________________________________________

- rad u grupama _________________________________________

- drugi oblici (koji?) _____________________________________________________________________________________________________________________________

(B)

A sada Vas molimo da po istoj �emi ocijenite kako je u prosjeku proteklo va�ih poslednjih 5 minuta iztog predmeta. Voleli bi, naime, steći utisak o tome koliko vremena u prosjeku potro�ite za pojedineaktivnosti unutar jednog časa iz određenog predmeta.Ocijenite su�tinsko izvođenje, ne gledajući na pripreme.

Upi�ite predmet iz koga su tekli časovi koje opisujete: ______________________________________

U kom razredu su tekli časovi: _______________________________________________________________________________________________________________________________________________


70

3. Ocijenite koliki dio časa (u minutima) ste u prosjeku potro�ili za pojedine dijelove �kolskogčasa u poslednjih pet časova iz ovog predmeta:

Djelovi časa Dio vremena (u minutima), kog ste potro�ili u tu namjenu

- priprema ili uvođenje u obradu materije_________________________________________

- obrada nove materije _________________________________________

- utvrđivanje i ponavljanje _________________________________________

- provjeravanje _________________________________________

- ocjenjivanje _________________________________________

- drugo (upisivanje u dnevnik ...) _____________________________________________________________________________________________________________________________

4. Ocijenite u kojoj mjeri su bili prisutni pojedini nastavni oblici:

Oblik Koliko vremena ste potro�ili u tu namjenu (u minutima)

- rad sa cijelim odjeljenjem odjednom _________________________________________

- individualni rad sa učenicima _________________________________________

- rad u grupama _________________________________________

- drugi oblici (koji?) _____________________________________________________________________________________________________________________________

Molimo da na ovom mjestu zapi�ete komentare, preporuke ili kritike u vezi sa područjem, za koje Vasispitujemo u upitniku ili u vezi sa samim upitnikom:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________







Hvala na saradnji!


71

Individualizacija i diferencijacija u nastavi � upitnik za nastavnike

Po�tovani nastavnik, molimo vas, da ocjenite u kojoj mjeri dole napisane tvrdnje va�e za vas, kada seuop�teno radi o uvođenju individualizacije i diferencijacije u nastavi. Molimo Vas da ocjenite svenavedene tvrdnje na način �to čete u svakom redu označiti jedan kvadratić.

1. Koncentri�ite se na va�e pona�anje i na pona�anje va�ih učenika u toku nastave i ocjeniteu kojoj mjeri dole navedene tvrdnje va�e za vas.

Nikada Ponekad Često Uvijek1. Učeniku koji ima pote�koće sa razumijevanjem i koji me moli za pomoć, jo� jednom poja�njavam lekciju................ ! ! ! !

2. Ako ustanovim da neko od učenika zaostaje u znanju, ja mu poma�em ................................................................... ! ! ! !

3. Ako učenik ne�to ne zna da uradi on me mo�e zamoliti za pomoć .......................................................................... ! ! ! !

4. Ako učenik ne zna koju lekciju obrađujemo on me moli za pomoć .......................................................................... ! ! ! !

5. Ako neko od učenika ne razumije lekcije ja to primetim ... ! ! ! !

6. Učenicima predla�em gdje mogu naći dodatnu literaturu ........................................................................... ! ! ! !

7. Podstičem aktivnost učenja kod svakog učenika.............. ! ! ! !

8. Ako ustanovim da su neki u razredu već osvojili određeno znanje, a neki ne, svakom posebno prilagodim aktivnosti ........................................................ ! ! ! !

9. Različitim učenicima dajem različite domaće zadatke ..... ! ! ! !

10. Boljim učenicima dajem drugačije zadatke nego lo�ijim .............................................................................. ! ! ! !

11. Boljim učenicima dajem vi�e zadataka nego lo�ijim ....... ! ! ! !

12. Lo�ijim učenicima dajem lak�e zadatke nego boljim ...... ! ! ! !

13. Lo�ijim učenicima dajem manje zadataka nego boljim .. ! ! ! !

14. Lo�ijim učenicima pri učenju dodatno poma�em ............ ! ! ! !

15. Kada učenik u nekoj aktivnosti nije uspje�an, ja ga preusmjeravam ............................................................... ! ! ! !

16. Pri grupnom radu, dajem različitim grupama različite zadatke .............................................................. ! ! ! !

17. Pri grupnom radu nastavno manje uspje�ne učenike uključujem među uspje�nije učenike ............................... ! ! ! !

18. Na mom času mo�emo organizovati vi�e aktivnosti odjednom ......................................................................... ! ! ! !

19. Podstičem međusobnu pomoć ....................................... ! ! ! !

20. Učenike usmjeravam ka dodatnoj nastavi ...................... ! ! ! !


72

21. Talentovanim učenicima pripremam poseban program rada ................................................................................ ! ! ! !

22. Učenike usmjeravam ka dopunskoj nastavi ................... ! ! ! !

23. Lako ustanovim da li učenik ima nastavne probleme .... ! ! ! !

24. Za rad sa učenicima koji imaju nastavne probleme imam dovoljno vremena ................................................. ! ! ! !

25. Učenicima sa nastavnim problemima mogu se posvetiti u onoj mjeri koja im je potrebna ........................ ! ! ! !

26. Talentovanim učenicima mimo nastave pripremim posebne oblike rada ........................................................ ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

2. Označite odgovor pod DA ili NE

Da Ne

Dio svojih časova namjenjujem nastavi po nivoima ....................................................... ! !

Ako ste odgovarali sa DA, molimo navedite koliki dio časova posvećujete nastavi po nivoima: ______%

____________________________________________________________________________________

3. �ta mislite o unutra�njoj i spolja�noj diferencijaciji u 8. i 9. razredu devetogodi�nje osnovne�kole u odnosu na načine ocjenjivanja?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. �ta mislite o rje�enju koje uvodi desetostepenu ocjenjivačku lestvicu u diferenciranoocjenjivanje znanja iz predmeta u 8. i 9. razredu devetogodi�nje osnovne �kole, gdje nastava tečena vi�e nivoa?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Kako pripremate pismene zadatke i tekstove za provjeravanje i ocjenjivanje znanja za učenikena pojedinom nivou?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. U kolikoj mjeri pri provjeravanju znanja na pojedinim nivoima zahtjevnosti uključujete i pitanjanamijenjena provjeravanju znanja na ni�im, tj. vi�im nivoima?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


73

7. Kako protiče rad sa učenicima sa nastavnim problemima?

Da Ne

Za učenike sa nastavnim problemima upotrebljavam drugačije pristupe prilikomprovjeravanja i ocjenjivanja znanja .................................................................................. ! !

Za učenike sa nastavnim problemima imam jednake kriterijume ocjenjivanja znanja ..... ! !

Znanje učenika sa nastavnim problemima provjeravam i ocjenjujem vi�e puta negokod drugih učenika ........................................................................................................... ! !

Molimo da na ovom mjestu zapi�ete dodatne komentare, preporuke ili kritike u vezi sa individualizacijomi diferencijacijom, za koje Vas ispitujemo u upitniku ili u vezi sa samim upitnikom:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________







Hvala na saradnji!


74

Učenici � upitnik za učenice i učenike(Vi�i razredi devetogodi�nje i osmogodi�nje osnovne �kole)

Po�tovana učenice, po�tovani učeniče!

Molimo da odgovori� na slijedeća pitanja.Najče�će odgovaraj tako �to će� označiti jedan kvadrat u svakom redu kod izabranog odgovoraKod nekih pitanja je dodatno uputstvo za odgovaranje napisano u okvirčiću na desnom rubu, ispodpitanja.

1. Nastavna okolina____________________________________________________________________________________

1. Za koje predmete ti se čini oprema učionice za nastavu tog predmeta odgovarajućom?

Odgovarajuća Neodgovarajuća Nemam

a) Engleski ..................................................................................... ! ! !

b) Biologija ..................................................................................... ! ! !

c) Dr�avno vaspitanje i etika ........................................................... ! ! !

d) Fizika .......................................................................................... ! ! !

e) Geografija ................................................................................... ! ! !

f) Muzičko vaspitanje ...................................................................... ! ! !

g) Domaćinstvo ............................................................................... ! ! !

h) Hemija ........................................................................................ ! ! !

i) Likovno vaspitanje ....................................................................... ! ! !

j) Matematika .................................................................................. ! ! !

k) Poznavanje prirode ..................................................................... ! ! !

l) Nemački jezik ............................................................................... ! ! !

m) Slovenački jezik ......................................................................... ! ! !

n) Fizičko vaspitanje ....................................................................... ! ! !

o) Tehničko obrazovanje ................................................................ ! ! !

p) Istorija ......................................................................................... ! ! !

____________________________________________________________________________________


75

2. Koliko ti se sviđaju sledeći prostori u �koli?

Sviđaju mi se

Ne sviđaju mi se

a) Garderoba ........................................ ! ! ________________________________

b) Toaletni prostor .................................. ! ! ________________________________

c) Hodnik ................................................ ! ! ________________________________

d) Fiskulturna sala ................................. ! ! ________________________________

e) Igrali�te .............................................. ! ! ________________________________

f) Ulaz u �kolu ........................................ ! ! ________________________________

g) Trepezarija ......................................... ! ! ________________________________

h) Biblioteka ........................................... ! ! ________________________________

____________________________________________________________________________________

3. Kakva ti se čini oprema prostora u �koli gde se zadr�ava� kada nisi u razredu?

Odgovarajuća Neodgovarajuća

a) Garderoba ..................................................................................... ! !

b) Toaletni prostor ............................................................................. ! !

c) Hodnik ........................................................................................... ! !

d) Igrali�te ......................................................................................... ! !

e) Ulaz u �kolu .................................................................................. ! !

f) Trpezarija ....................................................................................... ! !

g) Biblioteka ...................................................................................... ! !

h) Drugo (Upi�i na liniju: ________________________) .................. ! !

____________________________________________________________________________________


76

4. Gdje voli� da se zadr�ava� kada nisi na nastavi?

Volim sezadr�ati

Ne smijem sezadr�avati

Ne zadr�avamse

a) Garderoba ................................................................................. ! ! !

b) Toaletni prostori ......................................................................... ! ! !

c) Hodnici ........................................................................................ ! ! !

d) Fiskulturna sala .......................................................................... ! ! !

e) Dvori�te ...................................................................................... ! ! !

f) Ulaz u �kolu ................................................................................. ! ! !

g) Trpezarija .................................................................................... ! ! !

h) Učionica ...................................................................................... ! ! !

i) Biblioteka ..................................................................................... ! ! !

5. Gdje se u va�oj �koli najče�će odvijaju sledeći događaji?

Nahodniku

U�kolskom

holu

Urazredima

Ufiskulturnoj sali

Naigrlai�tu

a) �kolski ples ...................................... ! ! ! ! !

b) sportska takmičenja ........................ ! ! ! ! !

c) zabave poslije nastave .................... ! ! ! ! !

d) drugo (upi�i) __________________ ! ! ! ! !

e) nisam primijetio niti jedan takav događaj u �koli ................................ ! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

6. Kakvo je tvoje mi�ljenje o ozvučenju �kole?

Sviđa mi se Ne sviđa mi se Nemamo

a) program �kolskog radija u pauzama, na hodnicima .................. ! ! !

b) program �kolskog radija u pauzama, u razredu ....................... ! ! !

c) �kolska obavje�tenja na radiju, u toku nastave .......................... ! ! !

____________________________________________________________________________________


77

7. Da li �eli� promijeniti program �kolskog radija?

Da Ne Kako?

a) program �kolskog radija .................................................................... ! ! _______________

b) program �kolskog radija na pauzama, u razredu ............................. ! ! _______________

c) �kolska obavje�tenja na radiju, u toku nastave .................................. ! ! _______________

____________________________________________________________________________________

�kolska biblioteka

Na sledeća 4 pitanja odgovara� ako u �koli imate �kolsku biblioteku. Ako je nemate, nastavllja� saodgovranjem na pitanje 12.

8. Kada je za vas učenike otvorena �kolska biblioteka?

Označi jedan kvadratić

a) svakog dana, takođe i na zavr�etku moje nastave ........................... !

b) svakog dana, ali samo u vremenu nastave i odmora ........................ !

c) dva ili tri puta nedjeljno ....................................................................... ! _______________

d) jednom nedeljno ................................................................................ ! ________________________________________________________________________________________________

9. U �kolskoj biblioteci mo�emo i:

Da Ne

a) čitati ................................................................................................................................. ! !

b) učiti ................................................................................................................................. ! !

c) tra�iti informacije na računaru (internet i CD-romovi) ....................................................... ! !

d) tra�iti zapise o knjigama pomoću računara ..................................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

10. Koliko si puta u ovoj �kolskoj godini:

Jednom ili vi�eputa nedeljno

Vi�e putamjesečno

Nekjolikoputa

tromesečno

Manje odtri puta

godi�nje

a) pozajmio knjigu u �kolskoj biblioteci ................................. ! ! ! !

b) posjetio �kolsku biblioteku ................................................ ! ! ! !

c) učio u�kolskoj biblioteci .................................................... ! ! ! !

d) radio računarom u �kolskoj biblioteci ............................... ! ! ! !


78

11. U �kolskoj biblioteci:

Da Ne

a) obično dobijem knjigu koju �elim ..................................................................................... ! !

b) obično nestane knjiga za lektiru ....................................................................................... ! !

c) ima mnogo odgovarajućih knjiga za mene ........................................................................ ! ! ____________________________________________________________________________________

12. Gdje u �koli mo�e� raditi na računaru?

Da Ne

a) u svom razredu ................................................................................................................ ! !

b) u učionicama za pojedine predmete (kabinetima) ........................................................... ! !

c) u prostoriji za računare ..................................................................................................... ! !

d) u biblioteci ......................................................................................................................... ! !

e) u drugim prostorijama u �koli gdje se nalaze pojedini računari ....................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

13. Kada u �koli mo�e� raditi na računaru?

Da Ne

a) u toku nastave u sali za računare ..................................................................................... ! !

b) u toku nastave u drugim učionicama ................................................................................ ! !

c) prije i poslije nastave ......................................................................................................... ! !

d) kada su računarske sale ili drugi prostori sa računarima van nastave otvoreni za na� razred ......................................................................................................................... ! !

e) u toku odmora ................................................................................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

14. Da li ima�, ako to �eli�, u �koli pristup Internetu?


a) uvijek kada to za�elim ....................................................................... !

b) ređe, ako dođem na red (ako sačekam) ............................................ !

c) nikada ................................................................................................. ! _______________

____________________________________________________________________________________


79

15. Koliko (vremena) si u pro�loj nedjelji u �koli:

Uop�tenisam

Manje od1 sata

1 do 3sata

Vi�e od3 sata

a) surfovao po Internetu ?..................................................... ! ! ! !

b) razgledao web-strane nastavnika i �kolskih drugova? ..... ! ! ! !

c) dopisivao se pomoću elektronske po�te? ........................ ! ! ! !

d) igrao računarske igre? .................................................... ! ! ! !

e) upotrebljavao poučne CD-romove (npr. za strane jezike, matematiku)? .................................................................... ! ! ! !

f) pisao ili uređivao tekstove na računaru ............................. ! ! ! !

___________________________________________________________________________________

16. Kada mo�e� upotrebljavati �kolske sportske povr�ine:

U tokunastave

sportskogvaspitanja

Poslijenastave,

kada je �kolaotvorena

Takođe ikada je�kola

zatvorena

Nemamo

a) jednu ili vi�e fiskulturnih sala ............................................ ! ! ! !

b) vanjsko igrali�te za igre sa loptom ................................... ! ! ! !

c) vanjsko atletsko igrali�te .................................................. ! ! ! !

d) trim kabinet ....................................................................... ! ! ! !

___________________________________________________________________________________

17. Koliko �eli�:

Veoma�elim �elim Ne

�elimSvejedno

mi je

a) da igrali�ta i sportske dvorane budu dostupniji kada nema nastave? ................................................................. ! ! ! !

b) da igrali�ta i fiskulturne dvorane budu dostupnije u toku vikenda? ........................................................................... ! ! ! !

c) da bude vi�e organizovanog sporta u �koli i van nastave? ........................................................................... ! ! ! !

d) da vam �kola dozvoli upotrebu sportskih povr�ina kada sami organizujete neko takmičenje?........................ ! ! ! !

___________________________________________________________________________________


80

18. Koliko često konzumira� �kolski doručak:


a) uvijek ................................................................................................. !

b) svake druge nedjelje, zbog mog naizmeničnog rasporeda časova ... !

c) ne doručkujem tamo, već doručak donosim od kuće ......................... !

d) u �koli, za vrijeme odmora, za doručak uop�te ni�ta ne jedem .......... !

Ako ne jede� �kolski doručak, za�to ne?

Ne jedem, jer (upi�i razlog) __________________________________________________________________________________________________________________________________________________

19. Ako si pro�le nedjelje doručkovao, da li si:


a) uglavnom sve pojeo, jer ti se svidjelo ................................................ !

b) uglavnom sve pojeo, jer si bio gladan, ali ti se nije svidjelo ............... !

c) nisi sve pojeo, jer ti se ostalo nije svidjelo .......................................... !

d) nisi jeo �kolski doručak ...................................................................... !

____________________________________________________________________________________

20. Koliko često se u tvom razredu događa sledeće?

Skorouvijek

Dostačesto Retko Skoro

nikad

a) Doručak pojedemo u razredu, za stolovima ..................... ! ! ! !

b) Neki učenici se sa hranom ne pona�aju pristojno ............ ! ! ! !

c) Doručak pojedemo u toku �etanja po hodnicima ............. ! ! ! !

d) Doručak dobijemo uredno i lijepo pripremljen .................. ! ! ! !

e) U toku doručka se kulturno pona�amo.............................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


81

21. Koliko često ruča� u �koli?


a) svaki dan ......................................................................................................... !

b) 2-3 puta nedjeljno ............................................................................................ !

c) svake druge nedjelje, zbog rotirajućeg rasporeda ........................................... !

d) ne ručam u �koli .............................................................................................. !

Ako ne ruča�, za�to ne?

Ne ručam, jer:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

22. Kada si pro�le nedjelje ručao u �koli, da li si:


a) uglavnom sve pojeo, jer ti se sviđalo? ............................................................. !

b) uglavnom sve pojeo, jer si bio gladan, a nije ti se sviđalo? ............................ !

c) nisi sve pojeo, jer ti se ostatak nije svideo? ..................................................... !

d) nisi ručao u �koli? ............................................................................................ !

23. Da li je osoba koja dijeli ručak, pro�le nedjelje uzimala u obzir tvoje �elje kada si do�ao po hranu?

Da Ne

a) da, dobio sam, �ta sam �eleo ............................................................................. ! !

b) da, dobio sam koliko sam �eleo ......................................................................... ! !

24. Kako si se osjećao pro�le nedjelje za vrijeme ručka?

Uvijek Često Ponekad Nikada

a) ručkovi su bili prijatni ........................................................ ! ! ! !

b) smetalo mi je neprimjerno pona�anje drugih učenika ...... ! ! ! !

c) smetala mi je nečistoća .................................................... ! ! ! !

d) smetala mi je buka ............................................................ ! ! ! !

e) smetao mi je nadzor odraslih ............................................ ! ! ! !

f) hrana mi se nije svidjela .................................................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


82

25. Da li imate u va�oj �koli organizovanu zabavu i opu�tanje u obliku:

Da,Redovno

Da, ali neredovno

Ne

a) �kolskog radija pri odmoru? ............................................................... ! ! !

b) �kolskih plesova? ............................................................................... ! ! !

c) organizovanih sportskih aktivnosti? ................................................... ! ! !

d) neke druge priredbe ili događaje? ...................................................... ! ! !

26. Koliko puta se u pro�lom mjesecu među tvojim �kolskim drugovima desilo sledeće:

U �koli i na �kolskimigrali�tima

Na putu do �kolu i kući

Često Izuzetno Uop�tene

Često Izuzetno Uop�te ne

a) krađa .......................................................... ! ! ! ! ! !

b) tuča ............................................................ ! ! ! ! ! !

c) iznuđivanje novca ...................................... ! ! ! ! ! !

d) iznuđivanje nekih djela .............................. ! ! ! ! ! !

e) pretnje ........................................................ ! ! ! ! ! !

f) zameranje ................................................... ! ! ! ! ! !

g) podsmehivanje .......................................... ! ! ! ! ! !

h) polno uznemiravanje ................................. ! ! ! ! ! !

i) nagovaranje na pu�enje ............................. ! ! ! ! ! !

j) nagovaranje na u�ivanje alkohola .............. ! ! ! ! ! !

k) nagovaranje na u�ivanje droge .................. ! ! ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________


83

27. Koliko puta se u pro�lom mjesecu među tvojim �kolskim drugovima i drugim učenicima �kole desilo sledeće:

U �koli i na �kolskim igrali�tima Na putu do �kolu i kućiČesto Izuzetno Uop�te

neČesto Izuzetno Uop�te ne

a) krađa .......................................................... ! ! ! ! ! !

b) tuča ............................................................ ! ! ! ! ! !



e) pretnje ........................................................ ! ! ! ! ! !

f) zameranje ................................................... ! ! ! ! ! !

g) podsmehivanje .......................................... ! ! ! ! ! !




k) nagovaranje na u�ivanje droge .................. ! ! ! ! ! !

28. Koliko puta se u pro�lom mjesecu među tvojim �kolskim drugovima i ljudima van �kole desilo slijedeće:

U �koli i na �kolskim igrali�tima Na putu do �kolu i kućiČesto Izuzetno Uop�te

neČesto Izuzetno Uop�te ne

a) krađa .......................................................... ! ! ! ! ! !

b) tuča ............................................................ ! ! ! ! ! !



e) pretnje ........................................................ ! ! ! ! ! !

f) zameranje ................................................... ! ! ! ! ! !

g) podsmehivanje .......................................... ! ! ! ! ! !




k) nagovaranje na u�ivanje droge .................. ! ! ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________


84

29. Da li se boji� da da će ti se u slijedećem mjesecu desiti ne�to od slijedećeg?

Označi po dva kvadratića u svakom redu

U �koli i na �kolskomigrali�tu

Na putu do �kolu ikući

Da Ne Da Ne

a) Bojim se da će me neko pokrasti ...................................... ! ! ! !

b) Bojim se da će me neko udariti ........................................ ! ! ! !

c) Bojim se da će mi neko iznuditi pare ................................ ! ! ! !

d) Bojim se da će mi neko iznuđivati ne�to drugo osim para .................................................................................. ! ! ! !

e) Bojim se da će mi neko pretiti ........................................... ! ! ! !

f) Bojim se da će me neko grditi ........................................... ! ! ! !

g) Bojim se da će mi se neko podsmehivati ......................... ! ! ! !

h) Bojim se da će me neko polno uznemiravati .................... ! ! ! !

i) Bojim se nagovaranja na pu�enje ...................................... ! ! ! !

j) Bojim se nagovaranja na u�ivanje alkohola ....................... ! ! ! !

k) Bojim se nagovaranja na u�ivanje droge .......................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

30. Da li je tovoj godi�nji raspored časova dobro sastavljen?

Da Ne

! ! ___________________________________________________________________________________

31. Da li tvoj ovogodi�nji raspored ima pauze?


a) da, takve koje mogu korisno upotrebiti ........................................................... !

b) da, takve koje ne mogu iskoristiti ni za�ta ...................................................... !

c) ne, svaki dan imam povezanu nastavu ............................................................ !

____________________________________________________________________________________


85

32. Koliko ti smetaju sledeće karakteristike tvog ovogodi�njeg rasporeda?

Smetami

Nesmeta mi

Nemam

a) ima mnogo kraćih prekida (rupa) ....................................................... ! ! !

b) naizmenična nastava ......................................................................... ! ! !

c) popodnevna nastava .......................................................................... ! ! !

d) predčasovi .......................................................................................... ! ! !

____________________________________________________________________________________

2. Rad za �kolu

33. Koliko vremena si prethodne nedjelje potro�io na rad za �kolu (učenje i pisanje domaćihzadataka) van nastave?

Ni�ta Manje od1 sata 1-2 sata 2-3

sata3-4sata

a) ponedeljak ......................................................... ! ! ! ! !

b) utorak ................................................................ ! ! ! ! !

c) sreda ................................................................. ! ! ! ! !

d) četvrtak ............................................................. ! ! ! ! !

e) petak ................................................................. ! ! ! ! !

f) subota ................................................................ ! ! ! ! !

g) nedjelja .............................................................. ! ! ! ! !

34. Da li si radom za �kolu nekim danima posebno opterećen?

a) ne, svaki dan sam pribli�no jednako opterećen ................................. !

b) da, posebno sam opterećen sledećim danima .................................. ________________________

____________________________________________________________________________________

35. Da li ti je potrebna pomoć pri tvom radu za �kolu?

Da Ne

! ! ____________________________________________________________________________________


86

36. Ko ti poma�e pri radu za �kolu?

Da Ne

a) instruktor(i) za neke predmete ............................................................................. ! !

b) nastavnici u �koli ................................................................................................. ! !

c) vr�njaci ................................................................................................................. ! !

d) roditelji ................................................................................................................. ! ! ____________________________________________________________________________________

37. Da li u �koli posjećuje� neki kurs ili se bavi� interesnim aktivnostima?


a) da, jedan .................................................................................. !

b) da, vi�e od jednog ............. ...................................................... !

c) ne, i ne �elim ............................................................................ !

d) ne, ali �elim .............................................................................. !

____________________________________________________________________________________

38. Da li u �koli pohađa� dodatnu nastavu iz nekog predmeta?


a) da, jedan predmet .................................................................... !

b) da, vi�e od jednog predmeta .................................................... !

c) ne, i ne �elim ............................................................................ !

d) ne, ali �elim .............................................................................. !

____________________________________________________________________________________

39. Da li u �koli pohađa� dopunsku nastavu iz nekog predmeta?


a) da, za jedan predmet................................................................ !

b) da, vi�e nego za jedan predmet ............................................... !

c) ne, i ne �elim ............................................................................ !

d) ne, ali �elim .............................................................................. !

____________________________________________________________________________________


87

40. Da li bi volio da �kola organizuje jo� neku aktivnost ili kurs, ponudi dodatnu ili dopunsku nastavu iz jo� nekog predmeta?

Upi�i �ta �eli�: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

41. �ta misli� o tro�enju tvog vremena prije i poslije nastave?

Skorouvijek

Dostačesto Rijetko Skoro

nikad

a) Uz uredan rad za �kolu imam i dosta slobodnog vremena ........................................................................... ! ! ! !

b) Skoro svakog dana mi ostane neka neobavljena du�nost za sledeći dan .................................................................. ! ! ! !

c) Subotama i nedjeljama mnogo vi�e učim nego preko nedjelje ............................................................................. ! ! ! !

d) Zbog rada koji je vezan �kolu prekasno idem na spavanje ........................................................................ !

! ! !

____________________________________________________________________________________

42. Koliko vremena potro�i� prije �kole ili poslije nje običnog �kolskog dana za slijedeće stvari:

Ni�ta Manje od1 sata 1-2 sata 2-3

sataVi�e od5 sati

a) gledanje televizije i videa .................................. ! ! ! ! !

b) igranje igara na računaru .................................. ! ! ! ! !

c) igranje ili razgovor sa prijateljima ...................... ! ! ! ! !

d) kućni radovi ....................................................... ! ! ! ! !

e) sport .................................................................. ! ! ! ! !

f) čitanje knjiga iz hobija ........................................ ! ! ! ! !

g) učenje ili domaći zadaci iz matematike ............ ! ! ! ! !

h) učenje ili domaći zadaci iz slovenačkog jezika . ! ! ! ! !

i) učenje ili domaći zadaci iz stranih jezika ........... ! ! ! ! !

j) učenje ili domaći zadaci iz fizike, hemije i biologije .............................................................. ! ! ! ! !

k) učenje ili domaći zadaci iz geografiju ................ ! ! ! ! !

l) istorija i ostali dru�tveni predmeti ...................... ! ! ! ! !

m) učenje ili domaći zadaci iz druge predmete .... ! ! ! ! !


88

43. Koji dan pro�le nedjelje je bio za tebe običan �kolski dan?


a) ponedjeljak ............................................................................... !

b) utorak ...................................................................................... !

c) srijeda ...................................................................................... !

d) četvrtak ................................................................................... !

e) petak ...................................................................................... !

Molimo te da opi�e� kako je tekao taj dan. Označi od kog do kog sata su se događale navedeneaktivnosti. Upi�i slovo aktivnosti u okvir uz određen sat. Pored toga, kod svake aktivnosti napi�i kolikovremena si potro�io za nju u toku svih 24 sata zajedno.

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6

a) spavanje ________ sati ______ minuta

b) doručak ________ sati ______ minuta

c) ručak ________ sati ______ minuta

d) večera ________ sati ______ minuta

e) put u �kolu ili iz �kole ________ sati ______ minuta

f) nastava ________ sati ______ minuta

g) kretanje u prirodi ________ sati ______ minuta

h) sport van �kole ________ sati ______ minuta

i) muzička �kola ________ sati ______ minuta

j) strani jezik van �kole ________ sati ______ minuta

k) druge interesne aktivnosti ________ sati ______ minuta

l) slobodno vrijeme sa prijateljima ________ sati ______ minuta

m) odmor kod kuće ________ sati ______ minuta

n) gledanje televizije, videa ________ sati ______ minuta

o) igranje na računaru ________ sati ______ minuta

p) pomoć roditeljima ________ sati ______ minuta

q) samostalan rad za �kolu ________ sati ______ minuta

r) rad za �kolu uz pomoć drugih ________ sati ______ minuta

s)drugo (upi�i) ________ sati ______ minuta

ZAJEDNO: ________ sati

PA�NJA: Zbir sveg vremena zajedno mora biti 24 sata ili 1440 minuta.


89

44. Volim ići u �kolu zato �to:

Da Ne

a) mnogo naučim ..................................................................................................... ! !

b) je zabavno .......................................................................................................... ! !

c) sam zajedno sa prijateljima(cama) ...................................................................... ! !

d) je prijatenije nego kod kuće ................................................................................. ! !

e) mogu raditi na računaru ...................................................................................... ! !

f) se mogu baviti sportom ........................................................................................ ! !

g) sam ponosan na svoju �kolu ............................................................................... ! !

h) me nastavnici razumiju ........................................................................................ ! !

i) drugo ________________________ .................................................................... ! !

____________________________________________________________________________________

45. U �kolu ne volim ići, jer ne volim:

Da Ne

a) neke nastavnike ................................................................................................... ! !

b) neke predmete ................................................................................................... ! !

c) neke učenike ....................................................................................................... ! !

d) rukokvodstvo �kole ............................................................................................. ! !

e) razne zabrane ..................................................................................................... ! !

f) rani početak nastave ........................................................................................... ! !

g) disciplinska pravila .............................................................................................. ! !

h) kabinetsku nastavu ............................................................................................ ! !

i) domaći zadatak .................................................................................................... ! !

____________________________________________________________________________________


90

46. �ta od slijedećeg va�i za tvoj razred?Veoma se

sla�emSla�em

seNe sla�em

seUop�te sene sla�em

a) Uvijek smo slo�ni .............................................................. ! ! ! !

b) Sastavljaju ga grupe učenika koje se među sobom ne razumiju dobro ............................................................ ! ! ! !

c) Moj razred je veoma nemiran ........................................... ! ! ! !

d) Volim ga, jer se u njemu dobro osjećam .......................... ! ! ! !

e) Volim svoj razred, jer me moji �kolski drugovi i drugarice vole .................................................................. !

! ! !

f) Volio bih da sam u nekom drugom razredu ...................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________47. Koliko se sla�e� sa sledećim tvrdnjama o tvojoj �koli?

Veoma sesla�em

Sla�emse

Ne sla�emse

Uop�te sene sla�em

a) Moja �kola je dobra, jer u njoj mnogo naučimo ................ ! ! ! !

b) Moja �kola je dobra, jer se razumijemo sa nastavnicima . ! ! ! !

c) Moja �kola mi se ne sviđa, jer je pohađa previ�e nasilnih učenika ............................................................... ! ! ! !

d) Nastavnici su prema nekim učenicima previ�e popustljivi ! ! ! !

e) Moja �kola je lo�a ............................................................. ! ! ! !

f) Moja �kola se sviđa mojim roditeljima ............................... ! ! ! !

g) Moja �kola je dobro opremljena modernim pomagalima i kabinetima .................................................. ! ! ! !

h) Ponosan sam na moju �kolu, jer često pobeđuje na takmičenjima znanja ......................................................... ! ! ! !

I) Ponosan sam na moju �kolu, jer su je pohađale va�ne ličnosti ............................................................................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

Molimo te da nam povjeri� jo� neke op�te podatke:


Starost: ________ godina

Razred, koji pohađa�: 5., 6., 7., 8./9. Odeljenje: a,b,c,č,d,e,f.

Tvoj �kolski uspjeh je

1. nedovoljan 2. dovoljan 3. dobar 4. vrlo dobar 5. odličanHvala na saradnji!


91

Nastavnici � upitnik za nastavnike

Ako nije drugačije nagla�eno, molimo Vas da označite jedan kvadratić u svakom redu ili upi�etepodatke u pripremljen prostor.

1. Koliko obrazovnih programa ste pohađali u poslednjoj �kolskoj godini? Upi�ite broj.

Učestvovao/la sam na ____________ obrazovnim programa,

To je ukupno ________ sati.____________________________________________________________________________________

2. Zbog čega ste se odlučili za uključivanje u obrazovne programe?

Da Ne

a) U odnosu na svoje potrebe, sami ste odabrali jednu od ponuđenih mogućnosti u katalogu .................................................................................................................

! !

b) Programe ste izabrali u odnosu na izra�ene potrebe �kole ...................................... ! !

c) Uzimali ste u obzir preporuke �kolskog rukovodstva ................................................ ! !

____________________________________________________________________________________

3. Ocjenite koliko znanja ste stekli pri obrazovnim programima koje ste pohađali u poslednjoj �kolskoj godini?

Malo Retko Često

a) znanje mi poma�e da bolje radim u razredu .......................................... ! ! !

b) znanje sa u�eg stručnog područja ........................................................... ! ! !

c) znanja sa područja ličnih odnosa i rje�avanja konflikata u razredu ......... ! ! !

d) znanja sa područja rada i saradnje sa roditeljima ................................... ! ! !

e) znanja sa područja informacijskih tehnologija i rada sa računarima ....... ! ! ! ____________________________________________________________________________________

4. U odnosu na obrazovne programe:

Da Ne

a) da li ste upoznati sa katalozima stalnog stručnog usavr�avanja? ............................ ! !

b) da li ocjenjujete da je ponuda dovoljno raznolika? ................................................... ! !

c) da li imate mogućnost uče�ća na odabranim programima? ...................................... ! !

____________________________________________________________________________________


92

5. Kako prenosite znanje koje ste stekli uče�ćem u obrazovnim programima?

Da Ne

a) neformalnim razgovorima među nastavnicima ..................................................... ! !

b) izvje�tajima na redovnim sastancima nastavnika ................................................ ! !

c) pismenim izvje�tajima .......................................................................................... ! !

d) predstavljanjem sadr�aja svojim kolegama (npr. predavanje, radionica, pokazna vje�ba) ....................................................................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

6. Ko Vas podstiče da prenesete novostečeno znanje svojim kolegama?

Redovno Ponekad Nikad

a) rukovodstvo �kole ................................................................................. ! ! !

b) drugi nastavnici ..................................................................................... ! ! !

c) na moju inicijativu .................................................................................. ! ! ! ____________________________________________________________________________________

7. Gdje ste prije ovogodi�njeg uključivanja u obrazovne programe dobili najbolje informacije o njihovom kvalitetu?


a) od kolega nastavnika koji su obrazovni program pohađali prije mene ............................................................................................

!

b) od rukovodstva �kole ............................................................................ !

c) oslonio/la sam se na prezentaciju programa u katalogu ....................... !

d) oslonio/la sam se na izvođača programa .............................................. ! ____________________________________________________________________________________

8. Kako u Va�oj �koli teče planiranje Va�eg uče�ća u obrazovnim programima?

SkoroUvijek Često Ponekad Nikad

a) samostalno se odlučim odmah kada vidim ponudu u katalogu ...............................................................................

! ! ! !

b) svake godine planiram sam na osnovu godi�nje ponude obrazovnih programa ...........................................................

! ! ! !

c) planiram zajedno sa rukovodstvom �kole ............................ ! ! ! !

d) planiram zajedno sa kolegama � nastavnicima ................... ! ! ! !

e) planira rukovodstvo �kole, a sam imam mogućnost odabira među ponudama koje je unaprijed odredilo rukovodstvo �kole .....................................................................................

! ! ! !

____________________________________________________________________________________


93

9. Kako ocjenjujete različite oblike obrazovanja u �koli?

Dobro SlaboNemamoU �koli

a) pedago�ka nastavnička vijeća zaposlenih u �koli ............................... ! ! !

b) pedago�ka nastavnička vijeća sa spoljnim predavačima .................... ! ! !

c) seminari o organizaciji �kole .............................................................. ! ! !

d) drugo ................................................................................................... ! ! ! ____________________________________________________________________________________

10. Da li imate mogućnost da utičete na sadr�aj obrazovanja nastavnika u �koli?


a) da, uvijek .............................................................................................. !

b) da, ponekad ......................................................................................... !

c) ne .......................................................................................................... ! ____________________________________________________________________________________

11. Koliko često tra�ite informacije za svoje obrazovanje iz slijedećih izvora:

Često PonekadSkoronikad

a) stručni časopis ................................................................................... ! ! !

b) Internet ............................................................................................... ! ! !

c) domaći časopisi ................................................................................... ! ! !

d) strani časopisi ..................................................................................... ! ! !

e) domaće stručne knjige ........................................................................ ! ! !

f) strane stručne knjige ............................................................................ ! ! !

g) drugi izvori .......................................................................................... ! ! !

12. U kolikoj mjeri Va�e samoobrazovanje podstiču:

Često PonekadSkoronikad

a) rukovodstvo �kole? ........................................................................... ! ! !

b) nastavnici srodnih predmeta? ............................................................. ! ! !

c) ostali nastavnici? ................................................................................. ! ! !

d) roditelji učenika? ................................................................................. ! ! !

e) učenici? ............................................................................................... ! ! !

f) drugi? ................................................................................................... ! ! !


94

13. Kakav značaj za Va�e samoobrazovanje ima �kolska biblioteka?

Da Ne

a) obavje�tava me o novinama ..................................................................................... ! !

b) predla�e mi i nudi stručnu literaturu .......................................................................... ! !

c) omogućava mi međubibliotečku razmjenu ........................................................... ! !

d) na moj podsticaj mi nabavi potrebnu literaturu ......................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

14. Da li ste uključeni u dodiplomske ili postdiplomske studije?


a) Da ........................................................................................................ !

b) Ne ......................................................................................................... !

Ako ste odgovorili sa NE, sledeće pitanje preskočite.____________________________________________________________________________________

15. Kakva je uloga rukovodstva �kole kod Va�eg uključivanja u dodiplomske ili postdiplomske studije?

Da Ne

Sarukovodstvom�kole o tomejo� nijesam

razgovarao/la

a) rukovodstvo �kole me podstiče ka tome ........................................... ! ! !

b) rukovodstvo �kole me rasterećuje dodatnih obaveza (npr.vođenje kurseva) ............................................................................................

! ! !

c) �kola mi finansijski poma�e (npr. plaća putne tro�kove, �kolarinu, literaturu) ............................................................................................

! ! !

d) �kola postavlja rokove za zavr�avanje studija ................................... ! ! !

e) �kola povezuje studije sa mojim zaposlenjem ................................... ! ! ! ____________________________________________________________________________________

16. Koliko često se upoznajete sa mogućnostima saradnje u međunarodnim projektima?

Izvori Često Ponekad Nikad

a) preko Interneta .................................................................................. ! ! !

b) putem časopisa ................................................................................. ! ! !

c) ličnim kontaktima sa izvođačima istra�ivanja .................................... ! ! !

d) preko druge �kole ............................................................................. ! ! !

e) porukama institucija .......................................................................... ! ! !


95

Podsticaj Često Ponekad Nikad

f) informacije tra�im sam/a .................................................................... ! ! !

g) upozore me kolege .......................................................................... ! ! !

h) upozori me rukovodstvo �kole .......................................................... ! ! !

____________________________________________________________________________________

17. U kojim međunarodnim projektima ste sarađivali ili sarađujete?

Da Ne

a) u projektima za učenike, gdje nastavnik aktivno vodi učenike .................................. ! !

b) u projektima za učenike, gdje njihov nastavnik nema vodeće uloge ....................... ! !

c) kao učesnik u projektima za nastavnike .................................................................... ! !

d) kao koordinator drugih nastavnika u projektima za nastavnike ................................ ! ! ____________________________________________________________________________________

18. Napi�ite projekte:

a) __________________________________________________________________________________b) __________________________________________________________________________________c) __________________________________________________________________________________

Hvala na saradnji!


96

Nastavnici, podpodručje II � upitnik za nastavnike

Ako nije drugačije označeno, molimo Vas da označite jedan kvadratić u svakom redu ili upi�ete podatke upripremljeni prostor.

1. Da li ste u tekućoj �kolskoj godini sarađivali pri sledećim aktivnostima?

Da Ne, a�eleobih

Ne, nijebilo moguće

a) sastanci stručnih aktiva ..................................................................... ! ! !

b) sastanci nastavničkih vijeća ....................................................... ! ! !

c) bili ste mentor studentima na praksi .................................................. ! ! !

d) bili ste mentor nastavnicima-pripravnicima ....................................... ! ! !

e) savjetovali kolege nastavnike ................................................... ! ! !

f) imali pokazni čas za kolege nastavnike ............................................. ! ! !

g) sarađivali pri pripremi i izvođenju nastave sa kolegama ................... ! ! !

____________________________________________________________________________________

2. Po mom mi�ljenju, mentorstvo je najče�će:

Veoma sesla�em

Sla�emse

Nesla�em

se

Uop�tese ne

sla�em

a) izazov za nastavnika ............................................................ ! ! ! !

b) mogućnost za sticanje novog, savremenog znanja ....... ! ! ! !

c) dodatno opterećenje za nastavnika ...................................... ! ! ! !

d) korisno samo za pripravnika ili studenta .............................. ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

3. Kako postupate kada imate u razredu učenika sa nastavnim problemima?

Ako je va� odgovor da, napi�ite najče�ći redosled savjetovanja, počev od broja 1 pa nadalje.

Da Ne Redosled

a) rje�avam sam .......................................................................................... ! ! _________

b) rje�i savjetnik iz �kolske slu�be za savjetovanje ..................................... ! ! _________

c) upozorite roditelje koji rje�avaju problem sami ....................................... ! ! _________

____________________________________________________________________________________


97

4. Da li se prilikom nastavnih problema i pri nastavnim problemima u vezi sa pona�anjem Va�ihučenika obraćate institucijama van �kole?

Označi jedan kvadratić i upi�ite institucije

a) Ne .............................................................. !

b) Da .............................................................. !

Ako da, koliko često sarađujete sa njima?

Upi�ite institucije i navedite da li sa njima sarađujete pri svakom slučaju, ponekad ili izuzetno.

a) __________________________________________________________________________________b) __________________________________________________________________________________c) __________________________________________________________________________________d) __________________________________________________________________________________e) ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Da li je savjetodavna slu�ba svojim radom doprinjela pobolj�anju Va�eg rada u razredu?

Upi�ite ocjenu.

Ocjenite ocenom između 1 i 5, gdje je 1 najmanja i 5 najveća: ______

___________________________________________________________________________________

6. Koliko često se u Va�oj �koli u zadnjoj �kolskoj godini desilo sledeće:

Nikada 1 do4 puta

5 do10 puta

Nedjeljno Dnevno

a) sastali su se nastavnici stručnih aktiva i razgovarali o nastavi ............................................

! ! ! ! !

b) sastali su se nastavnici različitih predmeta i razgovarali o zajedničkim projektima ...................

! ! ! ! !

c) nastavnici istog predmeta su imali sastanak o novinama u nastavnim planovima ........................

! ! ! ! !

d) nastavnici su imali sastanak o didaktičkim novinama ..............................................................

! ! ! ! !

e) lično ste raspravljali o problemima pojedinog učenika sa njegovim nastavnicima drugih predmeta .............................................................

! ! ! ! !

f) nastavnici koji predaju istim učenicima, imali su sastanak o problemima razrednog kolektiva ...............................................................

! ! ! ! !

g) nastavnici koji predaju istim učenicima, neformalno su razgovarali o problemimarazrednog kolektiva.................................................

! ! ! ! !


98

7. Kako bi opisali saradnju sa kolegama u �koli u zadnjoj �kolskoj godini?

Veomadobro

Dobro Slabo

a) sa kolegama nastavnicima istih predmeta .............................................. ! ! !

b) sa kolegama nastavnicima drugih predmeta ........................................... ! ! !

c) sa kolegama nastavnicima istih učenika ................................................. ! ! !

d) sa savjetodavnom slu�bom ................................................................... ! ! !

e) sa rukovodstvom �kole ............................................................................ ! ! !

____________________________________________________________________________________

8. Da li ste u zadnjoj �kolskoj godini sarađivali:

Da NeNe, jernije bilomoguće

a) sa fakultetima koji obrazuju nastavnike (hospitacije, nastupi, praksa)....

! ! !

b) sa fakultetima na nivou zajedničkih projekata.........................................

! ! !

c) sa drugim domaćim stručnim institucijama..............................................

! ! !

d) sa drugim stranim stručnim institucijama ................................................ ! ! !

e) sa pojedinim stručnjacima.......................................................................

! ! !

____________________________________________________________________________________

9. Koliko učenika ste u zadnjoj �kolskoj godini pripremali za takmičenje? Upi�ite brojeve.

Pripremao/la sam ______ učenika i ______ ekipa za takmičenje u ________ različitim predmetima.

Ako niste pripremali nijednog učenika, da li za predmete koje predajete,


i) takmičenja nema ............................................................... !

ii) su neodgovarajuća za Va�e učenike ................................ !

iii) odabir učenka je neodgovarajući ..................................... !

iv) razlozi su drugačiji (napi�ite bar jedan razlog) ................. _______________________________

____________________________________________________________________________________


99

10. Na čiji podsticaj se učenici u većini odlučuju za saradnju na takmičenjima?


a) na podsticaj rukovodstva �kole ......................................... !

b) na podsticaj nastavnika predmeta .................................... !

c) na svoj podsticaj ............................................................... !

d) na podsticaj roditelja ......................................................... ! ____________________________________________________________________________________

11. U kolikoj mjeri se sla�ete da priprema učenika za takmičenja i učestvovanje na takmičenjima:

Veoma sesla�em

Sla�emse

Nesla�em

se

Uop�tese ne

sla�em

a) opterećuje nastavnika .......................................................... ! ! ! !

b) znači �irenje i produbljlivanje znanja za učenika i nastavnika ...........................................................................

! ! ! !

c) dopu�ta neposredan dodir nastavnika sa učenikom ............ ! ! ! !

d) znači uva�avanje predmeta u �koli ...................................... ! ! ! !

e) znači uva�avanje �kole ........................................................ ! ! ! !

f) besmisleno za učenika .......................................................... ! ! ! !

g) oduzme učeniku mnogo vremena, kojeg ionako ima premalo ............................................................................... ! ! ! !

h) oduzme nastavniku mnogo vremena, kojeg ionako ima premalo ............................................................................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

12. Da li Va�e kolege nastavnici i rukovodstvo �kole saradnju na takmičenjima:

Označite po dva kvadratića u svakom redu

Kolege Rukovodstvo

Da Ne Da Ne

a) podstiču ................................................................................ ! ! ! !

b) podupiru ............................................................................... ! ! ! !

c) osiguravaju uslove ................................................................ ! ! ! !

d) cijene .................................................................................... ! ! ! !

e) ometaju ................................................................................ ! ! ! !

f) nagrađuju .............................................................................. ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________


100

13. Koliko radnih sati ste u poslednjoj �kolskoj godini namijenili saradnji u aktivnostima koje nisuvezane za nastavu i kakva su prete�no Va�a iskustva?Upi�ite broj sati i označite jedan kvadratić u svakom redu.

Broj sati IskustvaPozitivna Negativna

a) kursevi ili interesne aktivnosti .............................................. _____________ ! !

b) istra�ivački zadaci ................................................................ _____________ ! !

c) logorovanja .......................................................................... _____________ ! !

d) predstave ............................................................................. _____________ ! !

e) projekti ................................................................................. _____________ ! !

f) drugo .................................................................................... _____________ ! !

14. Ko u �koli najvi�e podstiče Va�u saradnju u aktivnostima koje nisu vezane za nastavu?


a) rukovodstvo �kole ............................................................. !

b) lokalna zajednica .............................................................. !

c) učenici ............................................................................... !

d) vi sami .............................................................................. ! ____________________________________________________________________________________

15. Da li mislite da je Va�e organizovanje aktivnosti koje nisu vezane za nastavu prete�no:


a) samo du�nost prema učenicima ....................................... !

b) samo du�nost prema srodnim predmetima ...................... !

c) odgovornost prema �koli ................................................... !

d) lično zadovoljstvo ............................................................. ! ____________________________________________________________________________________

16. Koliko va�nim Vam se čini Va�a saradnja u aktivnostima koje su vezane za �kolu za:

Veomava�na

Va�na Nijeva�na

Uop�tenijeva�na

a) �irenje i produbljavanje Va�eg znanja .................................. ! ! ! !

b) bolje poznavanje učenika ..................................................... ! ! ! !

c) uva�avanje predmeta ........................................................... ! ! ! !

d) uva�avanje �kole .................................................................. ! ! ! !


101

17. Da li Va�e kolege nastavnici i rukovodstvo �kole saradnju u aktivnostima koje su vezane za �kolu:

Označite po dva kvadratića u svakom redu

Kolege Rukovodstvo

Da Ne Da Ne

a) podstiču ................................................................................ ! ! ! !

b) podupiru ............................................................................... ! ! ! !

c) osiguravaju uslove ................................................................ ! ! ! !

d) cijene .................................................................................... ! ! ! !

e) ometaju ................................................................................ ! ! ! !

Hvala na saradnji!


102

Nastavnici, podpodručje III � upitnik za nastavnike(Zadovoljstvo radom u �koli)

Ako nije drugačije označeno, molimo Vas da kao odgovor označite jedan kvadratić u svakom reduili da upi�ete podatke u pripremljen prostor.

1. Gdje u �koli radite?


a) U svom kabinetu ......................................................... !

b) Kabinet dijelim sa kolegama ....................................... !

c) U zbornici .................................................................... !

____________________________________________________________________________________

2. Da li ste zadovoljni mogućno�ću upotrebe opreme pri radu u �koli?


a) Da, veoma, zato �to mi je oprema uvijek dostupna .... !

b) Da, većinom, zato �to opremu dijelimo i zato �to se o njenoj upotrebi moramo dogovoriti ........................... !

c) Ne, oprema mi obično nije dostupna ........................... !

____________________________________________________________________________________

3. Koliko časova nedjeljno je formalno (po propisima) predviđeno da provedete u sledećim aktivnostima?

Upi�ite broj časova

a) Mentorstvo učenicima?................................................ __________

b) Savjetovanje učenika? ................................................ __________

c) Individualno planiranje nastave? ................................. __________

d) Planiranje nastave u grupi kolega? ............................. __________

e) Ostale aktivnosti koje ne podrazumjevaju kontakt sa učenicima? ............................................................. __________

f) Du�nosti razrednog stare�ine? .................................... __________

g) Drugo, napi�ite ____________ ................................... __________


103

4. Koliko sati pribli�no (60 min.) nedjeljno po običaju potro�ite, pored rada u razredu, za svaku od dole navedenih aktivnosti? Ne brojite sate koje ste pomenuli u trećem pitanju.

Manjeod 1sata

1-2sata

3-4sata

Vi�e od4 sata

Ni�ta

a) pripremu i pregled �kolskih i domaćih zadataka ....... ! ! ! ! !

b) samostalnu pripremu nastavnih časova ................... ! ! ! ! !

c) kontakte sa učenicima izvan redovne nastave (savjetovanje) ...........................................................

! ! ! ! !

d) kontakt sa roditeljima (prijem roditelja, sastanci) ...... ! ! ! ! !

e) izučavanje stručne literature i obrazovanje .............. ! ! ! ! !

f) administrativni zadaci (fotokopiranje, priprema izlo�be proizvoda učenika) ........................................

! ! ! ! !

g) sastanci nastavničkog vijeća, stručni aktivi .............. ! ! ! ! !

h) drugo napi�ite ........................................................... ! ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

5. Koliko sati pribli�no (60 min.) nedjeljno po običaju potro�ite za sve du�nosti povezane sa podučavanjem, uključujući i one koje obavljate van �kole?

Molimo Vas upi�ite broj sati, zaokru�eno na najbli�i cjeli broj: _________ sati.____________________________________________________________________________________

6. U kojoj mjeri Vas dole napisano sputava u Va�em radu u �koli?

Malo Prilično Toliko daNemamPote�koća onemogućava normalno

podučavanje

a) nedovoljna ponuda opreme.....................................................

! ! ! !

b) premalo pomoći pri upotrebi slo�ene opreme ......................... ! ! ! !

c) premalo pomoći pri odabiru opreme........................................

! ! ! !

d) premalo pomoći pri povezivanju i odr�avanju opreme ........... ! ! ! !

7. U Va�oj �koli je raspored časova u poslednjoj �kolskoj godini bio sastavljen:


a) prete�no po mjeri učenika ........................................... !

b) prete�no po mjeri svih nastavnika ............................... !

c) samo po mjeri nekih nastavnika .................................. ! ____________________________________________________________________________________


104

8. Kakav je bio Va� lični raspored časova u poslednjoj �kolskoj godini?


a) Bio je stalan ................................................................. !

b) Mijenjao se je .............................................................. !

____________________________________________________________________________________

9. U kojoj mjeri ste bili zadovoljni Va�im ličnim rasporedom u poslednjoj �kolskoj godini?


a) Veoma zadovoljni ........................................................ !

b) Veoma zadovoljni, ako uzimate u obzir rasporede drugih kolega ...............................................................

!

c) Zadovoljni, ako gledate odnose na nivou �kole ........... !

d) Nezadovoljni, ako uzimate u obzir raspored drugih kolega ..........................................................................

!

e) Veoma nezadovoljni .................................................... !

____________________________________________________________________________________

10. Da li Vam, u Va�em ovogodi�njem rasporedu, smetaju prekidi (pauze između časova)?


a) Da, zato �to ih ne mogu korisno upotrijebiti za drugi rad u �koli ...................................................................

!

b) Ne, zato �to ih iskori�tavam za drugi rad u �koli ......... !

c) Ne, ne smetaju mi ...................................................... ! ____________________________________________________________________________________

11. Da li bi, kada biste imali odgovarajuće uslove, ostali u �koli da:Da Ne

a) se spremate za nastavu? .................................................................................... ! !

b) radite sa uspje�nijim srednje�kolcimama van nastave? ...................................... ! !

c) radite sa manje uspje�nim srednje�kolcima van nastave? ................................. ! !

d) se samoobrazujete? ............................................................................................ ! !

e) surfujete na Internetu? ......................................................................................... ! !

f) sarađujete sa drugim nastavnicima? .................................................................... ! !

g) da popravljate i ocjenjujete domaće zadatke učenika? ....................................... ! ! ____________________________________________________________________________________


105

12. Upi�ite minimalne uslove koji bi Vam omogućili da u �koli vi�e vremena:

Upi�ite vrstu opreme, materijala i sredstava nallinije

a) provodite za pripremu nastave _________________________________________

b) radite sa uspje�nijim srednje�kolcimama vannastave?

_________________________________________

c) radite sa manje uspje�nim srednje�kolcimamavan nastave?

_________________________________________

d) provodite u samoobrazovanju? _________________________________________

e) surfujete na Internetu? _________________________________________

f) sarađujete sa drugim nastavnicima? _________________________________________

g) popravljate i ocjenjujete domaće zadatke učenika?

_________________________________________

____________________________________________________________________________________

13. Kakva je, po Va�em mi�ljenju, atmosfera u Va�em kolektivu?

Da,uvijek

Da Ne Uop�tene

a) opu�tena .................................................................................... ! ! ! !

b) napeta ........................................................................................ ! ! ! !

c) ugodna ....................................................................................... ! ! ! !

d) prijatna ....................................................................................... ! ! ! !

e) takmičarska ................................................................................ ! ! ! !

f) sarađivačka ................................................................................. ! ! ! !

g) sujetna ....................................................................................... ! ! ! !

h) radna .......................................................................................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

14. Kakvi su, po Va�em mi�ljenju, odnosi između Vas i rukovodstva �kole?

Da,uvijek

Da Ne Uop�tene

a) zvanični ...................................................................................... ! ! ! !

b) napeti ......................................................................................... ! ! ! !

c) opu�teni ..................................................................................... ! ! ! !

d) ravnopravni ................................................................................ ! ! ! !


106

____________________________________________________________________________________

15. �ta bi, po Va�em mi�ljenju, pobolj�alo odnose između nastavnika i rukovodstva �kole?

Da,sigurno

Da,moguće

VjerovatnoNe

Sigurnone

a) če�ća razmjena informacija.................................................

! ! ! !

b) vi�e razgovora.....................................................................

! ! ! !

c) jasne odluke ....................................................................... ! ! ! !

d) jasnija podjela odgovornosti................................................

! ! ! !

e) vi�e dogovorenih pravila......................................................

! ! ! !

f) stro�e po�tovanje pravila......................................................

! ! ! !

____________________________________________________________________________________

16. Kakva je, po Va�em mi�ljenju, aktivnost Va�eg stručnog aktiva u �koli?

Da Ne

a) formalna ............................................................................................................... ! !

b) produktivna .......................................................................................................... ! !

c) sarađivačka .......................................................................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

17. Kakvo je Va�e mi�ljenje o sastancima u �koli?

Neprimjerno Primjerno VeomaPrimjerno

Veomaneprimjerno

a) učestalost ............................................................. ! ! ! !

b) produktivnost ........................................................ ! ! ! !

c) trajanje .................................................................. ! ! ! !

d) kvalitet rukovođenja .............................................. ! ! ! !

e) atmosfera .............................................................. ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

18. Kakvo je Va�e mi�ljenje o pedago�kim sastancima i odeljenjskim vijećima u �koli?

Neprimjerno Primjerno VeomaPrimjerno

Veomaneprimjerno

a) produktivnost ........................................................ ! ! ! !


107

b) saradnja nastavnika .............................................. ! ! ! !

c) trajanje .................................................................. ! ! ! !

d) kvalitet rukovođenja ............................................. ! ! ! !

e) atmosfera ............................................................. ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

19. Da li Vi, kao nastavnik, na sastancima i nastavničkim vijećima:Da Ne

a) se uključujete u rasprave?.................................................................................... ! !

b) Imate mogućnost da se uključite u raspravu? ..................................................... ! !

c) imate osjećaj da ste se logično uključili u raspravu? ........................................... ! !

d) ne �elite da se uključujete u rasprave? ............................................................... ! ! ____________________________________________________________________________________

20. Kakvo je Va�e mi�ljenje o prijemima roditelja i o roditeljskim sastancima?

Potpunoneprimjerno

Veomaprimjerno

Primjerno Neprimjerno

a) učestalost .............................................................. ! ! ! !

b) raspored ................................................................ ! ! ! !

c) vrijeme i trajanje .................................................... ! ! ! !

d) posjećenost roditelja ............................................. ! ! ! !

e) interesovanje rukovodstva �kole ........................... ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

21. U kojoj mjeri Vam dole napisano predstavlja izvor zadovoljstva pri u radu u �koli?

Smetami

u radu

Svejednomi je

Podstičeme uradu

Zadovoljstvomi je

a) velike razlike u sposobnostima učenika u razredu .. ! ! ! !

b) velike razlike u motivisanosti učenika u razredu ...... ! ! ! !

c) velike razlike u socijalnoj okolini učenika u razredu . ! ! ! !

d) velike razlike u jezičkoj okolini učenika u razredu .... ! ! ! !

e) razred koji je veoma �ivahan ................................... ! ! ! !

f) roditelji učenika koji se zanimaju za �kolski (ne) uspjeh svoje djece .............................................

! ! ! !

g) roditelji učenika koji se interesuju za rad na času njihove djece ...................................................

! ! ! !

h) motivisani učenici ..................................................... ! ! ! !

i) učenici koji sarađuju tokom nastave ......................... ! ! ! !


108

j) učenici koji su voljni raditi .......................................... ! ! ! !

k) učenici koji se odazivaju samo na određene teme .. ! ! ! !

l) učenici koji se odazivaju samo uz dodatne podsticaje ..................................................................

! ! ! !

Hvala na saradnji!

�kola i roditelji � upitnik za roditelje

1. Upoznavanje

1. Najprije nas interesuje �ta mislite o upoznavanju �kole koju pohađa Va�e dijete? Molimo Vas dakod svake tvrdnje označite koliko često va�i (označite kvadratić). Na raspolaganju imateslijedeće odgovore:

- nikada- rijetko- često- uvijek.

Nikada Rijetko Često Uvijek

a) �kola me upoznaje o svemu �to moramo znati da bi se moje dijete u �koli dobro osjećalo ....................

! ! ! !

b) �kola me upoznaje o svemu �to moramo znati da bi se moje dijete u radu bilo uspje�no ......................

! ! ! !

c) �kola me upoznaje o pravilima i propisima koje moram poznavati da bi se mogao ravnati po njima i da bi mogao iskoristiti svoja i dječja prava ...............

! ! ! !

d) �kola me upoznaje o svemu �to moramo znati da bi mogli da organizujemo dru�tveni �ivot .................

! ! ! !

e) �kola me upoznaje o svemu �to moramo znati da bi mogli organizovati pomoć djetetu, ako mu je potrebna ...................................................................

! ! ! !

f) �kola odabira način upoznavanja koji najbolje odgovara sadr�aju informacija (npr. sastanci, prijemi roditelja, neformalni susreti, obavje�tenja roditeljima, publikacija �kole, i sl.) ..............................

! ! ! !

g) Znam kako se moram pona�ati, ako �elim nekome u �koli prenijeti informaciju o svom djetetu ili o nečemu drugom, �to je va�no za rad �kole ..............

! ! ! !

h) Informacije su pravovremene .................................... ! ! ! !

i) Informacije su jasne i lako razumljive ......................... ! ! ! !

j) Informacije odra�avaju odnos po�tovanja �kole prema meni i mom djetetu ..........................................

! ! ! !

k) Mogu biti siguran da će informacija koju posredujem ! ! ! !


109

�koli, stići na odgovarajuće mjesto ............................

____________________________________________________________________________________

2. Uticaj

2. U nastavku bismo voljeli da saznamo vi�e o Va�em uticaju na rad u �koli ... Molimo Vas dakod svake tvrdnje označite koliko često va�i (označite kvadratić). Na raspolaganju imateslijedeće odgovore:

- nikada- rijetko- često- uvijek.


a) �kola se savjetuje sa roditeljima o svim odlukama, koje utiču na polo�aj i raspolo�enje djeteta i na njegovu uspje�nost ...................................................

! ! ! !

b) Kada �kola planira aktivnosti van nastave, pita me za moje mi�ljenje i omogućava mi da iska�em svoje �elje ..................................................................

! ! ! !

c) �kola je spremna da uzme u obzir moje pobude ...... ! ! ! !

d) Pri oblikovanju pro�irenog programa (npr. produ�en boravak, interesne aktivnosti, �kola u prirodi i sl.), �kola uzima u obzir potrebe i interese mog djeteta ...

! ! ! !

e) �kola uvijek tra�i moje mi�ljenje i saglasnost kada organizuje aktivnosti koje ja moram plaćati u cjelini ili djelimično ....................................................

! ! ! !

f) �kola pri plaćanju doprinosa roditelja uzima u obzir različite finansijske mogućnosti roditelja .................... ! ! ! !

g) Kada �kola sakuplja dobrovoljne ili obavezne doprinose roditelja, precizno me obavje�tava u koju svrhu se sakupljaju sredstva i za�to moramo da izdvajamo novac za to ..............................

! ! ! !

h) �kola me pita za mi�ljenje o kvalitetu njenog rada .... ! ! ! !

i) Svoje primjedbe i predloge, koji se odnose na rad �kole, mogu efikasno da prenesem preko predstavnika odjeljenja u Savjetu roditelja ili na roditeljskom sastnaku ................................................

! ! ! !

j) O radu Savjeta roditelja sam obavje�ten/a i upoznat/a sa zaključcima ..........................................

! ! ! !

k) Pobude i mi�ljenja roditelja, koja su prezentovana ! ! ! !


110

na roditeljskim sastancima, obrađuje i odlučuje o njima odgovarajući organ �kole .................................

l) �kola me upoznaje na koji način namjerava pobolj�ati uslove rada i kako ja mogu pri tome da sarađujem ...................................................................

! ! ! !

____________________________________________________________________________________

3. Da li ste do sada dali neku ideju za promjene u �koli (molimo Vas da označite kvadratić ispred odgovora)?

! da, jednom ili dva puta! da, puno puta! ne

____________________________________________________________________________________

4. �ta je bio razlog da ste dali ideju za promjenu (molimo Vas da označite kvadratić ispred odgovora)?

Mogućih je vi�e odgovora

! zato �to se pojavio problem! zato �to mi se neke stvari nisu činile u redu! zato �to mi se činilo da mogu uticati na pobolj�anje kvaliteta u �koli! drugo (upi�ite �ta):

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Kome ste prosledili svoju ideju za promjene u �koli?

Mo�ete označiti vi�e odgovora

! predstavniku u Savjetu �kole! razrednom starje�ini! nekome od nastavnika! direktoru �kole! savjetodavnom radniku! drugo (upi�ite kome):

___________________________________________________________________________________

6. Ako znate da u �koli djeluje �kolski fond, odgovorite na slijedeće tvrdnje, ako ne, nastavite sa sedmim pitanjem. Molimo Vas da kod svake tvrdnje označite da li ona va�i ili ne (označite kvadratić).

Da Ne

a) U �koli su me upoznali sa pravilima za osnivanje i upravljanje �kolskim fondom ................................................................................................................

! !

b) Moja odluka o novčanom doprinosu u �kolski fond je potpuno na dobrovoljnoj bazi � �kola u vezi toga ne sprovodi nikakve pritiske na roditelje .......................

! !

c) Znam ko su članovi upravnog odbora �kolskog fonda ili gdje tu informaciju mogu dobiti ..........................................................................................................

! !


111

d) Upravni odbor fonda nas upoznaje sa programom i finansijskim nacrtom fonda ...................................................................................................................

! !

e) Upravni odbor fonda nas upoznaje sa realizacijom programa i finansijskim izvje�tajem fonda .................................................................................................

! !

____________________________________________________________________________________

3. Uključivanje roditelja u vaspitni-obrazovni proces

7. Slijedi jo� nekoliko tvrdnji o Va�em uključivanju u vaspitno-obrazovni proces. Molimo Vas da kod svaketvrdnje označite da li ona va�i ili ne (označite kvadratić).

Da Ne

a) �kola mi nudi da budem prisutan na nastavi ....................................................... ! !

b) �kola me poziva na saradnju u različitim aktivnostima (npr. interesnim aktivnostima, ekskurzijama i sl.) ..........................................................................

! !

c) Moje dijete ima kod kuće previ�e posla za �kolu ................................................. ! !

d) Svom djetetu moram pomagati u radu za �kolu, zato �to je previ�e zahtjevno ... ! !

e) Svom djetetu moram osigurati profesora, instruktora, zato �to u �koli nije razumio lekciju ....................................................................................................

! !

f) Svom djetetu moram pomagati u radu za �kolu ili mu osigurati profesora, instruktora, zato �to u �koli nije dobio pomoć, iako je molio za nju .....................

! !

____________________________________________________________________________________


112

Rukovođenje � upitnik za direktore �kola

1. Direktorevo praćenje novina

1. Molimo, odgovorite koliko često pratite novine (u svakom redu označite kvadratić):

Uop�tene

Rijetko Ponekad Često

a) iz pedago�kog područja ....................................................... ! ! ! !

b) iz područja menad�menta .................................................... ! ! ! !

c) iz va�eg područja zanimanja ................................................ ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

2. Koje stručne časopise najče�će pratite?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Koje knjige iz područja vaspitanja i obrazovanja ste pročitali u poslednjoj godini?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Koje stručne sadr�aje ste Vi lično predstavili u �koli u poslednjoj godini?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


113

2. Direktorovo stalno stručno usavr�avanje

5. Da li imate lični godi�nji plan stalnog stručnog usavr�avanja?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

6. �ta je va�no kod Va�e odluke za lično stručno usavr�avanje?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Da li ste uključeni u program za sticanje vi�eg stepena obrazovanja (specijalizacija, magistratura itd.)?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

8. Ocjenite koliki je ukupan broj časova organizovanog obrazovanja direktora �kola?

____________________________________________________________________________________

9. Ocjenite koliki je bio ukupan broj časova organizovanog obrazovanja pomoćnika direktora �kole (ako ga imate)?

____________________________________________________________________________________


114

Podpodručje 2: Rukovođenje

1. Planiranje

9. Koji planovi su nastali u poslednjoj �kolskoj godini?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Molimo Vas da nam ka�ete da li u Va�oj �koli imate slijedeće:

Da Ne

a) Da li imate razvojni plan �kole? ........................................................................... ! !

b) Da li imate zapisano dugoročno usmjerenje (viziju) �kole? ................................. ! !

c) Da li su nastavnici uključeni u planiranje dugoročnog usmjerenja (vizije)? ........ ! !

d) Da li planirate obim upisa u va�u �kolu? ............................................................. ! !

e) Da li su nastavnici uključeni u planiranje godi�njeg radnog plana �kole? ........... ! !

f) Da li pri planiranju godi�njeg radnog plana uzimate u obzir i saznanja iz izvje�taja o radu u protekloj godini i da li planirate otklanjanje pomanjkanja? .....

! !

g) Da li su u godi�njem radnom planu predstavljeni ciljevi �kole za tu godinu? ...... ! !

h) Da li ste se odredili ko i kako će pratiti realizovanje planova? ............................. ! !

____________________________________________________________________________________

2. Odlučivanje

11. Da li imate savjetodavno tijelo (npr. kolegijum)?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

12. Da li su članovi tog tijela i nastavnici?

! DA! NE


115

13. Molimo Vas da ocjenite koliko često u donjoj lestvici va�i (u svakom redu označite kvadratić):

- nikada- rijetko- često- uvijek


a) Prije nego �to donesem odluku, ja se posavjetujem sa zaposlenima ..........................................................................

! ! ! !

b) Nastavnici imaju mogućnost suodlučivanja o organizacijskim rje�enjima (npr. raspored časova, odeljenje, učionica, itd.) .......................................................

! ! ! !

c) Uzimam u obzir predloge zaposlenih pri odlukama koje se odnose na opremu ................................................................

! ! ! !

d) Uzimam u obzir predloge zaposlenih pri odlukama u vezi sa učilima i nastavnim sredstvima ......................................

! ! ! !

e) U okviru mogućnosti, uzimam u obzir pobude i predloge zaposlenih, koji se odnose na kadrovska rje�enja ................

! ! ! !

f) Uzimam u obzir mi�ljenja zaposlenih u vezi sa godi�njim radnim planom .......................................................................

! ! ! !

g) Uzimam u ubzir mi�ljenja zaposlenih u vezi sa vaspitnim mjerama ................................................................................

! ! ! !

h) Svoju odluku odmah saop�tavam zaposleniima ................... ! ! ! !

i) Provjeravam realizovanje dogovora i zaključaka ................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

14. Savjetovanje sa nastavnicima prije prihvatanja odluka doprinosi:


a) kvalitetu učenja i podučavanja .............................................. ! ! ! !

b) dobrom osjećaju učenika ...................................................... ! ! ! !

c) dobrim međusobnim odnosima ............................................. ! ! ! !

d) boljoj saradnji zaposlenih ..................................................... ! ! ! !

e) zadovoljstvu nastavnika pri radu .......................................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


116

3. Praćenje kvaliteta rada u �koli

15. Molimo Vas da ocijenite koliko često vr�ite pregled i analizu dokumentacije (npr. zapisnike sa sjednica, aktiva, projektnih grupa) na donjoj lestvici (u svakom redu označite kvadratić):

- nikada- rijetko- često- uvijek


a) Koliko često vr�ite anketu zaposlenih? ................................. ! ! ! !

b) Koliko često (npr. anketnim upitnikom) ispitujete roditelje o kvalitetu �kole? ..................................................................

! ! ! !

c) Koliko često o kvalitetu �kole ispitujete učenike? ................. ! ! ! !

d) Koliko često u �koli interpretirate sakupljene podatke (npr. ocjene, rezultate, osipanje, prolaznost itd.)? ................

! ! ! !

____________________________________________________________________________________

16. Na koji način �kola prenosi saznanja praćenja kvaliteta u neposredan rad na nivou �kole? (npr.ne prenosi ih, konstantno ih prenosi, uvodi ih u srednjoročni plan, itd.)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Komunikacija

17. Molimo Vas da na lestvici ocijenite u rasponu od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan,kako ste zadovoljni komunikacijom u Va�oj �koli (u svakom redu označite kvadratić):

Veomanezadovoljan

Veomazadovoljan

a) svojim obavje�tavanjem nastavnika ! ! ! ! !

b) svojom obavje�ćeno�ću od stranenastavnika

! ! ! ! !

c) protokom informacija među zapo�ljenima ! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


117

18. Molimo Vas da odgovorite na slijedeća pitanja o Va�oj �koli:

Da Ne

a) U �koli postoji svima dostupno mjesto (kutija), gdje mogu iznijeti svoje pohvale, pobude, pritu�be i predloge .................................................................................

! !

b) �kola ima svoju Internet prezentaciju .................................................................. ! !

c) Nastavnici imaju pristup Internetu ................................................................... ! !

d) Nastavnici imaju svoje e � mailove ...................................................................... ! !

e) Svim zaposlenimi, nastavnicima i roditeljima, su na jednostavan način dostupni va�eći zakoni, pravilnici, �kolski red i drugi zapisi, koji uređuju rad i �ivot u �koli ..........................................................................................................

! !

f) Direktor �kole ima određene zvanične, tj. roditeljske sastanke za roditelje, učenike, zaposlene i druge ...................................................................................

! !

g) Na nivou �kole postoji dogovor o jezičkom pregledu pisanih sastava koji su namijenjeni spolja�njim i unutra�njim primaocima .............................................

! !

h) �kola ima stručno oblikovan logotip (osobeni, prepoznavajući napis) i/ili znak �kole ............................................................................................................

! !

i) �kola je opremljena spolja�nom tablom sa nazivom, unutra�njim usmjerivačkim tablama, natpisima na ulazima, malim tablama sa imenima i vremenom primanja roditelja u kabinetima ....................................................

! !

j) Na vidnom mjestu se nalazi tabla sa horizontalnom projekcijom �ole i sa označemi razredima .............................................................................................

! !

k) Na vidnom mjestu je okačen godi�nji �kolski kalendar i rasporedi primanja roditelja i roditeljskih sastanaka ...........................................................................

! !

l) Na vidljivom mjestu je okačen raspored zvonjenja, tj. odmora ............................. ! !

m) Na vidljivom mjestu je okačena organizacijska �ema �kole, sa imenima rukovodstva, sastavom i imenima članova �kolskog odbora i sastavom i imenima članova savjeta roditelja .......................................................................

! !

___________________________________________________________________________________


118

Rukovođenje izvorima � podpodručje 3

1. Rukovođenje saradnicima

19. Da li obavje�tavate zaposlene o njihovim obavezama?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

20. Da li obavje�tavate zaposlene o njihovim pravima?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

21. Da li kod podjele zadataka ravnopravno opterećujete sve stručne radnike?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

22. Koliko često pohvaljujete uspje�an rad saradnika?

! NIKADA! RIJETKO! ČESTO! UVIJEK

____________________________________________________________________________________

23. Da li preduzimate mjere u slučaju kr�enja pravila?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

24. Ako da, na koji način?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


119

25. Molimo Vas da odgovorite na pitanje, ako imate pomoćnika direktora, idite na 26. pitanje. Da li je Va� rad i rad pomoćnika usklađen?

! DA, UVIJEK! DA, ČESTO! NE

____________________________________________________________________________________

26. Da li podstičete nepedago�ke radnike ka postizanju zajedničkih ciljeva �kole?

! DA! NE

27. Ako da, na koji način?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Praćenje i razvoj zaposlenih

28. Da li na početku �kolske godine napravite plan hospitacija?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

29. Koliko puta godi�nje Vi lično prisustvujete časovima?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

30. Da li prisustvujete časovima, uz prethodnu najavu?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

31. Da li nastavnike obavje�tavate o namjeri i cilju hospitacije?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________


120

32. Da li prisustujete časovima sistematski (detaljnije pratite pojedino područje, npr. komunikaciju, upotrebu oblika i metoda, ocjenjivanje znanja, itd.)?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

33. Da li koristite već izrađene instrumente za praćenje nastave?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

34. Da li upoznajete nastavnika sa instrumentarijem?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

35. Koliko često u analizi nastavnog časa koristite i informaciju učenika?


____________________________________________________________________________________

36. Koliko često poslije hospitacije vodite razgovor sa nastavnikom o nastavnom času?


____________________________________________________________________________________

37. Da li pravite izvje�taj o hospitacijama i da li o Va�im saznanjima obavje�tavate sve nastavnike?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

38. Da li analizu hospitacija koristite pri planiranju ličnog razvoja pojedinca i stalnog stručnog usavr�avanja?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________


121

39. Koliko često pratite nastavu posrednim putem (npr. preko rezultata testiranja znanja, domaćih zadataka, dokumentacije, itd.)?


____________________________________________________________________________________

40. Da li pratite stručni razvoj svakog nastavnika pojedinačno?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

41. Da li usmjeravate stalno stručno usavr�avanje pojedinih nastavnika, u skladu sa potrebama �kole kao cjeline?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

42. Da li omogućavate nastavnicima sticanje uslova za napredovanje u slu�bi?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

43. Da li omogućavate nastavnicima sticanje uslova za napredovanje u platnim razredima?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

44. Da li ocjenjujete razredno stare�instvo nastavnika?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________


122

45. Na koji način uvodite nove članove kolektiva?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Raspolaganje finansijskim sredstvima

46. Da li �kola stiče sredstva i vlastitom aktivno�ću (npr. prijavama na konkurse/projekte, itd.)?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

47. Ocjenite koliki % je �kola stekla flastitom aktivno�ću u pro�loj �kolskoj godini!

_________%____________________________________________________________________________________

48. Da li je �kola dobila sredstva od donatora i/ili sponzora?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

49. Kome, čemu �kola namjenjuje ta sredstva?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


123

50. Da li �kola planira kori�ćenje prostora u vremenu kada se ne izvodi nastava?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

51. U koje svrhe �kola sakuplja doprinose od roditelja?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

52. Da li �kola analizira odnos između cijene i su�tinske koristi od pojedine aktivnosti, projekta itd.?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

4. Kori�ćenje vremena

53. Molimo Vas da ocijenice da li se slijedeće tvrdnje odnose na Vas (označite kvadratić)?

Odnose se Ne odnosese

a) Ravnomjerno raspoređujem svoje vrijeme za neposredan rad sa ljudima (razgovori, posjete, sastanci itd.) i vrijeme za ostale zadatke .....................

! !

b) Redovno rezervi�em vrijeme za bavljenje strate�kim pitanjima (za razmi�ljanje) ..........................................................................................

! !

c) Planiram sadr�aj i trajanje sastanaka, razgovora, sjednica, itd. ............. ! !

d) Po�tujem rokove .......................................................................................... ! !

e) �tedim svoje vrijeme tako �to zadatke povjeravam saradnicima ........ ! !

f) Često pregledavam nezavr�ene zadatke ..................................................... ! !

g) Radim du�e nego �to je propisano radnim vremenom ................................ ! !


124

Rukovođenje � upitnik za nastavnike

1. Direktorovo praćenje novina

Koje novine Vam posreduje va� direktor �kole (mo�ete označiti vi�e odgovora)?

! sa pedago�kog područja! sa područja menad�menta! iz Va�eg područja zanimanja

____________________________________________________________________________________

1. Koliko često Vas direktor �kole upoznaje sa novostima iz područja vaspitanja i obrzaovanja?


____________________________________________________________________________________

Podpodručje 2

1. Planiranje

2. Koji planovi postoje u Va�oj �koli?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


125

3. Molimo Vas da odgovorite na sledeća pitanja:

Da Ne

a) Da li poznajete dugoročno usmjerenje (viziju) �kole? ............................................... ! !

b) Da li ste uključeni u planirnaje dugoročnog usmjerenja �kole? ................................ ! !

c) Da li ste uključeni u planiranje razvojnog nacrta �kole? ............................................ ! !

d) Da li ste uključeni u planiranje godi�njeg radnog plana �kole? ................................. ! !

e) Da li u planiranju godi�njeg radnog plana direktor uzima u obzir i saznanje iz izvje�taja o radu u pro�loj godini i planira otklanjanje nedostataka? ........................

! !

2. Odlučivanje

4. Molimo Vas da ocjenite koliko često se odnosi na Vas ono �to je napisano na donjoj lestvici (u svakom redu označite kvadratić):

- nikad- rijetko- često- uvijek


a) Direktor �kole se savjetuje sa mnom prije nego �to donese odluke koje se odnose na moj rad .......................................

! ! ! !

b) Imam mogućnost da suodlučujem o organizaciji rada u �koli (npr. raspored časova, odeljenje, učionica, itd. ) ..........

! ! ! !

c) Direktor �kole uzima u obzir moje predloge pri odlukama koje se odnose na opremu ...................................................

! ! ! !

d) Direktor �kole uzima u obzir moje predloge pri odlukama koje se odnose na učila i nastavna sredstva ........................

! ! ! !

e) U okviru mogućnosti direktor �kole uzima u obzir moje podsticaje i predloge koji se odnose na kadrovske odluke ...

! ! ! !

f) Direktor �kole uzima u obzir mi�ljenje većine kod dugoročno va�nih odluka .........................................................................

! ! ! !

g) Direktor �kole po�tuje moje mi�ljenje u vezi godi�njeg radnog plana .........................................................................

! ! ! !

h) Direktor �kole uzima u obzir moje mi�ljenje u vezi vaspitnih mjera ......................................................................

! ! ! !

i) Direktor �kole nas obavje�tava o prihvaćenim odlukama ...... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________


126

5. Savjetovanje direktora �kola sa nama prije prihvatanja odluka doprinosi:

Da Ne

a) kvalitetu učenja i podučavanja ................................................................................. ! !

b) dobrom raspolo�enju učenika ................................................................................... ! !

c) dobrim međusobnim odnosima ................................................................................ ! !

d) boljoj saradnji zaposlenih .......................................................................................... ! !

e) zadovoljstvo nastavnika u radu ................................................................................. ! !

____________________________________________________________________________________

3. Evaluacija �kole

6. Koliko često o kvalitetu �kole (npr. anketnim upitnikom) ispitujete roditelje?

! NIKADA! RIJETKO! PONEKAD! UVIJEK

____________________________________________________________________________________

7. Koliko često o kvalitetu �kole ispitujete učenike?


____________________________________________________________________________________

8. Koliko često na nivou �kole interpretirate već sakupljene podatke (npr. ocjene, rezultate, osipanje, prohodnost itd.)?


____________________________________________________________________________________


127

9. Na koji način �kola prenosi saznanja o praćenju kvaliteta u neposredni rad u �koli? (npr. neprenosi ih, prenosi ih u kontinuitetu, uvodi ih u srednjoročni plan).____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Komunikacija

10. Molimo Vas da na lestvici ocijenite u rasponu od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan,kako ste zadovoljni sa komunikacijom u Va�oj �koli (u svakom redu označite kvadratić):

Veomanezadovoljan

Veomazadovoljan

a) oblikom komuniciranja direktora �kole .... ! ! ! ! !

b) međusobnom obavije�teno�ću zaposlenih irukovodstva ..............................

! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

11. Molimo Vas odgovorite na sledeća pitanja o Vama i o Va�oj �koli:

Da Ne

a) Imam pristup Internetu ......................................................................................... ! !

b) Imam svoj e � mail .................................................................................................... ! !

c) Svim zaposlenim, nastavnicima i roditeljima, su na jednostavan način dostupni va�eći zakoni, pravilnici, �kolski red i drugi zapisi, koji uređuju rad i �ivot u �koli ................................................................................................................

! !

d) Direktor �kole ima određene zvanične, tj. roditeljske sastanke za roditelje, učenike, zaposlene i druge ........................................................................................

! !

e) Na nivou �kole postoji dogovor o jezičkom pregledu pisanih sastava koji su namijenjeni spolja�njim i unutra�njim primaocima ..................................................

! !

f) Direktor sa po�tovanjem komunicira sa drugim osobama ........................................ ! !

____________________________________________________________________________________

2. Praćenje i razvoj zaposlenih

13. Da li direktor hospitira?

! NIKADA! RIJETKO! PONEKAD! ČESTO

____________________________________________________________________________________


128

14. Da li on prisustvuje časovima uz pređa�nju najavu?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

15. Da li vas upoznaje sa svrhom i ciljevima hospitacija?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

16. Da li direktor koristi već izrađene instrumentarije za praćenje nastave?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

17. Koliko često dobijate od direktora �kole (konstruktivne) povratne informacije?


____________________________________________________________________________________

18. Da li direktor napi�e izvje�taj o hospitacijama i da li on obavje�tava sve nastavnike sa činjenicama?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

19. Da li analizu hospitacija direktor �kole iskoristi u planiranju Va�eg ličnog razvoja i stalnog stručnog usavr�avanja?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

20. Da li direktor prati Va� stručni razvoj?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________


129

21. Da li Vam direktor omogućava sticanje uslova za napredovanje u poslu?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

22. Da li Vam direktor omogućava sticanje uslova za napredovanje u platnim grupama?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

23. Da li direktor cijeni stare�instvo nastavnika?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

24. Kako je kod Vas organizovano uvođenje novih članova i pripravnika?

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Kori�ćenje vremena

25. Molimo Vas da ocijenice da li se slijedeće tvrdnje odnose na Va�eg direktora (označite kvadratić)?

Da Ne

a) Direktor ravnomjerno raspoređuje svoje vrijeme za neposredan rad sa ljudima (razgovori, posjete, sastanci itd.) i vrijeme za ostale zadatke ...................................

! !

b) Direktor planira sadr�aj i trajanje sastanaka, sjednica i razgovora ........................... ! !

c) Direktor �tedi svoje vrijeme tako �to zadatke povjerava saradnicima ............... ! !


130

Podpodručje 4: Briga za nastavu

1. Usredotočenost na podučavanje i učenje

26. Molimo Vas da odgovorite da li sledeće tvrdnje va�e ili ne:

Da Ne

a) Direktor daje prednost zadacima koji se odnose na neposredan vaspitno-obrazovni rad sa učenicima ..........................................................................................................

! !

b) Direktor cijeni kvalitetan rad nastavnika u razredu ...................................................... ! !

c) Direktor podstiče međusobnu saradnju savjetodavnih radnika i nastavnika ............... ! !

d) Direktor nadzire pripremljenost nastavnika za nastavu ............................................... ! !

e) Iz događaja, zapisa i dokumentacije u �koli, moguće je razabrati direktorovo zauzimanje za kvalitet odučavanja .............................................................................

! !

f) Direktor omogućava i podstiče uključivanje djece sa posebnim potrebama ................ ! !

____________________________________________________________________________________

2. Osiguravanje uslova za nastavu


Da Ne

a) Direktor omogućava saradnju �kolskih stručnih radnika sa spolja�njim stručnjacima .................................................................................................................

! !

b) Direktor izrađuje raspored časova, tj. određuje uslove za njega ................................. ! !

c) Dnevna organizacija rada, tj. raspored časova omogućava sretanje i zajednički rad nastavnika .............................................................................................................

! !

d) Raspored časova omogućava organizaciju zamjene odsutnih nastavnika ................. ! !

e) Raspored časova je promjenljiv za učenike ............................................................... ! !

____________________________________________________________________________________

28. U kojoj mjeri ste zadovoljni direktorovim osiguravanjem materijalnih uslova za nastavu? Molimo da odgovorite na lestvici od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan (označite Kvadratić).

Veoma nedovoljan Veoma zadovoljan

! ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________


131

Rukovođenje � upitnik za roditelje

PODPODRUČJE 2: RUKOVOĐENJE

1. Planiranje

1. Molimo Vas da odgovorite na slijedeća pitanja:

Da Ne

a) Da li ste imali mogućnost da upoznate godi�nji radni plan �kole? .............................. ! !

b) Da li poznajete razvojni plan �kole? ............................................................................ ! !

c) Da li poznajete dugoročno usmjerenje (viziju) �kole? .................................................. ! !

d) Da li ste uključeni u planiranje dugoročnog usmjerenja (vizije) �kole? ........................ ! !

e) Da li su u godi�njem radnom planu uzeti u obzir Va�i predlozi i pobude?................... ! !

____________________________________________________________________________________

2. Praćenje kvaliteta rada u �koli

2. Koliko često Vas �kola pita o kvalitetu (npr. anketnim upitnikom, okruglim stolom, u razgovoru)?


____________________________________________________________________________________

3. Na koji način �kola uzima u obzir podsticaje, pritu�be i predloge roditelja?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


132

4. Komunikacija

4. Koliko ste zadovoljni dostupno�ću direktora �kole (telefonom, lično)? Molimo Vas da odgovorite na lestvici od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan (označite kvadratić).


! ! ! ! ! ____________________________________________________________________________________

5. Da li su nastavnici dostupni roditeljima pomoću telefona na radnom mjestu?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

6. Da li su nastavnici dostupni roditeljima pomoću elektronske po�te?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

7. Da li je �kola opremljena odgovarajućim oznakama i natpisima (npr. unutra�njim usmjeravajućim tablama, horizontalnom projekcijom, natpisima na ulazima, tablicama sa imenima na kabinetima)?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

5. Osiguravanje uslova za nastavu


Da Ne

a) Raspored časova je promjenljiv za učenike ................................................................ ! !

b) U �koli postoji biblioteka, čitaonica i prostor za individualno učenje ............................ ! !

c) Direktor se trudi da �kola osigura učenicima i nastavnicima �to bolje uslove za nastavu ........................................................................................................................

! !

____________________________________________________________________________________


133

9. U kojoj mjeri ste zadovoljni radom nastavnika? Molimo Vas da odgovorite na lestvici od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan (označite kvadratić).


! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

10. Ako ste se obratili savjetodavnim radnicima, molimo Vas da ka�ete u kojoj ste mjeri bili zadovoljni njihovim radom? Molimo Vas da odgovorite na lestvici od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan (označite kvadratić).


! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

11. U kojoj mjeri ste zadovoljni radom razrednog stare�ine? Molimo Vas da odgovorite na lestvici od veoma nezadovoljan do veoma zadovoljan (označite kvadratić).


! ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

12. Kako je organizovana sigurnost učenika?

! SLABO! SREDNJE! DOBRO

____________________________________________________________________________________


134

Rukovođenje � upitnik za sve zaposlene u �koli

PODPODRUČJE 3: RUKOVOĐENJE IZVORIMA

1. Rukovođenje saradnicima

1. Da li Vas direktor upoznaje sa Va�im zadacima i pravima?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

2. Da li direktor ravnomjerno dijeli rad zaposlenima?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

3. Koliko često direktor pohvaljuje uspje�an rad?


____________________________________________________________________________________

4. Da li direktor djeluje u primjeru kr�enja pravila?

! DA! NE

____________________________________________________________________________________

5. Ako da, kako?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


135

6. Da li je rad direktora i pomoćnika usklađen?

Molimo vas da odgovorite ako imate pomoćnika, ako ne, krenite na pitanje 7

! DA, UVIJEK! DA, PO OBIČAJU! NE

____________________________________________________________________________________

7. Da li direktor podstiče nepedago�ke radnike ka postizanju zajedničkih ciljeva �kole?

! DA! NE! NE ZNAM

____________________________________________________________________________________

8. Ako da, kako?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

136

Rukovođenje � upitnik za lokalnu zajednicu i institucije

1. Otvorenost �kole prema okolini

1. Molimo Vas ocijenite koliko često va�i ovo �to je napisano u lestvici (u svakom redu označite kvadratić)

! nikada! rijetko! ponekad! često

Nikada Rijetko Ponekad Često

a) Direktor �kole predstavlja razvojni nacrt osnivačima i partnerima �kole ...................................................................

! ! ! !

b) �kola izvodi zajedničke projekte sa drugim �kolama, obdani�tima, javnim zavodima, fakultetima, udru�enjima, dru�tvima, centrima za socijalni rad, itd. ..............................

! ! ! !

c) �kola organizuje priredbe za potrebe okoline ...................... ! ! ! !

____________________________________________________________________________________

modro oko osnovna slo srb t03

Documents