möminlərin cəsarəti

MLLF HAQQINDA: Harun Yhya im-zasndan istifad edn Adnan Oktar 1956-c ildAnkarada anadan olub. 1980-ci illrdn bri imani,elmi v siyasi mvzularda bir ox sr yazb. Bu-nunla yana, mllifin tkamllrin saxta-karlqlarn, iddialarnn sasszln v darvinizminqanl ideologiyalarla qaranlq laqlrini z xaranox mhm srlri var. Mllifin btn srlrindki ortaq mqsd Quranntbliini dnyaya atdrmaq, bellikl, insanlar

Allahn varl, birliyi v axirt kimi sas imani mvzular zrinddnmy svq etmk v inkar sistemlrin sassz tmllrini v batilmllrini nmayi etdirmkdir. Bel ki, mllifin bu gn qdr 73 mxtlifdil trcm ediln 300-dn ox sri dnya sviyysind geni oxucuktlsi trfindn oxunur. Harun Yhya Klliyyat, Allahn izni il XXIsrd dnyadak insanlar Quranda trif ediln hzur v slh, doruluq vdalt, gzllik v xobxtliy aparmaa sbb olacaqdr.

Dnyann drd trfin yaylm haqszlqlar, yaanan aclar,zlm v axdlan qan grdynz zaman: Mn tk bama zlmgrnlr n n ed bilrm ki? dey dn bilrsiniz. Amma hrksin bel dediyini dnn... Bu halda, yer znd pisliy qaryaxl mdafi edn bir nfr bel qalmazd. Halbuki, hr dvrdyaxl mdafi edn insanlar olmudur. Onlar qorxmadan nxm, yer znd yaxl brqrar etmy almlar. Bu insanlarnsas xsusiyyti Allah`dan qorxmalar, vicdanlarnn ssini dinlmlri,son drc csur davranmalar v msuliyytdn qorxmamalardr.

Dnyaya yaylm zlm v haqszln yerin yaxl, gzlliyi,dalti yerldirmk n lazm olan ey haqq bilinn yolda csuraddmlar atmaqdr. Blk d: nsanlara yaxl tvsiy etmk ncsur olmaa n grk var? dey dn bilrsiniz. Halbuki, csartpisliyin yer zndn qalxmasn istyn insanlarn n ox ehtiyacolduqlar eylrdn biridir. Qurana saslanan gerk csart Qurannhdlrini tamamil v qsursuz kild qorumada Allah`dan baqa hekimdn qorxmadan v kinmdn qrarllq gstrmk, he bir rtdv he bir mhitd Quran xlaqndan gzt getmmkdir. Bu kitabdamminlrin Allah sevgisi, Allah qorxusu v Allah`n rizasnqazanmaa ynlmi smimi isty saslanan csartlri bard szalacaqdr.

YAZII V SRLR HAQQINDA

Harun Yhya txllsndn istifad edn yaz Adnan Oktar 1956-c ildAnkarada anadan olmudur. btidai v orta thsilini Ankarada almdr.Daha sonra stanbul Memar Sinan Universitetinin ncsnt fakltsindv stanbul Universitetinin Flsf blmsind thsil almdr. 1980-ciillrdn bu yana imani, elmi v siyasi mvzularda bir ox sr hazrlamdr.

Bununla yana, yaznn tkamllrin saxtakarlqlarn, iddialarnnsasszln v darvinizmin qanl ideologiyalarla olan qaranlq laqlriniortaya qoyan ox hmiyytli srlri vardr.Harun Yhyann srlri txminn 30.000 klin olduu cmi 45.000 shiflikklliyyatdr v bu klliyyat 73 frqli dil trcm edilmidir.

Yaznn txlls inkar dncy qar mbariz aparan iki peymbrinxatirsin hrmt olaraq adlarn yad etmk n Harun v Yhya adlarndangtrlmdr. Yaz trfindn kitablarn z qabnda Rsulullahn (s..v)mhrnn olmasnn simvolik mnas is kitablarn mzmunu il laqdardr.Bu mhr Qurani-krimin Allahn son kitab v son sz, Peymbrimizin (s..v)xatml-nbiya olduunun rmzidir. Yaz btn yaymlarnda Quran vRsulullahn snnsini zn rhbr etmidir. Bu surtl, inkar dnc

sistemlrinin btn tml iddialarn bir-bir ortadan qaldrma v din qarynln etirazlar tam susduracaq son sz sylmyi sas almdr. Byk

hikmt v kamal sahibi olan Rsulullahn mhrndn bu son szsylmk niyytinin duas olaraq istifad edilmidir.

Yaznn btn ilrindki ortaq hdf Qurann tbliini dnyayaatdrmaq, bellikl, insanlar Allahn varl, birliyi v axirtkimi tml imani mvzular zrind dnmy svq etmkv inkar sistemlrin sassz tmllrini v azn ttbiqlrinigzlr nn kmkdir.Nec ki, Harun Yhyann srlri Hindistandan Amerikaya,ngiltrdn ndoneziyaya, Poladan Bosniya-herseqovinaya,spaniyadan Braziliyaya, Malayziyadan taliyaya, FransadanBolqarstana v Rusiyaya qdr dnyann lav bir ox

lksind sevilrk oxunur. ngilis, fransz, alman,italyan, ispan, portuqal, urdu, rb, alban, rus, bonaq,

uyur, ndoneziya, Malay, benqal, serb, bolqar, in, Danimarka v sve dili kimi bir oxdil trcm ediln srlr xaricd geni oxucu ktlsi trfindn izlnilir. Dnyann drd trfind fvqlad tqdir toplayan bu srlr bir ox insann iman etmsin,bir oxunun da imannda drinlmsin vsil olur. Kitablar oxuyub aradran hr ks busrlrdki hikmtli, dolun, asan aydn olan v smimi slubun, all v elmi yanamannfrqind olar. Bu srlr srtli tsir etm, qti ntic verm, etiraz v tkzib edil bilinmynxsusiyytlri dayr. Bu srlri oxuyan v zrind ciddi kild dnn insanlarn artqmaterialist flsfni, ateizmi v digr azn gr v flsflrin he birini smimi olaraqmdafi etmlri mmkn deyil. Bundan sonra mdafi etslr d, ancaq romantik inadlamdafi edcklr. nki fikri dayaqlar aradan gtrlmdr. Dvrmzdki btn inkarcryanlar Harun Yhya klliyyat qarsnda fikirl mlub olmular.bhsiz, bu xsusiyytlr Qurann hikmt v ifad tsirliliyindn qaynaqlanr. Yaz busrlr gr ynmr, yalnz Allahn hidaytin vsil olmaa niyyt etmidir. Bundanbaqa, bu srlrin ap v nrind hr hans bir maddi qazanc gdlmr.Bu hqiqtlr gz nn gtirildikd insanlarn grmdiklrini grmlrini tmin edn,hidaytlrin vsil olan bu srlrin oxunmasn tviq etmyin d ox hmiyytli xidmtolduu ortaya xr.Bu qiymtli srlri tantman yerin insanlarn zehinlrini bulandran, fikri qarqlq meydanagtirn, bh v trdddlri aparmaq v iman qurtarmaq n gcl v iti tsiri olmadmumi tcrb il sabit olan kitablar yaymaq is mk v zaman itkisin sbb olar. manqurtarmaq mqsdindn ox, yaznn dbi gcn vurulamaa ynln srlrd bu tsirinld edil bilmycyi mlumdur. Bu mvzuda bhsi olanlar varsa, Harun Yhyannsrlrinin tk mqsdinin dinsizliyi yox etmk v Quran xlaqn yaymaq olduunu, buxidmtdki tsir, mvffqiyyt v smimiyytin aq kild grndyn oxucularn mumiqnatindn anlaya bilrlr. Bilmk lazmdr ki, dnyadak zlm v qarqlqlarn, mslmanlarn kdiyi ziyytlrintml sbbi dinsizliyin fikri hakimiyytidir. Bunlardan xilas olman yolu is dinsizliyinfikirl mlub edilmsi, iman hqiqtlrinin ortaya qoyulmas v Quran xlaqnn insanlarnqavrayb yaaya bilcklri kild izah edilmsidir. Dnyann gndn-gn daha oxbrndy zlm, fsad v qarqlq mhiti diqqt alndnda bu xidmtin mmkn qdrsrtli v tsirli kild edilmsinin lazm olduu aydndr. ks halda, ox gec ola bilr.Bu hmiyytli xidmtd ndrliyi zrin gtrn Harun Yhya klliyyat Allahn izni il21-ci srd dnya insanlarn Quranda tsvir ediln hzur, slh, dzgnlk, dalt, gzllikv xobxtliy damaa vsil olacaq.

OXUCUYA

n Bu kitabda v digr faliyytlrimizd tkaml nzriyysinin squtuna xsusi yer ayrlmasnnsbbi bu nzriyynin hr cr din leyhin flsfnin sasn tkil etmsidir. Yaradl vdolaysil Allahn varln inkar edn darvinizm 150 ildir ki, bir ox insann imann itirmsinv ya bhy dmsin sbb olmudur. Ona gr bu nzriyynin yalan olduunu insanlaragstrmk ox mhm imani vzifdir. Bu mhm xidmtin btn insanlara atdrlmas isvacibdir. Bzi oxucularmzn blk birc kitabmz da oxuma imkan yoxdur. Bu sbbdnhr kitabmzda bu mvzuya xlas klind d olsa bir blm ayrlmdr.

n Kitablarn mzmunu il bal digr chti d nzr atdrmaq lazmdr. Mllifin btn ki-tablarnda imani mvzular, Quran aylri inda izah edilir, insanlar Allahn aylriniyrnmy v yaamaa dvt olunurlar. Allahn aylri il bal btn mvzular oxuyannalnda he bir bh v ya sual dourmayacaq kild aqlanr.

n Buradak izahlarda istifad ediln smimi, sad v axc slub is kitablarn hr ks trfindnasanlqla baa dlmsini tmin edir. Bu tsirli v sad izah saysind kitablar bir nfsdoxunan kitablar ifadsin tamamil uyun glir. Dini qtiyytl rdd edn insanlar bel bukitablarda izah ediln hqiqtlrdn tsirlnir v izah edilnlrin doruluunu inkar etmirlr.

n Bu kitab v mllifin digr srlri oxucular trfindn frdi kild olduu kimi, qarlqlshbt mhitind d oxuna bilr. Bu kitablardan istifad etmk istyn bir qrup oxucununkitablar birlikd oxumalar, mvzu il bal z fikir v tcrblrini bir-birlri il paylamalarbaxmndan faydal olar.

n Bununla yana sadc Allah rizas n yazlm bu kitablarn tannmasna v oxunmasnakmk etmk d byk xidmt olar. nki mllifin btn kitablarnda sbut v inandrmaox gcldr. Bu sbbdn dini izah etmk istynlr n n tsirli sul bu kitablarn digrinsanlar trfindn d oxunmasna svq etmkdir.

n Kitablarn arxasna mllifin digr srlrinin tqdimatnn lav edilmsinin is mhmsbblri var. Bu sayd kitab lin alan xs yuxarda bhs etdiyimiz xsusiyytlri dayanv oxumaqdan zvq aldn mid etdiyimiz bu kitabla eyni vsflr malik olan daha bir oxsr olduunu grckdir. mani v siyasi mvzularda faydalanaca zngin mnb toplusununmvcud olduuna ahid olacaqdr.

n Bu srlrd digr bzi srlrd grnn, mllifin xsi qnatlrin, bhli mnblrsaslanan izahlara, mqdds eylr qar db v hrmt diqqt verilmyn slublara,narahatlq vern bhli v midsizliy srklyn izahlara rast gl bilmzsiniz.

Bu kitabda istifad ediln aylr . Musayevin trcm etdiyiQurani-krim kitabndan gtrlmdr.

www.harunyahya.org - www.harunyahya.net - www.harunyahya.az

NDKLR

GR ............................................................................................8

QURANA GR CSART NDR? ...................................11

QURANA SASLANAN CSARTL CMYYT DK CSART ANLAYIININ FRQ .........19

EYTAN NSANLARA RKN CSART MR EDR .............................................25

CSART NEC QAZANMAQ OLAR? ..............................37

PEYMBRLRN V SMM MMNLRNHYATLARINDAN CSART NMUNLR....................41

NTC .....................................................................................59

LAV BLM: TKAML XTASI ..................................61

GR

Btn mrn msuliyyt damadan yaamaa alm bir insandnk. El bir insan ki, sadc z qidalanmas, glcyi, evi, man,sahib olduu mallar il maraqlanr Bu insan trafnda ba vernhadislr, dnyann hr trfind davam edn zlm, haqszlq, aclq,axdlan qanlar, yaanan zablar maraqlandrmr. Yer znn qar-qlq, xaos, nizamszlq, txribat v hr cr haqszlqlarla dolu olmasonu he narahat etmir. Haqsz yer ldrln insanlarn, yemk nbir tik rk bel tapa bilmyn uaqlarn varlna hmiyyt vermir.Mn toxunmayan ilan min yaasn kimi yanl dnyagrnmalikdir, yalnz zn dnr v z n yaayr

Cmiyytd bu cr insanlarla tez-tez rastlamaq mmkndr.Bel yaadqlar tqdird drddn, qmdn uzaq, rahat olacaqlarndnn insanlarn say oxdur. Halbuki, baqa insanlara zlm ediln,haqszlq olunan, zab veriln mhitd insann sadc zn d-nmsi, z drdin ar axtarmas vicdana smayan davrandr.

Bu halda, insann hdsin dn byk msuliyytlr vardr.Ham ac qalan, haqsz yer yurdlarndan srgn ediln, ldrln,qtl ediln insanlar bu vziyytlrindn qurtara bilck gcl imanasahib ola bilr. Dnyan bu vziyytdn xilas etmy almaq, alv vicdan sahibi hr insann vzifsidir.

Siz bu stirlri oxuyarkn: Grsn, mn n ed bilrm? -dey dn, yaxud: Mnim edcklriml n dyick ki? - deybilrsiniz. Lakin hamnn bel dediyini dnn

MMNLRN CSART8

Bu halda, yer znd pisliklr qar yaxlq edn bir nfr belqalmazd. Halbuki, hr dvrd yaxl qoruyub saxlayan insanlarolub. Bu insanlar qorxmadan faliyyt gstrmi, yer znd daltihakim etmy v qorumaa almlar. Bu insanlarn sas xsu-siyytlri Allah`dan qorxmalar, vicdanlarnn ssin qulaq asmalar,ox csur v sxavtli olmalar, msuliyyt damaqdan qorxmama-lardr.

Dnyann hr trfin yaylan zlm v haqszlqlarn vzin yax-l, gzlliyi v dalti gtirmk n lazm olan n hmiyytlixsus doru olan yolda csur davranmaqdr. Blk d: nsanlarayaxl tvsiy etmk n niy csur olmaq lazmdr? - dey d-n bilrsiniz. Halbuki, pisliyin yer zndn silinmsini istyn in-sanlarn n ox ehtiyaclar olan xsusiyytlrdn biri csartdir.

Csart v qrarlln yaxl mr edib pislikdn kindirmkdn qdr hmiyytli olduunu anlamaq n peymbrlrin vmrn Allah`a hsr etmi mslmanlarn pisliy qar mbarizlrinixatrlamaq lazmdr.

Bu mvzunu dnmk, srlrl yaxl mdafi ednlrkimlrins mane olduunu grmk mvzunun vacibliyini anlamaqchtdn hmiyytlidir.

bhsiz, hr dvrd dnyaya yaxln, gzl xlaqn, slh vrahatln hakim olmas n alan insanlarla yana, insanlarhaqsz yer ldrn, yurdlarndan xaran, yer znd xlaqi dege-nerasiyan yaymaa, zif olan zmy, bellikl, zn ucaltmaaalan oxlu sayda insan yaamdr.

Mslmanlarn hdfi gzl xlaq insanlar arasnda yaymaq ol-duu halda, bu insanlarn hdfi pisliyi btn dnyaya yaymaq ol-mudur, buna gr d btn yax faliyytlr mane olmaqistmlrin heyrtlnmmliyik. Tarix boyu yaananlar da hmibunu gstrmidir. Gzl xlaq tvsiy edn peymbrlr v onlar

Harun Yhya (Adnan Oktar) 9

izlyn mminlr hr dvrd tzyiqlr mruz qalmlar. Qar trfirkin v sli olmayan bhtanlarla, mxtlif sullarla onlar yolla-rndan saxlamaq istmidir.

Ancaq yer znd yaxln, rahatln, gzl xlaqn hakim ol-masn istmynlrin bilmdiyi v he cr drk etmdiyi ilahi sirrtclli etmidir: Mslmanlar hr zaman ... Bizim sgrlrimizlabd olaraq zfr alacaqlar! (Saffat sursi, 173) aysind bil-dirildiyi kimi, inanmayanlara qalib glmilr. Bu, Allah`n vdidir.Allah z yolunda csart v qrarllqla mbariz aparanlar bu dn-yada inkarlara qar qalib etmi, axirtd d smimi chdlrininqarlnda cnnti nsib edckdir.

Allah`a gvnrk Onun mr etdiyi gzl xlaq yaamaq v ya-atmaq n chd edn ham Allah`n sonsuz nemtlri il mkafat-lanma mid ed bilr. Kim peymbrlrin v smimi mminlringstrdiklri csarti v qrarll gstrr, doru yolda yorulmadanirlilyrs, cnnt hli olma mid ed bilr. Allah bu mvzu illaqdar olaraq bir ayd bel buyurur:

Hqiqtn d, iman gtirnlr, hicrt ednlr v Allah yolundacihad ednlr Allah`n mrhmtin mid edirlr. Allah ba-layandr, rhmlidir. (Bqr sursi, 218)

Bu kitabda gzl xlaqn bir hisssi olan csart mvzusundanbhs olunacaq. Csartin Quranda veriln hqiqi mnas aqlanacaq,eyni zamanda, cmiyytd qbul ediln csart anlaynn yanlchtlri inclnck. Hqiqi Qurani csartl, xalq arasnda qbulediln v yaanan csart anlay mqayis edilck. Bundan baqa,eytann insanlar svq etmy ald irkin csart haqqnda da-nlacaq v nhayt Quranda ad ken peymbrlrin v saleh m-minlrin csartindn nmunlr verilck.

MMNLRN CSART10

QURANA GRCSART NDR?

Hqiqi csart Quranda bildirildiyi kimi, Allah`n hdlrini q-sursuz kild qoruyaraq Allah`dan baqa he kimdn qorxmadanv kinmdn qrarllq gstrmk, he bir mhitd Quran xlaqnauyun olmayan hrktlr etmmkdir. Csart sadc Allah`danqorxan, Ona drindn bal olan insanlarn imanlarndan qaynaqlanantbii haldr.

nananlar Allah`a olan imanlar, Allah qorxular v axirtistklrindn qaynaqlanan tbii csarti gstrirlr. Hr hrktlriox smimi v csurdur. Allah rizas n Allah`n mr etdiyi xlaqyaamaq v digr insanlarn da bu xlaq yaamalarna rait yaratmaqn chd edir, traflarnda ba vern haqszlqlara laqeyd yanamr,Qurana uyun hrkt edirlr. Pisliklr qar fikri mbariz aparma,dorunu, gzli, yaxn insanlara gstrmyi zlrin borc bilirlr.

Mminlrin csartinin tmlind Allah sevgisi, Allah qorxusuv Allah`n rizasn qazanma hdflyn smimi chd durur, bunagr d gzl xlaq yaamaqdak csartlri myyn rtlr baldeyil. Mminlr hr zaman v hr vziyytd Allah`a gvndn qay-naqlanan csartlrini qoruyurlar.

nanmayanlarn gstrdiklri csartd is mnviyyatn yerinisadc mnft v dnyvi hvslr tutur, buna gr d Qurandanuzaq yaayan insanlar csart anlayn shv yerlrd ttbiq edirlr.


Csart tlb olunan yerlrd is sssiz qalrlar. Bu insanlarngstrdiklri csart, sasn, lazmsz, mnasz v axirtlri nfaydasz olur.

Allah`dan qorxan insanlar csart tlb edn bir hadis grdklrizaman bu hadisni grmmzlikdn glrk qama vicdanlarnasdrmazlar. Msln, bir nfr gnahsz olduu halda gnahlan-drlrsa v o da bu insann gnahsz olduuna ahiddirs, zmnftlrin faydal olmasa da, zn risk atsa da, Allah rizasn bu insan mdafi edir. Bu, hqiqtn, ox gzl csart n-munsidir. Mminin gstrdiyi bu csartin qayna Allah qorxusudur,nki Allah Quranda bel mr edir:

ahidliyi gizltmyin! Onu gizldn xsin qlbi gnah-kardr. Allah etdiyiniz mllri bilndir! (Bqr sursi, 283)

Ayd bildirildiyi kimi, Allah ahidliyi gizltmyi haram edir.Mmin Allah`n mrlrin itat etmkd ziflik gstrmkdn var davranmaqdan qorxduu n Allah`n bildirdiyi hdlri qoru-maqda ox csurdur.

Quran xlaqndan uzaq cmiyytd is vicdannn ssini dinlyibhaqqna tcavz ediln birini mdafi ednlri Sn onun vkilisn?,Sn qalb onu mdafi etmk? kimi szlrl alaldb, bu gzlxlaqdan uzaqladrmaa alrlar. Halbuki, etdiyi tqdirlayiqhrktdir. Bu situasiya il qarlaan insan da din xlaqndan uzaqbiridirs trafndak insanlarn reaksiyasndan tsirlnr, zmnftlrini itirmkdn kinr, ancaq bu insan Allah`a iman edn,Qurana tabe olan insandrsa Allah`n mr etdiyi xlaq ttbiq etmkdsla trddd etmz.

Bu insan vicdannn ssin qulaq asb n tin anda bel haqqqorumaqda csartli olar. Pislikl qarlad zaman ayd mr edil-diyi kimi, yaxlqla qarlq vermk n alar, buna gr d Quran

MMNLRN CSART12

xlaqn yaamayan insanlar trfindn safla gr mhakim edilibalaldlar. trafndak insanlar onun bu hrktini yadrasa bel, o,gzl xlaql olmaa stnlk verr. Quranda qnayann qnamasndanqorxmamaq, csur v qrarl olmaq gzl xlaq xsusiyyti kimigstrilir:

Ey iman gtirnlr! Sizdn hr ks dinindn dns, Allah(onun yerin) el bir tayfa gtirr ki, (Allah) onlar, onlar da(Allah`) sevrlr. Onlar mminlr qar mlayim, kafirlrqar is srt olar, Allah yolunda vuruar v he ksintnsindn qorxmazlar. Bu, Allah`n ltfdr, onu istdiyinverr. Allah (z ltf il) genidir, (O, hr eyi) bilndir! (Maidsursi, 54)

Gndlik hyatmzdan bir ne nmun gstrrk mvzunudaha da aydnladra bilrik. Bir nfr yolda kasb, kmy ehtiyacolan biri il rastlar. Kmk etmk istyir, lakin yanndaklar: Fikirverm, Sn qalmayb ki, kmk etmk - deyrk kmk etmsinmane olmaa alrlar. O insan burada artq seim qarsnda qalr.

Bzi insanlar dostlarnn qarsnda alalmaqdan kinrk, onlaritirmkdn qorxaraq gzl xlaq gstrmkdn z dndrir v hmininsana kmk etmirlr. Mslman is qnaqlardan kinmdn o in-sana kmk edir, nki kmy mhtac olan o insan Allah yaradbxsusi olaraq qarsna xarmdr. Bu hadis il onun gzl xlaqlolub-olmadn yoxlayr. nc dncli mmin bu hadisni Allah`nxsusil yaratdn v zn imtahan etdiyini drhal anlayr, Allah`nrizasna uyun olan seir. Dostlarnn la etmsi onu gzl xlaqdankindirmir. Doru bildiyini etmkd csartli olur.

Gzl xlaq gstrmkd qrarl olan insann qarsna bzn bucr insanlar xa bilir. Quran aylrini incldiyimiz zaman bu crhadislrin imtahan n yaradldn ox aq grrk. Bel ki,


Quranda yaxlarn qarsnda hr zaman pislrin olacandan, buxslrin pisliyi yer znd yaymaq istdiklrindn bhs edilir.

Mqsdlri bu olduu n yaxlq ednlri d yollarndandndrmk istyirlr. Allah bir ox ay il bunu bildirmidir:

Allah`n aylrini yalan hesab edib onlardan z evirndndaha zalm kim ola bilr?! Aylrimizdn z evirnlri zevirdiklrin gr n pis cza il czalandracaq! (namsursi, 157)

Dini yalan hesab edni grdnm? O, el adamdr ki, yetimiitlyib qovar; v yoxsulu yedirtmy rbtlndirmz. Vayhalna o namaz qlanlarn ki, onlar z namazlarndan qafil-dirlr; onlar riyakarlq edr v zkat vermyi qadaanedrlr. (Maun sursi, 1-7)

Allah Quranda inkar ednlrin yaxlqlarn, xeyirli ilrin qarsnalmaq n chd edcklrin diqqt kir v bunun yaxlarla pislrinbir-birindn ayrlmasna vsil olub inananlarn xeyrinnticlncyini d aylrd xbr verir:

Kfr ednlr z mallarn Allah yolundan dndrmk nsrf edrlr. Onlar mallarn srf edck, lakin sonra pemanolacaq, axrda da mlub edilcklr. Kafirlr chnnm trfsrklncklr ki, Allah murdar pakdan ayrd etsin, sonramurdarlar bir-birinin stn yb hamsn bir yer toplasnv chnnm atsn. Bunlar zlrin zrr elynlrdir! (nfalsursi, 36-37)

Bzi insanlar pisliyin tsirind qalaraq pislik edirlr. Baqalaryaxlq etmk istdiklri zaman sz v hrktlri il onlar incidirlr.eytann tsiri il pisliyi gzl, yaxl irkin gstrirlr. Zif iradli,qorxaq v hssas xarakterli insanlar da trafdak insanlarn tsirin

MMNLRN CSART14

drk gzl xlaq gstrmkdn uzaqlarlar. Pis xlaql xslrox asanlqla uyunlaa bilirlr.

trafndaklarla uyunlamaq v doru yolda olmayanlarnrbtini qazanmaq n doru bildiklrindn kerk pis xlaqsen insan zn byk zrr verir. nsanlarn qnamasndan, onlarnuzaqlamasndan kinrk shv yolu seir, pislrl ayaqlaaraq,slind, zn zlm edir. Dostlarn itirmmk n pis xlaqa gzyuman v hqiqi dostun sadc Allah olduunu bilmyn bu insanlar,Allah`n hzurunda alaldqlarnn v axirtlrini itirdiklrininfrqind deyillr.

Halbuki, Allah zn tabe olanlar v Quranda mr olunduukimi fqtli, mrhmtli, daltli, fdakar, tvkkll, yaxladvt edn, xo niyytli, hr eyd xeyir grn, hlim xasiyytli ol-maqda n olursa olsun, qrarl v csur davrananlar ninki alaldbcmiyytdn tcrid edck, ksin, dnyada v axirtd haqdan zdndrnlrin hamsna qalib edckdir.

Qurana uyun olan csart Allah`dan baqa he ndn v hekimdn qorxmama, Allah`n rizasna uyun davranmaqda trdddetmmyi v qrarszlq gstrmmyi d tlb edir. man ednlrinn vacib xsusiyytlrindn biri tinliklr qarsnda acizlikgstrmmlri, Allah`dan baqa he kimdn v he ndn qorxma-malardr. Bu da onlara hr cr qorxuya qalib gl bilck csartiqazandrr. Onlar Allah`dan baqa gc olmadn bilirlr. Qurandamminlrin bu nmunvi xlaqna bu cr diqqt kilir:

Onlar Allah`n risaltini tbli edir, Ondan qorxur vAllah`dan baqa he ksdn qorxmurdular. Allah z haqq-hesab kmy kifaytdir. (hzab sursi, 39)

Pislik etmkdn xou gln, pis ilr grmkd davam edn vbaqalarnn da zlri kimi olmasn istyn insanlarn ml gtir-


diklri r qruplamalarn datmaq, yer znd yaxln hakimolmasna almaq peymbrlr v saleh mminlr qdr csur ol-ma tlb edir. Bu csart is smimi v irkdn tmizlnmi imandanqaynaqlanr.

Yaxlq edn, insanlara yaxl tvsiy edn insan trafndakpis adamlarn diqqtini clb edr. Onu yaxlqdan uzaqladrmaaalarlar. Bu hal bu gn qdr, blk d, min dflrl tclli etmi,tarix boyu yaam hr mslman gzl xlaq yaamaqdan v ba-qalarna tvsiy etmkdn uzaqladrmaa almlar.

Msln, Quran xlaq yaanmayan cmiyytd namaz qlmaatz balayan insana mane olmaa alrlar. Hl cavansan,glckd qlarsan, gnahn mnim boynuma, - deyrk ibadtdnuzaqladrmaq istyirlr. Halbuki, gnd 5 vaxt frz olan namazAllah`n mridir. nsanlar bu ibadtdn uzaqladrmaqdansa tvsiyetmk lazmdr. Allah insanlar bu gzl ibadtdn uzaqladrmaaalanlarla laqdar Quranda bu cr buyurur:

Grdnm o kimsni ki, mane olur, bir bndy namaz qldvaxt? Bir de grk, gr o doru yoldadrsa, yaxud qorxmamr edirs; bir de grk, yalan sayr v z dndrirs, mgrbilmir ki, Allah grr?! Yox, yox! gr son qoymasa, andolsun ki, Biz onu kkilindn yapb srklycyik - z dyalan, gnahkar kkilindn! Qoy, o, znn btn trfdar-larn arsn! Biz d zbanilri aracaq! Yox, yox! Snona uyma! Sn ancaq scd et v yaxnla! (lq sursi, 9-19)

eytan dnya hyatnn hqiqi zn grn, Quran xlaqn ya-ayan v axirt n alan bir nfrin bel olmasn istmir. Bunagr d Qurana hssas kild tabe olan insann zrin z trfdar-larn gndrir v onu yolundan kindirmy, qorxutmaa v onamnfi tsir etmy alr. eytan bu faliyytini bilavasit tlqin v

MMNLRN CSART16

vsvs yolu il apard kimi, insanlarn arasnda z tsirin saldv dost etdiyi adamlar vasitsi il d davam etdirir. Allah eytannbu sulunun iman ednlr n tsiri olmadn bu cr bildirir:

Sizi yalnz o eytan z dostlarndan qorxudub kindirir.Amma siz onlardan qorxmayn! gr mminsinizs, Mndnqorxun! (Ali-mran sursi, 175)

Bu aydn vvlki aylrd is Allah`dan qorxan insanlarndinlrini yaamalarnda csur v qrarl olmalarndan, bununnticsind d Allah`n verdiyi gzl qarlqdan bu cr bhs edilir:

O kslr ki, xalq onlara: Camaat siz qar (qvv) topla-mdr, onlardan qorxun! - dedikd, (bu sz) onlarn imanndaha da artrd v onlar: Allah biz bs edr. O n gzlvkildir! dey cavab verdilr. Sonra da Allah`n nemti vltf saysind zlrin he bir ziyyt toxunmadan geri dn-dlr v Allah`n razln qazanm oldular. Hqiqtn, Allahbyk mrhmt sahibidir. (Ali-mran sursi, 173-174)

Csur olan, vicdannn ssini dinlyn v dorular grb hekimdn kinmdn haqq yolda irlilyn insan Allah`n rhmtin,rizasna, nemtin v cnntin qovuar. eytann fsltlarna qulaqasan insan is onun arxasnca chnnm qdr gedr v daim oradaqalar.

man edn insann vzifsi Allah`n mr etdiyi yaxl, doruv gzl olan insanlara tvsiy etmkdir. Mminin sas vzifsibudur, ancaq bu da unudulmamaldr ki, insan bu yolda bir ox tin-liklrl, daha dorusu imtahanlarla qarlaa bilr. nki bu, Allah`nQuranda xbr verdiyi vddir:

Sizdn vvlkilrin bana glnlr sizin banza glmmibehit daxil olacanzm gman edirsiniz? Onlar flakt


v sxnt el brm, el sarslmdlar ki, htta Peymbrv iman gtirnlr birlikd: Allah`n kmyi n vaxtglck? demidilr. Bilin ki, Allah`n kmyi yaxndr!(Bqr sursi, 214)

Cnnt getmyi mid edn hr mmin bu ayd Allah`n vdetdiyi kimi inananlarn kemid yaadqlar tinliklrl imtahanolunacaq. Bu zaman insan Allah`a tabe olacaq, Ona gvnck, qrarlv csur olub btn bunlarn imtahann bir hisssi olduunu bilckdir.

nsann bu zaman hr hans bir bhan gtirrk dinindn, gzlxlaqndan uzaqlamas is ox irkin v smimiyytsiz hrktdir.gr insan smimidirs, qorxub kincyi he n yoxdur. Allah onuqoruyacaq, ilrini asanladracaqdr. Bel ki, Allah aylrd hrtinlikl yana bir asanln olduunu v insanlar qaldrabilmycklri ykl yklmycyini mjdlyir:

bhsiz ki, hr tinlikdn sonra bir asanlq glr! Hqiqtn,hr tinlikdn sonra bir asanlq glr! (rh sursi, 5-6)

man gtirib yax ilr grnlr is - Biz he ksi qvvsi yet-diyindn artq yklmrik cnntlikdirlr, onlar orada bdiqalacaqlar! Biz onlarn rklrindki kin-kdurti kib -xardarq. Onlarn altndan aylar axar. Onlar deyrlr: Bizibura gtirib xaran Allah`a hmd olsun! gr Allah bizidoru yola ynltmsydi, biz zmz doru yolu tapabilmzdik. Hqiqtn, Rbbimizin peymbrlri haqq gtir-midilr! Onlara: Etdiyiniz mllr gr varisi olduunuzcnnt budur! dey mracit edilckdir. (raf sursi, 42-43)

MMNLRN CSART18

QURANA SASLANANCSARTL CMYYTDK

CSART ANLAYIININ FRQ

Csart d digr bir ox anlay kimi din xlaqndan uzaqcmiyytd Qurandak mnasndan frqli qbul ediln v yaanananlaylardandr. bhsiz, csartl laqdar hr bir sz sylybilr, ancaq hr mvzuda olduu kimi, bu mvzuda da n doru mlu-mat Quranda verilir.

Btn insanlar mxtlif zamanlarda csart gstr bilrlr. Lakininsanlarn csur davrandqlar hallar, bu cr davranmaqdakmqsdlri v gstrdiklri csartin hdlri Quranda xbr ve-rilnlrdn ox frqlidir.

Quran xlaqn yaamayan, Allah`n tvsiy etdiyi csart haq-qnda mlumat olmayan biri il mslman olan birinin csart haq-qndak fikirlri bir-birindn frqlidir. Mslman csarti Qurandaxbr verildiyi kimi izah edrkn, Quran xlaq v Allah`n tvsiyetdiyi csart haqqnda mlumat olmayan birinin dnclri tbiiki, frqli olar. Msln, filmlrd tez-tez rastladmz kimi osedsrtl hrkt edn manlarn arasnda trs istiqamtd hrktetmk byk csart nmunsidir.

Universitetd oxuyan tlblrin csart anlaylar daha frqlidir.Mlliml mbahis edn tlb digrlrin gr daha csurdur. Aq-ressiv, qaydalara riayt etmyn tlbnin d csur olduunu d-nrlr. Msln, mktb mktbli geyimi il glmli olduu halda


frqli geyimd gln agird byk csurluq etmi olur. mtahandayoldalarndan kmk istmk d bu cr insanlara gr csartrnklrindndir.

Cahil cmiyytd i adamlar n csart anlay ticartd znriskli hallara salma demkdir. Msln, birjada klli miqdarda pulqoymaq bu insanlar n byk csart nmunsidir. Bundan baqa,yeni i sahsin srmay qoymaq da n csur insanlarn iidir.

Qsaca, din xlaq mnimsnmyn cmiyytlrd insanlar csartanlayn yaadqlar mhit uyun izah edirlr. Bu insanlar Qurandeyil, xsi prinsip v vrdilrini rhbr etdiklri n csartllaqdar dnclri d frqli olur. Msln, kasb xslrl imkanlxslrin csartl laqdar izahlar frqli olur. Evdar qadnla siyastixsin d csart anlaylar tamamil frqlidir.

Bu kimi nmunlri frqli cmiyytlri misal krk oxaltmaqolar, ancaq onlarn hamsnn csart dedikd anladqlar anlaycmiyytin qbul etdiyi mumi qaydalar pozaraq frqli hrktlretmkdir.

Quran xlaqnn hakim olmad bu cmiyytlrd csart anla-ynn hddi yoxdur. Oru da zn csur adlandrr, etdiyi hrktincsart tlb edn i olduunu deyir. nki Quran rhbr etmyninsanlarn onlarla, htta yzlrl rhbri var. Hr hadislri z dn-yagrn gr dyrlndirir v frqli fikir irli srr. Ham z fik-rin stnlk verdiyi n cmiyytd qarqlq olur. He kim ba-qalarnn fikrini bynmir. Quran xlaq yaanmayan cmiyytlrdhrnin z fikrin stnlk vermsindn, yalnz z mhakimlrinibynmsindn qaynaqlanan qarqlqlar, mnaqilr mtlq baverir.

Halbuki, Quran rhbr edils, Allah`n bildirdiyi n gzl v ndoru olan yegan xlaq modeli yaanar. Quranda bhs ediln hqiqicsart is yuxarda saydqlarmzdan ox frqlidir. Quranda bhs

MMNLRN CSART20

ediln csart Allah`a inamdan qaynaqlanan, hyatn hr anndatvkkln nticsi olaraq formalaan salam xarakterdir. Bu salamxarakterl laqdar n gzl nmunlri is -sonrak shiflrd dbhs edcyimiz kimi- Peymbrimizin (s..v) hyatnda v Allah`nQuranda hyatlarndan nmunlr verdiyi digr peymbrlrinhyatlarnda gr bilrik. Csartin n demk olduunu Qurandanyrnib anlamaq lazmdr. Quran csartin all, dnlm addmolduunu bildirir. Allah insanlara dnb anlamalarn tvsiy etmi,dnmynlr n bir ayd bu cr buyurmudur:

He ks Allah`n izni olmadan iman gtir bilmz. Allah an-lamayanlar zaba dar edr. (Yunis sursi, 100)

Dnlm csartl nailiyyt qazanmaq olar. Cmiyytdgstriln csartd is risk vardr. Bu cmiyyt risk gedn vdlicsin hrkt edn insanlar tqdir edir. Msln, qiymtli yalarxarmaq n alovlarn arasndan keib yanan ev girn insan oxcsur hesab edilir. Halbuki, bu insan ox thlkli v alsz i grr.Onu tqdir etmk vzin mane olub, xbrdar etmk lazmdr. Belki, insan hyat dnya malndan daha hmiyytlidir.

Csartin Quran xlaqna uyun olaraq yaanmasndak nhmiyytli nsr aldr. All olmaq is Allah`dan qorxmaqlammkndr. Allah zndn lazmi kild qorxanlara dorunu yan-ldan ayrmaq bacar verir. Allah qorxusu il artan bu bacarqnticsind hr zaman dorunu yanldan frqlndir bilrik. Buhqiqt Quranda bu cr xbr verilir:

Ey iman gtirnlr! gr Allah`dan qorxsanz, O, siz haqlanahaqq ayrd etm bacar verr, gnahlarnzdan ker vsizi balayar. Allah byk ltf sahibidir. (nfal sursi, 29)

Quranda ala ox hmiyyt verilir. Mminlr btnhrktlrind olduu kimi, csart gstrdiklri zaman da alla


hrkt edirlr. Mminin csarti romantik csart deyil. Bzn oxbyk risklr d ed bilr, amma anidn hisslrin qaplaraq d-ncsizlikl risk etmz. Hr hrktind olduu kimi, bu hrktindd mtlq al var. Kor-koran, alsz csart gstrmz.

Allah qorxusu btn mvzularda olduu kimi, bu mvzuda daox hmiyytli meyardr. Allah qorxusu olmayan biri ox asanlqlainsanlara zrr verr, z mnfti n baqalarnn haqlarna tcavzed bilr. Bu insanlarn csart anlay il Quranda xbr verilncsart anlay bir-birin tamamil ziddir.

Bu dncy sahib olan insanlar baqalarnn haqqn yeyrkmnft ld etmyi v bununla qanunlara qar xma, he kimhiss etdirmdn gizli ilr grrk zngin olma csart znn edrlr.Utanmadan bu cr xlaqszlqlar etmyi, dnyvi mnftlr urundadigr insanlara zlm etmkdn kinmmyi, he kim tabe olmamastnlk sayarlar. Halbuki, Allah yer znd mnaqi xarmaq, in-sanlara zlm etmk, insanlarn haqqna girmk v bu kimi hrktlrinhamsndan insanlar kindirmi v onlara bu hrktlrin hesabnaxirtd ver bilmycklrini xbr vermidir. Csart gzl xlaqlabirlikd hqiqi mnasn qazanr. Dvltin v qanunlarn leyhingstriln csart is irkin csartdir. Bu csart nmunsi gzlxlaqa, Allah`n Quranda xbr verdiyi mslman modelin uyundeyil.

Csart Allah`n rizasn qazanmaq n gstrilir. MminlrAllah rizas n canlarndan v mallarndan keirlr. slind, buinanan insanlarn sonradan aldqlar qrar deyil. Onlar bu qrar imanetdiklrini dediklri anda vermilr:

Allah, bhsiz ki, Allah yolunda vuruub ldrn v ld-rln mminlrin canlarn v mallarn Tvratda, ncild vQuranda haqq olaraq vd edilmi cnnt mqabilind satnalmdr. Allah`dan daha ox hd vfa edn kimdir? Etdiyiniz

MMNLRN CSART22

svdy gr sevinin. Bu, byk qurtuludur! (Tvb sursi,111)

vvlcdn bu qrar verdiklri n nlrin xan hr frstdverdiklri qrar ttbiq edirlr, mminlrin ttbiq etdiklri bu csartAllah`n mr etdiyi csartdir. Buna gr d mminlr byk csarttlb edn hrktlri olduqca soyuqqanl, tvkkll v qorxmadaned bilirlr. nki mminin Allah`n raz qalaca ii yerin yetirmklazm olduu zaman imtina ed bilmycyi v gz almayacahe n yoxdur.

Onsuz da insana cann v maln vern Allah`dr. z dilmsiil bunlar insanlara verdiyi kimi, istdiyi zaman, istdiyi kimi gerialmaq yen d Allah`a mxsusdur. Bundan baqa he nyin tsadfnmeydana glmdiyi d unudulmamaldr. Quran xlaqn yaayan,Allah n csur v qrarl olan insan qdrind yazlandan baqasnyaamaz. Bu is dnyada v axirtd z n n xeyirli olandr.nsan hr hans bir tinlik qarsnda csartli davranarsa, qarla-aca ntic nec olursa olsun z n n xeyirlisidir. nki AllahQuranda inanan qullarnn ilrini mtlq xeyirl nticlndircyinixbr vermidir.

Quranda hqiqi csartin n gzl kild izah edilir.Peymbrlrin v mminlrin hyatlarndan veriln nmunlr isAllah` raz salmaq n gstriln csartin stn bir keyfiyyt ol-duunu gstrir.

Grdymz kimi, Quranda bhs ediln csartl, cmiyytdqbul ediln csartin n hmiyytli frqi mqsddir. Quran incldi-yimiz zaman csart anlaynn cmiyytd qbul edilnlrdn oxfrqli mqsdlri olduu aydn olur. Quranda bhs ediln csartinmqsdi insanlarn tqdirini qazanmaq v nfsinin istklrini tminetmk deyil. Mqsd sadc Allah`n rizasn qazanmaqdr.


lbtt, bu, cmiyytd ttbiq ediln csartl Quranda bhsediln csart anlaynn arasnda byk frqlrin yaranmasna sbbolur. Bel ki, cmiyytd qbul ediln csart anlaynda vvl dqeyd etdiyimiz kimi, dnyvi hdflr var. Yni insan csartli dav-ranarkn axirti deyil, dnyan dnr. Blk d, gzl v faydalbir i grr, msln, az qala mann altnda qalan ua lmdnxilas edir, amma buradak sas mqsdi z vicdann rahatlatmaqdr.Yaxud camaatn gz nnd haqszla urayan birini mdafi edir.Etdiyi hrkt gzldir, lakin mqsdi oradaklarn tqdirini qazan-maqdr. Halbuki, bu hrkt Allah rizas dnlrk edils, Allahqatnda dyrli olar.

Bu hqiqti bir an bel unutmayan mslmanlarn gstrdiklricsart dnyvi mqsdlrl v mnftlrl bal olmaz. nsanlartrfindn csur kimi tannmaq, csur adlandrlmaq n chdetmzlr. Allah n gstrdiklri csarti Allah`n bilmsi onlarn kifaytdir.

MMNLRN CSART24

EYTAN NSANLARA RKNCSART MR EDR

eytann mqsdi insanlar Allah`n dinindn uzaq saxlamaq vz arxasnca chnnm aparmaqdr. Buna gr d insanlar aldatmaqv tly salmaq n frqli sullardan istifad edir. Bu oyunlar ilinsanlardan oxunu aldadr, onlar pis xlaqa svq edir. nsanlarhaqq dindn uzaqladrmaq, onlara z azn sistemini yaatmaq ndoru v yanl anlaylarn qardrb, gzl xlaq pis, pis xlaqis gzl gstrmy alr. Bellikl, gzl xlaqa dair btn anla-ylar insanlarn shv qbul etmlrin sbb olur. eytann v onatabe olanlarn bu xsusiyyti aylrd bu cr vurulanr:

eytanlarn kim nazil olduqlarn siz xbr verimmi? Onlarhr bir yalanya, gnahkara nazil olarlar. Eitdiklri szlrionlara tlqin edrlr. Onlarn ksriyyti yalandr! (rasursi, 221-223)

Msln, sbir etmk ox gzl xlaqi xsusiyyt olduu halda,eytan bu anlay insanlara shv tandr. Demk olar ki, insanlarsbrin bu gzl trflrini bilmirlr, ksriyyti sbir etmyin tin,sxntl v ziyytli olduunu znn edirlr. Sbir dedikd allarnamcburiyytdn qaynaqlanan, istmdn nys dzmk feli glir.Halbuki, sbir Allah`n rizas olan bir id qrarl olmaq, imtinaetmdn, qorxmadan, zml o ii sonuna qdr davam etmkdir.Msln, btn hadislr qarsnda gzl davranmaq, hirslncyi


bir hadis il qarlad anda hirsini boaraq gzl sz sylmkv n olursa olsun bu xlaqda qrarl olmaq, ziflik gstrmmksbr gzl nmundir.

Sbir, eyni zamanda, Allah`n vd etdiyi gzl nticni sevinc vhsrtl gzlmkdir. eytan sbri tin v sxntl gstrmy alsabel, ksin, sbir etmk mminin vq, hycan v sevincini artrr.Msln, btn mminlr hsrtl axirti, cnnt qovuma arzu-layr v bunun n sbirl gzlyirlr. Hr hanssa bir mvzudaAllah n sbir edn mmin, Allah`n bu sbrinin qarlnvercyini bildiyi n sevincli yaayr.

Mmin pis mnasibtl qarlad zaman sbir edir. Ynihirslnmdn, ziflik gstrmdn Quranda mr ediln gzl davranv xlaq gstrir.

eytann sbirl yana, insanlara frqli gstrmy ald an-laylardan biri d csartdir. nsanlar Allah`n aylrin tabe olma-dqlar halda, eytann tsirin drlr. Bellikl, xlaqi anlaylarnmnasn Qurandan deyil, eytann tlqinlrindn yrnirlr. eytanis insanlar irkin csart ynlndirir. irkin csart insann gznqrpmadan, vicdani sxnt kmdn, sonunu dnmdn vkinmdn pislik etmsi, Allah haqqnda bilmdiyi eylrdn da-nmas, btn kainat yaradan Rbbimizi v axirt gnn inkar edbilmsidir. Quranda irkin csart gstrn insanlardan bu cr bhsedilir:

Rhman zn vlad gtrmdr! dedilr. Siz, dorudanda, olduqca pis bir ey etdiniz! Buna gr az qald ki, gylrparalansn, yer yarlsn v dalar yerindn qopub usun!Rhmana vlad isnad etdiklrin gr! Halbuki, Rhmanazn vlad gtrmk yaramaz. nki gylrd v yerdolan btn mxluqatdan bir elsi yoxdur ki, Rhmann h-zuruna bir qul kimi glmsin. And olsun ki, onlar hesablam

MMNLRN CSART26

v tkrar-tkrar saymdr. Onlarn hams qiyamt gnOnun hzuruna glck. (Mrym sursi, 88-95)

Mmin is Allah`dan qorxur v pis xlaq gstrmkdn, Allah`nsonsuz qdrtini tqdir ed bilmmkdn ox kinir. Allah`n axirtdhesab kcyini, gr dnyada pis xlaq gstrs v Rbbimizinsonsuz qdrtini lazmi kild tqdir etms, bunun hesabn axirtdver bilmycyini dnr. Allah qorxusu olmayanlar is eytanntsiri il pis xlaq nmunsi olan irkin csartdn kinmirlr.

Hr gn irkin csart sahibi olan insanlarla rastlaa bilrik. Allahqorxusu olmayan v Quran xlaqna uyun yaamayan insanlar,adtn, hrmt, fqt, mrhmt, insaniyyt duyularndan uzaqkild yaayr v he kinmdn pis xlaq gstrirlr. Cmiyytinbyk ksriyytind pis xlaq nmunlri il rastlamaq mmkndr. adamlarndan k avaralarna qdr mxtlif tbqy mnsubolan insanlarda bu xlaq grmk olar. Hr biri frqli cmiyytlrinzv olsa bel, gr Allah`dan qorxmurlarsa, demk ki, eytannzlrin mr etdiyi pis xlaqa tabedirlr.

eytana tabe olan insan is ala gl bilck hr cr pisliyi edir.nki eytan ona irkin csart verir, onu aldadr, pislik etdiyi zamanox soyuqqanl olmasn tmin edir. Onsuz da z d eyni ruhi halasahibdir. Allah mlklr scd etmsini buyurmu, o is qrurlanaraqirkin csart gstrmi v itatsizlik edrk azmdr. eytann buibrtamiz aznlndan Quranda bu cr bhs olunur:

Sizi yaratdq, sonra siz surt verdik v mlklr: Admscd edin! dedik. blisdn baqa hams scd etdi. O,scd ednlrdn olmad. (Allah iblis): Mn sn mr edndsn scd etmy n mane oldu? dey buyurdu. (blis:)Mn ondan daha yaxyam (stnm), nki Sn mnioddan, onu is palqdan yaratdn! dedi. (Allah) buyurdu:


Oradan aa en. Orada sn tkbbr gstrmk yaramaz.x, nki sn alaqlardansan! (blis) dedi: Mn qiyamtqdr mhlt ver! (Allah) buyurdu: Sn mhlt ve-rilnlrdnsn! (blis) dedi: Sn mni azdrb yoldan -xartdn n mn d Snin dz yolunun stnd oturub in-sanlara mane olacam! Sonra onlarn yanna qarlarndan varxalarndan, salarndan v sollarndan glcym (soxula-caam) v Sn onlarn ksriyytini kr edngrmycksn! (Allah) buyurdu: Oradan rsvay olmuv knar edilmi (qovulmu) halda x. Onlardan hr kimsn uysa, (czasn alacaq). lbtt, Chnnmi sizin ham-nzla dolduracaam! (raf sursi, 11-18)

Qsdn pis ilr grmk v qarlnda chnnm getmyi gzalaraq irkin csart gstrmk eytann aznlnn iddtini gstrir.Bunun n eytan tsiri altna sald insanlara da eyni aznl virkin csarti alamaa alr. Allah insanlar eytana tabe olmamaqn bir ox ay il xbrdar etmidir:

Ey iman gtirnlr! eytann izi il getmyin. Kim eytannizi il gets, (bilsin ki,) o, iyrnc v yaramaz ilr grmyi mredir. gr Allah`n siz ltf v mrhmti olmasayd, sizdnhe ks he vaxt tmiz xmazd. Lakin Allah dildiyini tmizxardr. Allah eidndir, bilndir. (Nur sursi, 21)

Ey insanlar! Yer zndki qidalarn tmiz, halal olanlarnyeyin, eytann izi il getmyin! Hqiqtn, o, sizinl aq-a-na dmndir. O, siz ancaq pis v murdar ilr grmyiv Allah`a qar bilmdiklrinizi demyi mr edr. (Bqrsursi, 168-169)

eytann azmasna sbb olan n hmiyytli amillrdn biri isqrurlanmasdr. Bunun n d eytan insanlarn da zn oxayaraq

MMNLRN CSART28

qrurlanmalarn tmin etmy alr. irkin csart d, slind, in-sann nfsin mlub olmasnn nticsidir.

Bu qrur insanlar arasnda mxtlif killrd ortaya xa bilr.eytann yolunu izlyn bzi insanlar eynil onun kimi Allah`n var-ln bildiklri halda, din xlaqndan uzaq hyat yaayrlar. Bzi in-sanlar is Allah`n yaratd milyonlarla iman hqiqtini grdklrihalda, Allah`n varln inkar edirlr. Bzilri is inkar etmir, ammahqiqtlri grmmzlikdn glirlr. Msln, yer znn hr kvadratmillimetrinin Allah`n yaradl dlillri il dolu olmasna baxmayaraq,bzi insanlar irkin csart gstrrk btn bunlarn kor tsadflrnticsind yarandn iddia edirlr. Btn mxtlifliklri, gzlliklriil canllarn, yerin, gyn, dnyann, Gn sisteminin, ulduzlarn,qalaktikalarn, qsas, btn kainatn tsadfn meydana gldiyiniiddia edirlr. Bunun qeyri-mmkn olduunu grdklri v slind,vicdann d anladqlar halda, Allah`n yaradldak ehtiamn rddedirlr. Btn bunlar irkin csartin, vicdanszca inkar etmnin, q-rurlanaraq Allah`a tabe olmaman lamtlridir. nkar ednlr nqdr iman hqiqti gstrsniz d -Allah dilmdikc- bir nticld etmniz ox tindir.

stlik, qrurlanaraq irkin csart gstrn insanlar ldkdnsonra dirilmy d bh edirlr. Bu bhlrini aq-akar ifadetmkdn d kinmirlr. Allah Quranda bu insanlarn alszlnv ursuzluunu bu cr xbr verir:

Mgr insan onu ntfdn yaratdmz grmdimi ki,birdn-bir aq bir dmn ksilrk, z yaradln unudub:rm smklri kim dirild bilr?! dey, hl Bizbir msl d kdi. De: Onlar ilk df yoxdan yaradan di-rildckdir. O, hr bir mxluqu ox gzl tanyandr! O ya-radan ki, sizin n yal aacdan od ml gtirdi. Budur,siz indi ondan od yandrrsnz. Mgr gylri v yeri yaradan


onlar kimisini yaratmaa qadir deyilmi?! lbtt (qadirdir).(Hr eyi) yaradan, biln Odur! Bir eyi (yaratmaq) istdiyizaman (Allah`n) buyurduu ona ancaq: Ol! - demkdir.O da drhal olar. Hr eyin hkm lind olan (Allah) pakdr,mqddsdir. Siz d Onun hzuruna qaytarlacaqsnz! (Yasinsursi, 77-83)

Bu cr insanlar xbrdar edildiklri halda tabe olmurlar. zlringstriln ibrtlik hadislri grmmzlikdn glirlr. Msln, pisxlaql, qarqlq salan, gzl xlaql insanlara zlm etmy alan,hr cr pisliyi edn bu adamlar zlrini yax insan adlandrrlar. Pisxlaq gstrdiklri, elilr syan etdiklri n czalandrlanqvmlrdn bhs etdikd yen ibrt almrlar. Xbrdar edilib qorxu-dularaq doruya dvt edilslr bel, bunu rdd edib sonsuz chnnmzabna raz olurlar. Allah Quranda bu insanlarn varlndan bu crbhs edir:

ndi soru: onlar yaratmaq tindir, yoxsa Bizim (baqa) ya-ratdqlarmz? Ax Biz onlar yapqan bir palqdan yarat-dq. Bli, sn onlara tccblnirsn, onlar is istehza edirlr.Onlara yd-nsiht verildikd dnb ibrt almazlar. Birmcz grdkd is ona istehza edrlr. V bel deyrlr:Bu, ancaq aq-akar bir sehrdir. Mgr biz ldkdn, torpaqv sr-smk olduqdan sonra dirildilcyikmi?! Elc dvvlki atalarmz?! De: Bli, z d zlil olaraq. (Saffatsursi, 11-18)

Allah yuxardak aynin davamnda irkin csart gstrk eytanatabe olan insanlarn axirtdki vziyytlrini bu cr xbr vermi-dir:

MMNLRN CSART30

O, yalnz dhtli bir ssdn ibartdir. Onlar drhal baxacaq-lar. V deycklr: Vay halmza! Bu, haqq-hesab gndr!.Bu, yalan hesab etdiyiniz ayrd etm gndr!. Yn biryer zlm ednlri, onlarn hmtaylarn v ibadt etdiklrini- Allah`dan qeyri! Onlara chnnm yolunu gstrin! Onlartutub saxlayn, nki soru-sual olunacaqlar! (Mlklrdeycklr:) Siz n olub ki, bir-biriniz kmk ed bilmir-siniz? Bli, onlar bu gn tslim olmular! (Saffat sursi, 19-26)

irkin csart insan vicdandan da uzaqladrr

irkin csart vicdana uyun olmayan hrktdir. Mzlum birinqqrmaq, gnah ilmk, zlm etmk, insanlarn haqlarna tcavzetmk, insanlarn illrl ziyyt kib qazandqlar mallar ourlamaq,ehtiyac olan insanlara kmk etmmk bundan irli glir. Allah in-sanlara vicdann bunlarn shv olduunu bildirdiyi halda, tkbbrlinsanlar vicdanlarna qar xaraq bu xlaq mnimsyirlr. Bu zalminsanlarn sakit v soyuqqanl olmalarnn sbbi is eytann onlaratlqin etdiyi arxaynlq v irkin csartdn qaynaqlanr.

Bu insanlarn he bir hrkti Quran xlaqna uyun deyil.zlrin bel zrrli olan pis hrktlri ed bilck qdr alszcsartlri var. Narkotikdn istifad etmk, pisliyi yaymaq n qrup-lamaq, dava salmaq, txribat trtmk v xaos xarmaq irkincsart nmundir. Bel insanlar cahil cmiyytd csur, csartliadlanaraq, hrt qazanacaqlarn mid edrk bu cr hrktlretmkdn kinmirlr.

Din xlaqndan uzaq yaayan insanlar arasnda bu hrktlr dlicsarti olaraq adlandrlr. Bu irkin csart nmunlri il gndlikhyatmzda ox vaxt rastlarq. Bel insanlar imandan qaynaqlanan


sevgi, hrmt, fqt, insanlq, al, etidaldan nsiblrini almadqlarn mntiq v davran pozuqluqlar var.

eytann trfdarlar irkin csarti hmi stn davran olaraqgstrir. Onlardan biri irkin csart gstrdiyi zaman digrlri onutqdir edir. Mktbd mllimlr v agirdlr qar hrmtsizlikedn, onlar l salan, xoaglmz zarafatlar edn, qsas, onlara zrrvern biri ox vaxt dstklnir. Onunla eyni xlaqda olanlarn hamsonun ox csur olduunu deyir v onu tqdir edirlr.

Kbar cmiyytd d eyni mntiq qvvddir. Din leyhin flsfinitqlr sylyn, sviyysiz v mdniyytsiz slubdan istifadednlr, hrktlrind hddi aanlar, insanlara zlm ednlr, laednlr, aq-akar insanlara pislik ednlr haqqnda: Nec d csur-dur, - dey dnlr. Geyimlrind Allah`n bildirdiyi hddi aanlarcsur v comrd kimi tannr. Halbuki, bunlar ninki csart, ksin,irkin utanmazlqdr. Bel ki, eytan z trfdarlarna doru yoldanuzaqlama da csart kimi gstrir, onlar z il birlikd bdizaba aparr.

eytann bu chdlrindn v ynlndirdiyi irkin hyatdantsirlnmyn, onun vsvslrin aldanmayan insanlar is ancaqiman ednlrdir. Allah`n smimi qullar zrind eytann tsiri ol-mayaca, n ets bel, onlar doru yoldan ayra bilmycyi Qurannbir ox aysind xbr verilmidir:

gr sn eytandan bir vsvs gls, Allah`a sn. bhsizki, Allah eidndir, bilndir! Allah`dan qorxanlara eytandanbir vsvs toxunduu zaman onlar xatrlayb dnrlr vdrhal grn olarlar. (raf sursi, 200-201)Hqiqtn, iman gtirib yalnz z Rbbin tvkkl ednlrinzrind eytann he bir hkm yoxdur! eytann hkmyalnz ona itat edib Allah`a rik qoanlar zrinddir! (Nhlsursi, 99-100)

MMNLRN CSART32

eytan insanlar qorxaqla ynldirnkara qar fikri mcadil aparmaq, insanlara yaxl, gzlliyi

mr etmk, pislikdn kindirmk, axirt zab il xbrdar etmkAllah`n mridir. Bu mvzuda ziflik gstrmk, Allah`n mr vtvsiylrini, gzl xlaq insanlara bildirmkd lazmi qdr csurdavranmamaq: Onsuz da bu ilri grnlr var, - dey bu ibadtibaqalarna saxlamaq, hadislri knardan izlmk Allah`nbynmdiyi v mminlr qadaan etdiyi pis hrktlrdir.

tinlikl qarlad, insanlarn qnana mruz qald zamanmminin vq v qrarll daha da artr. nki bu, onun doruyolda olduuna iardir. Allah kemid yaayan insanlarn balarnagln tinliklrin smimi qullarnn da bana glcyini, onlar dabu kild yoxlayacan vd etmidir. Bu da unudulmamaldr ki,pis xlaql insanlar zlri kimi olanlar sla qnamr, onlara tzyiqetmirlr. nki bu cr insanlar pis xlaq gstrmkd mttfiq olaraqgrrlr. nkarlar sadc haqq yolda olan, Quran xlaqn yaayan,insanlar Allah`n yoluna, rizasn qazanmaa dvt edn insanlaratzyiq edirlr. nkarlar bir nfr qar bu cr tzyiq edirlrs, bu,o insann haqq yolda olduunu gstrir.

nsanlarn oxu pislrin diqqtini z zrin kmkdn kinir.Doru bildiyi yolda mbariz olmaa csart etmir. Allah`dan qorxan,mrn Allah`n rizasn qazanmaa hsr edn v msuliyyt da-maqdan kinmyn mminlr bu mvzuda vicdanl davranrlar. n-karlarn bhtan v tzyiqlrin mruz qalacaqlarn bildiklri halda,Allah`n varln, birliyini v Onun mr etdiyi xlaq insanlara at-drr, vq v qrarllqla fikri mbarizlrin davam edirlr.

Tarix boyu inkarlara qar xan btn mminlrin n nzrarpan xsusiyytlrindn biri gzl xlaq insanlar arasnda yaymaqn zrilrin byk msuliyyt gtrmlri v csartl bu msu-liyyti yerin yetirmlri olmudur. Thdid edilmlrin baxmayaraq,


qrarllqla gzl xlaq tbli edn mminlr inkarlar oxheyrtlndirirlr. Peymbrlri v onlar izlyn mminlri bu qdrqrarl, csur edn is Allah`a v axirt olan imanlardr. Allah`nhr an onlar grdyndn, axirtin varlndan v axirtd dnyadaetdiklrin gr soru-sual olunacaqlarndan mindirlr.

Mminlrin bu csartini anlamaq n ilk nvbd Quran vQuran xlaqn anlamaq lazmdr. nsan Allah qorxusuna sahib olmal,Allah`n aylrini qavramal, Allah`n insanlar tviq etdiyi mvzu-larn hmiyytini baa dmlidir. Tbii ki, insan zalmlarn, pislrinittifaqn knardan izlmkl tbli vzifsini yerin yetirmi saylmaz.Ancaq insanlarn oxunun Allah`n mr etdiyi yolda olmad d-nls, bu chdin csart tlb etdiyi d aydn olar. nki pis insanlarniin mane olmaq onlar narahat edck, ks reaksiyalarna sbbolacaq. Bu halda, tzyiq etmk, tl qurmaq, bhtan atb qaralamaaalmaq, htta fiziki tzyiq d chd ed bilrlr. Allah yolundacsart gstrnlrin digrlrindn frqi d mhz bu zaman ortayaxr.

nsanlarn oxu dostlarnn v yaxnlarnn qnandan kinrktk qalmamaq n pis xlaqn yaanmasna gz yumur. Xbrdaredib kindirmk vzifsini yerin yetirmir. oxlar vicdann doruolan bildiyin baxmayaraq, Quran xlaq yaanmayan cmiyytdhakim olan zalm sistem gz yumur. ahid olduu zlmn yaan-mamasn v yer zndn silinmsini istyir, amma buna qar fikrimcadil aparmaq n csarti yoxdur. Csart olmazsa, vq vqrarllq da olmaz. vq v qrarlln olmad yerd is insanqarlad pisliklri ngllmk n dnmz, yol axtarmaz, artapmaz. Unudulmamaldr ki, sadc zlmdn narahat olmaq, pis-liklr baxb tssflnmk zlmn yer zndn silinmsin kifaytdeyil. Bunun n smimi chd, istk, vq lazmdr. Bunlar yaamaqn is csart lazmdr.

MMNLRN CSART34

gr he kim csart gstrib n xmazsa, yer znd nizam-szlq v qarqlq ba alb gedr, dnyada yaamaq imkansz olar.Bu csarti gstrmyn, Allah`n dinini izah etmkd ar davranan,Quran xlaqn tbli etmynlr is aylrd bildirildiyi kimi ziyaniinddir:

And olsun axam ana! Hqiqtn, insan ziyan irisinddir.Yalnz iman gtirib yax ilr grnlr, bir-birin haqqmslht grnlr v bir-birin sbirli olma mslhtednlrdn baqa. (sr sursi, 1-3)

eytan mminlr qorxaql tlqin ed bilmz

vvld d qeyd etdiyimiz kimi, eytann iman ednlr zrindhe bir gc v tsiri yoxdur. Bu hqiqt bir ayd bu cr bildirilir:

Sn uyan aznlar istisna olmaqla, bndlrim zrind sninhe bir hkmn olmaz! (Hicr sursi, 42)

eytann gc ancaq ona tabe olan aznlara atar, ancaq onlarqorxudub z tsirin sala bilr:

O eytan sadc sizi z dostlar il qorxudur. Mminsinizs,onlardan qorxmayn, Mndn qorxun! (Ali-mran sursi, 175)

Mmin eytann oyunlarna v qurduu tllr alla, csartlqarlq verr. Msln, eytan mtlq inananlar da zifltmkistyck, aralarna dmnilik salmaa, onlar vqszly, zifliyynltmy alacaq. ... Hqiqtn, eytanlar z dostlarna sizinlmcadil etmk n (irkin fikirlr v yaramaz qidlr) tlqinedirlr... (nam sursi, 121) aysi il xbr verildiyi kimi, ztrfdarlarn mminlrin stn gndrck. Lakin imanlar oxgcl olan v eytann oyunlarn Qurann geni izahlar il biln


mminlr bu tllrdn he birin dmzlr. eytann zif hiyllrinio an baa drlr.

Mminlr eytana v onun trfdarlarna qar ox csurdurlar.eytan onlara n etdirmk istyirs, ksini edrk qarlq verirlr.eytan zifliy, vqszly salmaq istyirs, onlar daha da bykvq v qrarllqla dinlrin balanrlar. Buna gr d inkarlarntzyiqlri onlar daha da gclndirir v vqlndirir. Mminlr bitibtknmyn vqlri il eytan hsrana uradrlar.

MMNLRN CSART36

CSART NEC QAZANMAQ OLAR?

Csart cmiyytd tqdir ediln, byniln xsusiyytdir. nsanlarcsur olmaq, cmiyytd csur tannmaq istyirlr. nki csur in-sanlar hmi hrmt v tqdir qazanrlar. Amma insanlarn oxucsur tannmaq n ox chd etslr d, hqiqtn csartli ola bil-mirlr. lbtt, csur olmaq istdiklri halda, bunu bacarmamaqlarnnbir ox sbbi var.

nsan nec ki, fqtli, mrhmtli, sadiq, hlim xasiyytli, itatkarolmaq n hqiqi imana sahib olmaldrsa, hr an v hr raitdcsur olmaq n d iman etmlidir. Lakin bu, o demk deyil ki,iman etmyn biri he vaxt csartli ola bilmz. Onun da csartgstrcyi hadislr, vaxtlar olar. Ancaq Allah`a irk qoan, Ondanbaqa varlqlara gc vern, hr eyin Allah`n hakimiyytind vnzartind olduunu anlamayan insan bir gn qorxduu, kindiyi,csart gstr bilmdiyi bir hadis il mtlq qarlaar. Bu da o in-sann Allah`a imandan qaynaqlanan mtlq csart sahib olmadngstrir.

Hqiqi csart sahib olmaq n iman etmk lazmdr. man hreyin Allah`n nzartind olduunu, O, istmdikc he nyin real-lamayacan bilmk, Allah`dan raz olmaq v sadc Ondan qorx-maqdr.


Bu imana sahib olan insan Allahà tvkkl edr, bununnticsind d gcl v csartli olar. Qarlad hadislr bax-mayaraq, hr zaman csurdur. Hadislrin iddti csartini itirmsinsbb ola bilmz. Hr eyin Allah`n nzartind olduunu, Allahistdiyi n realladn v Allah`n z n hr eyi xeyirl ya-ratdn bilir. lml bel qarlasa, son drc tvkklldr. nkiAllahà mmin olaraq qovuacaq.

Hr eyin Allah`n nzartind olduunu bilmk, Allah`n yaratdqdr tam tslim olmaq insana gcl iman v imandan qaynaqlanangcl xarakter qazandrr. Bunun n Allahà yaxn olmaq, hr idxeyir v hikmt grmk, bana gln hr eydn raz olmaq, he birhadisd zlb midsizliy dmmk, kainatdak hr eyin yara-dcsnn Allah olduunu, O, dilmdikc bir yarpan beldmycyini, btn qlblr v ruhlara hakim olduunu, Ondanbaqa gc v irad sahibi olmadn bilmk lazmdr.

Dnyada meydana gln hr eyin Allah`n izni v dilmsi ilrealladn biln v tslim olan insan tbii olaraq csur olar. nkiqorxaca, narahat olaca he n yoxdur. Hr eyi Allah yaradr vz nzartind saxlayr. Allahà yaxn olan, Onu dost v vli etmiinsann kincyi, qorxaca he n yoxdur, nki Allah imanednlrin qoruyucusudur. Allah mminlrin qorxacaqlar he nyinolmadn aylrd bu cr xbr verir:

Xeyr! Kim yax ilr grb Allahà tslim olarsa, Rbbi ya-nnda onun mkafat olar. Onlara he bir qorxu yoxdur vonlar kdrlnmycklr. (Bqr sursi, 112)

Ey Adm oullar! Siz aranzdan elilr glib aylrimi byanedrkn (Mndn) qorxub z (mllrini) islah edn xslrinhe bir qorxusu yoxdur v onlar kdrlnmycklr. (rafsursi, 35)

MMNLRN CSART38

Allah`n bu vdindn xbrdar olan mminlr qarladqlarbtn tzyiq v tinliklr baxmayaraq, qrarllqla Allah`n mretdiyi xlaq insanlara tvsiy edirlr. Tzyiq onlarn vqn slaazaltmr. Bu, bilavasit onlarn sahib olduqlar imanla laqdardr.man etmyn insan bhtan v tzyiq, haqsz ziyytlr mruz qa-lacan bils, qrarllq gstr bilmz. Buna gr d hqiqi imanasahib olmayan insanlar qarladqlar n kiik tinlikd bel btnqrarllqlarn itirir, inanclarndan, prinsip v mhakimlrindn im-tina edirlr.

Mslmanlarn smimiyyti tinliklr qarsnda gstrdiklriqrarllqdan bilinir. Smimi imana sahib olmayan insanlarpeymbrlrin v saleh mminlrin qarladqlar tinliklr bnzrhadislrl qarlaacaqlarn bildiklri n msuliyyt damaqistmirlr. tin anlarda Quran xlaqn tbli etmk, insanlara yax-l mr edib pislikdn kindirmk kimi msuliyytli ilri yerinyetirn insanlarn hrktlri is nmunvi v tqdirlayiqdir. Yerzndki insanlarn byk ksriyyti z ilri il mul olduqlarhalda, inkar ednlrl Allah yolunda fikri mbariz aparmaq v buyolda tinliklr sbir etmk ox stn davrandr.

Btn bunlar mminlr n tinlik deyil, ksin, byk zvqdr.nki vvl d bildirdiyimiz kimi, bu imtahanlar peymbrlrin dbana glmidir. Bir ox peymbr bhtan atlm, ziyyt verilmi,yaralanm v htta hid edilmidir. Sadc Allah`n varln vbirliyini izah etdiklri n pis xlaql insanlarn reaksiyalar il qar-lam, ancaq sonda mtlq Allah`n gzl vdlri yerin yetmi,onlar istmslr d, Allah`n mr etdiyi gzl xlaq insanlar arasndayaylmdr.

Quranda xbr veriln hqiqi csarti qazanman n hmiyytliyollarndan biri d hr zaman lm v hesab gnn dnmkdir.Allah`dan qorxan insan dnya hyatnn bir gn bitcyini, ldkdn


sonra dnyadak mllrinin hesabn vercyini bilir. Chnnmgetmmk n Qurana haqq il tabe olmal, ziflik, qorxaqlq, utan-caqlq gstrmmli olduunun frqinddir.

Buna gr d Allah`n mrlrini v tvsiylrini yerin yetirmkdbir an bel gecikmk istmz. nki n zaman lcyini bilmir.Allah`n mr etdiyi xlaqda n stn drcy atmaq n chdedir. nananlarn ox csur olmalarnn, Allah`n mrlrini ttbiqetmkd ziflik gstrmmlrinin v son drc qrarl olmalarnnsas sbblrindn biri d budur. Ziflik gstrdiklri, lazmi kildqrarllq gstrmdiklri tqdird, bunun hesabn axirtd verbilmycklrini bilirlr. Allah`n mr v qadaalarngrmmzlikdn glmyin qarln ldkdn sonra alacaqlarnnfrqinddirlr. Allah mminlri aylrd bu cr tandr:

O kslr ki, Allah`a verdiklri vdi yerin yetirir v hdi poz-murlar. O kslr ki, Allah`n birldirilmsini mr etdiyi eylribirldirir, Rbbindn v pis haqq-hesabdan qorxurlar. V okslr ki, Rbbinin razln qazanmaq n sbir edir, namazqlr, onlara verdiyimiz ruzidn gizli v akar xrclyir, pisliyinqarsn yaxlq etmkl alrlar mhz onlar axirt yurdugzlyir. (Rd sursi, 20-22)

Allah iman ednlr qorxu v tlan qarsnn n cr alnacanda Quranda bildirmidir. Qurann tvsiylrin itat edildiyi zamanqorxu, tla v sxntnn qarsn asanlqla almaq olar. Smimi imanasahib olan hr insan Qurana tam kild tabe olduu zaman qar-lad hadislr qarsnda reaksiyalar da dyir.

MMNLRN CSART40

PEYMBRLRN V SMMMMNLRN CSARTNDN

NMUNLR

Mminlr iman etdiklri n baqalarnn kinib trddd et-diklri hadislrd ox vql, csur davranrlar. Msln, inkarlarntl qurduqlar, fiziki tzyiq gstrdiklri zamanlarda bel, son drcqrarl, csur, mrd v gcl xarakterlri il nzr arpan mminlrdoru yolda olduqlarndan min olduqlar n inkarlarn istdiklrikimi hrkt etmir, Quran xlaqn yaamaqdan v imanlarndangzt getmirlr.

nkarlar mminlrin peman olmalarn v bir daha gzl xlaqtbli etmmlrini istyirlr. Quranda inkarlarn tarixin hr dv-rnd bu cr davrand xbr verilir.

Mminlr d inkarlarn hazrlad tllrdn xbrdardrlar.Bel ki, Allah z qatndan gndrdiyi Quran il bunu onlara xbrvermidir. Bu tllr mminlr maddi v mnvi zrr vermk n-dr. Lakin buna baxmayaraq, mminlr Allah`n mrin uyun olaraqinkarlara qar tin v rfli mbarizlrini davam etdirir, csartlonlara qar fikri mcadil aparrlar. Bu, Allah`n mridir:

Ey iman gtirnlr! Sizdn hr ks dinindn dns, (bilsin ki)Allah (onun yerin) el bir tayfa gtirr ki, (Allah) onlar,onlar da (Allah`) sevrlr. Onlar mminlr qar mlayim,


kafirlr qar is srt olar, Allah yolunda vuruar v heksin tnsindn qorxmazlar. Bu, Allah`n ltfdr, onu istdi-yin verr. Allah (z ltf il) genidir, (O, hr eyi) bilndir!(Maid sursi, 54)

Peymbrimizin (s..v) zamannda mminlrl inkarlar ara-snda mhariblr ba vermidir. nkarlar mharib zaman ruhdandm, tamamil mnvi sarsntya uramdr. Peymbrimiz(s..v) v shablr zlrindn sonra gln btn mslmanlara n-mun olacaq gcl csart gstrmilr. Bzi mslmanlar mha-ribd mallarn, bdn zvlrini, qollarn, ayaqlarn itirmi, bzilri-nin yaxnlar hid olmu, amma csartlrini itirmmilr. Allah Qu-randa kemid yaayan mslmanlarn ox mrd olduqlarna, ba-larna bir msibt gldikd: Biz, Allah`a mxsusuq v Ona da qa-ydacaq! (Bqr sursi, 156) - dediklrin diqqt kir. Onlarnbu csartlri Allah`a, Peymbrimiz (s..v) v Qurana n qdrbal olduqlarn gstrir. Mnafiqlr havann isti olduunu bhanedrk mharibdn qaarkn, mminlr mallarn v canlarn ortayaqoyaraq mbariz aparmlar.

Peymbrimiz (s..v) mharib mri olan aylr endirildiyizaman mnafiqlr zlrini bruz vermilr. Mharib mri gldikdzn mslman olaraq tandan bir ox insann qlbindki xstlikz xmdr. Allah bu insanlarn vziyytini aadak ay il xbrvermidir:

Mminlr: Ka (cihad barsind) bir sur nazil olayd! deyirdilr. El ki mhkm bir sur nazil olub orada dy(cihad mri) bildirildi, qlblrind mrz olanlarn sn lmqorxusundan baylm kimsnin bax il baxdqlarn gr-dn! (Muhmmd sursi, 20)

Bu aydn d mlum olduu kimi mnafiqlrin n nzr arpan

MMNLRN CSART42

xsusiyytlrindn biri qorxaq olmalardr. Bir baqa ayd Allah bucr buyurur:

Sn onlar grdkd csslri xouna glir, danandaszlrin qulaq asrsan. Onlar sanki sykdilmi dirklrdir.Onlar hr bir qqrn z leyhlrin olduunu znn edirlr.Onlar dmndirlr, sn onlardan hzr et! Allah onlar l-drsn, nec d haqdan dndrilirlr! (Mnafiqun sursi, 4)

Mharib mri glmzdn vvl Peymbrimiz (s..v)mslman olduqlarn deyn, mharib olduqda mtlq mharibyqatlacaqlarna dair sz vern mnafiqlr mharib mri gldiyizaman zlrini el aparmlar ki, sanki mhariby getmk istynlrbunlar deyilmi. Halbuki, vdlrini yerin yetirsydilr, daha gzlolard. Allah bununla laqdar olaraq bu cr buyurur:

Amma onlara daha ox yaraard - tat etmk v gzlbir sz demk. qtildiyi zaman Allah`a sadiq olsaydlar,szsz ki, onlar n daha yax olard! (Muhmmd sursi,20)

Allah`a v axirt tam kild iman etmdiklri n mharibygetmkdn qorxmu, mminlrin gstrdiklri csartigstrmmilr. Halbuki, smimi mminlr bu aylri eitdiklrizaman vqlri daha da artmdr. Allah bir ayd mminlrin qrar-lln vurulayarkn: Onlar (hdlrini) sla dyidirmyiblr(hzab sursi, 23) - dey buyurur. Hqiqi imana sahib olmayanlaris bu cr tin imtahanlarda zlrini l vermilr. nki csarttqlid edilmyn mmin xsusiyytidir. Allah insanlar n bir oximtahan mhiti yaratm, bu imtahanlarda kimin doru, kimin yalandandn akar etmidir.

Allah Quranda mminlrin gzl xlaqndan, zn olan bal-lqlarndan davaml bhs edir, onlarn csartlrini bir ox ayd n-


mun gstrir. Peymbrimizin (s..v) dvrnd yaanan bu n-munlrdn biri beldir:

Mminlr ordu hisslrini grdkd dedilr: Bu, Allah`nv Peymbrinin biz olan vdidir. Allah v Peymbri dzbuyurmular! Bu, onlarn yalnz imann v itatini artrd.(hzab sursi, 22)

Yuxardak aydn d mlum olduu kimi, mminlr sadcAllahà gvnib snan insanlardr. Allahà tam tslimiyytl tvkkletmilr. Dmnlrinin onlara qar toplanmasndan myus olmurlar.nki dmnlrini d, qarladqlar tinliklri d yaradanAllah`dr. Allah`n gcnn hr eyi hat etdiyini, dmnlrin dmstqil gc sahib olmadn bilirlr. Buna gr d ayd xbrveriln hadislrl rastladqlar zaman hr eyin yaradcs olanRbbimiz tvkkl edirlr. leyhlrind grnn hadislri xeyiryozmalar, hr hadisd Allahà ynlmlri v he vaxt keflrinipozmamaqlar inkar ednlrin qorxmasna sbb olur.

Quranda mmin xsusiyyti olaraq gstriln csartin n oxtclli etdiyi insanlar is, he bhsiz, peymbrlr olmudur. Qu-randa peymbrlrin v tqval mminlrin yaadqlar hadislrdkicsart nmunlrindn bzilri bunlardr:

Peymbrimiz hz. Mhmmd (s..v)Peymbrimiz (s..v) Allah`n Quran vhy etdiyi v gndrdiyi

sonuncu peymbrdir. Sahib olduu gzl xlaq, Allahà v Allah`ndinin olan ball bir ox Quran aysind btn mslmanlara n-mun gstrilmidir. Din dmnlrinin qar xd, tzyiqgstrmy ald Peymbrimiz (s..v) dmnlrindn qorun-maq n dostu il hicrt etmi v yolda bir maaraya snmdr.Maaradak shbtlri, dostuna syldiklri Allahà olan gvnini

MMNLRN CSART44

v bundan qaynaqlanan csartini ox gzl vurulayr:

gr siz ona (Peymbr) kmk etmsniz, Allah ona kmkgstrmi olar. Nec ki, kafirlr onu (Mkkdn) iki nfrdnbiri olaraq xartdqlar, hr ikisi maarada olduu v z dos-tuna: Qm yem, Allah bizimldir! dediyi zaman(gstrmidi). O vaxt Allah ona bir arxaynlq nazil etmi,onu sizin grmdiyiniz sgrlrl mdafi etmi, kafirlrinszn alaltmd. Yalnz Allah`n sz ucadr. Allah yenilmzqvvt, hikmt sahibidir! (Tvb sursi, 40)

Peymbrimiz yanndak dostuna Allah`n onlarla birlikd ol-duunu, buna gr d qmgin olmamasn xatrladaraq mslmanlaranmun olmudur. O dvr inkarlarla qzn mhariblr ba ver-midir. Bu cr tin zamanda Allah`n dini n mbariz aparanham byk csart nmayi etdirmidir. Peymbrimiz (s..v) isbtn mslmanlarn rhbri olaraq n ox tzyiqlr mruz qalmv sahib olduu csartl mminlr nmun olmudur.

Hz. brahimHz. brahim Allah`n Quranda bir ox mvzuda nmun gstrdiyi

peymbrdir. Son drc gcl imana sahib olmas, Allah`a oxbyk tvkklnn olmas v csartl inkarlara qar mbarizaparmas hz. brahimin hmiyytli xsusiyytlrindndir. Allah biraysind hz. brahimin znn bir mmt (Nhl sursi, 120) oldu-undan bhs etmidir. Bu, btn mslmanlara nmundir. Hrmslman hz. brahimi zn nmun gtrrk z-zlynd mmtola bilmli, yni tk qalsa bel, Quran yaayan, hminin insanlarada yaadan iman, csart v qrarlla sahib olmaldr.

Hz. brahimin Allah qorxusundan qaynaqlanan gcl alla


birln csarti bir ox ayd nmun verilmidir. Quranda kenbir qissd brahim Peymbrin btlr sitayi edn inkarlara qargstrdiyi csartdn bel bhs edilir:

Hqiqtn, brahim d onun yolu il gednlrdn idi. O zamano z Rbbinin hzuruna trtmiz bir qlbl glmidi. Hminvaxt o, atasna v tayfasna bel demidi: Siz ny ibadtedirsiniz? Allah` qoyub yalan tanrlarm istyirsiniz?Almlrin Rbbi barsind znniniz ndir? (brahim) ul-duzlara bir nzr sald. V dedi: Mn xstym! Ondan zevirib getdilr. (brahim) xlvtc onlarn tanrlarnn yannagedib dedi: Mgr yemycksiniz? Siz n olub ki, dan-mrsnz? Sonra btlrin stn yyrb sa li il onlaramhkm bir zrb endirdi. (Saffat sursi, 83-93)

Aylrd grdymz kimi, hz. brahim tk olmasna baxmayaraq,btn qvm qar xm v btlrin ilah olmadn, ksin, insan-larn taxtadan yonub hazrlad yalar olduunu ox all kildizah etmidir. nkarlar bu zamana kimi btlr qar xan he kimlrastlamadqlar n ox qzblnmi, onu czalandrmaq istmi-dir:

(Bundan xbr tutan tayfas) yyr-yyr onun yannagldi. (brahim onlara) dedi: Siz znz yonub dzltdiyinizeylrmi ibadt edirsiniz? Halbuki, sizi d, sizin dzltdiklri-nizi d Allah yaratmdr! Onlar dedilr: Bunun (brahim)n bir bina tikin, zn d oda atn! Onlar onun nbel bir hiyl qurmaq istdilr, Biz is onlar ox sfil birvziyyt saldq. (brahim) dedi: Mn Rbbim doru ge-dirm. O, mn doru yolu mtlq gstrckdir! (Saffatsursi, 94-99)

Hz. brahim xalqn qzbin v dmniliyin baxmayaraq,

MMNLRN CSART46

Allah`n varlndan v birliyindn bhs etmy davam etmi,hdsin dn tbli vzifsini byk csartl yerin yetirmidir.Btn varlqlarn, iddtl zn qar xan qvm d daxil olmaqla,btn insanlarn Allah`n nzartind olduunu bilrk Rbbimizgvnmi v gzl xlaq nmayi etdirmidir. Qvmn ndrlribtn bunlardan narahat olmu, onu oda atmaq istmilr. AncaqAllah mcz yaradaraq onu oddan qorumudur. Bu, Allah`n zyolunda qorxmadan mbariz aparan qullarna etdiyi kmk vdininsbutudur.

Hz. brahimin Allah`a olan ball v gstrdiyi csart baqaaylrd d bu cr tsvir edilmidir:

Tayfas onunla (brahiml) mbahisy giridi. (brahim)dedi: Allah mni doru yola sald halda, siz Onun barsindmniml mbahis edirsiniz? Rbbimin istdiyi hr hans birey istisna olmaqla, mn sizin Ona rik qoduunuz btlrdnqorxmuram. Rbbim hr eyi elml ehtiva etmidir. Mgrdnb ibrt almrsnz? Allah`n siz he bir dlil en-dirmdiyi btlri Ona rik qomaqdan qorxmadnz halda,mn niy sizin qoduunuz riklrdn qorxmalyam? grbilirsinizs, bu iki dstdn hans min olmaa daha layiqdir?man gtirib imanlarn zlm qatdrmayanlar min-aman-lqdadrlar. Haqq yola ynlmilr d onlardr! (nam sursi,80-82)

Hz. Musa Hz. Musann hyatna da Quranda geni kild yer verilmidir.

Onun inkar edn zalm qvm qar gstrdiyi csarti v sbri dmslmanlar n ox gzl nmundir. Misirin hakimi firon dinxlaqndan uzaq, tzyiq dolu sistemi il hamn zn tabe etmi,


qddar sullar il hr trf qorxu salmdr. Aylrdn d grd-ymz kimi, firon o dvrd zn itat etmynlr ignc etmi,qollarn v ayaqlarn arpaz kild ksdirmidir.

Allah bu cr mhitd hz. Musan uaq vaxtlarnda sarayna gtiribbydn firon v trafndaklar din xlaqna dvt etmklvziflndirmidir. Gzl xlaqdan uzaq, insanlara etdiyi zlmlrltannan firona qar mbariz aparmaq, bhsiz, gcl iman vcsart tlb edir. Hz. Musa da Allah`n verdiyi iman v qrarllqlafirona xbrdarlq etmi, mslht vermidir. Firon z saraynda b-yyn hz. Musann Allah`a iman edrk onun batil sistemindn zevirmsin ox qzblnmidir. Fironun bu qzbi Quranda bu crxbr verilir:

(Firon) dedi: Biz sni krp uaq ikn yanmza alb b-ytmdikmi? Sn illrc yanmzda qalmadnm? Axrda eldi-yini d eldin. Sn nankorun birisn! (ra sursi, 18-19)

Sonra firon hz. Musan soru-suala tutur. Dnr ki, gr m-bahis zaman qalib gls, artq mvzu balanacaq. Tandqlarntrafna toplayaraq hz. Musan gzdn salmaa alr. Bunun da fay-dasz olduunu grdy zaman onu hbs atmaqla thdid edir. Hz.Musa Allah`n varln qtiyytl, fasilsiz olaraq onlara tbli edir.

Hz. Musa mcz gstrdikd firon vziyytin ciddi olduunubaa dr. Lakin bu df d hz. Musann sehrbazlq etdiyini dnr.Qrurundan hadisnin mhtmliyini gr bilmir. trafndak in-sanlarla birlib hz. Musaya tl qurmaa alr.

Hz. Musa fironun zalm v qddar hkmdar olduunu bildiyinbaxmayaraq, ziflik gstrmdn Allah`n mrini yerin yetirmidir.Btn thlklri nzr alaraq fironun qarsna xm, onu batildinini trk edrk Allah`a iman etmy dvt etmidir. Hz. Musa fi-ronun lm hkm vercyini bildiyi halda, he bir trddd etmdn

MMNLRN CSART48

ona Allah`n mrini tbli etmidir. Fironun etdiyi thdidlr hz. Mu-san yolundan dndrmmidir:

(Firon:) gr mndn baqa tanr qbul etsn, sni mtlqdustaq edcym! dedi. (Musa) dedi: gr sn aq-akarbir ey gtirsm nec? (ra sursi, 29-30)

Firon hz. Musaya qar sehrbazlar toplam, hz. Musa onlarnsehrlrini pu etmidir. Bunu grn sehrbazlar hz. Musaya iman gtir-milr. Bu zaman imann qazandrd csart saysind ignc vlm gz alaraq firondan qorxmadan imanlarn etiraf etmilr.

Hz. Musann iman v csartini nmun gtrn sehrbazlarn burfli hrktlrindn Quranda bu cr bhs edilir:

Onlar scdy qapanb dedilr: Biz iman gtirdik almlrinRbbin - Musann v Harunun Rbbin! Firon dedi: Mnsiz izin vermdn vvl siz ona iman gtirdiniz? Bu, bhsizki, halisini xartmaq mqsdil hrd qurduunuz birhiyldir. (Grdynz ilr gr banza n oyun aacam)bilcksiniz! l-ayanz arpaz ksdirck, sonra is ham-nz armxa kdircym! (Sehrbazlar) bel cavab verdilr:bh yoxdur ki, biz Rbbimizin hzuruna dncyik! Sninbizdn intiqam alman is ancaq Rbbimizin mczlrigln kimi bizim onlara iman gtirmyimiz grdir. EyRbbimiz! Biz sbir ta et v bizi mslman olaraq ldr!(raf sursi, 120-126)

Sehrbazlarn bu hrktlrindn grnr ki, iman edn insan biranda csur, qorxusuz, stn xlaql ola bilr.

Aylrdn birind is hz. Musann artq fironun ordusu trfindnl kediklrini dndklri anda bel, Allah`a olan gvniniitirmmyindn bhs olunur. Qvm qorxaraq onu mbarizd tkqoymu, trk edib getmidir. Ancaq hz. Musa smimi iman etmi bir


nfrin csartinin bel, inkar ednlrin qarsn almaa bs edcyinigstrmidir. Allah hz. Musan firondan qurtararaq inanan qullarnaolan kmk vdini realladrmdr.

ki dst (tayfa) bir-biri il qarlad zaman Musann ca-maat dedi: Artq yaxalandq! (Musa) dedi: Xeyr, Rbbimmnimldir. O, mtlq mn yol gstrckdir! Onda Mu-saya bel vhy etdik: sanla dniz vur! (Musa sasndniz vuran kimi) o, drhal yarld v hr hiss byk birda kimi oldu. O birilrini d ora yaxnladrdq. Musa vonunla birlikd olanlarn hamsn xilas etdik. O birilrini issuya qrq etdik. bhsiz ki, bunda bir ibrt vardr. Lakinonlarn ksriyyti iman gtirmdi. Hqiqtn, snin Rbbinyenilmz qvvt, mrhmt sahibidir! (ra sursi, 61-68)

Hz. SleymanHz. Sleyman da gzl xlaqn yaylmas n csart v qrar-

llqla chd edn peymbrlrdn biridir. Allah ona byk hakimiyytnsib etmi, o da insanlar arasnda gzl xlaqn hakim olmas nvar gc il alm, bu mqsdl, bnzrsiz sullardan istifad et-midir. Bir ox qvm onun bu stn vsflrin, csartin, zm vqrarllna heyran qalmdr. Byk ordulara sahib olan Sba hkm-dar v qvmn imana dvt etmk n ox tsirli sullardan is-tifad edrk onlara xbr yollamdr:

(Sba hkmdar Blqis Sleymann mktubunu alb oxuyan-dan sonra) dedi: Ey yanlar! Mn ox hrmtli bir mktubgndrildi. O mktub Sleymandandr v o Bismillahlabalanr. (Mzmunu beldir:) Mn qar tkbbrgstrmyin v yanma mti olaraq glin! (Blqis) dedi: Eyyanlar! Bu i barsind mn ryinizi bildirin. Mn sizinl

MMNLRN CSART50

mslhtlmmi he bir i grn deyilm! Onlar dedilr:Biz byk bir qvvt v qdrt sahibiyik. Hkm snindir.N mr edcyin zn bax! (Blqis) dedi: Hkmdarlar birlky girdiklri zaman onu xarabazara evirr, xalqnn b-yklrini d zlil edrlr. Onlar mhz bel hrkt edrlr.Mn onlara bir hdiyy gndrcym; grm, elilr n ilqaydacaqlar! (Eliba Blqisin gndrdiyi hdiyy il) S-leymann yanna gldikd o dedi: Siz mn mal-dvltlmiyardm edirsiniz? Allah`n mn verdiyi siz verdiyindn dahayaxdr. Amma siz z hdiyylrinizl sevinirsiniz. Durma,onlarn yanna qayt! And olsun ki, gclri atmayacaq birordu il stlrin gedib onlar z yurdundan zlil v xarvziyytd xardarq! (Nml sursi, 29-37)

Hz. Sleymann bu cr qrarl v csur olmas Allah`n rizasnaxtarmas v dnyvi he ny tamahnn olmamas Sba hkmdarnadrindn tsir etmi v imanna vsil olmudur:

(Blqis) dedi: Ey Rbbim! Mn zm zlm etmidim.Mn artq Sleymanla almlrin Rbbi olan Allah`a tslimoldum! (Nml sursi, 44)

Hz. Nuh Hz. Nuh da sz eitmyn qvmn Allah`n dinini qrarllqla

tbli edn peymbrlrdn biridir. Uzun mddt qvmn doruyola dvt edn hz. Nuh mxtlif sul v taktikalardan istifad et-midir. Ancaq qvm onu anlamadqlar n doru sz qulaq as-maa bel dzmmilr. Btn peymbrlr kimi hz. Nuhu da thdidetmilr. Hz. Nuh btn bunlara baxmayaraq, sbir v qrarllqlaAllah`n varl v birliyindn, axirtdn bhs etmi, lakin qvmndn


iman ednlrin say ox az olmudur. Hz. Nuhun mbarizsi aylrdbu cr xbr verilir:

O dedi: Ey Rbbim! Mn qvmm gec-gndz dvtetdim! Lakin dvtim onlarn qamalarn daha da artrmaq-dan baqa bir ey yaramad. Snin onlar balaman nmn n zaman onlar dvt etdims, onlar barmaqlarn qu-laqlarna txadlar, libaslarna brndlr, israr edib durdularv tkbbr gstrdilr. Sonra mn onlar uca ssl dvtetdim. Daha sonra onlara akar syldim v gizli bildirdim.(Nuh sursi, 5-9)

Hz. Nuh da digr peymbrlr kimi inkarlarn thqir, thdidv hcumlarna mruz qalmdr.

Onlar: Sn n rzil adamlar tabe olmukn, biz snimanm gtircyik? dedilr. (ra sursi, 111)

Onlar dedilr: Ey Nuh! gr l kmsn, mtlq daqalaqedilcksn! (ra sursi, 116)

Lakin ziflik gstrmdn, csart v qrarllqla Allah`n mriniqvmn tbli etmidir. Bel ki, qvmnn iind qald mddtrzind bu gzl v stn xlaq zrind ks etdirmidir.

Hz. Nuhda grdymz xlaq qnayann qnamasndan qorxma-yan, ksin, yalnzca Allah`n rizasn itirmkdn qorxan v Ona tamtslimiyytl gvnn mmin xlaqdr. Nuh Peymbr bu gzlxlaq il zndn sonra yaayan btn mslmanlara nmun ol-mudur.

Hz. Nuh, qvmnn istehzalarn, aznlqlarn gz alaraq sadcRbbimizin mrlrini yerin yetirmi v Allah`n kmk etmk bardvdin qti kild iman etmidir:

Nzartimiz altnda v vhyimiz zr gmini dzlt, zlm

MMNLRN CSART52

ednlr barsind mn mracit etm. nki onlar suda bo-ulacaqlar! (Nuh) gmini dzldir, mmtinin yan-rafis yanndan tb-kedikc onu msxry qoyurdular. (Nuh)onlara deyirdi: gr siz bizi msxry qoyursunuzsa, bizd sizi siz bizi msxry qoyduunuz kimi msxry qoya-caq. Onda rsvayedici zabn kim glcyini v kimin bdizaba dar olacan bilcksiniz! (Hud sursi, 37-39)

Allah uzun mcadildn sonra hz. Nuhun inkar edn qvmnczalandrm, ona la edn, ziyyt vern v thdid ednlri sudabomudur. Hz. Nuh v onunla birlikd olan mminlri is qurtar-mdr. Allah hz. Nuh qisssi vasitsil z yolunda csart v qrar-llqla mcadil ednlrin etdiklrini qarlqsz qoymayacan, sbiretdiklri n dnya v axirtd mkafatlandracan, onlara ziyytedib mane olmaq istynlrdn d mtlq intiqam alacan xbrvermidir.

Hz. MrymHz. Mrym Quranda iffti, sbri, smimiyyti, imanda qrarll

v qnayann qnamasndan qorxmamas il tannan mmindir. Allahhz. Mrymi semi v mczvi kild trbiy etmidir. Hz.Mrym Allah`a olan yaxnl v xlaq il btn qadnlardan stnedilmidir:

Bel olduqda, Rbbi (Mrymi) yax qbul etdi, onu gzlbir fidan kimi bytd v Zkriyyaya taprd. Zkriyyahr df (Mrymin) ibadt etdiyi mehraba girdikd, onunyannda bir ruzi olduunu grrdi. (Zkriyya:) Ya Mrym,bunlar snin n haradandr? - dedikd, o: Allahtrfindndir! - dey cavab verrdi. Hqiqtn, Allah istdiyixs hdsiz ruzi verr! (Ali-mran sursi, 37)


Allah`n yaratd bir mcz il hz. saya hamil qalan hz.Mrym Allah`n mrlrin laqeydlik gstrmdn, mr ediln hreyi tam kild yerin yetirmidir.

Hz. Mrym Allah`a son drc bal v ifftin dkn, mbarkinsan idi. Allah hr zaman ilrind ona kmk etmi v hr iini xe-yirl nticlndirmidir. Hz. Mrym hr iin Allah`n iradsind ol-duunu he unutmam v zn qvmnn atd sassz bhtan-lardan yen d Allah`n tmiz xaracan bilmidir.

Bel ki, Allah da bu ii hz. Mrym n asanladrm v onaskut orucu tutmasn vhy etmidir. Allah hz. Mrym qvmonunla danmaq istdikd susmasn v onu gnahlandranlara hz.san gstrmsini bildirmidir. Bellikl, hz. Mrym Allah`nkmyi il sxc shbtlrdn uzaq tutulmudur. Allah bu kildhz. Mrym kmk etmi v hz. sa vasitsil qvmn aqlamagtirmidir.

Allah`n yaratd bu mcz il qvmnn hz. Mrym qarqurduu tl d pozulmudur. Bu hadis Quranda bu cr xbr veri-lir:

(Mrym) dedi: Mnim nec olum ola bilr ki, mn in-diydk bir insan li bel toxunmamdr. Mn zinakar da de-yilm! (Mrym sursi, 20)

(Mrym) ua gtrb z adamlarnn yanna gldi. Onlardedilr: Ey Mrym! Sn ox caib bir eyl gldin! Ey Ha-runun bacs! Atan pis kii, anan da zinakar deyildi! (Mrymonun z il dann, dey) ona (uaa) iar etdi. Onlar: Be-ikd olan uaqla nec danacaq? dedilr. (sa) dedi: Mn,hqiqtn, Allah`n quluyam. O, mn kitab verdi, zm dpeymbr etdi. (Mrym sursi, 27-30)

Mxtlif bhtanlara mruz qald halda, vq v qrarllnqoruyan hz. Mrym csarti v zmi il btn mminlr nmun

MMNLRN CSART54

olmudur. Allah`n Quranda btn mminlr nmun gstrdiyistn mqama ykslmidir:

Allah iman gtirnlr is fironun zvcsini misal kdi. Ozaman o: Ey Rbbim! Mnim n z drgahnda cnntd bir ev tik. Mni firondan v onun mlindn qurtar.Mni zalm qvmdn xilas et! demidi. Hminin namu-sunu mhkm qoruyub saxlam mrann qz Mrymi dmisal kdi. Biz ona z ruhumuzdan frdk. MrymRbbinin szlrini, kitablarn tsdiq etdi v (Allah`a) itatednlrdn oldu. (Thrim sursi, 11-12)

Hz. Lut, hz. eyb, hz. HudLut, eyb v Hud peymbrin d qvm aznlq etmi, gzl

xlaqdan tamamil uzaqlamlar. Lut qvmn digr qvmlrdnfrqlndirn xsusiyyt onlarn cinsi aznlq gstrmlri idi. Qv-mn xlaql olmaa dvt edn hz. Lutun szlrini dinlmynqvm hz. Lutdan v onun tlqinlrindn azad olman yolunu onuqvmndn uzaqladrmaqda grmlr. Ancaq azn qvm yaxn-laan thlkdn xbrdar olmamdr. Allah hz. Luta mlklrgndrrk qvmn sonunun yaxnladn mjdlmidir:

Lutu da (peymbr gndrdik). Bir zaman o, z tayfasnademidi: Sizdn vvl br hlindn he ksin etmdiyi hya-szl sizmi edcksiniz? Siz qadnlar atb hvtl kiilrinstn glirsiniz. Siz, dorudan da, hddi am bir tayfas-nz! (Lut) tayfasnn cavab: Onlar mmlktinizdn xa-rn, nki onlar tmiz adamlardr! demkdn baqa birey olmamd. (raf sursi, 80-82)

(Mlklr) dedilr: Ey Lut! Biz snin Rbbinin elilriyik.


Onlar sla sn toxuna bilmzlr. Gecnin bir vaxtnda ailnlbirlikd x get. He ks dnb geri baxmasn. Tkc vrtinistisnadr. Onlara toxunacaq zab vrtin d toxunacaqdr.Onlarn (lm) vaxt shrdir. Shr yaxn deyilmi? (Hudsursi, 81)

Aylrdn d grdymz kimi, hz. Lut Allah`a gvnrk qv-mn xbrdar etmi v bunun qarlnda srgnl thdid edilmidir.Lakin bu, hz. Lutu qorxutmam v Allah`n kmyinin yaxn oldu-unu bilmidir.

Hz. eyb qvmnn qabaqcllar da qeyri-qanuni ilr grr,zorbalq edirdilr. Onlar hz. eyb tl qurur, ona v yanndaklaratzyiq edrk hr cr daltsizliyi edirdilr.

Qvm eyb peymbrin trafndak yaxnlarndan qorxduun ox pis sullardan istifad ed bilmirdi. Hz. eyb is haqqdini tbli etmkd v yaamaqda laqeydlik gstrmmi, nmunvikild mcadil aparmdr. Hr zaman yaxnlarna deyil, Allah`agvndiyini, qorxacaqlarsa, Allah`dan qorxmal olduqlarn vuru-lamdr.

Qvm iman etdiyi n hz. eybi yurdundan qovmaq v da-qalaq edrk ldrmk istmidir. Bunun nticsind d balarnabyk flaktlr glmidir. Quranda eyb peymbrin qvmnqar qrarl v csartli mnasibti nmun gstrilir:

Onlar dedilr: Ey eyb! Dediklrinin oxunu baa dmrv sni aramzda zif grrk. gr irtin olmasayd, snidaqalaq edrdik. Yoxsa sn bizim n ziz bir adam de-yilsn!

(eyb) dedi: Ey qvmm! Mgr mnim irtim sizAllah`dan da zizdir ki, Onu unudub saymrsnz? Hqiqtn,Rbbim n etdiklrinizi bilndir! Ey qvmm! linizdn

MMNLRN CSART56

glni edin. Mn d etdiyimi edcym. Rsvayedici zabnkim glcyini v kimin yalan olduunu bilcksiniz.Gzlyin. Dorusu, mn d sizinl birlikd gzlyirm! (Hudsursi, 91-93)

Hz. ueybin qvmn etdiyi tblidn v onlara qar apardmcadildn bir ox ayd bhs edilir:

Mdyn tayfasna da qardalar eybi gndrdik. (eyb)onlara bel dedi: Ey camaatm! Allahà ibadt edin. SizinOndan baqa he bir tanrnz yoxdur. Artq siz Rbbinizdnakar bir dlil gldi. ld v trzid dz olun. Adamlarnmallarnn dyrini azaltmayn. Yer z dzlndn sonraorada fitn-fsad trtmyin. gr siz mminsinizs, bu, sizinn xeyirlidir! Hr yolun banda ylib Allahà imangtirnlri qorxudaraq Onun yolundan dndrmyin, onu(Allah yolunu) ymk istmyin. Xatrlayn ki, bir zaman sizox az idiniz, amma (Allah) sizi oxaltd. Bir grn, fitn-fsad trdnlrin axr nec oldu! gr sizin bir qisminizmniml gndriln (dini hkmlr) inanm, bir qisminiz isinanmamsa, Allah aramzda z hkmn verincy qdrsbir edin. Ax O, hkm vernlrin n yaxsdr! (eyb)tayfasnn (iman gtirmyi) zlrin sdrmayan tkbbrlyanlar: Ey eyb! Ya sni v sninl birlikd imangtirnlri mmlktimizdn mtlq qovacaq, ya da sizbizim dinimiz dncksiniz! dedilr. (eyb) bel cavabverdi: (Dininiz) nifrt etdiyim halda, belmi (bizi bu imcbur edcksiniz)? Allah bizi sizin dininizdn xilas etdikdnsonra biz sizin dininiz dnsk, Allahà qar yalan uydurmuolarq. Rbbimiz Allah istms, biz sla sizin dininiz dnbilmrik. Rbbimiz elm il hr eyi ehtiva etmidir. Biz yalnz


Allah`a tvkkl etmiik. Ey Rbbimiz! Biziml tayfamz ara-snda daltl hkm et. Ax Sn hkm vernlrin n yaxs-san! (raf sursi, 85-89)

Btn elilr kimi hz. Hud da qvmn doru yola dvt edib,xbrdar etdiyi zaman hcum v thdidlr mruz qalmdr. Camaatonu dli adlandrm, szlri il zrr vermk istmidir. Ancaq hz.Hud qvmnn zn v trafndaklarna etdiyi tzyiqlri csartlqarlamdr. Hz. Hudun szlri Quranda bu cr xbr verilir:

(Hud) tayfasnn kafir balar ona: Biz sni sfehlik iindgrr v yalanlardan hesab edirik! dey cavab verdilr.(Hud) dedi: Ey camaatm! Mn he d sfeh deyilm, lakinmn almlrin Rbbi trfindn gndrilmi birpeymbrm! (raf sursi, 66-67)

(Hud) onlara bel dedi: Artq Rbbinizdn siz bir zab vqzb glmsi vacib oldu. Sizin v atalarnzn verdiyi adlarbarsind mniml mbahismi edirsiniz? Halbuki, Allahonlar bard he bir dlil endirmmidir. Gzlyin! Dorusu,mn d sizinl birlikd gzlynlrdnm! (raf sursi, 71)

MMNLRN CSART58

Ntic

nsan bu dnyada ox qsa mddt yaayr. sl yaayaca yersonsuz axirt hyatdr. Sonsuz hyatda cnnt layiq qul olmaq nbu dnyada Allah`n rizasn qazanmaldr. Allah is insanlardanzn qulluq etmlrini v mr etdiyi gzl xlaq yaamalarnistyir.

Allah`n tvsiy etdiyi gzl xlaq xsusiyytlrindn biri dAllah yolundak fikri mcadild mminlrin gstrdiklri csartdir.Allah`n mr etdiyi gzl xlaqn yaanmasnda v yaadlmasndabyk csart gstrn peymbrlr v traflarndak mminlrzlrindn sonra gln mslmanlara ox gzl nmundirlr. Bugn yaayan mslmanlar Quranda peymbrlrin mcadillri illaqdar olan qisslrdn nmun gtrmlidirlr.

Qurana uyun csart insan bir ox maddi-mnvi qazanclatmin edir. vvla, insan qrarllqla Allah rizasna uyun hrktetdikd vicdan ox rahat olur. Vicdan rahat olduu n d firavanyaayr.

Allah`n mr etdiyi gzl xlaq insanlara tbli etmkd csurolan mminlr inkarlarn tllrin, tzyiq v bhtanlarna fikirvermirlr. Allah`n mrini yerin yetirck ox gcl imana sahibolurlar.

xsiyytlri il btn insanlara nmundirlr. man etmynlrbel, mminlrin bu vqndn, hycanndan, csartindn tsirlnir,onlara qar qsqanclqla brabr paxllq edirlr. Qsas, mmininqrarllq v csarti yer zndki btn insanlara nmundir.


Csart insann Allah`n rizasn qazanmasna v Quran xlaqnyaymasna daha gcl tsir edir. Mmin inkarlarn qar glmsinbaxmayaraq, tbli edrk daha da vqlnir v byk hycanlaQuran xlaqn yaymaa davam edir.

nkarlarn tzyiqlrin baxmayaraq, gzl xlaq yaymaq hrmslmann vzifsidir. ks halda, Allah`n Siz n olub ki, Allahyolunda: Ey Rbbimiz, bizi halisi zalm olan bu hrdnknara xart, biz z trfindn mhafizi gndr, yardmyolla! dey dua edn aciz kiilr, qadnlar v uaqlar urundavurumursunuz? (Nisa sursi, 75) aysind ken mrini yerinyetirmmi olacaqlar. Halbuki, vicdan sahibi hr insan hm zn,hm d baqalarna kifayt edck qdr imana v mnvi gc sa-hibdir. Haqsz yer ldrln, tzyiq ediln, zlm grn, dnya vaxirtd zaba dar olan insanlarn yaad dnyada z mnftlri-nin arxasnca qamaq he bir mmin yaramaz.

Bu vziyytd vicdan sahibi hr mslman csartini artrmal,csartini azaldan n varsa tsbit etmli, Allah qorxusu v imanlamhkmlnmlidir. nki bu dnya hyat axirt hyat il mqa-yisd ox czi bir eydir. (Rd sursi, 26)

Bir gz qrpm qdr olan dnyada csur davranmamaq, Allah`nmrlrin qar qrarl olmamaq, bhsiz, axirtd byk peman-la sbb olacaq.

Bundan baqa, unutmamaq lazmdr ki, Quran xlaqn yaamaqn tlb olunan csartl laqdar gzl nmunlr var. anl trkmillti tarix boyu dnyaya nmun olacaq kild yaam rflitarix sahibdir. Qtiyyt v gcl xarakterlri il drd qity daltaparm, getdiklri hr yerd sevincl qarlanm bir dvltin vladolmaq byk qrurdur. Milltimiz kemid olduu kimi, bu gn dQuran xlaqn yaamaq v yaatmaqda csart gstrir. nki millti-mizin hr frdi bir gz qrpm qdr olan dnyada csur davranma-salar, axirtd byk pemanlq keircyini bilir.

Allah`dan qorxan iman sahibi trk milltinin frdlri n bu crpemanl qbul etmk mmkn deyil.

MMNLRN CSART60

LAV BLMTKAML YALANI

Darvinizm, yni tkaml nzriyysi yaradl hqiqtini inkaretmk mqsdil irli srlm, ancaq uursuzluqla nticlnmielmdn knar cfngiyatdan baqa bir ey deyil. Canllarn canszmaddlrdn tsadfn ml gldiyini iddia edn bu nzriyy kai-natda v canllarda ox mczvi nizam olduunun elm trfindnsbut edilmsi il v tkaml prosesinin sla ba vermdiyinigstrn 350 milyona yaxn fosilin taplmas il squt etmidir.Bellikl, Allahn btn kainat v canllar yaratd elm trfindnd sbut edilmidir. Bu gn tkaml nzriyysini dirltmk ndnya sviyysind aparlan tbliat sadc elmi hqiqtlrin thrifolunmasna, trfli rhin, elm ad altnda sylniln yalan v sax-takarlqlara saslanr.

Ancaq bu tbliat hqiqti gizltmir. Tkaml nzriyysinin elmtarixind n byk xta olmas son 20-30 il rzind elm dnyasndagetdikc daha ucadan dil gtirilir. Xsusil 1980-ci illrdn sonraaparlan tdqiqatlar darvinist iddialarn tamamil shv olduunu zxarm v bu hqiqt bir ox elm adam trfindn dil gtirilmidir.AB-da biologiya, biokimya, paleontologiya kimi frqli sahlrlmul olan bir ox elm adam darvinizmin sasszln grr, can-llarn mnyini artq yaradlla aqlayrlar.

Tkaml nzriyysinin squtundan v yaradl dlillrindn


digr bir ox srimizd btn elmi tfrratlar il bhs etmiik vetmy davam edirik. Ancaq hmiyyti baxmndan mvzudan bu-rada da bhs etmkd fayda var.

Darvini mhv edn tinliklrTkaml nzriyysi tarixi qdim yunanlara gedib xan bir tlim

olmasna baxmayaraq, XIX srd hrtrfli kild irli srld.Nzriyyni elm dnyasnn gndmin gtirn n mhm irlilyiarlz Darvinin 1859-cu ild nr ediln Nvlrin mnyi adlkitab idi. Darvin bu kitabda dnyadak mxtlif canl nvlriniAllahn ayr-ayr yaratdna qar xrd. Darvinin fikrinc, btnnvlr ortaq cdaddan trmi v zaman rzind kiik dyiikliklrlmxtliflmidilr.

Darvinin nzriyysi he bir konkret elmi tapntya saslanmrd;znn d qbul etdiyi kimi, sadc bir mntiq yeritm idi. HttaDarvin kitabndak Nzriyynin qarsnda duran tinliklr balqluzun blmd etiraf etdiyi kimi, nzriyy bir ox mhm sualacavab ver bilmirdi.

Darvin nzriyysinin qarsndak tinliklr inkiaf edn elminstn glcyin, yeni elmi kflrin nzriyysini gclndircyinmid edirdi. Bunu kitabnda tez-tez bildirirdi. Ancaq inkiaf ednelm Darvinin midlrinin tam ksin, nzriyynin sas iddialarnbir-bir sassz qoydu.

Darvinizmin elm qarsndak mlubiyytini sas balq altndathlil etmk olar:

1) Nzriyy hyatn yer znd ilk df nec ortaya xdnsla aqlaya bilmir.

2) Nzriyynin irli srdy tkaml mexanizmlrinin, slind,tkaml xarakterin malik olduunu gstrn he bir elmi tapntyoxdur.

MMNLRN CSART62

3)Fosillr tkaml nzriyysinin iddialarnn tam ksini gstrir.Bu blmd bu sas bal sasl thlil edcyik.

Keilmz ilk pill: hyatn mnyiTkaml nzriyysi btn canl nvlrinin bundan txminn 3.8

milyard il vvl dnyada fantastik kild tsadfn meydana glnbirc canl hceyrdn trdiklrini iddia edir. Birc hceyrnin mil-yonlarla kompleks canl nvn nec ml gtirmsi v grhqiqtn bu cr tkaml ba vermis, n n izlrinin fosillrdtaplmad nzriyynin aqlaya bilmdiyi suallardandr. Ancaqbtn bunlardan vvl iddia ediln tkaml prosesinin ilk pillsizrind dayanmaq lazmdr. Hmin ilk hceyr nec ortaya xm-dr?

Tkaml nzriyysi cahillikl yaradl inkar etdiyin gr,hmin ilk hceyrnin he bir plan v nizam olmadan tbit qanunlarrivsind tsadfn meydana gldiyini iddia edir. Yni bunzriyyy sasn, cansz madd kortbii tsadflr nticsind or-taya canl hceyr xarmaldr. Ancaq bu, mlum olan n tml bio-logiya qanunlarna zidd iddiadr.

Hyat hyatdan glirDarvin kitabnda hyatn mnyindn he bhs etmmidi. nki

onun dvrndki ibtidai elm anlay canllarn ox sad quruluamalik olduqlarn frz edirdi. Orta srlrdn bri spontane generationadl nzriyyy sasn, cansz maddlrin tsadfn birlrk canlvarlq ml gtirmsin inanrdlar. Bu dvrd hratlarn yemkartqlarndan, sianlarn da budadan ml glmsi geni yaylmdnc idi. Bunu sbut etmk n qrib tcrblr aparlmd.irkli sginin stn bir az buda qoyulmu v bir mddt sonrabu qarqdan sianlarn ml glmsini gzlmidilr.


tin qurdlanmas da hyatn cansz maddlrdn trdiyin dlilhesab edilirdi. Lakin daha sonra mlum olacaqd ki, tin stndkiqurdlar z-zlrindn ml glmirlr, milklrin gtirib qoyduugzl grlmyn srflrdn xrdlar. Darvin Nvlrin mnyiadl kitabn yazd dvrd is bakteriyalarn cansz madddn mlglmsi inanc elm dnyasnda geni kild qbul edilirdi.

Lakin Darvinin kitabnn nr edilmsindn be il sonra mhurfransz bioloq Lui Paster tkaml sas vern bu inanc qti kildtkzib etdi. Paster apard uzun elmi faliyyt v tcrblrd gldiyinticni bel rh etmidi:

Cansz maddlrin hyat ml gtirmsi iddias artq qtikild tarix gmlmdr. (Sidney Fox, Klaus Dose, Mo-lecular Evolution and The Origin of Life, New York: MarcelDekker, 1977, sh. 2)Tkaml nzriyysinin trfdarlar Pasterin kflrin uzun

mddt qar xdlar. Ancaq inkiaf edn elm canl hceyrsininmrkkb quruluunu z xardqca hyatn z-zn ml glmsiiddiasnn sasszl daha da aq kil ald.

XX srdki nticsiz sylrXX srd hyatn mnyi mvzusunu tdqiq edn ilk tkaml

mhur rus bioloq Aleksandr Oparin oldu. Oparin 1930-cu illrdirli srdy bzi tezislrl canl hceyrsinin tsadfn meydanagl bilcyini sbut etmy ald. Ancaq bu faliyytlr uursuz-luqla nticlnck v Oparin bu etiraf etmli olacaqd:

Tssf ki, hceyrnin mnyi tkaml nzriyysinin ta-mamil hat edn n qaranlq nqtdn ibartdir. (AlexanderI. Oparin, Origin of Life, (1936) New York, Dover Publicati-ons, 1953 (Reprint), sh. 196)Oparinin yolunu davam etdirn tkamllr hyatn mnyi

MMNLRN CSART64

problemini hll etmk n tcrblr aparmaa aldlar. Butcrblrin n mhuru amerikal kimya Stenli Miller trfindn1953-c ild aparld. Miller ibtidai atmosferd mvcud olduunuiddia etdiyi qazlar bir tcrbd birldirdi v bu qara enerjiverrk zlallar tkil edn bir ne zvi molekul (amin turusu)sintezldi.

O illrd tkamll bal mhm mrhl kimi tandlan butcrbnin sassz olduu v tcrbd ttbiq ediln atmosferin yerrtlrindn ox frqli olduu sonrak illrd z xacaqd. (NewEvidence on Evolution of Early Atmosphere and Life, Bulletin ofthe American Meteorological Society, c. 63, Kasm 1982, sh. 1328-1330)

Uzun skutdan sonra Millerin z d ttbiq etdiyi atmosfer m-hitinin hqiqi olmadn etiraf etdi. (Stanley Miller, Molecular Evo-lution of Life: Current Status of the Prebiotic Synthesis of Small Mo-lecules, 1986, sh. 7)

Hyatn mnyi problemini aqlamaq n XX sr boyugstriln btn tkaml sylr uursuzluqla nticlndi. San Di-yeqo Skrips nstitutundan mhur geokimya Cefri Bada tkamlEarth jurnalnda 1998-ci ild drc ediln bir mqald bu hqiqtibel qbul edir:

Bu gn XX sri arxada qoyarkn hl d XX srin balan-cndak n byk hll edilmmi probleml qar-qaryayq:hyat yer znd nec balayb. (Jeffrey Bada, Earth, ubat1998, sh. 40)

Hyatn kompleks quruluuTkamllrin hyatn mnyi il bal bu qdr xlmaz

vziyyt dmsinin balca sbbi n sad hesab etdiklri canllarnbu qdr mrkkb qurulua malik olmasdr. Canl hceyrsi insann


hazrlad btn texnoloji mhsullardan daha mrkkbdir. Bel ki,bu gn dnyann n qabaqcl laboratoriyalarnda bel cansz maddlrbirldirilrk ninki canl hceyr, htta hceyry aid birc zlalda hasil etmk mmkn deyil.

Bir hceyrnin meydana glmsi n lazml rtlr sla tsa-dflrl aqlanmayacaq qdr oxdur. Lakin bunu aqlamaa heehtiyac yoxdur. Tkamllr hl hceyr sviyysin atmadanxlmaz vziyyt drlr. nki hceyrnin sasn tkil ednzlallarn tsadfn sintezlnm ehtimal riyazi chtdn sfrdr.

Bunun n sas sbbi budur ki, bir zlaln ml glmsi nbaqa zlallar da olmaldr. Bu sbb bir zlaln tsadfn mlglmehtimaln tamamil aradan qaldrr. Ona gr, tkc bu fakt tka-mllrin tsadf iddiasn tkzib etmk n kifaytdir. Mvzununhmiyytini qsaca aqlayaq:- Fermentlr olmasa, zlal sintezln bilmz, fermentlr d z-

laldr.- Birc zlaln sintezlnmsi n 100- yaxn hazr zlal ol-

maldr. Ona gr, zlallarn olmas n zlallar lazmdr.- Zlallar sintezlyn fermentlri DNT hazrlayr. DNT olmasa,

zlal sintezln bilmz. Ona gr, zlallarn ml glmsin DNT d lazmdr.

- Zlal sintezlm prosesind hceyrdki btn orqanoidlrinmhm funksiyalar var. Yni zlallarn ml glmsi ntam funksional hceyr btn orqanoidlri il birlikd mv-cud olmaldr.Hceyrnin nvsind yerln, genetik mlumat dayan DNT

molekulu is informasiya bankdr. nsan DNT-sindki inform

möminlərin cəsarəti

Documents