mÜzÝÐe gÝrÝÞ ders kÝtabi 9....

YAZARLARNaci MADANOÐLUUður Yalçýn DERÝN

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LÝSELERÝ

MÜZÝÐE GÝRÝÞ DERS KÝTABI

9. SINIF

DEVLET KÝTAPLARI

BASKI ……………………………., 2014

BEŞİNCİ

MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI................................................................................................: 4766 DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ ....................................................................................................................: 1382

1 ....Y.0002.3930

Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin soru ve þekillerikýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz.

EditörÇetin TUNCER

Dil UzmanýMediha ACAR

Program Geliþtirme UzmanýMuharrem Hilmi AKBULUT

Rehberlik UzmanýMeral PARLAR

Ölçme ve Deðerlendirme UzmanýÝsmail GÜNDAY

Görsel Tasarým UzmanıFüruzan ÞÝMÞEK

ISBN 978-975-11-3316-8

Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.07.2009 gün ve 103 sayýlý kararýile ders kitabý olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlü ünün 28.03.2014 gün ve sayýlý

ile defa 0 adet basýlmýþtýr.yazýsý

50

4

1310094 3.beþ nc ii

ð

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın

vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil

işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,

damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

1. ÜNÝTE: ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11. ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

Okuma Metni (Üç Arkadaþ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

Okuma Metni (Bir Sergiden Tablolar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

2. MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Okuma Metni (Müzik ve Ýnsan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

3. ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

2. ÜNÝTE: SES VE SESÝN TEMEL ÖZELÝKLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131. SES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Okuma Metni (Ses Nedir?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

2. ÝNSAN SESÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

Okuma Metni (Ýnsan ve Ses) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

Okuma Metni (Leyla Gencer) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19


3. ÜNÝTE: SES MÜZÝÐÝ-VOKAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211. ÝNSAN SESLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

2. SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25


4. ÜNÝTE: ÇALGI MÜZÝÐÝ-ENSTRÜMANTAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281. ÇALGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

Okuma Metni (Ýnsan ve Çalgý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

2. ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37


5. ÜNÝTE: MÜZÝÐÝN TEMEL UNSURLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .411. RÝTÝM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

2. MELODÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

3. ARMONÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49


6. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . .521. ARALIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53

2. SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

3. TÜRK MÜZÝÐÝNDE SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57


7. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN SES SÝSTEMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .611. TAMPERE SÝSTEM (TONAL MÜZÝK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

2. TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64

3. PENTATONÝK MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66

4. MODAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

Okuma Metni (Modlar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

5. ATONAL MÜZÝK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

Okuma Metni (On Ýki Ses Müziði) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72

8. ÜNÝTE: MÜZÝKTE KULLANILAN HIZ, NÜANS VE ANLATIM TERÝMLERÝ . . . . . .731. HIZ TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

2. NÜANS TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

3. ANLATIM TERÝMLERÝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

Okuma Metni (Müzikal Ýfade) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82


9. ÜNÝTE: MÜZÝK VE TOPLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .851. MÜZÝK VE TOPLUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86

Okuma Metni (Doðanýn Sesi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87


1. EK: ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92

2. EK: GRUP DEÐERLENDÝRME FORMU (ÖRNEK 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

3. EK: GRUP DEÐERLENDÝRME FORMU (ÖRNEK 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

4. EK: GRUP ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95

5. EK: ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

6. EK: AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97

7. EK: PERFORMANS ÖDEVÝ ÖRNEK FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

a: Performans Ödevi Dereceli Puanlama Anahtarý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99

b: Performans Ödevi Öz Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100

8. EK: PROJE ÇALIÞMASI ÖRNEK FORMU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

a: Proje Deðerlendirme Ölçeði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

b: Proje Öz Deðerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103

SÖZLÜK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107

Bu bölüm iþlenecek konu adlarýný gösterir.

Bu bölüm yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýy-la ön bilgilerin harekete geçirilmesini, konuyusezdirmeyi amaçlayan soru ve etkinliklerikapsar.

Öðrencilerin Sınıfiçi etkinliklerde Kullanılacakaraştırma ve materyallerin okul dışındansağlanmasını açıklayan bölümdür.

Dersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði,konuya yönelik öðrenilenlerin uygulandýðýbölümdür.

Konuya iliþkin küçük bilgilerin verildiðibölümdür.

Öðrencilerin sýnýf içinde konuya yönelik etkinkatýlýmýnýn saðlandýðý bölümdür.

Konuya veya etkinliðe yönelik okumametinlerini belirtir.

Açýklama:Ürün Dosyasý: Öðrencilerin etkinlik ve yapmýþ olduðu arþtýrmalardan seçerek sakladýðý ürünlerin yerleþtirildiði dosyadýr. Ayrýca öðret-menin süreç deðerlendirmesinde kullanacaðý bir materyaldir.

Öðrencilerin ünite ile ilgili öðrendiklerini çok-tan seçmeli, boþluk doldurmalý, doðru yanlýþve açýk uçlu sorularla deðerlendirilmelerineyönelik bölümdür.

Önceden hazýrlýk yapýlarak sýnýf içinde, derseetkin katýlýmý saðlamayý belirten bölüm.

1. EK: Öz Deðerlendirme Formu: Her konu sonunda öðrencinin kendisini deðerlendirmesi için konulmuþtur.

2. EK: Grup Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde her grubun öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur.

3. EK: Grup Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde gruptaki her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için

konulmuþtur.

4. EK: Grup Öz Deðerlendirme Formu: Grupça yapýlan etkinliklerde grubun kendi kendini deðerlendirmesi için konulmuþtur.

5. EK: Öðrenci Gözlem Formu: Yapýlan etkinliklerde her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur.

6. EK: Akran Deðerlendirme Formu: Ýlgili bölümlerde öðrencinin arkadaþlarýný deðerlendirmesi için konulmuþtur.

7. EK: Performans Ödevi Örnek Formu: Sadece bir ünite ile ilgili örnek verilmiþtir. Örnek performans ödevlerini ve bu ödevlerin yapýl-

masý ile ilgili iþlem basamaklarýný (ek-7), performansa yönelik puanlama (ek-7a) ve öz deðerlendirme (ek-7b) formlarýný kapsar.

Diðer üniteler için ayrýca geliþtirilecektir.

8. EK: Proje Çalýþmasý Örnek Formu: Dersle ilgili yapýlacak örnek proje konularýný, proje iþlem basamaklarýný (ek-8), projeye yönelik

puanlama (ek-8a) ve öz deðerlendirme formlarýný kapsar (ek-8b).

Konuya yönelik sorularý kapsar.

1

1. ÜNÝTE

1. ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ

2. MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ

3. ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ

ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK

TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME UYGULAMA

1. Ýnsanýn doðadaki yeri ile ilgili olarak neler söyleyebilirsiniz?

2. Sanat ile ilgili düþüncelerinizi söyleyiniz.

3. Ýnsan ve sanat arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu düþünüyorsunuz?

4. Sanat dallarýnýn birbirleriyle olan iliþkisi hakkýnda neler söylenebilir?

HAZIRLIK ÇALIÞMALARI

2

ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ ÝNSAN, SANAT VE MÜZÝK ÝLÝÞKÝSÝ

Araþtýralým

l Televizyonda izlediðiniz bir reklam filmini, buz pateni ile ilgili bir gösteriyi ya da bir sinema filmini CD’yekaydederek sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).

l Mussorgsky’nin “Bir Sergiden Tablolar” adlý eserinin müzik kaydýný sýnýfa getiriniz (4. etkinlik içindir.).

l Farklý müzik türlerinden örnekler bularak sýnýfa getiriniz (5. etkinlik içindir.).

l Resim bölümündeki heykel atölyesinde bulunan heykel örneklerini inceleyiniz. Ünlü heykeltýraþlarýneserlerinin fotoðraflarýný sýnýfa getiriniz (6. etkinlik içindir.).

“...Hayatta müzik gerekli deðildir. Çünkü hayatýn kendisi müziktir. Müzik ile ilgisi olmayan varlýklar insan deðildir.

Eðer söz konusu olan hayat, insan hayatý ise müzik mutlaka vardýr. Müziksiz hayat zaten mevcut olamaz.

Müzik hayatýn neþesi, ruhu, sevinci ve her þeyidir.”M. Kemal ATATÜRK

l Ýnsan ve diðer canlýlar arasýndaki temel farklýlýklarý tartýþýnýz. Bu farklardan yola çýkarak insanýtanýmlayýnýz.

1. Etkinlik

11

Bilgi Notu

3

l Sýnýfa getirdiðiniz VCD’yi önce sessiz daha sonra sesli olarak izleyiniz.l Bu iki izlenimle ilgili düþüncelerinizi söyleyiniz.l Sinema sanatýnýn geliþmesinde müziðin rolü hakkýnda neler söyleyebilirsiniz.l Edindiðiniz bilgiler ýþýðýnda müziðin tanýmýný yapýnýz.

2. Etkinlik

l Aþaðýda verilen sanatýn sýnýflandýrýlmasý ile ilgili þemaya göre opera sanatýnýn yeri ile ilgili nelersöyleyebilirsiniz?

l Algýsal sanatlarýn alt bölümü olan iþitsel sanat hangisidir? Verilen noktalý yere yazýnýz.

3. Etkinlik

Algýsal sanatlar iþitsel, görsel ve iþitsel-görsel olarak bölümlere ayrýlýr. Yalnýzca iþitselolan sanat türü, müziktir. Bu sanat türü, daha alt türlere bölünmez.

ALGISAL SANATLAR

Sözel

Sahne Görüntü Sahne Görüntü

Ýþitsel Ýþitsel-Görsel

ÜçBoyutlu

HacimSanatý

MekânSanatý

ÝkiBoyutlu

Yazýlý

MasalFablDestanRadyo Oyunu

Hat SanatýMinyatürResimFotoðrafGravürKabartmaSüsleme

DansBale

Heykel

Mim KarikatürÇizgiFotoroman

KuklaTiyatroOpera

PerdeFilmSinemaTVVideoAnimasyon

Mimarlýk

ÞiirHikâyeRomanPiyesAnýGeziMektup

SANAT

GörselKavramsal

Ýþitsel-GörselKavramsal

ALGISAL-KAVRAMSALSANATLAR

KAVRAMSAL (DÝLSEL)SANATLAR

Görsel

..............

*

* Prof. Dr. Ömer Naci SOYKAN, Sanatlarýn Bölümlenmesi

Okuma Metni

4

l Aþaðýdaki “Üç Arkadaþ” adlý hikâyeyi okuyunuz.l Besteci Modest Mussorgsky’nin “Bir Sergiden Tablolar” adlý eserini dinleyerek izlenimlerinizi

paylaþýnýz.

4. Etkinlik

Üç Arkadaþ

Eski zamanlardan birinde, 1800’lerde Rusya’da yaþayan üç arkadaþ vardý. Bunlardan biri müzisyen, biriressam biri de yazardý. Bu üç arkadaþýn en çok sevdikleri þey ülkelerinin masallarý, en sevmedikleri ise ülkeyiyöneten zalim Çar’dý. Müzisyen olan Modest Mussorgsky -takma adý Modinka idi- varlýklý bir ailenin çocuðuy-du. Ona hep peri masallarý anlatan bir dadýsý vardý. Küçükken annesiyle piyano çalýþmýþtý. Hiçbir müzik oku-luna gitmemesine raðmen dokuz yaþýnda konçerto çalabilecek kadar iyiydi piyanoda. Petersburg’da askeriokula gidip subay oldu ama müzikten hiç vazgeçmedi. Bünyesi çok zayýftý, sebebi bilinmeyen bir psikolojikrahatsýzlýðý vardý. Günün birinde Petersburg’dan uzak bir yere gönderilince askerliði býraktý. Þanssýzlýklar bir-birini takip etti. Ailesi artýk zengin deðildi. O zamanlar Rusya’da besteciler Alman, Fransýz ve Ýtalyan müzik-lerine hayrandýlar. Hep onlar gibi müzik eserleri yazmaya çalýþýyorlardý. Mussorgsky böyle hissetmiyordu. O,kendi ülkesinin masallarýndan, halk müziðinden yola çýkarak besteler yapmak istiyordu.

Onun gibi düþünen dört müzisyen daha vardý: Balakirev, Borodin, Cui ve Korsakov. Benzer hayalleri olanbu müzisyenlere Rus Beþleri adý verildi. Modinka aþýrý duygusallýðý, inanýlmaz yeteneði ve palyaçoyu andýrankýrmýzý burnuyla Rus Beþleri’nin her zaman en ilginci oldu.

Ressam olan Victor Hartmann çok küçük yaþta anne ve babasýný kaybetmiþ, tanýnmýþ bir mimar olanamcasý tarafýndan büyütülmüþtü. Güzel Sanatlar Akademisini bitirdikten sonra kitap resimlemeye baþlamýþtýama sadece resimle kalmýyor hem mimari çizimler yapýyor hem de tiyatro ve balelere kostümler tasarlýyordu.Ýlk defa geleneksel Rus motiflerini eserlerinde kullanan ressamlardan biriydi. Mussorgsky’nin müzikle yap-maya çalýþtýðýný Hartmann resimle yapýyordu. Ýkisi çok yakýn arkadaþ oldular. Ama ne yazýk ki Hartmann gençyaþta -39 yaþýnda- aniden öldü. Bu Mussorgsky’yi çok üzdü.

Yazar olan Vladimir Stasov Rusya’nýn sanat hayatýnda çok önemli yeri olan bir eleþtirmendi.Mussorgsky’nin de Hartmann’ýn da eserlerini beðeniyor ve onlarý yazýlarý ile destekliyordu. Hartmann’ýn aniölümü Stasov’u da çok üzdü. Ölümünün birinci yýl dönümünde Hartmann’ýn anýsýna bir sergi düzenledi.Sergide sanatçýnýn dört yüze yakýn karakalem desen ve sulu boya çalýþmasý yer alýyordu. Sergiyi gezenlerinbaþýnda Mussorgsky vardý. Sergi çýkýþýnda 1874’te, etkilendiði on resmi bestelemeye baþladý. Bir buçuk aysonra “Bir Sergiden Tablolar” adlý ünlü eseri tamamlanmýþtý.

Ýrkin AKTÜZEMüziði Okumak 4. cilt

(Düzenlenmiþtir.)

5

Okuma Metni

Bir Sergiden Tablolar

Rus Beþler’inden Mussorgsky, 1874’te yazdýðý Bir Sergiden Tablolar baþlýk-lý eserinde, mimar ve ressam V. A. Hartmann’ýn anýsýna, onun sergide yer alanon tablosunu canlandýrmýþtýr. Bir Sergiden Tablolar’da, tablodan tabloyageçiþi, geçiþ aralarýný, Promenade’ý, kendi portresi olarak yansýtmýþtýr. Birincitablo “Cüce” (Gnomus), aksak yürüyen çarpýk bacaklý cüceyi canlandýrýr. Ýkin-ci tablo “Eski Þato” orta hýzdadýr ve bir Orta Çað saz þairini yüksek duvarlardibinde yansýtýr. Üçüncü tablo “Tuileries Sarayý’nda” saray bahçesindeoynayan çocuklar canlandýrýlýr. Ardýndan gelen Polonya yapýsý aðýr öküzarabasý “Bydlo” dördüncü tablodur. Beþinci tablo þakacý bir havada yumur-tadan çýkmamýþ civcivlerin dansýný çizer. Ardýndan gelen tablo, zengin, þiþmanSamuel Goldberg ile zayýf Schmule’nin konuþmalarýdýr. “Limoj’da Pazar Yeri”pazarcý kadýnlarýn çekiþmelerini baðýrmalarýný yansýtýr. Aðýr (largo) tempodaki “Katakomblar”da karanlýk veciddi havadaki müzikle ressam Hartmann elindeki lamba ile Paris katakombunda görülmektedir.Dokuzuncu tablo “Baba Yaga’nýn Kulübesi”, tavuk ayaklarý altýndaki kulübesinde yaþayan büyücüyü can-landýrýr. Onuncu tablo büyük surlarla çevrili Kiev kentinin kapýsýný çizer. Görkemli ve törensel bir havadapromenade temasý ile tablo kaynaþýr.

Ýrkin AKTÜZEMüziði Okumak 4. cilt

(Düzenlenmiþtir.)

l Sýnýfa getirdiðiniz farklý müzik türlerini dinleyiniz.l Bu müziklerin duygularýnýza ne yönde etki ettiðini söyleyiniz.

5. Etkinlik

l Bir marangoz ile bir heykeltýraþýn ürettiklerini karþýlaþtýrarak üretilenler arasýndaki farklarý söyleyiniz.l Sanatçýnýn sahip olmasý gereken niteliklerin neler olduðunu sýnýfta tartýþýnýz.l Sanat ve sanatçý kimliðiyle ilgili olarak ulaþtýðýnýz sonuçlarý maddeler hâlinde sýralayýnýz.

6. Etkinlik

6

l Yukarýdaki resimleri de göz önünde bulundurarak insaný sanat yapmaya iten nedenleri tartýþýnýz.l Tartýþma sonuçlarýný aþaðýdaki boþluklara maddeler hâlinde sýralayýnýz.

7. Etkinlik

Ýnsan sanat yapar. Çünkü;

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

l Atatürk; “Sanatçý, toplumda uzun çaba ve çalýþmalardan sonra alnýnda ýþýðý ilk hisseden insandýr.”sözüyle ne anlatmak istediðini açýklayýnýz.

8. Etkinlik


1. Yaþantýmýzýn hangi alanlarýnda müziðin kullanýldýðýný söyleyiniz.2. Günlük yaþantýnýzda müziðin nerelerde ve nasýl ön plana çýktýðýný söyleyiniz.3. Sanat eðitimi veren bir okulu tercih etme nedenlerinizi söyleyiniz.4. Nasýl bir müzik eðitimi düþlüyorsunuz?


7

MÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝMÜZÝÐÝN ÝNSAN HAYATINDAKÝ YERÝ

“Müziksiz bir hayat hatadýr.”Friedrich W. NIETZSCHE

l Bir gününüzü müzik dinlemeden ve müzik yapmadan geçirmeyi deneyiniz (1. etkinlik içindir.).

l Mendelssohn’un “Düðün Marþý” ile Chopin’in “Cenaze Marþý”nýn ses kayýtlarýný sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).

l Çocuklarda zekâ geliþimi açýsýndan müziðin etkisini araþtýrýnýz (3. etkinlik içindir.).

l Suzuki Müzik Eðitim Metodu hakkýnda bilgi toplayýnýz (4. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

Müzik ve Ýnsan

Müzik, yaþamýn her evresinde ve hemen her alanýnda insaný saran, insanýn neredeyse onsuzedemediði bir olgudur. Ana kucaðýnda ya da beþikte, evde, sokakta, iþ yerinde, okulda, eðlenme ve din-lenme yerlerinde, radyo ve televizyonda, tören ve toplantýlarda müzikle iç içe oluruz. Anne karnýndakibebek, annesinin kalp atýþlarýndan etkilendiði için doðumdan sonra bu bildik sesi yeniden bulunca rahat-lar. Sonralarý insanýn müzikten etkilenmesi; doðrudan bir iliþki biçimine dönüþür, giderek çeþitlenir,zenginleþerek yaþam boyunca sürer gider.

Doðduðu çevrede müzikle iletiþim içinde olan insan, bazý müziksel davranýþlar kazanýr: Dinleme, ben-zetme, oynama, mýrýldanma, tempo tutma, ýslýk çalma, yaratma, eleþtirme ve benzerleri… Budavranýþlarýn temelinde “müzikle anlaþma” vardýr. Müzik; insana kendini tanýma, kendini gerçekleþtirme,kendini anlatma, kendini aþma olanaðý verir.

Ahmet SAYMüziðin Kitabý

Okuma Metni

22

8

2. Müziðin bir iletiþim aracý olup olmadýðýný söyleyiniz.

3. Müzik eðitiminin insan geliþimine katkýlarýnýn neler olabileceðini tartýþýnýz.

l Müzik dinlemeden ve yapmadan geçirdiðiniz bir günün sizde býraktýðý etkileri arkadaþlarýnýzlapaylaþýnýz.

l Mendelssohn’un “Düðün Marþý” ile Chopin’in “Cenaze Marþý”ný dinleyerek sizde oluþturduðuetkileri sýnýf ortamýnda arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

2. Etkinlik

l Müziðin çocuklarýn zekâ geliþimine etkileri konusunda yaptýðýnýz araþtýrmalarýn sonuçlarýný sýnýftaarkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

1. Etkinlik

3. Etkinlik

5. Etkinlik

l Suzuki Müzik Eðitim Metodu hakkýnda topladýðýnýz bilgilerden hareketle bu metodun özelliklerinisöyleyiniz.

l Türk dili ve edebiyatý öðretmenleri ile iþ birliði yaparak aþaðýdaki konu ile ilgili bir münazara düzen-leyiniz.

Ø Ýyi bir müzisyen olmak için eðitim þarttýr / þart deðildir.

4. Etkinlik

1. Müzik ve Ýnsan adlý okuma metninden hareketle müziksiz bir hayatla ilgili düþünceleriniz nelerdir?


Bilgi Notu

9

ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ

1. Yöresel müzik, bölgesel müzik ve ulusal müzik kavramlarý ile ilgili düþünceleriniz nelerdir?2. Okulunuzdan mezun olduktan sonra eðitiminizi hangi müzik kurumunda sürdürmek istersiniz?3. Aldýðýnýz eðitimden sonra müzik yaþantýnýzý hangi müzik kurumunda çalýþarak sürdürmek istersiniz?

l Ulusal müzik örneklerinden bulabildiklerinizi sýnýfa getiriniz (1. etkinlik içindir.).l Halk ozanlarýmýz hakkýnda bilgi toplayýnýz (2. etkinlik içindir.).l Geleneksel müziklerimiz hakkýnda bilgi toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).l Türk Beþleri hakkýnda bilgi toplayarak onlarýn müzik örneklerinden bulabildiklerinizi sýnýfa getiriniz (4.

etkinlik içindir.).l Tarihsel geliþim süreci açýsýndan müzik kurumlarýmýzý araþtýrýnýz (5. etkinlik içindir.).l Türk müzik tarihine geçen besteci ve yorumcularýmýzýn eðitim aldýðý kurumlar hakkýnda bilgi toplayýnýz.

(5. etkinlik içindir.).l Sýnýf üç gruba ayrýlýr. Birinci grup Mehter Takýmý ve Mýzýkayý Hümayun’u, ikinci grup Darülelhan’ý,

üçüncü grup Cumhuriyet’le birlikte müzik eðitimi vermeye baþlayan resmi kurumlarý araþtýrýr (6. etkinlikiçindir.).

Araþtýralým

“Yeni Türk müziðinin öncüleri beþ bestecinin hepsi Avrupa’da müzik tahsillerini ikmaletmiþ, yurda dönüþlerinde millî Türk müziði üzerindeki çalýþmalarýna baþlamýþ, hatta eserlerinisanat âlemine tanýtmýþ birer kýymet olarak isimlerini Türk müzik tarihine mal etmiþlerdir.”

Ýsa COÞKUNER

“...Ulusal; ince duygularý, düþünceleri anlatan; yüksek deyiþleri, söyleyiþleri toplamak,onlarý bir gün önce genel son müzik kurallarýna göre iþlemek gerekir...”

M. Kemal ATATÜRK

33

Dinî Müzik........................................................................................................................................................................................

Askerî Müzik........................................................................................................................................................................................

Geleneksel Türk Halk Müziði

..............................................

..............................................

..............................................

Türk Pop Müziði........................................................................................................................................................................................

Eðitim Müziði........................................................................................................................................................................................

Çok Sesli Çaðdaþ Türk Müziði

..............................................

..............................................

..............................................

Geleneksel Türk Sanat Müziði

..............................................

..............................................

..............................................

10


1. Etkinlik

l Sýnýfa getirdiðiniz ulusal müzik örneklerini dinleyiniz.l Dinlediðiniz ulusal müzik örneklerinden bazýlarýný aþaðýdaki þema üzerinde ait olduðu türün altýnda

listeleyiniz.

l Dinlediðiniz müzikler arasýndaki farklarý maddeler hâlinde defterinize yazýnýz.l Bu müziklerden hangisini daha çok severek dinlediðinizi söyleyiniz.

l Halk ozanlarýmýzla ilgili topladýðýnýz bilgileri Türk dili ve edebiyatý dersi öðretmenlerinizle iþ birliðiyaparak okul panosunda sergileyiniz.

2. Etkinlik

ULUSAL MÜZÝÐÝMÝZ

3. Etkinlik

11

l Geleneksel müziklerimiz hakkýnda topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

4. Etkinlik

l Türk Beþleri’yle ilgili topladýðýnýz bilgileri müzik bölümü panosunda sergileyiniz.l Türk Beþleri’nin eserlerinden örnekler dinleyerek izlenimlerinizi anlatýnýz.

5. Etkinlik

l Yaþadýðýnýz çevredeki müzik kurumlarýna giderek yapýlarý ve iþleyiþleri hakkýnda bilgi toplayýnýz.l Türk müzik tarihine geçen besteci ve yorumcularýmýzýn eðitim aldýðý kurumlar hakkýnda

topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz ve müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

Bazý ulusal besteci ve yorumcularýmýz

6. Etkinlik

l Kitabýn 9. sayfasýnda 6. etkinlik ön hazýrlýklarý için farklý konularda araþtýrma yapmak üzere üçgruba ayrýlan öðrenciler, araþtýrmalarý sonucunda elde ettikleri bilgileri sýnýfta sunarlar.

12

A. Aþaðýdaki cümlelerden doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz.

1. ( ) Sanat hoþa gitmeyen biçimler yaratma çabasýdýr.2. ( ) Sanat, insanlýðýn varoluþu ile ortaya çýkmýþtýr.3. ( ) Müzik bir iletiþim aracý deðildir.4. ( ) Müzik eðitimi insanýn geliþimine olumlu katkýlar saðlar.

B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalý yerleri doldurunuz.

1. Ýnsanýn; duygu, düþünce ve heyecanlarýný, sezgisel ya da tasarýmsal düzenlenmiþ sesler yoluylabaþkalarýna aktarmasýna …......………..…......……. denir.

2. Sanatýn müzik ve resim dallarýný birlikte ele alan eser Modest Mussorgsky’nin…......………..…......……. adlý senfonik þiiridir.

3. Halk kültürünü müzik yoluyla nesilden nesile aktaran kiþilere …......………..…......……. denir.

C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz.

1. Aþaðýdakilerden hangisi sanat dallarýndan biriyle uðraþan kiþidir?

A) Marangoz B) Kuyumcu C) BoyacýD) Terzi E) Heykeltýraþ

2. Topkapý Sarayý hangi sanat dalýnýn bir ürünüdür?

A) Resim B) Heykel C) TiyatroD) Mimari E) Müzik

3. Aþaðýdakilerden hangisi birden fazla sanat dalýyla iliþkili deðildir?

A) Tiyatro B) Mimari C) SinemaD) Opera E) Bale

4. Aþaðýdakilerden hangisi ulusal müzik örneklerimizden birisidir?

A) Flamenko B) Uzun hava C) ÇiganD) Caz E) Napoliten

5. Aþaðýdakilerden hangisi halk ozanlarýmýzdan deðildir?

A) Aþýk Veysel Þatýroðlu B) Karacaoðlan C) Muharrem ErtaþD) Aþýk Mahsuni Þerif E) Griftzen Asým Bey

6. Cumhuriyet Döneminde açýlan ilk müzik kurumu aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Musiki Muallim MektebiB) Ýstanbul Devlet KonservatuvarýC) Ankara Devlet KonservatuvarýD) Mýzýkayý HümayunE) Darülelhan

ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME ÇALIÞMALARI

13

2. ÜNÝTESES VE SESÝN TEMEL ÖZELÝKLERÝ

1. SES

2. ÝNSAN SESÝ

Okuma Metni



14

1. Sesin oluþumuna yönelik düþüncelerinizi açýklayýnýz.2. Galton düdüðü nasýl bir þeydir, ne iþe yarar? Araþtýrýnýz.3. Konser salonu ile akustik arasýnda nasýl bir iliþki vardýr? Açýklayýnýz.

SESSES

Araþtýralýml Çevrenizdeki gölet vb. su birikintisinin ya da içi su dolu geniþçe bir kabýn tam ortasýna küçük bir taþ

atarak sesin nasýl oluþtuðunu ve suyun hareketlerini gözlemleyiniz (1. etkinlik içindir.).l Sýnýfa bir keman getiriniz (2. etkinlik içindir.).l Yaþadýðýnýz çevrede duyduðunuz sesleri kaydediniz (5. etkinlik içindir.).l Yaþadýðýnýz yerde bulunan bir konser salonunda sesin oluþumuna yönelik testler yapýnýz (6. etkinlik

içindir.).l Gittiðiniz konser salonunda bir arkadaþýnýz sahneye çýkarak bildiði bir þarký ya da türküyü seslendirmeye

baþlasýn. Ayný anda sahneye belirli uzaklýklarda sýralanan öðrenciler yanlarýnda bulunan küçük kayýt cihazlarýy-la çýkan sesi kayýt etsinler (6. etkinlik içindir.).

Ses Nedir?

Genellikle kulaðýmýzý uyaran ve bu yolla beynimizde duyumlarayol açan etkilerin bir ses oluþturduðundan söz ederiz. Buna görebir sesin var olabilmesi için, çalýþýr durumda bir kulak ve beynin(yani bir alýcý sistemin) bulunmasý, onlarý uyarabilecek niteliktekietkenlerin, bir yerlerde (ses kaynaðý) oluþmasý ve bu etkenlerin,oluþtuklarý yerden kulaða kadar, kulaðý uyarmaya yetecek bir þid-dette iletilmesi (iletici ortam) gerekir. Bu ögelerden herhangi birisiyoksa ses de yoktur.

Prof. Dr. M. Ayhan ZERENMüzik Fiziði

“… Ama duyulmuyordu. Ses!Sanki ses olmayýnca hiçbiri olmuyordu.”

Behçet NECATÝGÝL

11

15

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

....................................................................................

Sesin varlýðýndan söz edebilmek için bulunmasý gereken ögeler ve koþullar

Kulaðý uyarabilecek nitelikteetkenler

Etkenleri kesintisiz ve yeterliþiddette ileten ortam veyaortamlar

Etkenleri deðerlendirecek nite-likte kulak ve beyin

Prof. Dr. M. Ayhan ZEREN

SESÝN OLUÞUMU

l “Sesin Oluþumu” þemasýndan da yararlanarak sesin nasýl oluþtuðuna yönelik izlenimlerinizi resimbölümündeki arkadaþlarýnýzýn yardýmýyla resimleyerek anlatýnýz.

1. Etkinlik

l Kemanýn herhangi bir telini parmaðýnýzla çektiðinizde telde oluþan deðiþikliði gözlemleyiniz.l Bu gözleminizden yola çýkarak sesin nasýl oluþtuðu hakkýndaki düþüncelerinizi aþaðýdaki boþluða

yazýnýz.

2. Etkinlik

Bilgi Notu

Sesin bir saniye içindeki titreþim sayýsýna frekans denir.

Ses Kaynaðý Ýletici Ortam Alýcý

16

l Sýnýfta bulunan piyano ile;a. Önce “orta do” tuþuna basýnýz. Sonra beyaz tuþlarý takip ederek beþinci tuþa basýnýz.b. Piyanonun tuþlarýndan herhangi birine önce hafifçe, sonra kuvvetli bir þekilde basýnýz.c. Piyanoda “orta do”dan sonraki “re” tuþuna basýnýz, kemanýn “re” telini parmaðýnýzla çekiniz.

Çýkan sesi; bir kýz, bir erkek arkadaþýnýzdan “-na” hecesiyle tekrarlamasýný isteyiniz.ç. Piyanonun herhangi bir tuþuna önce bir saniye sonra ayný tuþa beþ saniye süreyle basýnýz.

l Yukarýda gerçekleþtirdiðiniz etkinliklerin sonucunu aþaðýdaki tabloya yazýnýz.

3. Etkinlik

a çalýþmasýnda elde edilen sonuç: Ýncelik-Kalýnlýk (Diklik)

b çalýþmasýnda elde edilen sonuç:

c çalýþmasýnda elde edilen sonuç:

ç çalýþmasýnda elde edilen sonuç:

l Gözlemlerinize dayanarak sesin oluþumuyla ilgili deneysel modeller geliþtiriniz.l Geliþtirdiðiniz modelleri resimleyerek sýnýf panosunda sergileyiniz.

4. Etkinlik

l Yaþadýðýnýz çevrede kaydetmiþ olduðunuz sesleri sýnýfta arkadaþlarýnýza dinletiniz.l Dinlediðiniz seslerin özellikleri ile ilgili gözlemlerinizi belirtiniz.

5. Etkinlik

6. Etkinlik

l Yaptýðýnýz etkinlikler sonucunda elde ettiðiniz verileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.l Çýkardýðýnýz sonuçlardan hareketle akustiðin önemini maddeler hâlinde yazýnýz.

Okuma Metni


Ýnsan ve Ses

Doðadaki ses ve gürültüleri, korku ve kuþkuyla izleyen ilk insan, bunlarý yansýlamýþ (taklit etmek), toplucayaþamaya baþladýktan sonra da birbirleriyle anlaþabilmek için seslenerek; el, baþ, kaþ, göz simgeleriyle, doku-narak, dürterek, kýsacasý, hareketi, jest ve mimiklerle meramlarýný anlatmaða çalýþmýþlardýr. Giderek yaygýn-laþan ve ortak bir duruma gelen, bu anlaþma biçimi, toplumca da benimsenmiþtir.


17

ÝNSAN SESÝÝNSAN SESÝ

l Dinleti için opera þarkýcýlarýnýn seslendirdiði aryalardan oluþan bir ses kaydý hazýrlayýnýz (1. etkinlik içindir.).l Bulunduðunuz bölgede varsa bir opera þarkýcýsý ile sesin doðru kullanýlmasýna yönelik çalýþma ve

egzersizlerle ilgili bir röportaj yapýnýz (4. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

“Güzel bir ses, Tanrý armaðanýdýr.”Robert SCHUMANN

1. Ýnsanoðlunun sesini nasýl kullanmaya baþladýðý ile ilgili düþünceleriniz nelerdir?

2. Ýnsan yaþamýnda sesin önemi ve yeri hakkýnda ne düþünüyorsunuz?

3. Diyafram nefesi ve iþlevi hakkýnda bilgi toplayýnýz.

4. Ýnsan sesinin doðru kullanýlmasýna yönelik çalýþma ve egzersizlerin neler olabileceðini araþtýrýnýz.

22

18

Baþlangýçta bir anlaþma aracý olan hareket, jest ve mimikleri; danslarýnda, dinsel törenlerinde kullan-mýþlar, doðadaki sesleri kendi sesleriyle ve bazý ilkel araçlarla da yansýlamýþlardýr. Ýnsanlarýn bu giriþimleri, sesve çalgý müziðinin de doðuþuna bir baþlangýç sayýlabilir.

Toplumlar uygarlaþtýkça, sözcükler çoðalmýþ ve geliþmiþ, bugün bile kullandýðýmýz, jest hareket ve mimik-lerle de birleþerek dili, daha ileri bir anlatým gücüne ulaþtýrmýþlardýr. Sözcüklerle sesler arasýnda daha etkinbir iþ birliði kurarak etkiyi yoðunlaþtýrmak isteyen insan, bununla da yetinmeyerek, müziðe baþvurmuþ veTanrý’nýn ona armaðan ettiði doðal sesini de eðitmek ve geliþtirmek yollarýný aramýþ, yüzyýllar boyunca sürençabalarýn ve aþamalarýn sonunda da ses tekniði ve eðitim metotlarýný geliþtirerek günümüze ulaþtýrmýþtýr.

Ýnsan yaþamýnda sesin, konuþmak ve müzik yapmak gibi iki önemli yeri vardýr. Diðer müzik yapmaðayarayan araçlarýn tek baþýna oluþturamadýðý çeþitli renklerin tümünü içeren insan sesi, dilden aldýðý güçle deetkinliðini bir kat daha arttýrmýþ, kendine özgü teknik ve yöntemleriyle de diðer müzik yapmaða yarayanaraçlarýn yanýndaki deðerli ve tutarlý yerini almýþtýr.

Saip EGÜZToplu Ses Eðitimi I

1. Etkinlik

l Hazýrladýðýnýz arya kayýtlarýndan oluþan CD’yi sýnýfta sununuz.l Dinlediðiniz aryalara “a” ya da “na” heceleriyle eþlik etmeye çalýþýnýz.l Kendi sesinizle ilgili gözlemlerinizden yola çýkarak sesinizin özelliklerini söyleyiniz.

2. Etkinlik

l Vücudunuzu rahat hâle getirirken, akciðerlerimizdeki havayý, (F) konsonunu kullanarak ve ateþiüfler gibi sonuna kadar boþaltmaya çalýþýnýz. Bu boþaltmanýn en sonunda dayanamayýp aldýðýnýz yeninefesi gözlemleyiniz.

l Bir çiçeði rahatlýk içinde koklarken aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.l Bir olay karþýsýnda hayret ettiðiniz an aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.l Korku anýnda aldýðýnýz nefesi gözlemleyiniz.l Düz bir zemine sýrtüstü uzanmýþ bir arkadaþýnýzýn nefes alýp veriþini gözlemleyiniz.l Gözlem sonuçlarýnýzý maddeler hâlinde sýralayýnýz.

4. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde belirtilen opera þarkýcýsý ile yaptýðýnýz röportaj sonuçlarýný sýnýftaarkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

l 1. etkinlik için hazýrladýðýnýz arya CD’sinde opera þarkýcýlarýnýn þarký söylerken seslerini nasýl kul-landýklarýna yönelik gözlemlerinizi yazýnýz.

3. Etkinlik

l Öðrenciler okul bahçesine çýkar.l Bir öðrenci 100 m mesafeyi olabildiðince hýzlý bir þekilde koþar.l Bu öðrencinin nefes alýp veriþ hareketleri diðer öðrenciler tarafýndan gözlemlenir.l Gözlem sonuçlarý maddeler hâlinde sýralanýr.l 2 ve 3. etkinlik arasýndaki farklarý yazýnýz.

19

Okuma Metni

LEYLA GENCER

Dünyanýn önde gelen sopranolarýndan Leyla Gencer Ýstanbul’da doðdu. Ýstanbul BelediyeKonservatuvarýnda baþladýðý þan eðitimine Ýtalyan Soprano Giannina Arangi-Lombardi ve Apollo Granforteile devam etti. 1950 yýlýnda Ankara Devlet Operasý sahnesinde Mascagni’nin Cavalleria Rusticana eserindeSantuzza rolünü yorumlayana dek Ankara Devlet Opera ve Balesi Korosu’nda görev aldý. Birkaç yýl içerisindetanýnan bir opera sanatçýsý olan Gencer, bir çok önemli devlet etkinliðine soprano olarak davet edildi.

Leyla Gencer’in Ýtalyan sahnelerine adým atmasý Napoli SanCarlo Tiyatrosu’nda yine Santuzza rolü ile oldu. Bir yýl sonraMadame Butterfly ve Yevgeni Onegin operalarýný seslendirmek içintekrar Napoli’ye döndü. 26 Ocak 1957’de La Scala Tiyatrosu’nda ilkkez sahneye çýkarak Poulenc’in Les Dialogues des Carmelitesoperasýnýn dünya prömiyerinde Lidoine rolünü yorumladý.

Þubat 1957’de Milano Duomo Katedrali’nde düzenlenenToscanini’yi anma törenlerinde, Þef Victor De Sebata yönetimindekiLa Scala Tiyatrosu koro ve orkestrasý eþliðinde, Verdi’ninRequiem’inin final bölümünü yorumlayan Gencer, yine 1957Temmuz’unda La Scala Tiyatrosu’nun Köln turnesinde La Forza DelDestino operasýnda baþrolü seslendirdi.

Ünlü soprano 1957 ile 1980 seneleri arasýnda La ScalaTiyatrosu’nda, Verdi’nin Don Carlos, La Forza Del Destino, Aida,Macbeth, Simon Boccanegra, I Vespri Siciliani; Bellini’nin Norma;Donizetti’nin Poliuto ve Lucrezia Borgia; Mozart’ýn Idomeneo;Monteverdi’nin L’Incoronazione di Poppea; Gluck’un Alceste; Çaykovski’nin Maça Kýzý; Britten’in AlbertHerring ve Pizzetti’nin L’Assassinio nella Cattedrale eserinin 1958 yýlý dünya prömiyeri de dahil olmak üzerebir çok baþrol yorumladý.

Kýsa sürede uluslararasý bir kariyere kavuþan Gencer; Gui, Serafin, Gavazzeni ve Muti gibi büyük Ýtalyanþeflerle çalýþtý. Donizetti’nin unutulmuþ operalarýný baþarýlý bir þekilde yorumlayarak “DonizettiRönesansý”nýn geliþmesine büyük katkýda bulundu.

Leyla Gencer’in geniþ repertuvarý, Monteverdi, Gluck ve Mozart’ýn eserlerinden neo-klasik döneme;Cherubini, Spontini, Mayr ve romantik dönemden Puccini, Prokofiev, Britten, Poulenc, Menotti ve Roccagibi sanatçýlarýn eserlerine; lirik sopranodan dramatik koloratüre uzanan bir yelpazede 72 rolü kapsar.

Paris’te La Scala sanatçýlarýndan Nikita Magaloff ile beraber yorumladýðý Chopin’in lirik besteleri, LaScala sahnesindeki Liszt-Bartok yorumu ve 1982’deki Venedik karnavalýnda La Fenice Tiyatrosu’ndaseslendirdiði ve Türkleri konu alan operalardan alýnan bölümlerden oluþan konser programý, sanatçýnýnaraþtýrmacý ve titiz tavrýný yansýtýr.

1985 yýlýnda Venedik La Fenice Tiyatrosu’nda Francesco Gnecco’nun La Prova di un’ Opera Seria isim-li eseriyle opera sahnelerine veda eden Leyla Gencer, 1992 yýlýna dek konser ve resitallerine devam etti.

1982’den itibaren, seminer ve yorum kurslarýyla kendini genç opera sanatçýlarýna adayan sanatçý,1983-88 yýllarý arasýnda As.Li.Co. di Milano’nun didaktik-sanatsal yönetmenliðini üstlendi, 1997-98 yýllarýarasýnda ise Þef Riccardo Muti tarafýndan La Scala korosunun genç sanatçýlar okulunda yöneticiliðe atandý.Vefatýna kadar La Scala Tiyatrosu’nda opera sanatçýlarý için kurulan akademinin sanat yönetmenliðiniyapan Gencer, ayný zamanda opera yorumu üzerine dersler vermeye devam ediyordu.

En önemli opera sahnelerinde birçok baþrol yorumlayan Leyla Gencer, “20. yüzyýlýn son divasý” olarakkabul ediliyor. Opera dünyasýnda bulunduðu yeri, yalnýzca repertuvarýnýn çeþitliliðiyle deðil canlandýrdýðýkarakterlere kattýðý dramatik nüanslarla da saðlamlaþtýran, araþtýrmacý kiþiliði ve iyi bir eðitimci olmanýnverdiði sorumlulukla romantik dönemin unutulmuþ birçok eserini tekrar gün ýþýðýna çýkaran Gencer, 9Mayýs 2008’de Ýtalya’nýn Milano kentindeki evinde hayata gözlerini yumdu.

Ahmet SAYMüzik Ansiklopedisi 2. cilt

(Düzenlenmiþtir.)

20


1. ( ) Ses dalgalar hâlinde yayýlan bir enerjidir.2. ( ) Sesin varlýðýndan söz edebilmemiz için ses kaynaðý ve iletici ortam yeterlidir.3. ( ) Sesin oluþumundaki ilk etken, ses kaynaðýný harekete geçirecek olan kuvvettir.4. ( ) Sesin oluþmasý için ses kaynaðý yeterlidir.5. ( ) Sesi doðru kullanabilmek için güzel sesli olmak yeterlidir.


1. Sesin varlýðýndan söz edebilmemiz için gerekli olan öge ve koþullar ses kaynaðý, …………………,alýcý þeklinde sýralanabilir.

2. Frekans sesin bir saniye içindeki ………………...… sayýsýdýr.3. Bir konser salonunun en önemli özelliði iyi bir ………........………… sahip olmasýdýr.4. Þarký söylerken kullandýðýmýz doðru nefes tekniðine ….........…………. nefesi denir.


1. Aþaðýdakilerden hangisi sesin þiddetini vurgulayan bir özelliktir?

A) Frekans B) Diklik C) TýnýD) Gürlük E) Süre

2. Ses kaynaðýný ayýrt ettiðimiz özellik aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Týný B) Ýncelik-kalýnlýk C) GürlükD) Uzunluk-kýsalýk E) Hepsi

3. Aþaðýdakilerden hangisi sesin dikliðini vurgulayan bir özelliktir?

A) Uzunluk-kýsalýk B) Týný C) GürlükD) Ýncelik-kalýnlýk E) Hepsi

4. Bir ormanda aðacýn devrildiði sýrada ormanda kimsenin bulunmadýðý düþünüldüðünde sesin oluþumuile ilgili ne söylenebilir?

A) Ses oluþmuþtur.B) Ses oluþmamýþtýr.C) Sesi kimse duymadýðý için oluþmamýþtýr.D) Ses oluþmuþtur ama kimse duymadýðý için sesin varlýðýndan söz edilemez.E) Hiçbiri.


21

3. ÜNÝTESES MÜZÝÐÝ-VOKAL MÜZÝK

1. ÝNSAN SESLERÝ

2. SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI


22

ÝNSAN SESLERÝ ÝNSAN SESLERÝ

Araþtýralým

l Sokak satýcýlarýnýn (simitçi, bozacý, yoðurtçu, pazarcý vb.) seslerini ses kayýt cihazýna kaydediniz (1.etkinlik içindir.).

l Yakýn çevrenizde bulunan okul öncesi, ilk ve ortaöðretim kurumlarýndaki sosyal etkinliklerde görev alanses topluluklarýný izleyiniz. Ses kayýt cihazýyla sesleri kaydediniz (1. etkinlik içindir.).

l Yakýn çevrenizdeki konser salonlarýna giderek ses topluluklarýnýn etkinliklerini izleyiniz. Sesleri ses kayýtcihazýyla kaydediniz (2. etkinlik içindir.).

l Luciano Pavarotti, Ayhan Baran, Leyla Gencer, Yýldýz Ýbrahimova vb. ses sanatçýlarýnýn ses kayýtlarýnaulaþarak bunlarý sýnýfa getiriniz (3. etkinlik içindir.).

“Müzik, hissin uðultusudur.”Oscar WILDE

1. Tanýdýðýnýz insanlarýn seslerinin ne gibi özellikler (incelik-kalýnlýk, kuvvetlilik-hafiflik vb.) taþýdýðýný belir-leyiniz.

2. Çeþitli ses topluluklarýndan oluþan (çocuk, erkek, kadýn, karma) koro konserlerine giderek konserlerarasýndaki farklarý belirleyiniz.

3. Ýnsan seslerinin, özelliklerine göre hangi adlarý aldýklarýný, birbirleriyle nasýl bir iliþki içinde olduklarýný söy-leyiniz.

11

l Ses müziði topluluklarýna ait kaydettiðiniz sesleri sýnýf ortamýnda paylaþarak gözlemleriniz arasýn-daki benzerlik ve farklýlýklarý yazýnýz.

l Araþtýralým bölümünde sokak satýcýlarýna ait kaydettiðiniz sesleri dinleyerek seslerin birbirlerinegöre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini belirtiniz.

l Ýkinci ünitenin Ýnsan Sesi konusunun 1. etkinliðinde çýkan sonuçlara göre farklý ses özelliklerigösteren dört arkadaþýnýzdan, sesin temel özelliklerini vurgulayan þarký ya da türküler seslendirmeleriniisteyiniz.

l Çýkan sonuçlara göre insan seslerinin öncelikle sesin hangi teknik özelliðine göre sýnýflandýrýldýðýnýsöyleyiniz.

23


1. Etkinlik

2. Etkinlik

Bilgi Notu

24

Ýnsan Sesleri ve Ses Sýnýrlarý

Yukarýda ses sýnýrlarý ortalama olarak verilmiþtir. Deðiþik kaynaklarda bu sýnýrlar küçükfarklýlýklar gösterebilir.

l Sýnýfa getirdiðiniz ses kayýtlarýný dinleyiniz.l Yukarýdaki insan sesleri ve ses sýnýrlarý gösteriminden yola çýkarak dinlediðiniz ses sanatçýlarýnýn

ses sýnýrlarýný inceleyiniz.l Dinlediðiniz ses sanatçýlarýnýn seslerinin hangi gruba ait olduðunu söyleyiniz.

3. Etkinlik

l Bir piyano yardýmýyla yukarýdaki tabloda verilen notalarý ders öðretmeninizin denetimindeseslendirmeye çalýþýnýz.

l Yaptýðýnýz çalýþma sonucunda kendi ses sýnýrýnýzýn hangi gruba ait olduðunu söyleyiniz.

4. Etkinlik


25

SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI SES MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI

“Müzik, gökle toprak arasýnda bir ahenktir.”KONFÜÇYÜS

Bilgi Notu

Tek ya da çok sesli yazýlmýþ bir müzik eserini seslendirmek için bir araya gelmiþ insan ses-lerinden oluþan topluluða koro denir.

l Uluslararasý alanda kendini kanýtlamýþ çeþitli profesyonel korolarýn ses kayýtlarýný bulunuz (1. etkinlikiçindir.).

l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda korolarýn seslendirdiði müzik türleri hakkýnda farklý kaynaklardan bilgitoplayýnýz (2. etkinlik içindir.).

l G. Mahler’in 8. Senfonisi (Binler Senfonisi) hakkýnda bilgi toplayýnýz ve bu senfoninin müzik kaydýný sýný-fa getiriniz (3. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

1. Bir koro konserine gidiniz.

2. Ses topluluklarýnýn yapýlarý hakkýnda bilgi toplayýnýz.

3. Ülkemizdeki korolarla ilgili bilgi toplayýnýz.

22

26


Bilgi Notu

On beþ ile yirmi beþ kiþiden oluþan koro topluluðuna oda korosu denir. On beþ kiþidenküçük topluluklara vokal grubu denir. Halk müziði, sanat müziði gibi geleneksel Türk müziði tür-lerinde oda korosu bulunmamasýnýn nedeni bu oluþumun yalnýzca çok sesli müzik yapan toplu-luklar için geçerli olmasýdýr.

1. Etkinlik

l Bulduðunuz ses kayýtlarýný sýnýfta dinleyiniz. Farklý özellikler gösteren korolarý bu özelliklerinegöre adlandýrarak sýralayýnýz.

l Üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn ve koro öðretmeninizin yardýmýyla ses müziði için oluþturulandörtlünün (kuartet) seslendireceði müzik örneklerini dinleyiniz.

l Arkadaþlarýnýzýn seslendirdiði müzik örneklerini, ses kayýtlarýnda dinlediðiniz örneklerlekarþýlaþtýrýnýz. Karþýlaþtýrma sonucundaki gözlemlerinizi not ediniz.

2. Etkinlik

l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda korolarýn seslendirdikleri müzik türleri hakkýnda edindiðiniz bilgi-leri sýnýfta paylaþýnýz.

l Bulduðunuz ses kayýtlarýnda seslendirilen müziklerde, koronun bir çalgý veya çalgý grubununeþliðinde ya da tek baþýna seslendirdiði müzik türlerini inceleyerek eþlikli ve eþliksiz korolara ne adverildiðini araþtýrýnýz.

3. Etkinlik

l G. Mahler’in “Binler Senfonisi” hakkýnda topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz.l “Binler Senfonisi” adlý eseri dinleyerek korolarýn eser içinde nasýl bir yeri olduðunu anlatýnýz.

Bilgi Notu

Mahler’in ilk dönemindeki yaygýn metafizik eðilimlerine bir dönüþ sayýldýðý için ayrý biryeri olan bu senfonide bu eðilimlerin daha da arttýðý gözlenir. “Binler Senfonisi” ayrýca baþtansona korolu ve orkestral olan ilk senfonidir. Yapýt insan özlemlerinin görkemli bir bildirisi sayýla-bileceði gibi hem dinsel hem hümanist görüþ açýsýndan aydýnlýða eriþme uðrunda bir haykýrýþolarak yorumlanabilir. “Binler Senfonisi” karma koro ve çocuk korosunun ayný sahneyi pay-laþtýðý nadir eserlerden birisidir.

27


1. ( ) En ince kadýn sesi “mezzosoprano”dur.2. ( ) En kalýn erkek sesi “bas”týr.3. ( ) En ince erkek sesi “bariton”dur.4. ( ) En kalýn kadýn sesi “soprano”dur.


1. Kadýn ve erkeklerden oluþan ses topluluðuna .............................. koro denir.2. Yirmi kiþiden oluþan bir ses topluluðuna .............................. korosu denir. 3. Profesyonel korolarda eser seslendiren sanatçýlara .............................. denir.


1. Aþaðýdakilerden hangisi insan seslerini birbirinden ayýran özelliklerden birisidir?

A) Týný B) Diklik C) SüreD) Gürlük E) Hepsi

2. Mahler’in “Binler Senfonisi”nde aþaðýdaki ses topluluklarýndan hangisi yer almýþtýr?

A) Kýzlar korosu B) Erkekler korosu C) Çocuk korosuD) Karma koro E) Karma koro ve çocuk korosu

3. Aþaðýdakilerden hangisi üç kiþiden oluþan vokal grubuna verilen addýr?

A) Düo B) Solo C) KuartetD) Trio E) Kentet

4. Ses topluluklarýnýn, eserlerini herhangi bir çalgý eþliði olmadan seslendirmesi anlamýna gelen müzikterimi aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Capella B) A Capella C) AkompanyaD) Solo E) Hiçbiri


28

4. ÜNÝTEÇALGI MÜZÝÐÝ-ENSTRÜMANTAL MÜZÝK

1. ÇALGI

2. ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI


“Saz çalmayan, tel kadrini ne bilir.”

KARACAOÐLAN

29

1. Eðitimini almakta olduðunuz çalgýnýn hangi malzemelerden ve nasýl yapýldýðýný söyleyiniz.

2. Çalgýlarýn çalýnýþ özelliklerine göre hangi adlarý aldýðýný, birbirleriyle nasýl bir iliþki içinde olduðunu tartýþýnýz.

ÇALGIÇALGI

Araþtýralým

l Sýnýf dört gruba ayrýlýr. Birinci grup senfoni orkestrasýnda bulunan çalgýlarýn seslerini, ikinci grup Türkhalk müziði çalgýlarýnýn seslerini, üçüncü grup geleneksel Türk sanat müziði çalgýlarýnýn seslerini, dördüncügrup dünya müziðinin çalgýlarýnýn seslerini kaydeder (1. etkinlik içindir.).

l Varsa bildiðiniz ilginç çalgýlarýn sesli kayýtlarýný ve resimlerini toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).

l Sýnýfa farklý çalgýlar getiriniz (2. etkinlik içindir.).

l Yakýn çevrenizdeki konservatuvar ya da üniversitelerin müzik bölümlerinde bulunan çalgý topluluklarýveya orkestralarý gözlemleyerek küçük bir dinleme cihazýyla kaydediniz (3. etkinlik içindir.).

l Yakýn çevrenizdeki konser salonlarýna giderek çalgý topluluklarýnýn dinletilerini izleyiniz. Seslendirileneserleri kaydediniz (3. etkinlik içindir.).

l Keman, gitar, trompet, baðlama vb. çalgýlarýn ses kayýtlarýný dinleyiniz (4. etkinlik içindir.).

l Çalgý performansýyla müzik tarihinde önemli yeri olan yerli, yabancý müzisyenler ve bu müzisyenlere neisim verildiði hakkýnda bilgi toplayýnýz (4. etkinlik içindir.).

11

30

Okuma Metni

Bilgi Notu


Ýnsan ve Çalgý

Tarih öncesi çaðlarýn ilkel insaný, baþlangýçta nesnelerin özelliklerini tanýmak için eline geçen her uygungereci ses çýkaran bir araç yapmýþtýr. Kemikler, çeþitli kamýþlar, kabuklar, içi boþ dallar, aðaç kovuklarý, hay-van derileri gibi binlerce çeþit gereçten üfleyerek, sallayarak, sürterek, vurarak elde edilen sesler, müziköncesinin dünyasýna götürür bizi. Bu sesler sonralarý büyülü týnýlar olarak görülmüþ, güneþin ve ayýn varlýkötesi alanýný, erkeklik ve diþiliðin üremedeki olasý yerini, bolluðu, kýtlýðý, yaðmuru, þimþeði, hastalýðý, umudu,sevinci simgelemiþtir. Kýsacasý, tarih öncesinin ilkel çalgýlarý sadece büyü amacýyla kullanýlmýþtýr. Sanatyapma bilinciyle kullanýlan çalgýlar ise önce Ýlk Çað’ýn Çin, Mezopotamya, Mýsýr uygarlýklarýnda görülür.


“En ilkel yaþam biçiminden bu yana insan; çevresinde olup biteni anlamada, kendini anlatma-da, doðayla, toplumsal çevresiyle ve kendisiyle iletiþim kurmada, toplu ya da bireysel olarak müzikyapmada ilkin kendi sesini kullanýr. Sonralarý kendi sesi ile yetinmeyen insan baþka araçlar bulupgeliþtirir, onlarý kullanmaya baþlar. Bu araçlardan müzik yapmada kullanýlanlara, belli nitelikleritaþýyanlara, belli tonlarda ve özelliklerde sesler üretmede (çýkarmada) kullanýlanlara çalgý denir.”

1. Etkinlik

Yukarýdaki metinden hareketle insan yaþamýnda çalgýnýn yeri konusunu tartýþýnýz.

l Senfoni orkestrasýnda bulunan çalgýlarýn seslerini sýnýfta dinletiniz (birinci grup).l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o

resmin altýndaki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (ikinci, üçüncü, dördüncü gruplar).

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

31

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... ....................................

32

l Halk müziði çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (ikinci grup).l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o

resmin altýndaki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, üçüncü, dördüncü gruplar).

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

33

l Dünya müziðinin popüler çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (dördüncü grup).l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o resmin altýn-

daki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, ikinci, üçüncü gruplar).

l Geleneksel Türk sanat müziði çalgýlarýnýn seslerini sýnýfta dinletiniz (üçüncü grup).l Duyduðunuz sesin aþaðýda resmi bulunan çalgýlardan hangisine ait olduðunu söyleyiniz ve o resmin altýn-

daki noktalý yerlere çalgýnýn adýný yazýnýz (birinci, ikinci, dördüncü gruplar).

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

34

l Bulabildiðiniz ilginç çalgýlarýn ses kayýtlarýný ve resimlerini sýnýfta sununuz.l Resim bölümündeki arkadaþlarýnýzla bu çalgýlarý resimleyerek okul panosunda sergileyiniz.l Gerçekleþtirdiðiniz etkinlikler sonucunda çalgýlarýn adýný aþaðýdaki sýnýflandýrmada verilen boþluklara

yazýnýz.

2. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz çalgýlarýn seslerini dinleyerek birbirlerinegöre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini belirtiniz.

l Ýkinci ünitenin insan sesi konulu 1. etkinliðinde çýkan sonuçlara göre farklý ses özellikleri gösterençalgýlarý kullanarak sesin temel özelliklerini vurgulayan farklý ezgileri seslendiriniz.

l Çýkan sonuçlara göre çalgýlarýn seslerinin sesin hangi özelliðine göre sýnýflandýrýldýðýna yönelikdüþüncelerinizi söyleyiniz.

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

TELLÝ ÇALGILAR ÜFLEMELÝ ÇALGILAR

TUÞLU YAYLI ÇEKMELÝ MEKANÝK DOÐAL SESLERÝ SAPTANAN

SilifonGlokenspielÇelestaTimbalTimpaniÇanDulcitone..............................

SESLERÝ SAPTANMAYANTrampetDavulDefÇelik-ÜçgenGongKastanyetTumba..............................

VURMALI ÇALGILAR

EVRENSEL ÇALGILAR *

VURMALI

Piyano..............................

ÇEKMELÝ

Klavsen....................

PARMAKLA

GitarArp..............................

TEZENEYLE

MandolinGitar..............................

AÐAÇ

FlütObuaKlarnetFagotSaksafon..............................

METAL

TrompetTrombonKornoTubaSakshornBüðlüSuzafon..............................

KemanViyolaViyolonselKontrbas..............................

OrgAkordiyonOrganum..............................

* Cemalettin GÖBELEZ, Çalgýlar Dünyasýnda Keman

35

l Yukarýdaki tablodan yola çýkarak dinlediðiniz çalgýlarýn ses sýnýrlarýný inceleyiniz.l Dinlediðiniz çalgýlarýn seslerinin hangi ses grubuna ait olduðunu söyleyiniz.l Çalgýnýzý kullanarak yukarýdaki tabloya göre çalgýnýzýn ses sýnýrlarý içindeki notalarý öðretmeninizin

denetiminde seslendirmeye çalýþýnýz.l Yaptýðýnýz çalýþma sonucunda çalgýnýzýn hangi ses grubuna ait olduðunu söyleyiniz.

3. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz her iki dinleti ses kayýtlarý arasýndaki fark-lýlýk ve benzerlikleri defterinize yazýnýz.

Küçük Flüt

Flüt

Obua

Korangle

Klarnet

Bas klarnet

Fagot

Kontrfagot

Alto saksofon

Korno

Trompet

Tenor-bas trambon

Bas tuba

Kontrbas tuba

Keman

Viyola

Viyolonsel

Kontrbas

Arp

Piyano

Timpani(Üç adet)

Silofon

Çelesta

Glockenspiel

Vibrafon

C1 C c C1

C2

C3

C4

C5

Tahta Üflemeliler

Bakýr Üflemeliler

Vurmalýlar

Piyano-arp

Yaylýlar

8

? &

C1 C C4

C5

8 bas

C1c

SapranoAltaTenorBas

Yazýlýþý

iii

ii

i

iii ii

i

#

#

C2

C3

36

4. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 4. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz. l Bu bilgiler ýþýðýnda virtüöz kelimesinin tanýmýný yapýnýz.l Aþaðýda resimleri görülen ünlü virtüözlerin adýný resimlerin altýndaki noktalý yerlere yazýnýz.

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... .................................... .................................... ....................................


37

1. Gittiðiniz bir orkestra konserindeki izlenimlerinizi anlatýnýz.

2. Bildiðiniz çalgý topluluklarýnýn yapýlarý hakkýnda neler söyleyebilirsiniz?

3. Ülkemizdeki orkestralarla ilgili olarak bildikleriniz nelerdir?

ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI ÇALGI MÜZÝÐÝ TOPLULUKLARI

l Uluslararasý alanda kendini kanýtlamýþ çeþitli profesyonel orkestralarýn ses kayýtlarý ve yapýlarý hakkýndabilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).

l Edindiðiniz ses kayýtlarýnda orkestralarýn seslendirdiði müzik türleri hakkýnda bilgi toplayýnýz (2. etkinlikiçindir.).

l Ýkili, üçlü ve dörtlü düzene göre oluþturulmuþ orkestralar hakkýnda bilgi toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

“Eðer müzik aþkýn gýdasýysa, durmadan çalýnýz.”William SHAKESPEARE

22

Bilgi Notu

38

Orkestra Bando Fanfar Big Band Orff Çalgýlarý Topluluðu

Oda Orkestrasý

Senfoni Orkestrasý

Armoni Orkestrasý

Mehter TakýmýGeleneksel Türk

Sanat MüziðiÇalgý Topluluðu

Geleneksel TürkHalk Müziði Çalgý

Topluluðu

Türk Müziði ÇalgýTopluluklarý

Çalgý Topluluklarý


Çeþitli çalgýlardan oluþan ve sergilediði ses renkleriyle dengeli bir bileþimde bütünleþenseslendirme topluluðuna orkestra denir.

Oda müziði topluluklarý, üç çalgýnýn oluþturduðu “üçlü”den (triodan) baþlayarak artan çalgýsayýsýna göre isimler alýr. Oda müziði kapsamýndaki en geniþ topluluk, 20-25 çalgýnýn bir arayagetirilmesiyle oluþan oda orkestralarýdýr.

1. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için bulduðunuz ses kayýtlarýný sýnýfta dinleyerek farklý özelliklergösteren orkestralarý bu özelliklerine göre adlandýrarak sýralayýnýz.

l Üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn ve orkestra öðretmeninizin yardýmýyla çalgý müziði için oluþturu-lan kuartet vb. çalgý topluluklarýnýn seslendireceði müzik örneklerini dinleyiniz.

l Arkadaþlarýnýzýn seslendirdiði müzik örneklerini ses kayýtlarýnda dinlediðiniz örneklerlekarþýlaþtýrýnýz.

l Yaptýðýnýz karþýlaþtýrmada elde ettiðiniz sonuçlarý not ediniz.

39

2. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için çeþitli orkestralarýn seslendirdikleri müzik türleri hakkýndatopladýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Bu orkestralarýn seslendirdikleri eserlere ait edindiðinizses kayýtlarýný sýnýfta dinleyiniz.

l Orkestralarýn seslendirdiði müzik türlerini inceleyerek bu orkestralara ne ad verildiðini araþtýrýnýz.

3. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

40


1. ( ) Pikolo, senfoni orkestrasýnda kullanýlan bir çalgýdýr.2. ( ) Keman, geleneksel Türk sanat müziði çalgýsýdýr.3. ( ) Buzuki, Türk halk müziði çalgýsýdýr.4. ( ) Obua, tahta üflemeli bir çalgýdýr.5. ( ) Tulum, Doðu Karadeniz Bölgesi’ne ait çalgýdýr.


1. Üç kiþiden oluþan çalgý topluluðuna …….......………….. denir.2. Bir çalgýyý, o çalgýnýn teknik özelliklerini sergileyecek þekilde en ileri derecede ustaca çalan müzisyene

…….......………….. denir. 3. Gelmiþ geçmiþ en usta keman yapýmcýsý Antonio …….......…………..4. Müzik tarihimizde kurulan ilk senfoni orkestrasýnýn adý …….......…………..5. Senfoninin babasý olarak da anýlan ünlü besteci …….......…………..


1. Aþaðýdakilerden hangisi bir Hint çalgýsýdýr?

A) Buzuki B) Tar C) Rebap D) Banjo E) Sitar

2. Aþaðýdakilerden hangisi üflemeli bir çalgýdýr?

A) Korangle B) Kabak kemane C) Cümbüþ D) Klavsen E) Ksilofon

3. Aþaðýdakilerden hangisi bir vurmalý çalgýdýr?

A) Gayda B)Timpani C) Kopuz D) Tambur E) Balalayka

4. Aþaðýdakilerden hangisi bir yaylý çalgýdýr?

A) Ut B) Cura C) Klasik kemençe D) Tambura E) Tulum

5. Aþaðýdakilerden hangisi bir Ýskoç çalgýsýdýr?

A) Tulum B) Lavta C) Mýzýka D) Gayda E) Santur


41

5. ÜNÝTEMÜZÝÐÝN TEMEL UNSURLARI

1. RÝTÝM

2. MELODÝ

3. ARMONÝ

42

RÝTÝMRÝTÝM

Araþtýralým

l Sýnýfa bir metronom ve bir süre ölçer (kronometre) getiriniz (1. etkinlik içindir.).

“Bence eðitim, müzikle baþlamalýdýr. Ritim ögesi insana düzen ve ölçülülük,

ezgi ögesi de yiðitlik, sevgi ve dostluk duygularý verir.” Aristokles EFLATUN


1. Müzikte ölçü ne anlama gelir, tanýmlamaya çalýþýnýz.

2. Ölçü belirtecinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

3. Müzikte zaman nedir?

4. Müzikte süre ne anlama gelir, tanýmlamaya çalýþýnýz.

11

43

Ölçüler

a seçeneðinde 2 zamanlý, b seçeneðinde … zamanlý, c seçeneðinde … zamanlý bir ölçü oluþmuþtur.

a seçeneðinde ölçü … saniye, b seçeneðinde ölçü 3 saniye, c seçeneðinde ölçü … saniye boyuncadevam etmiþtir.

a seçeneðinde … vuruþ, b seçeneðinde … vuruþ, c seçeneðinde 4 vuruþlu bir ölçü oluþmuþtur.

Ø Yaptýðýmýz uygulamalarda her zamana karþýlýk gelen nota deðeri q h e vb. deðerler olabilir. Ø Burada unutulmamasý gereken; zamana karþýlýk gelen nota deðeri ne olursa olsun her bir zaman 1

vuruþtur. Örneðin;

2/4 lük bir ölçüde 1. zaman q = 1 vuruþ,

2/2 lik bir ölçüde 1. zaman h = 1 vuruþ,

3/8 lik bir ölçüde 1. zaman e = 1 vuruþtur.

4/4 lük ölçü:


Bilgi Notu

“Ritim, zamanýn belli bir süre içinde eþit veya deðiþik uzunluktaki parçalara bölünmesidir.”Lale FERÝDUNOÐLU

Müziðe Giden Yol

1. Etkinlik

l Metronomu bir dakika içinde altmýþ kez týklayacak þekilde ayarlayýnýz ve metronomla birlikte süreölçeri;

a. Ýki saniye boyunca çalýþtýrýnýz.b. Üç saniye boyunca çalýþtýrýnýz.c. Dört saniye boyunca çalýþtýrýnýz.

l Yukarýda gerçekleþtirdiðiniz her bir uygulamada kaç zamanlý ölçü oluþtuðunu aþaðýda verilentablodaki noktalý yerlere yazýnýz.

44

3/8 lik ölçü:

2/2 lik ölçü:

6/8 lik ölçü:

5/8 lik ölçü:

Bilgi Notu

Zamaný ikiye bölünebilen ölçü biçimine ikiþerli ölçü, üçe bölünebilen ölçü biçimine üçerliölçü denir.

Bilgi Notu

Ayný tartým içinde zamaný hem ikiye hem de üçe bölünebilen ölçülere aksak ölçü denir.

45

l Aþaðýdaki ölçüleri inceleyerek her ölçünün deðerini ölçü belirteci olarak yazýnýz.

2. Etkinlik

l Aþaðýda çeþitli deðerlerde düzenlenmiþ ölçüler verilmiþtir. Verilen her bir ölçüyü inceleyerekölçünün kaç kaçlýk olduðunu ve buna göre ölçülerin basit ölçü mü bileþik ölçü mü ya da aksak ölçümü olduðunu belirleyiniz.

3. Etkinlik

Ýkiþerli Üçerli Aksak

2 zamanlý ölçü biçimleri 2/4 lük 6/8 lik 5/8 lik



46

l Aþaðýdaki örnekleri piyanoda çalýnýz.l Aþaðýdaki örneklerden hangisi diðerine göre daha yavaþ çalýnýr? Neden?l Tempo açýsýndan 1 ve 2. örnek arasýndaki seslendiriliþ farkýnýn müzikte hangi terimle anlatýldýðýný

söyleyiniz.

4. Etkinlik

Örnek 1

Örnek 2

1. Etkinlik

Bilgi Notu



47

1. Melodi (ezgi) nedir? Farklý kaynaklardan bulacaðýnýz iki taným üzerinde düþününüz.

2. Müzikteki “cümle” ile Türkçedeki cümlenin yapýsal açýdan benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.

MELODÝMELODÝ

l “Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýnýn kayýtlarýný ve notasýný bulup sýnýfa getiriniz (1. etkinlikiçindir.).

l Mozart’ýn “Twingle Twingle Little Star” olarak da bilinen “Ah! Vous Dirai-Je, Mamman” adlý parçasýnýnses kayýtlarýný ve notalarýný bulup sýnýfa getiriniz (1. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

“Müzik, öðrencilerini sýmsýký tutar,ses ve ölçüden kaçamazlar.”

Johann W. GOETHE

“Ýster dizi hâlinde olsun ister olmasýn, seslerin art arda sýralanmasý ile meydana gelen sesçizgisine ezgi adý verilir.”

Ahmet Adnan SAYGUNMusiki Temel Bilgisi I

l “Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýný piyanoda çalýnýz.l Ýlk dört ölçüyü çalýnýz, birkaç saniye bekleyerek sonraki dört ölçüyü çalýnýz.l Þarkýnýn tamamýný bir kez daha çalarak anlam bütünlüðüne yönelik belirlemelerinizi söyleyiniz.l Mozart’ýn “Twingle Twingle Little Star” olarak da bilinen “Ah! Vous Dirai-Je, Mamman” adlý eserin

notalarýný takip ederek kaydýný dinleyiniz.l Eserler arasýndaki benzerlik ve farklýlýklar üzerinde tartýþýnýz.

“Daha Dün Annemizin” adlý çocuk þarkýsýnýn bestesinin ve sözünün kime ait olduðunu söyleyiniz.

22

2. Etkinlik

48

Chorus from “Judas Maccabaeus” (Eserin bir bölümü) George Frederic HANDEL

l Aþaðýdaki müzik eserinin sözlerini bulunuz.

l Kendi çalgýnýz ya da piyano için 4 lük, 8 lik, 16 lýk deðerleri kullanarak 2/4 lük ölçü biçimi ile domajör tonunda bir ezgi yazýnýz.

l Yazdýðýnýz ezgiyi sýnýfta seslendiriniz.l Arkadaþlarýnýzýn oluþturduðu diðer ezgilerle benzerlik ve farklýlýklarý karþýlaþtýrarak anlatýnýz.l Sýnýfýn oylarýyla belirleyeceði üç melodiyi müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

3. Etkinlik

l Sýnýfa, W. Amadeus Mozart’ýn 40. Senfoni’sinin müzik kaydýný getiriniz (3. etkinlik içindir.).

1. Armoni sözcüðünün anlamýyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?2. Armoni ve akorun benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.

49

ARMONÝARMONÝ

Araþtýralým

“Nasýl mercekler ýþýðýn geometrisi ise müzik de seslerin aritmetiðidir.”

Claude DEBUSSY


1. Etkinlik

l Sýnýfta üç gruba ayrýlýnýz. l Aþaðýda farklý ölçülerde düzenlenmiþ akorlarýn en kalýn sesini birinci grup, orta kalýnlýktaki sesi

ikinci grup, en ince sesi de üçüncü grup seslendirererek; daha sonra notalarý ayný anda duyulacakþekilde “-na” hecesiyle týnlatýnýz.

l Ayný çalýþmayý her gruptan bir öðrenci ile yaylý çalgýlarýnýzla gerçekleþtiriniz.l Uygulamalarýnýzýn sonuçlarýný ve gözlemlerinizi anlatýnýz.


33

3. Etkinlik

l Aþaðýda verilen koro partisyonunu inceleyiniz.

50

Soprano

Alto

Tenor

2. Etkinlik

Bass

l Partisyonu “U” vokaliyle seslendiriniz.l Partisyonu; iki keman, bir viyola bir de viyolensel ile kuartet þeklinde çalýnýz.l Çok sesliliðin sizde býraktýðý etkiyi anlatýnýz.

l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için müzik kaydýný sýnýfa getirdiðiniz senfoninin birinci bölümünüdinleyiniz.

l Birinci bölümdeki en küçük müzik fikrinin tartýmýný yazýnýz.l Birinci bölümün melodik yapýsý hakkýnda izlenimlerinizi anlatýnýz.l Belirleyebildiðiniz ilk müzik cümlesinin notalarýný (4 ya da 8 ölçü) yazýnýz.

51


1. ( ) 2/4 lük bir ölçüde birlik deðerde sus kullanýlamaz.2. ( ) 3/4 lük bir ölçüye dört tane dörtlük nota yazýlabilir.3. ( ) 6/8 lik ölçü ikiþerli bir ölçü biçimidir.4. ( ) 9/8 lik ölçü üç zamanlý üçerli ya da dört zamanlý aksak bir ölçü biçimi olabilir.


1. Müziðin üç temel öðesi ritim, ….................…………. ve ….................…………. dir.2. Birden fazla sesin ayný anda týnlamasý durumuna ….................…………. denir.3. En az üç sesin ayný anda týnlamasý ile oluþan ses bütünlüðüne ….................…………. denir.

C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorunun doðru cevabýný bulunuz.

1. Aþaðýdaki çalgýlardan hangisi polifonik (çok sesli) bir çalgý deðildir?

A) KlavsenB) AkordiyonC) GitarD) ObuaE) Arp


52

6. ÜNÝTEMÜZÝKTE KULLANILAN

SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER

1. ARALIK

2. SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER

3. TÜRK MÜZÝÐÝNDE SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER


53

1. Müzikte “aralýk” kavramý hakkýndaki düþüncelerinizi söyleyiniz.

2. Bir aralýðýn oluþabilmesi için en az kaç ses gerektiðini ve bu sesler arasýnda ne gibi farklýlýklarýn olmasýgerektiðini söyleyiniz.

ARALIKARALIK

Araþtýralým

l Ýkinci ünitenin 1. konusunun 3. etkinliðinde yaptýðýnýz uygulamayý ve uygulamanýn sonuçlarýný gözdengeçiriniz.

“Müzik insana bir bayram gününün ruh hâlini yansýtýr.”Auguste COMTE


l Aþaðýdaki ölçüleri inceleyerek her ölçüde hangi aralýklarýn bulunduðunu söyleyiniz (Örneðin,1. ölçüdeki mi-la aralýðý çýkýcý melodik aralýktýr.).

1. Etkinlik

Bilgi Notu

Müziksel iþitme, okuma ve yazma dersinde ilgili ünitede de deðinildiði gibi aralýklarmelodik (yatay) ve armonik (dikey), çýkýcý ve inici aralýk olarak çeþitli þekillerde adlandýrýlýr.

11

54

Bilgi Notu

1’li 2’li 3’lü 4’lü 5’li 6’lý 7’li 8’liunison oktav(sesteþ)

Küçük 2’li(Yarým aralık)

l Aþaðýda verilen ses aralýklarýný inceleyiniz. Aralýklarýn nasýl adlandýrýldýðýný söyleyiniz.

2. Etkinlik

Müzik ses aralýklarýnı ölçmek için kullanýlan birime perde (aralık)denir. Batý müziði ses sis-teminde en küçük perde (aralık) yarým perdedir.

l Aþaðýdaki aralýklarýn isimlerini ve perde sayýlarýný 1. ölçüdeki örnekte gösterildiði þekilde yazýnýz.

3. Etkinlik

54

Bilgi Notu

1’li 2’li 3’lü 4’lü 5’li 6’lý 7’li 8’liunison oktav(sesteþ)

Küçük 2’li(Yarým aralık)

l Aþaðýda verilen ses aralýklarýný inceleyiniz. Aralýklarýn nasýl adlandýrýldýðýný söyleyiniz.

2. Etkinlik

Müzik ses aralýklarýnı ölçmek için kullanýlan birime perde (aralık)denir. Batý müziði ses sis-teminde en küçük perde (aralık) yarým perdedir.

l Aþaðýdaki aralýklarýn isimlerini ve perde sayýlarýný 1. ölçüdeki örnekte gösterildiði þekilde yazýnýz.

3. Etkinlik


55

l Ses deðiþtirici iþaretlerle ilgili resim, karikatür, afiþ vb. materyaller getiriniz. (1, 2 ve 3. etkinlik içindir.)

SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLERSES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER

Araþtýralým

“Müzik heyecanlý kalplerdeki kederi uyutur.”François René de CHATEAUBRIAND

1. Müziksel iþitme, okuma ve yazma dersinden edindiðiniz bilgilerden yola çýkarak ses deðiþtirici iþaretleritanýmlayýnýz.

2. Ses deðiþtirici iþaretler olmasaydý müzik yazýsýnda ya da müzik yapmada ne gibi zorluklarla karþýlaþýlýrdý?


l Piyanoda “orta do” notasýný çalýnýz. Ardýndan tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý bulunuz.lOluþan aralýðý piyanoda melodik ve armonik olarak çalýnýz. Ayný aralýðý kendi sesinizle seslendiriniz.l Ayný uygulamayý, tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý oluþturan sesleri, yarým ses tizleþtirerek gerçek-

leþtiriniz.l Oluþan aralýðý piyanoda tekrar melodik ve armonik olarak çalýnýz. l Bu etkinliðin her adýmýný aþaðýdaki dizek üzerinde gösteriniz.

1. Etkinlik

22

3. Etkinlik

56

l Piyanoda “orta do”dan sonraki fa notasýný çalýnýz. Ardýndan tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý bulunuz.l Oluþan aralýðý piyanoda melodik ve armonik olarak çalýnýz. Ayný aralýðý iki arkadaþýnýzla

seslendiriniz.l Ayný uygulamayý tam 4’lü çýkýcý melodik aralýðý oluþturan sesleri, yarým ses pesleþtirerek gerçek-

leþtiriniz.l Oluþan aralýðý piyanoda tekrar melodik ve armonik olarak çalýnýz. l Bu etkinliðin her adýmýný aþaðýdaki dizek üzerinde gösteriniz.

2. Etkinlik

l Aþaðýdaki notalarý inceleyiniz ve seslendiriniz.l Natürel (bekar) iþaretinin ne gibi bir iþlevinin olduðunu açýklayýnýz.

1. Müzik eserlerinde bekar iþaretinin hangi durumlarda kullanýldýðýný söyleyiniz. 2. Ses deðiþtirici iþaretlerin etki alanlarý açýsýndan müzik eserlerinde kullanýmlarý konusunda

bilgi veriniz.

l Kendi çalgýnýz ya da piyano için 4 lük, 8 lik, 16 lýk deðerleri kullanarak “do majör” tonunda 8 ölçü-den oluþan 2/4 lük bir ezgi yazýnýz

l Yazdýðýnýz ezgiyi sýnýfta seslendiriniz.l Yazdýðýnýz ezgileri arkadaþlarýnýzýn yazdýklarý ile karþýlaþtýrarak benzerlik ve farklýlýklarýný söyleyiniz.l Sýnýfýn oylarýyla belirlediði üç melodiyi müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

4. Etkinlik

57

l Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretlerle ilgili araþtýrma yapýnýz (1. etkinlik içindir.).

l Keman, gitar, kanun ve baðlama çalgýlarýnýn perde yapýsý hakkýnda araþtýrma yapýnýz. Bu çalgýlarý öðret-menlerinize akortlatarak sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).

TÜRK MÜZÝÐÝNDE TÜRK MÜZÝÐÝNDE SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER SES DEÐÝÞTÝRÝCÝ ÝÞARETLER

Araþtýralým

“Müzik bir baþka seyyaredir.”

Alphonse DAUDET


1. Batý müziði ses sisteminde en küçük perdeye ne ad verildiðini söyleyiniz.

2. Türk müziði ses siteminde en küçük perdeye ne ad verildiðini söyleyiniz.

33

Bilgi Notu

Koma, geleneksel Türk müziðinde bir tam sesin dokuzda biri olan aralýk olarak deðer-lendirilir.

Ahmet SAY*1

58

Bilgi Notu

*1 Müzik Ansiklopedisi 3. cilt*2 Türk Musýkisi Nazariyatý ve Usulleri


Tam ses, iki ses arasýnda dokuz komalýk uzaklýk olan aralýktýr.Ýsmail Hakký ÖZKAN*2

1. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýndan hareketle, aþaðýdakitabloda gösterilen Türk müziði ses deðiþtirici iþaretlerinin koma deðerlerini ilgili sütuna yazýnýz.

l Batý müziðinde ve Türk müziðinde kullanýlan ortak ses deðiþtirici iþaretleri aþaðýdaki tablodagösteriniz.

ARALIÐIN ADIKOMA OLARAK

DEÐERÝDÝYEZÝ BEMOLÜ SÝMGESÝ

Koma veya Fazla a o F

Eksik Bakiyye - - E

Bakiyye s p B

Küçük Mücennep d e S

Büyük Mücennep f r K

Tanini g t T

Artýk Ýkili - - A12-A13

1 koma 1 koma

1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9 1/9

1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma 1 koma

Do Re

Ýsmail Hakký ÖZKAN*2

59

2. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýný sýnýfta paylaþýnýz.

l Sýnýfa getirdiðiniz çalgýlarý, ilgili çalgý öðretmenlerinize akortlatýnýz.

l Sýnýftaki piyanoda “orta do”dan sonraki “la” tuþundan baþlayarak “si” tuþu dâhil olmak üzere eldeettiðiniz birbirinden farklý sesleri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.

l Gitarla “la” telinden baþlayarak “si” perdesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz birbirinden farklý ses-leri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.

l Baðlamayla “la” perdesinden baþlayarak “si” perdesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz birbirindenfarklý sesleri kendi sesinizle tekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.

l Kanunla “la” telinden baþlayarak her bir mandalý sesi deðiþtirici yönde sýrasýyla hareket ettiriniz.“Si” teline kadar elde ettiðiniz birbirinden farklý sesleri “si” sesi de dâhil olmak üzere kendi sesinizletekrarlayýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.

l Yukarýda gitar, baðlama ve kanunla yaptýðýnýz uygulamayý kemanýn “la” telinden baþlayarakgerçekleþtiriniz (Bunu yaparken parmaðýnýzý kulaðýnýzýn ayýrt edebileceði sesler elde edecek þekilde çokküçük hareketlerle “si” sesine kadar götürünüz.). “Si” sesi dâhil olmak üzere elde ettiðiniz bütün ses-leri kendi sesinizle tekrarlamaya çalýþýnýz ve kaç farklý ses duyduðunuzu yazýnýz.

l Yaptýðýnýz uygulamalarda elde ettiðiniz sonuçlardan hareketle “la” ve “si” perdeleri arasýnda, ençok hangi çalgýda birbirinden farklý ses elde ettiðinizi söyleyiniz.

l Birinci etkinlikteki koma deðer tablosundan yararlanarak “la” ve “si” perdeleri arasýnda kulaðýnýzýnayýrt edebildiði sesleri, aþaðýda verilen skala üzerinde ses deðiþtirici iþaretlerle gösteriniz.

Örneðin;Aþaðýda 4 komalýk “la bakiye diyez” i, 1 komalýk “si koma bemol” ü gösterilmiþtir.

La Si#

o


1. ( ) Ýki ses arasýndaki incelik-kalýnlýk farkýna perde denir.2. ( ) Re-fa aralýðý 3’lü bir ses aralýðýdýr.3. ( ) Ardýþýk çalýnan iki ses armonik bir aralýk oluþturur.


1. Batý müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretler diyez, ……..............…. ve ……..............…. 2. Türk müziðinde kullanýlan 4 komalýk diyez iþareti ……..............…. þeklinde gösterilir.3. Türk müziðinde kullanýlan 5 komalýk bemol iþareti küçük ……..............…. þeklinde gösterilir.


1. Türk müziðinde büyük ikili aralýðý aþaðýdakilerden hangisidir?

A) TaniniB) BakiyyeC) Büyük mücennepD) KomaE) Küçük mücennep

2. Türk müziði ses sistemine göre bir sekizli arasýnda en çok kaç ses olabilir?

A) 17B) 22C) 24D) 35E) 54

60


61

7. ÜNÝTEMÜZÝKTE KULLANILAN

SES SÝSTEMLERÝ

1. TAMPERE SÝSTEM (TONAL MÜZÝK)

2. TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ

3. PENTATONÝK MÜZÝK

4. MODAL MÜZÝK

5. ATONAL MÜZÝK


62

TAMPERE SÝSTEMTAMPERE SÝSTEM(T(TONAL MÜZÝKONAL MÜZÝK))

Araþtýralým

l Sýnýfa Gençlik Marþý’nýn ve Ýstiklâl Marþý’nýn notalarýný getiriniz l Johann Sebastian Bach’ýn 48 Prelüd ve Füg’ünden birinin müzik kaydýný getiriniz.

1. Dizi ya da gam nedir? Anlatýnýz.

2. “Tampere” sözcüðünün müzikteki anlamýný söyleyiniz.

3. Batý müziðinde tampere sisteme hangi besteciyle ve onun hangi eseriyle kalýcý bir biçimde geçildiðiniaraþtýrýnýz.

4. Majör dizi ve minör dizi arasýndaki yapýsal iliþkiyi anlatýnýz.

“Müzik ilahi sanattýr.” Ludwig van BEETHOVEN

11

63

l 62. sayfada verilen fotoðraftaki piyano tuþesini dikkatle inceleyiniz.l Piyanodaki her bir tuþa ait notanýn bir oktav incesi ya da kalýný arasýnda kalan kýsmýn kaç yarým

perde olduðunu hesaplayýnýz. Örneðin “orta do”nun çýkýcý büyük ikili üstündeki “re” notasý ile bir sekizliincesi arasýnda kalan kýsmý kaç perdedir?

l Bulduðunuz sonuç piyanoda diðer seslerin oluþturduðu sekizliler içinde ayný sonucu veriyorsa birses sisteminden söz edilebilir mi? Bunun bir adý olabilir mi? Araþtýrýnýz.

1. Etkinlik

l Aþaðýdaki dizeðe “orta do” notasýndan baþlayarak bir ses dizisi (gam) yazýnýz.l Yazdýðýnýz diziyi piyanoda çalýnýz.l Dizi ya da gamýn oluþabilmesi için ardýþýk kaç sesin olmasý gerektiðini yazýnýz.l Baþlangýç notasýndan itibaren birbirini izleyen her aralýðýn perde sayýlarýný dizek üzerinde gös-

teriniz.l Bulduðunuz dizinin adýný ve duyuþ olarak insanda býraktýðý genel etkiyi anlatýnýz.

2. Etkinlik

l Aþaðýdaki dizeðe “orta do”nun inici küçük üçlü notasý “la”dan baþlayarak çýkýcý bir ses dizisi (gam)yazýnýz.

l Yazdýðýnýz diziyi piyanoda çalýnýz.l Baþlangýç notasýndan itibaren birbirini izleyen her aralýðýn perde sayýlarýný dizek üzerinde gös-

teriniz.l Bulduðunuz dizinin adýný ve duyuþ olarak insanda býraktýðý genel etkiyi anlatýnýz.l Ýkinci ve üçüncü etkinliklerde ortaya çýkan dizilerin benzerlik ve farklýlýklarýný maddeler hâlinde

sýralayýnýz.

3. Etkinlik

Üçüncü etkinlikte yazdýðýmýz dizi, ikinci etkinlikteki dizinin kaçýncý sesinden baþlayaraksýralanmýþtýr? Bu durumun nasýl adlandýrýldýðýný söyleyiniz.


l Sýnýfa “Eski Dostlar” adlý geleneksel Türk sanat müziði þarkýsýný ve “Misket” oyun havasýnýn müzik kayýt-larýný ve notalarýný getiriniz (3. etkinlik içindir.).

64

TÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝTÜRK MÜZÝÐÝ SES SÝSTEMÝ

Araþtýralým

“Müzik öyle bir denizdir ki ben paçalarý sývadým hâlâ içine giremedim.”

Ýsmail Dede Efendi

1. Türk müziðinde en küçük ses aralýðý nedir?

2. Türk müziðinde bir sekizli arasýnda kaç perde vardýr?

3. Makam nedir? Makamý belirleyen ögeler nelerdir?

4. Geleneksel Türk halk müziðinde kullanýlan “ayak” sözcüðü geleneksel Türk sanat müziðinde neyin karþýlýðýolarak kullanýlmaktadýr?


22

65

1. etkinlikten hareketle;

l Kullanýlan perdelerin sayýsý uygulamada ve teoride farklýlýk gösterebilir mi, tartýþýnýz.l Belirlemelerinizi yazýya dökerek müzik bölümü panosuna asýnýz.

2. Etkinlik

l “Eski Dostlar” þarkýsýný notalarýný izleyerek dinleyiniz.l Bu þarkýya ait makamýn seyir ve dizisinin ne olduðunu ölçü biçimini bulunuz.l Hangi makamda bestelendiðini bulunuz.l Bu makamýn tonal müzikteki karþýlýðýný söyleyiniz.

3. Etkinlik

l Ankara yöresine ait “Misket Oyun Havasý”ný notalarýný izleyerek dinleyiniz.l Dinlediðiniz oyun havasýnýn hangi makamda (ayak) bestelendiðini, bu makamýn seyir ve dizisinin

ne olduðunu, ölçü biçimini bulunuz.l Bu makamýn tonal müzikteki karþýlýðý var mýdýr? Söyleyiniz.

4. Etkinlik

l Sýnýfýnýzdan on arkadaþýnýz eþit aralýklarla yan yana dizilsin.l Birinci ve onuncu arkadaþýnýz büyük ikili aralýklarýndan birini örneðin “do”, “re” aralýðýný temsil

edeceði varsayýmý ile birinci arkadaþýnýz “do”, ikinci arkadaþýnýz “re” olsun.l “Do” sesini temsil eden arkadaþýnýzdan baþlayarak “re” sesini temsil eden arkadaþýnýza varýncaya

kadar her iki arkadaþýnýz arasýnda birbirine eþit kaç boþluk olduðunu belirleyiniz. Her bir boþluðungeleneksel Türk müziðindeki adlandýrýlýþýný söyleyiniz.

1. Etkinlik


66

PENTATONÝK MÜZÝK PENTATONÝK MÜZÝK

l Sýnýfa Japon Ulusal Marþý’nýn ve Oh Suzanna adlý kovboy þarkýsýnýn nota ve ses kayýtlarýný getiriniz(2. etkinlik içindir.).

l Tibet, Çin vb. Uzak Doðu Ülkelerinin yaný sýra Ýskoçya, Avustralya ve Afrika yerlilerinin gelenekselmüzikleri hakkýnda bilgi ve ses kayýtlarý toplayýnýz (3. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

“Doðrusunu söylemek gerekirse, müzik meleklerin dilidir.”

Thomas CARLYLE


1. Penta, ton ve pentatonik sözcüklerinin anlamlarýný açýklayýnýz.

2. Pentatonik dizi kaç sesten oluþur?

3. Piyanodaki hangi tuþlarýn sýralanýþý bize pentatonik diziyi verir?

4. Halk müziðimizde pentatonik eserler bulunabilir mi? Araþtýrýnýz.


l Piyanoda “orta do” ve bir oktav incesi arasýnda kalan siyah tuþlara ait sesleri aþaðýdaki dizeðeçýkýcý ve inici olarak yazýnýz.

l Yazdýðýnýz dizi kaç sesten oluþuyor bulunuz.l Yazdýðýnýz diziyi piyanoda çalýnýz.l Sesinizi kullanarak seslendiriniz.

1. Etkinlik

33

2. Etkinlik

67

l Japon Ulusal Marþý’ný dinlerken notasýndan da takip ediniz.l Oh Suzanna adlý kovboy þarkýsýný dinlerken notasýndan da takip ediniz.l Dinlediðiniz parçalarýn birinci etkinlikte oluþturduðunuz diziyle iliþkisini bulunuz.

l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri sýnýfta paylaþýnýz.l Bulduðunuz ses kayýtlarýný dinleyiniz.l Dinlediðiniz ses kayýtlarýnýn üzerinizde ne gibi bir etki býraktýðýný söyleyiniz.

3. Etkinlik

l Rimsky Korsakov’un “Halk Þarkýlarý” albümünden alýnan aþaðýdaki ezgiyi çalgýnýzla ve kendisesinizle seslendiriniz.

l Türkünün makamýný (ayak) bulunuz.l Seslendirdiðiniz türküyü önceki etkinliklerde dinlediðiniz ve seslendirdiðiniz parçalarla

karþýlaþtýrdýðýnýzda benzer taraflar var mý, anlatýnýz.

l Aþaðýda giriþ bölümünün notasý verilen türküyü seslendiriniz.

4. Etkinlik

Müdür Bey’in Yeþil KürküTokat-Reþadiye


68

MODAL MÜZÝKMODAL MÜZÝK

“Müzik fakir insanýn cennetidir.”Ralph W. EMERSON

Okuma Metni


l Eski Yunan müziði (Antik müzik) hakkýnda bilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).l MS 5. yy.dan baþlayarak modal müzik geleneðine dayalý olarak bestelenmiþ ilahilerden birinin müzik

kaydýný getiriniz* (2. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

Modlar...

Ýlk Çaðdaki Yunan müzik sistemi, mod adý verilen dizilere dayanýr. Modal sistem, tarih boyunca etkiliolmuþtur. Orta Çað kilise müziði, modlarý taklit etmiþtir. Avrupa’daki halk þarkýlarýnýn çoðu modaldir.Rönesans çaðýnýn çok sesliliði baþlangýçta bu dizilere dayanýyordu. Daha sonraki dönemlerin armonik çatkýlýmüzikleri de modlarýn etkisini taþýr. Palestrina, Byrd hatta Bach ve Haendel bu etkiyi hissetmiþlerdir.

44

1. Modal sözcüðünün müzikte neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

2. Modal müzik deyimi hangi coðrafya için geçerlidir.

3. Modal dizi deyince ne anladýðýnýzý söyleyiniz.

* Zaman Ýçinde Müzik-Evin Ýlyasoðlu, Yapý Kredi Yayýnlarý, 1. cd.

l Aþaðýda ilk notalarý verilmiþ modal dizileri tamamlayýnýz. Tamamladýðýnýz her dizinin altýna adýnýyazýnýz.

l Bu dizileri piyano yardýmýyla seslendiriniz.l Bu dizileri çalgýlarýnýzla çalýnýz.l Türk müziði makam dizileriyle bu modlarý karþýlaþtýrarak kuruluþu ayný, adlarý farklý diziler var ise

bunlarýn hangi dizi ya da diziler olduðunu yazýnýz.

69

Beethoven’in son kuartetlerinden birinde (eser no: opus132), Yunanlarýn lidyen modu kullanýlmýþtýr.Günümüz bestecileri de modal müzikten yararlanýr.

Yunanlar, modlara doryen, frigyen, lidyen, miksolidyen gibi adlar vermiþlerdi. Bu yoldan müzik ile insanarasýnda baðlar kuruyorlardý. Aristo, “Politika” adlý eserinde þöyle yazar:

“Modlar çeþitlidir. Bunlarý dinleyenler deðiþik etkiler altýnda kalýr. Miksolidyen hüzün verir. Doryen esen-lik getirir. Frigyen coþku aþýlar…”


l Eski Yunan (Antik) müziði hakkýnda topladýðýnýz bilgileri arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz.

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için bulduðunuz müzik kayýtlarýný dinleyiniz. Dinlediðiniz müzik-lerin bu ünitede iþlediðiniz hangi konulara yakýn olduðunu söyleyiniz.

2. Etkinlik

3. Etkinlik

Makam, mod, ayak sözcüklerinin müzikte neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

1. Etkinlik

Okuma Metni


l Atonal müziðin öncüleri hakkýnda bilgi toplayýnýz (1. etkinlik içindir.).

l Alban Berg’in “Bir Meleðin Anýsýna” adlý keman konçertosunu ya da Luigi Dallapiccola’nýn“Tartiniana Seconda” adlý eserinden bölümleri kaydederek sýnýfa getiriniz. Bu araþtýrma için kaynak olarakEvin Ýlyasoðlu’nun “Zaman Ýçinde Müzik” kitabýndan yararlanabilirsiniz (2. etkinlik içindir.).


70

ATONAL MÜZÝKATONAL MÜZÝK

Araþtýralým

“Hayat, ýstýrap ve keder verirse sükûneti müzikte arayýnýz.”

Konfüçyüs

1. Atonal kelimesinin sözcük anlamýný söyleyiniz.

2. Atonal müzik deyince ne anlýyorsunuz?

3. Atonal müziðin dönemsel olarak hangi yýllarda söz konusu olmaya baþladýðýný söyleyiniz?

On Ýki Ses Müziði

Atonalite, her þeyden önce tonsuzluk olarak yorumlanmamalýdýr. Yöntemin bulucusu ArnoldSchönberg, “Belli bir tona baðlý olmayýþ veya birden çok tona baðlýlýk” tanýmýný yeð tutar. Müzik yapýtýnýniçindeki hiçbir akor ve ses merkez bir sese baðlý deðildir. Geleneksel yapýda “do majör” tonuna baðlý bir

55

71

l Topladýðýnýz bilgileri paylaþarak atonal müziðin öncülerinin hangi besteciler olduðunu söyleyiniz.Edindiðiniz bilgilerden hareketle atonal müziðin ortaya çýkýþ nedenlerini anlatýnýz.

3. Etkinlik

1. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için kaydettiðiniz eserleri dinleyiniz.l Dinlediðiniz eserlerin üzerinizde ne gibi bir etki býraktýðýný söyleyiniz.l Dinlediðiniz eserlerin tonal müzik eserlerine göre ne gibi farklýlýklar gösterdiðini söyleyiniz.

l 2. etkinlik kapsamýnda dinlediðiniz eserlerden hareketle benzer yapýda küçük ezgiler yazýnýz.l Yazdýðýnýz ezgileri çalgýlarýnýzla seslendirmeye çalýþýnýz.l Yazdýðýnýz ezgileri beþinci ünitenin melodi konusunun 3. etkinliðinde yazdýðýnýz ezgilerle

karþýlaþtýrýnýz.

2. Etkinlik

parça, ayný tonun içinde dolaþýp sonuçta yine “do majör”e dönen akor-larla uyuma varýr ve dinleyicinin kulaðýnda belli bir karara varmanýnrahatlýðýný býrakýr. Atonal müzik ise belli bir ton dizisinin imzasýný taþý-maktansa on iki sesin saðlayacaðý daha geniþ olanaklarda gezinebilir.Piyanonun tuþlarýndan örnek alýrsak baþladýðýmýz noktanýn bir oktavuzaklýðý içinde hem siyah hem de beyaz tuþlarýn yarým aralýklarý ilesaðlanan on iki sesin herhangi birinden yola çýkýlabilir. Her müziktümcesi grubu kendi baþýna bir tonaliteye baðlýdýr. On iki sesin hiçbiribir diðerinden daha aðýrlýklý daha önemli deðildir. Yapýt herhangibirinden baþlayýp herhangi bir akor birleþimiyle son bulabilir. Notalardizisel bir düzendedir. On bir nota kullanýlýp bitmeden ayný sesler yine-lenmez. Yapýtýn akýþý içinde dizi ters çevrilebilir, yönü deðiþtirilebilir,geriye doðru çalýnabilir ya da ayný aralýklar içinde bir baþka notadanbaþlayarak kalýp yinelenebilir.

Evin ÝLYASOÐLU

Zaman Ýçinde Müzik

Arnold Schönberg

72


1. ( ) Birbirine komþu sekiz sesin art arda sýralanmasýyla oluþan ses çizgisine gam denir.2. ( ) Müzik eserlerinin donanýmlarýndaki diyez sýrasýnýn tam tersi bemol sýrasýný oluþturur.3. ( ) Türk müziðinde majör-minör ses dizileri kullanýlýr.


1. Batý müziðinde kullanýlan ses sistemine ………………. sistem denir.2. Batý müziði ses sistemine göre diyez sýrasý fa, ...., .…, re, ...., mi, .…, þeklindedir.3. Makam sözcüðünün halk müziðindeki karþýlýðý …………. týr.


1. Batý müziði ses sistemine göre bir sekizli arasýnda kaç perde vardýr?

A) 5B) 12C) 17D) 24E) 54

2. Aþaðýdaki ülkelerden hangisinin geleneksel müziði pentatonik yapýdadýr?

A) MacaristanB) TunusC) MeksikaD) Güney KoreE) Arjantin


73

8. ÜNÝTEMÜZÝKTE KULLANILAN HIZ,

NÜANS VE ANLATIM TERÝMLERÝ

1. HIZ TERÝMLERÝ

2. NÜANS TERÝMLERÝ

3. ANLATIM TERÝMLERÝ

74

HIZ TERÝMLERÝHIZ TERÝMLERÝ

Araþtýralým

l Bir senfoni orkestrasý konserine giderek orkestra þefinin orkestrayý yönetirken yaptýðý el hareketleri-ni gözlemleyiniz ya da orkestra þefinin el hareketlerini gösteren bir filmi CD’ye kaydederek sýnýfa getiriniz(1. etkinlik içindir.).

l Çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).

l Rodion Schedrin’in “Carmen” bale müziði ya da Fritz Hoffmann’ýn “Carmen Süiti” adlý eserlerin kaydýnýsýnýfa getiriniz (4. etkinlik içindir.).

“Aðýr tempoda çalýþma, kuþkusuz hýzlý temponun temelidir. Fakat ara sýra çabuk çalmayý deneyin ve tekrarladýkça tempoyu hýzlandýrýn.

Bedeli kaybolan berraklýk olursa, tekrar aðýr tempoya dönerek çalýþmakla telafi edilebilir.”

Josef HOFMANN


1. Müzikte tempo kelimesinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

2. Müzikte metronomun ne amaçla ve nasýl kullanýldýðýný söyleyiniz.

3. Müzikte hýz terimlerinin neden veya ne amaçla kullanýldýðýný söyleyiniz?

11

Bilgi Notu

75

Hýz Terimi Anlamý MetronomAdagio Aðýr 100-120Allegretto ……………... ……………...Allegro ……………... ……………...Allegro assai ……………... ……………...Allegro vivace ……………... ……………...Andante ……………... ……………...Andantino ……………... ……………...Animato ……………... ……………...Commodo ……………... ……………...Comodo-maestoso ……………… ……………...Grave ……………... ……………...

Hýz Terimi Anlamý Metronom

Larghetto ……………... ……………...Largo ……………... ……………...Lento ……………… ……………...Moderato ……………… ……………...Prestissimo ……………… ……………...Presto ……………… ……………...Sostenuto ……………… ……………...Vivace ……………… ……………...Vivacissimo ……………… ……………...Vivo ……………… ……………...


l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz VCD’yi izleyiniz.l Ýzlenimlerinizden hareketle orkestra þefinin el hareketleri ile dinlediðiniz müziðin hýzý arasýnda ne

gibi bir bað olduðunu söyleyiniz.

1. Etkinlik

l Sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak hýz terimlerinin nereye yazýldýðýný söyleyiniz.l Müzik sözlüðünüzü kullanarak bu terimleri ve ne anlama geldiklerini söyleyiniz ve yazýnýz.l Getirdiðiniz eserleri, kullanýlan hýz terimlerinin metronom deðerlerine dikkat ederek temposuna

uygun bir þekilde seslendirmeye çalýþýnýz.

2. Etkinlik

l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen hýz terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz.l Her bir terimin anlamýný ve metronom deðerlerini karþýsýndaki boþluklara örnekte gösterildiði gibi

yazýnýz.

3. Etkinlik

Eski döneme ait müziklerde tempo tanýmlamasý yoktu. Ancak 1600 yýlýndan sonra Ýtalya’daortaya atýldý ve Ýtalyanca terimler kullanýlarak yaygýnlaþtý. Beethoven’dan baþlayarak Schumann,Brahms ve Strauss eserlerinde Almanca terimlere yer verdiler. Böylece Ýtalyanca terimlerin yanýsýra Ravel, Debussy Fransýzca, bazý Rus bestecileri Rusça, Türk bestecileri de Türkçe terimler kul-landýlar.

Lale FERÝDUNOÐLUMüziðe Giden Yol

76

Çok Aðýr Aðýr Orta Hýzda Hýzlý Çok Hýzlý

Largo

l Hýz terimlerini en yavaþ tempodan en hýzlý tempoya doðru gruplayarak aþaðýdaki tabloya örnektegösterildiði gibi yeniden yazýnýz.

4. Etkinlik

Bilgi Notu

Besteciler, diledikleri tempoyu ayrýntýlý olarak anlatmak, seslendiriciyi aydýnlatmak isterler.Çünkü tempo, eserin çok önemli bir niteliðidir. Tempo, müziðin nabýz atýþlarýdýr. Bu nedenletempo terimlerinin yaný sýra, açýklayýcý daha birçok terim kullanýlýr.

Örneðin;assai ya da molto: çokcon moto: hareketlisostenuto: tutarakma non troppo: ama çok deðilgiusto: tam olarak


l Rodion Schedrin’in “Carmen” bale müziði ya da Fritz Hoffmann’ýn “Carmen Süiti” adlý eserini din-leyiniz.

l Eserleri dinlerken dinlediðiniz bölümün hangi hýz terimi ile ifade edildiðini söyleyiniz.l Dinlediðiniz bölümün ilgili hýz terimi ile uyum içinde olup olmadýðýný tartýþýnýz.l Dinlediðiniz eserlerin bazý yerlerinde hýzýn artan ya da azalan yönde deðiþip deðiþmediðine dikkat

ediniz!l Müzik sözlüðünüzü kullanarak 77. sayfadaki birleþik hýz terimlerinin anlamlarýný bulunuz.l Bu terimlerden hangilerinin hýzý deðiþtirmede kullanýlabileceðini söyleyiniz.l Eserleri tekrar dinleyerek hýz deðiþimine uðrayan bölümler için yan sayfadaki terimlerden

hangisinin ya da hangilerinin kullanýlmýþ olabileceðini tartýþýnýz.

5. Etkinlik

77

BÝRLEÞÝKHIZ TERÝMLERÝ

ANLAMIBÝRLEÞÝK

HIZ TERÝMLERÝANLAMI

A piacere Andante grazioso

A tempo Andante maestoso

AccelerandoAndante quasi un poco adagio

Ad libitum Andante religioso

Affrettando Andante sostenuto

Allargando Animato

Allargando Calando

Allegretto grazioso Meno allegro

Allegro agitato Meno andante

Allegro animato Meno moderato

Allegro appassionata Meno moso

Allegro assai Piu allegro

Allegro ben ritmato Piu andante

Allegro brillante Piu moderato

Allegro comodo Piu mosso

Allegro con brio Poco piu vivo

Allegro con brio edappassionato

Poco meno

Allegro con fuoco Rallentando

Allegro con spirito Ritardando

Allegro ma non troppo

Ritenuto

Allegro maestoso Rubato

Allegro moderato Slargando

Allegro molto e con brio

Stretto

Allegro vivace Stringendo

Andante cantabile Senza tempo

Andante con espressione

Tempo primo

Andante con moto Tempo rubato

Andante espressivo

1. Etkinlik


l Çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (1 ve 3. etkinlikiçindir.).

l Bir senfoni orkestrasý konserine giderek orkestra þefinin orkestrayý yönetirken yaptýðý el hareketleri-ni gözlemleyiniz ya da orkestra þefinin el hareketlerini gösteren bir filmi CD’ye kaydederek sýnýfa getiriniz(4. etkinlik içindir.).

l Müzik tarihi dersi öðretmeninizin ve üst sýnýflardaki arkadaþlarýnýzýn yardýmýyla Rönesans Dönemi,Barok Dönem, Klasik Dönem, Romantik Dönem ve Çaðdaþ Dönem’in en önemli eserlerinin kayýtlarýndanörnekler getiriniz (5. etkinlik içindir.).

78

NÜANS TERÝMLERÝNÜANS TERÝMLERÝ

Araþtýralým

“Ýcranýn bulanýk oluþu çoðu zaman tek renk oluþundan kaynaklanýr.Özellikle nüans eserin planýný açýklýða kavuþturan bir araçtýr.”

Marguerite LONG


1. Konuþurken hece ve sözcükleri nasýl söylediðinize dikkat ediniz.

2. Müzikte nüans kelimesinin neyi ifade ettiðini söyleyiniz.

3. Müzikte nüans terimlerinin ne amaçla kullanýldýðýný düþünüyorsunuz?

Bilgi Notu

Gürlük terimleri Ýtalyancadýr ve müzik yazýsýnda kýsaltmalar yoluyla belirtilir.

Gürlük Terimi Kýsaltýlmasý Anlamý

crescendo cresc. gittikçe kuvvetlenerek

decrescendo

estinto

l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen gürlük terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz. l Her bir terimin kýsaltýlmasýný ve anlamýný karþýsýndaki boþluklara örnekte gösterildiði gibi yazýnýz.

22

79

……………………… …………………………… …… .mp. …… …… …… …… …… ..f.. …… …… …… ……

Gürlük Terimi Kýsaltýlmasý Anlamý

forte

forte piano

fortissimo

forzando, con forza

mezza voce

mezzo forte

mezzo piano

molto fortissimo

morendo

piano

pianissimo

perdendosi

rinforzando

sempre sforzando

sforzando

smorzendo

sotto voce

l Aþaðýdaki þekillerin hangi gürlük terimleri için kullanýldýðýný boþluklara yazýnýz.l Gürlük terimlerini en hafiften en kuvvetliye doðru gruplayýnýz.l Aþaðýdaki þekillerden hareketle en çok kullanýlan gürlük terimlerini, boþluklara gösterildiði gibi

kýsaltýlmalarýyla yazýnýz.

2. Etkinlik

80

1. Diminuendo hangi gürlük terimi yerine kullanýlýr? Araþtýrýnýz.

l Sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak gürlük terimlerinin nereye ve ne þekilde yazýldýðýný söyleyiniz.l Bir arkadaþýnýzdan getirdiði müzik eserlerinden birini eserin gürlük terimi yokmuþ gibi çalmasýný

isteyiniz. Daha sonra ayný müzik eserini gürlük terimlerine uygun bir þekilde seslendirmesini isteyiniz.l Arkadaþýnýzýn hangi çalýþýndan daha çok etkilendiðinizi ve nedenini söyleyiniz.

3. Etkinlik

2. Gürlük terimlerinin etki alaný nerede baþlar ve nereye kadar devam eder?

l Araþtýralým bölümünde 4. etkinlik için hazýrlamýþ olduðunuz VCD’yi izleyiniz.l Ýzlenimlerinizden hareketle, orkestra þefinin el hareketleri ile duyduðunuz müziðin gürlükleri

arasýnda ne gibi bir bað olduðunu söyleyiniz.l Hýz terimleri konusunun birinci etkinliðini de göz önünde bulundurarak orkestra þefinin hangi

eliyle müziðin hýzýný ve gürlüðünü yönettiðini söyleyiniz.

4. Etkinlik

l Sýnýfa getirdiðiniz müzik eserlerini tarihi dönem sýrasýna uygun bir þekilde gürlüklerine dikkatederek kýsa kýsa dinleyiniz.

l Müzik dönemlerine uygun sýralamada dinlediðiniz eserlerin hangilerinde belirgin gürlük farklýlýklarýolduðunu söyleyiniz.

l Hangi döneme ait eserlerde daha az, hangi döneme ait eserlerde daha çok gürlük farklýlýklarý duy-duðunuzu yazýnýz.

l Dönemlere göre müzik eserlerindeki gürlük farklýlýklarýnýn nedenleri neler olabilir tartýþýnýz.l Tartýþma sonuçlarýný maddeler hâlinde yazýnýz.

5. Etkinlik


81

ANLATIM TERÝMLERÝANLATIM TERÝMLERÝ

l Yaþamýnýzda sizi en çok etkileyen klasik batý müziði eserinin ses kaydýný sýnýfa getiriniz (1. etkinlikiçindir.).

l Severek çaldýðýnýz veya söylediðiniz eserlerin notalarýný ve müzik sözlüðünüzü sýnýfa getiriniz (2 ve 5.etkinlik içindir.).

l Franz Friedrich Richard Genee’nin “Ýnsalata Ýtaliana” adlý eserinin notalarýný ve ses kaydýný sýnýfagetiriniz (4. etkinlik içindir.).

l T. Albinoni’nin “Adagio” adlý eserinin ses kaydýný sýnýfa getiriniz (5. etkinlik içindir.).

Araþtýralým

“Müzikçiye düþen görev, eseri yalnýz kendisinin anlamasý deðil,

onu baþkalarýna da anlatabilmesidir.”

Mithat FENMEN

33

1. Müzik neyi anlatýr tartýþýnýz.

2. Müzikal ifade deyince ne anlýyorsunuz?

3. Dinlediðiniz müziklerin üzerinizde nasýl bir etki býraktýðýný söyleyiniz.

Okuma Metni

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için sýnýfa getirdiðiniz eserlere bakarak anlatým terimlerininnereye yazýldýðýný söyleyiniz.

l Müzik sözlüðünüzü kullanarak bu terimleri ve ne anlama geldiklerini söyleyiniz ve yazýnýz.l Eserleri anlatým terimlerine uygun olarak seslendirmeye çalýþýnýz.l Gürlük terimleri ve anlatým terimleri arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu söyleyiniz.l Bir eseri dinlediðiniz zaman anlatým terimlerini birbirinden ayýran farklarýn neler olabileceðini tartýþýnýz.

82


l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için getirdiðiniz eserlere numara vererek kýsa kýsa dinleyiniz.l Dinlediðiniz her bir eserde neler hissettiðinizi yazýnýz.l Eserleri dinledikten sonra yazdýklarýnýzý arkadaþýnýzla paylaþýnýz.l Hangi tür eserlerden duygulandýðýnýzý nedenleriyle birlikte söyleyiniz.l Farklý duygular hissettiðiniz eserleri tekrar dinleyerek anlatýlmak istenen müzikal ifadeler

üzerinde tartýþýnýz.

1. Etkinlik

2. Etkinlik

l T. Albinoni’nin “Adagio” adlý eserini dinleyiniz.l Eserin baþýndan itibaren hissettiðiniz müzikal ifadeleri bildiðiniz anlatým terimleriyle yazýnýz.l Bir sonraki derse eserin notasýný getirerek kendi yazdýðýnýz anlatým terimleri ile eser üzerinde

yazýlan anlatým terimlerinin uygunluðunu kontrol ediniz.

l Frans Friedrich Richard Genee’nin “Ýnsalata Ýtaliana” adlý eserini dinleyiniz.l Eserin sözlerini ve anlamlarýný gözden geçiriniz.l Ýlk birkaç sayfayý eserin sözlerine uygun olarak seslendirmeye çalýþýnýz.l Eseri dinleyiniz ve kullanýlan terimlerle müzikal ifade arasýnda uyum olup olmadýðýný tartýþýnýz.l Siz de benzer tarzda sözleri müzikal terimlerden oluþan, tek sesli küçük eserler yazýnýz ve eserleri

seslendiriniz.

4. Etkinlik

3. Etkinlik

Müzikal Ýfade...Notalar genelde sesleri süreleriyle birlikte saptamaya yarar. Oysa sesler, bir þeyler anlatmaya çalýþýr.

Gizlidir bu anlatým. Müziðin ruhunda saklýdýr.Öyleyse yorumcunun bu sýrlarý çözüp dinleyiciye anlatmasý beklenir. Müzik iþte o zaman anlam

kazanacaktýr. Müzik diliyle anlatýlanlar, asýl o zaman etkileyici bir yoruma dönüþecektir....Siz de seslendireceðiniz parçanýn baþýnda örneðin sevimli, hüzünlü, canlý, nazlý gibi açýklayýcý sözcüklerle

karþýlaþsanýz, o parçanýn nasýl yorumlanacaðý üzerine ipuçlarýný ele geçirdiðiniz için sevinmez misiniz?Ahmet SAY

Müziðin Kitabý

83

l Müzik sözlüðünüzü kullanarak aþaðýda verilen anlatým terimlerinin ne anlama geldiðini araþtýrýnýz.l Her bir terimin anlamýný karþýsýna yazýnýz.l Her bir anlatým teriminin nasýl okunduðunu öðrenerek tekrarlayýnýz.

5. Etkinlik

ANLATIMTERÝMÝ

ANLAMIANLATIMTERÝMÝ

ANLAMI

affettuoso feroce

allegramente furioso

amabile furioso

amoroso giocoso

animato grazioso

appasionata intimo

brillante intimissimo

calmando languido

calmato lieto

calmo lontano

cantabile maestoso

cantando marcato

comodo mesto

con allegrezza mezzo voce

con amore misterioso

con calmo morendo

con delicatezza nobile

con dolcezza parlando

con eleganza patetica

con emotione placido

con brio religioso

con fuoco risoluto

con grazia rinforzando

con sentimento scherzando

con tenerezza semplice

con tristezza serio

con tutta forza sforzando

deciso smorzando

delicamente sotto voce

delicato spiritoso

dolce strepitiso

doloroso teneramente

elegiaco tranquillo

espressivo tristamente

estinto vigoroso

84


1. ( ) Mezzoforte bir hýz terimidir.2. ( ) Grave aðýr tempoyu gösteren bir hýz terimidir.3. ( ) Hýz terimi bir eserin sað üst köþesinde belirtilir.


1. Moderato bir eserin …………………. hýzda çalýnacaðýný gösterir.2. Fortissimo belirtilen notalarýn çok …………………. seslendirileceðini gösterir.3. Notalarýn gittikçe hafifleyerek çalýnacaðýný gösteren terim …………………. dur.


1. Bir metronomda yer alan en alt ve en üst deðerler aþaðýdakilerden hangisidir?

A) 40-180B) 60-208C) 50-208D) 40-208E ) 40-200

2. Aþaðýdaki anlatým terimlerinden hangisi “þarký söyler gibi” anlamýný taþýr?

A) ComodoB) CantabileC) Con fuocoD) Con delicatezzaE) Calmo


85

9. ÜNÝTEMÜZÝK VE TOPLUM

1. MÜZÝK VE TOPLUM

86

MÜZÝK VE TOPLUMMÜZÝK VE TOPLUM

Araþtýralým

l Müzikoloji ve etnomüzikoloji ile ilgili küçük bir araþtýrma yapýnýz (1. etkinlik içindir.).

l Bela Bartok ve Zoltan Kodaly’nin kim olduklarý ve ne gibi çalýþmalar yaptýklarý hakkýnda bilgi toplayýpsýnýfa getiriniz (2. etkinlik içindir.).

l Büyük önder Atatürk’ün müzik devrimi konusundaki öngörü, eylem ve çabalarýný anlatan bir sunumhazýrlayýnýz (3. etkinlik içindir.).

l Türk Beþleri’nden sonra gelen ikinci kuþak bestecilerimizle ilgili araþtýrma yapýnýz (5. etkinlik içindir.).

l Seçtiðiniz iki halk türküsünün ortaya çýkýþ öyküleriyle ilgili bir araþtýrma yapýnýz (7. etkinlik içindir.).

l Sýnýfa Ahmet Adnan Saygun’un “Özsoy Operasý”nýn ya da “Yunus Emre Oratoryosu”nun yazýlýþ öykü-lerini ve ses kayýtlarýný sýnýfa getiriniz. (8. etkinlik içindir.).

“Bir toplumun müziði bozuldu mu,o toplumda pek çok þey de bozulmuþ demektir.”

KONFÜÇYÜS


1. Toplumsal yapýlanmayla müziksel geliþim arasýnda ne gibi bir bað olabilir?

2. Müzik ve kültür arasýnda nasýl bir iliþki olduðunu açýklayýnýz.

11

87


Okuma Metni

Doðanýn Sesi...Bir Bohemya kaplýcasýnda Goethe ile geziniyorlardý. “Yeryüzünün büyükleri krallar deðil, sizin gibi

yazarlar benim gibi bestecilerdir. Krallara ve diðer soylu kiþilere ünvanlar verilse, niþanlar takýlsa veya SarayÖzel Kurulu üyeliðine atansalar bile, bu onlarýn büyük bir zekâ ve yaratma gücü taþýdýklarýný göstermez.”deyip sustu. Çünkü Goethe’nin de Saray Özel Kurulu üyesi olduðu gelmiþti aklýna. Bu sýrada kendilerineyaklaþmakta olan Ýmparatorluk ailesini gördüler. Goethe yanýndan ayrýlarak yolun kenarýnda saygýduruþunda bulunabileceði bir yere gitti. O umursamadan yürüyüþüne devam etti. Geçebilmesi içinprensler ve saray adamlarý yol açtýlar ona. Dük Rudolph þapkasýný çýkardý. Ýmparatoriçe baþýyla selamladýonu. Goethe elinde þapkasý yere dek eðilmiþ, yolun kenarýnda duruyordu. Bu davranýþýndan dolayý çokkýzmýþtý bu ünlü yazara. Çýkýþmýþtý. Bu olay Goethe’nin onu hiçbir zaman baðýþlamadýðý anýsý idi.

Onun hayat öyküsünü yazmaða gelen Schindler ile de gezintiye çýkmýþlardý. Pastoral Senfoni’sindeki“Irmak Kýyýsýnda” bölümünü bestelediði yere geldiler. Bir ot yýðýný üzerine oturup sýrtýný bir karaaðacayasladý. On beþ yýl öncesini düþünüyordu. “Aðaçkakan sesi duyuyor musunuz?” diye sordu. Hiçbir sesduyulmadýðýný anlayýnca, “O bölümü burada besteledim; tepemdeki aðaçkakanlar, uçuþan bülbüller,býldýrcýnlar ve guguk kuþlarý da benimle birlikte bestelediler.” dedi. Krallarýn, soylu kiþilerin; saygýyla; halkýn,imparator diye selamladýðý bu güçlü besteci Beethoven’di.

...Feridun ÇALIÞIR

Müziðin Düþüncedeki Yeri

l Araþtýralým bölümünde 1. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrma sonuçlarýný paylaþýnýz.l Müzikoloji ve etnomüzikoloji bilim dallarýnýn neyi araþtýrdýðýný ve hangi yönden birbirinden

ayrýldýðýný anlatýnýz.l Bu bilim dallarýyla uðraþan kiþilere ne ad verildiðini söyleyiniz.

l Araþtýralým bölümünde 2. etkinlik için topladýðýnýz bilgileri paylaþýnýz.l Bu müzik adamlarýnýn ne gibi çalýþmalar yaptýðýný anlatýnýz. Yaptýklarý çalýþmalarýn kendi müziðimize

ve dünya müziðine olan katkýlarýný tartýþýnýz.

1. Etkinlik

2. Etkinlik

88

l Araþtýralým bölümünde 3. etkinlik için hazýrladýðýnýz sunumu gerçekleþtiriniz.

3. Etkinlik

l Evrensel sözcüðünün anlamýný söyleyiniz.l Müzikte evrenselliðin ne olduðunu açýklayýnýz.l Evrensel olduðunu düþündüðünüz besteciler kimlerdir? Söyleyiniz.l Bu bestecilerin neden evrensel olduðunu düþünüyorsunuz? Açýklayýnýz.

4. Etkinlik

89

l Türk Beþleri’nden sonra gelen ikinci kuþak bestecilerimizin adlarýný söyleyiniz ve yazýnýz.l Bu bestecilerimizin günümüz müzik çalýþmalarýndaki rolü ne olabilir tartýþýnýz.l Ülkemizdeki müzik faaliyetleri hakkýnda ne düþündüðünüzü söyleyiniz.l Çözümlenmesi gereken müzik sorunlarýmýz hakkýndaki önerileriniz nelerdir, anlatýnýz.l Ulusal müziðimiz için neler yapýlabilir, tartýþýnýz.

5. Etkinlik

l “Bütün sanatlarda müzik olma isteði vardýr.” sözü kime aittir?Bu cümle ile anlatýlmak istenen düþüncenin ne olabileceðini tartýþýnýz.

6. Etkinlik

90

l Araþtýralým bölümünde 7. etkinlik için yaptýðýnýz araþtýrmanýn sonuçlarýný sýnýfta paylaþýnýz.l Türkü yakmak ne demektir?l Halk kültürü ile türkü arasýnda nasýl bir iliþki vardýr. Açýklayýnýz.

7. Etkinlik

l Araþtýralým bölümünde 8. etkinlik için araþtýrmanýz istenen eserlerin yazýlýþ öykülerini anlatýnýz.l Eserleri dinleyiniz.l Bu eserlerin evrensel boyutta kendi müziðimizi yansýtýp yansýtmadýðýný tartýþýnýz.l Tartýþma sonuçlarýnýzdan hareketle bir yazý hazýrlayýnýz.l Hazýrladýðýnýz yazýyý müzik bölümü panosunda sergileyiniz.

8. Etkinlik

91


1. ( ) Beethoven evrensel bir besteci deðildir.2. ( ) Yunus Emre Oratoryosu evrensel deðerde bir eserdir.3. ( ) Müzik, kültürü kuþaktan kuþaða aktaran evrensel bir dildir.


1. Cumhuriyet Türkiyesi’nin yeni müzik kültürünün ………...............… müziðinden kaynaklanmasýgerektiði düþüncesi müzik devriminin temel felsefesi olmuþtur.

2. Müziðin uygulamasýnda yer alan bestecilik, seslendiricilik gibi alanlarýn dýþýnda bulunan bütün teorikbilgilerle ilgilenen bilim dalý ………...............… dir.


1. Atatürk müzik devrimi ile ilgili olarak hangi Türk aydýnýndan esinlenmiþtir?

A) Ziya AydýntanB) Yakup Kadri KaraosmanoðluC) Ziya GökalpD) Cevat Memduh AltarE) Tevfik Fikret

2. Müzik ve toplum arasýndaki iliþkileri sistematik biçimde inceleyen bilim dalý aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Müzik sosyolojisiB) Müzik psikolojisiC) Müzik fizyolojisiD) Müzik teknolojisiE) Müzik tarihi

D. Aþaðýda verilen sorularý cevaplayýnýz.

1. Müziðin toplumlarý birbirine kaynaþtýrýcý, yapýcý ve baðlayýcý bir unsur olduðunu vurgulayan etkinlikler-le ilgili örnekler veriniz.

2. Stadyumlarda maç öncesi söylenen ulusal marþlar müziðin hangi özelliklerini vurgular?


9292

Adý Soyadý : .............................................. Tarih: .../.../...

Sýnýfý : ..............................................

Nu. : ..............................................

Bu çalýþmada neler yaptým?

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Bu çalýþmada neler öðrendim?

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler:

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler:

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým?

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Bu çalýþmayý tekrar yapsaydým þu þekilde yapardým:

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMUÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU

1. EK

93

GRUP DEÐERLENDÝRME (1)GRUP DEÐERLENDÝRME (1)

2. EK

Grubun Adý : Sýnýfý :

Yönerge: Aþaðýdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduðunu göz önüne alarak grubu deðer-lendiriniz.

BECERÝLERDERECELER

Hiçbir Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Her Zaman

Grup üyeleri birbirleriyle yardýmlaþýr-lar.

Grup üyelerinin her biri çalýþmalar-da rol alýrlar.

Grup üyeleri birbirlerinindüþüncelerine ve çabalarýna saygý gös-terirler.

Grubun her üyesi birbirleriyle etkileþimiçerisinde tartýþýrlar.

Grup üyeleri ulaþtýklarý sonucu bir-birlerine iletirler.

Grup üyeleri bireysel sorumluluk-larýný yerine getirirler.

Grup üyeleri bilgilerini diðerleriyletartýþýrlar.

Grup üyeleri birbirlerine güvenir.

Grup üyeleri birbirlerinicesaretlendirirler.

Grup üyeleri, söz haklarýnýn eþitbiçimde paylaþýlmasýna özen gösterirler.

Grupta birbiriyle çatýþan görüþlerolduðunda, gruptakiler bunlarý tartýþ-maya açarlar.

Çalýþtýklarý konuda, grup üyeleriortak bir görüþ oluþtururlar.

Grup üyeleri birlikte çalýþmaktanhoþlanýrlar.

TOPLAM

Yorumlar:

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………….......

9494

GRUP DEÐERLENDÝRME (2)GRUP DEÐERLENDÝRME (2)

3. EK

Yönerge: Aþaðýdaki form gruptaki her bir öðrencinin deðerlendirilmesi için geliþtirilmiþtir.

Puanlama Anahtarý:

5 : Çok iyi 4 : Ýyi 3 : Orta 2 : Geçer 1 : Zayýf

Yorumlar:

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………….......

ÖðrencininAdý ve Soyadý

Çal

ýþm

aya

hazý

r ol

uþ

Baþ

kala

rýný d

inle

me

Sor

umlu

lukl

arý p

ayla

þma

Gru

p ar

kada

þlar

ýný d

este

klem

e

Tart

ýþm

alar

a ka

týlm

a

Gör

üþle

rini g

erek

çele

ndirm

e

Fark

lý gö

rüþl

ere

sayg

ý duy

ma

Gör

ev a

lmay

a is

tekl

i olu

þ

Zam

aný v

erim

li ku

llanm

a

Öde

vler

i tam

amla

ma

Öde

vler

ini s

akla

ma

Topl

am P

uan

95

GRUP ÖZ DEÐERLENDÝRMEGRUP ÖZ DEÐERLENDÝRME

4. EK

Grubun Adý:Gruptaki Öðrencilerin Adlarý:

Açýklama: Aþaðýdaki tabloda grubunuzu en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X) iþaretikoyunuz.

Aþaðýdakileri grubunuza göre cevaplayýnýz.

1. Çalýþmalar sýrasýnda karþýlaþtýðýmýz en büyük problem..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Problem nereden kaynaklanýyordu?..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Grubumuzun en iyi olduðu alan;..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Grup olarak daha iyi olabilirdik. Fakat;.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

BECERÝLERDERECELER

Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman

1. Araþtýrma planý yaptýk.

2. Görev daðýlýmý yaptýk.

3. Araþtýrmada çeþitli kaynaklardan yararlandýk.

4. Etkinlikleri birlikte hazýrladýk.

5. Görüþlerimizi rahatlýkla söyledik.

6. Grupta uyum içinde çalýþtýk.

7. Birbirimizin görüþlerini ve önerilerini dinledik.

8. Grupta birbirimize güvenerek çalýþtýk.

9. Grupta birbirimizi takdir ettik.

10. Çalýþmalarýmýz sýrasýnda birbirimizi cesaretlendirdik.

11. Sorumluluklarýmýzý tam anlamýyla yerine getirdik.

12. Çalýþmalarýmýzý etkin bir biçimde sunduk.

TOPLAM

9696

ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU

BECERÝLER

DERECELER

Hiçbir Her

Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Zaman

1 2 3 4 5

I. DERSE HAZIRLIK

1. Bilgi kaynaklarýna nasýl ulaþacaðýný bilir.

2. Ulaþtýðý kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanýr.

3. Derse deðiþik yardýmcý kaynaklarla gelir.

4. Derse hazýrlýklý gelir.

Toplam

II. ETKÝNLÝKLERE KATILMA

1. Konu ile ilgili görüþlerini çekinmeksizin ifade eder.

2. Görüþü sorulduðunda söyler.

3. Yeni ve özgün sorular sorar.

4. Belirttiði görüþler ve verdiði örnekler özgündür.

5. Dersi iyi dinlediði izlenimi veren sorular sorar.

Toplam

III. ÝNCELEME - ARAÞTIRMA - GÖZLEM

1. Bilgi toplamak için çeþitli kaynaklara baþvurur.

2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip baþka kay-naklar araþtýrýr.

3. Ýnceleme ve araþtýrma ödevlerini özenerek yapar.

4. Gözlemlerini dikkatli bir þekilde yapar.

5. Gözlemleri sonucunda mantýksal çýkarýmlardabulunur.

6.Araþtýrma ve inceleme sonucunda genellemeleryapar.

Toplam

GENEL TOPLAM

Açýklama: Bu form, etkinlik süresince öðrencilerin, yapýlan çalýþmalara katýlma düzeylerini gözlem-eniz amacýyla hazýrlanmýþtýr.

Ünite Adý: ............................................................ Adý Soyadý : ......................................Öðrenci Nu. : ......................................Sýnýfý : ......................................

5. EK

97

Deðerlendiren Öðrencinin;Grup Numarasý : ........................................Adý Soyadý : ......................................... 1.Arkadaþýnýn Adý Soyadý : ........................................Sýnýfý : ......................................... 2.Arkadaþýnýn Adý Soyadý : ........................................

Grubumuzdaki Öðrenciler

Her ZamanEtkinliðinBaþýnda

EtkinliðinSonunda

Hiçbir ZamanB

en

1. A

rkad

aþým

2. A

rkad

aþým

Ben

1. A

rkad

aþým

2. A

rkad

aþým

Ben

1. A

rkad

aþým

2. A

rkad

aþým

Ben

1. A

rkad

aþým

2. A

rkad

aþým

Etkinliðe katýlýmda gönül-lüdür.

Görevini zamanýnda yerinegetirir.

Farklý kaynaklardan bilgitoplayýp sunar.

Grup arkadaþlarýnýn görüþ-lerine saygýlýdýr.

Arkadaþlarýný uyarýrkenolumlu bir dil kullanýr.

Ders araç-gereçlerini kul-lanýrken dikkatli ve titizdir.

Temiz, tertipli ve düzenliçalýþýr.

(Kullandýðý aletleri yerinekoyar, kirlettiklerini temizler vb.)

Sonuçlar tartýþýlýrken konu-þur, konuþulanlarý anlar.

AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU

6. EK

9898

ÝçerikDüzeyi

Sýnýf Düzeyi Ünitenin AdýBeklenenBaþarým

SürePuanlamaYöntemi

Müziðe GiriþORTAÖÐRETÝM

9.SINIFÝNSAN,

SANAT VE MÜZÝK

Araþtýrma, GrafikOluþturma veYorumlama

BecerisiEtkili Ve Güzel

Anlatým Becerisi

3 HaftaDereceli

PuanlamaAnahtarý

Sevgili Öðrenciler,

Sizden aþaðýda ünite ile ilgili olarak verilen konularý dikkatlice okumanýzý, bunlardan yapmak iste-

diðiniz bir tanesini seçmenizi ve seçtiðiniz konu ile ilgili araþtýrma yaparak çalýþmanýzý, bir rapor halinde

ve sýnýf ortamý içinde poster biçiminde sunmanýzý bekliyorum.

a) Bir sanatçý ile sanat üzerine söyleþi veya röportaj yapýnýz.

b) Müziðin insan hayatýndaki önemini vurgulayan bir slayt sunumu hazýrlayýnýz.

NOT: Yukarýda belirtilen konularýn dýþýnda ünite ile ilgili istediðiniz bir konuyu benimle paylaþarak

belirleyebilirsiniz.

Bu çalýþmayý baþarýyla tamamlayabilmeniz için aþaðýdaki adýmlarý izlemelisiniz.

1. Çalýþmanýz için yukarýda verilen konularý dikkatlice okumalý ve düþünmelisiniz.2. Yapabileceðinizi düþündüðünüz bir konuyu seçmelisiniz.3. Seçtiðiniz konu ile ilgili araþtýrma yapmalýsýnýz.4. Çalýþmanýz için aile bireyleri, kitaplar, gazete haberleri, internet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz.5. Araþtýrmalarýnýza dayanarak konu ile ilgili sunacaðýnýz raporda hangi bilgilere yer vereceðinize karar

vermelisiniz (planlamalýsýnýz).6. Çalýþmalarýnýz doðrultusunda teslim edeceðiniz raporu hazýrlamalýsýnýz.7. Çalýþmalarýnýz doðrultusunda sýnýfta sergileyeceðiniz materyalleri (poster ve bu posterde yer almasýný

düþündüðünüz görsel materyaller) hazýrlamalýsýnýz.8. Çalýþmanýzý rapor olarak ... / ... / 200... tarihinde teslim etmeli ve sýnýfta görsel materyallerinizi sun-

malýsýnýz.

7. EK

PERFORMANS ÖDEVÝ ÖRNEK FORMU

99

55

< Ödevi hazýrlarken çeþitli kaynaklardan faydalanýlmýþtýr.< Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan

kaynaklardaki bilgilerden yeterince yararlanýlmýþtýr.< Poster çalýþmasýnda aktarýlan bilgiler grafik dýþýnda fotoðraf, karikatür, çizim vb. ile

desteklenmiþtir.< Poster çalýþmasýnda yer alan görsel materyaller, konuya iliþkin özet bilgiler ile

desteklenmiþtir.< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmýþtýr.< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr. Oluþturulan cümleler Türkçe yazým kurallarýna

uygundur.

44

< Ödevi hazýrlarken çeþitli kaynaklardan faydalanýlmýþtýr.< Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan

kaynaklardaki bilgilerden yararlanýlmýþtýr.< Poster çalýþmasýnda aktarýlan bilgiler grafik dýþýnda fotoðraf, karikatür, çizim vb. ile

desteklenmiþtir.< Poster çalýþmasýnda yer alan görsel materyaller, konuya iliþkin özet bilgiler ile

desteklenmiþtir.< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmamýþtýr.< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr.

33

< Ödevi hazýrlarken çeþitli kaynaklardan faydalanýlmýþtýr.<Performans ödevinde çalýþýlmak üzere seçilen konunun raporlaþtýrýlmasýnda ulaþýlan

kaynaklardaki bilgilerden yararlanýlmýþtýr.< Poster çalýþmasýnda aktarýlan bilgiler grafik dýþýnda fotoðraf, karikatür, çizim vb. ile

yeterince desteklenmemiþtir.< Poster çalýþmasýnda yer alan görsel materyaller, konuya iliþkin özet bilgiler ile

yeterince desteklenmemiþtir.< Ödevde kullanýlan kaynaklar uygun biçimde rapora yansýtýlmamýþtýr.< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr.

22< Rapor anlaþýlýr biçimde yazýlmýþtýr.< Poster çalýþmasýnda aktarýlan bilgiler grafik dýþýnda fotoðraf, karikatür, çizim vb. ile

yeterince desteklenmemiþtir.< Poster çalýþmasýnda yer alan görsel materyaller, konuya iliþkin özet bilgiler ile

yeterince desteklenmemiþtir.

11 < Raporda konuya iliþkin yer alan bilgiler yetersizdir ve anlaþýlýr biçimde yazýlmamýþtýr.

AÇIKLAMA: 6. ekteki performans ödevi aþaðýdaki ölçütler doðrultusunda puanlanacaktýr.

7. EK-a

PERFORMANS ÖDEVÝ DERECELÝ PUANLAMA ANAHTARI

100100

DEÐERLENDÝRÝLECEK TUTUM VE DAVRANIÞLARDERECELER

Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman

1. Planlý çalýþmaya özen gösterdim.

2. Proje çalýþmalarým sýrasýnda planýma uygun hareket ettim.

3. Araþtýrmalarýmda çeþitli kaynaklardan yararlandým.

4. Öðretmenimin önerilerini dinledim.

5. Çalýþmalarým sýrasýnda zamanýmý verimli biçimde kul-landým.

6. Çalýþmalarým sýrasýnda deðiþik materyallerden faydalandým.

7. Sorumluluklarýmý tam anlamýyla yerine getirdim.

8. Çalýþmalarýmý sunarken görsel materyalleri kullanmayaçalýþtým.

Adý ve Soyadý :Sýnýfý :Numarasý :

AÇIKLAMA: Aþaðýdaki tabloda proje boyunca çalýþmalarýnýzý en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X)koyunuz.

Bu etkinlik sýrasýnda yaptýklarým ve yapamadýklarým: .........................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

7. EK-b

PERFORMANS ÖDEVÝ ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU

101

Seçilebilecek Konular:

1. Ulusal müziðimizin önemli eserlerinden oluþan bir derleme yapýnýz.2. Dünya müziðinin önemli eserlerinden oluþan bir derleme yapýnýz.

Not: Bu konular dýþýnda ilgi duyduðunuz bir konuyu da belirleyebilirsiniz.

Süre: Ýki ay

Çalýþma Ýçeriðinde Yer Almasý Gereken Konu Baþlýklarý:1. Projenin adý (1-15 sözcük arasý olmalýdýr)2. Projenin konusu (Konu açýk ve net bir biçimde ifade edilmiþ olmalýdýr)3. Proje çalýþmasý içinde belirlenen durumun ya da sorunun ayrýntýlý biçimde tanýmlanmasý (Bu kýsýmda-

ki projenin amacý belirtilmekle birlikte; durum ya da sorun net biçimde açýklanmalýdýr ve 7-15 sayfaolmalýdýr)

4. Geliþtirme sürecinin açýklanmasý (Bu aþamada toplanan bilgilerden yola çýkarak bir ürün ortaya koy-maya yönelik ya da öneriler geliþtirmeye dönük yapýlanlar 7-15 sayfayý geçmeyecek þekilde anlatýl-malýdýr)

5. Sonuç ve öneriler 6. Kaynakça

Proje Hazýrlanýrken Ýzlenecek Basamaklar: 1. Basamak: Bu aþamada, seçmeyi düþündüðünüz konuyu araþtýrýp araþtýramayacaðýnýza, konuyla ilgili

kaynaklara ne düzeyde ulaþacaðýnýza iliþkin inceleme yaparak konu seçimine hazýrlýk yapýnýz. Bu aþa-mada öðretmeniniz ile araþtýrmayý düþündüðünüz konuyu paylaþýp, ondan konu belirlemede yardýmalýnýz.

2. Basamak: Bir önceki basamakta yaptýðýnýz incelemeler sonucunda belirlediðiniz konunun "önemini,neden bu konuyu seçtiðinizi, hazýrlayacaðýnýz proje sonucunda neye ulaþmak istediðinizi" belirleyiniz.

3. Basamak: Seçtiðiniz konu ile ilgili yeterli bilgiye ulaþmak amacýyla gerekli kaynaklara ulaþýnýz. Bu kay-naklar; kütüphane, Ýnternet, TV, radyo ve konuyla ilgili kaynak kiþiler.

4. Basamak: Bir önceki basamakta ulaþtýðýnýz tüm kaynaklardan elde ettiðiniz bilgilerden faydalanarakoluþturduðunuz bilgileri metne dönüþtürünüz (7-15 sayfayý geçmeyecek biçimde).

5. Basamak: Ulaþtýðýnýz kaynaklardan elde ettiðiniz bilgileri deðerlendirerek çözüm önerileri üretiniz. Buçözüm önerilerini belirleme nedenlerinizi ortaya koyunuz.

6. Basamak: Çalýþmalarýnýzý rapor hâline dönüþtürünüz.7. Basamak: Raporu resim, gazete haberleri, kendi çizimleriniz, tablo, grafik ve istatistiklerle destekleyip

poster hâline getiriniz.8. Basamak: Çalýþmalarýnýzýn sunumunu yapýnýz.

Puanlama: Puanlama, ekte verilen Proje Deðerlendirme Ölçeði ile yapýlacaktýr.

8. EK

PROJE ÇALIÞMASI ÖRNEK FORMU

102102

GÖZLENECEK ÖÐRENCÝ KAZANIMLARI

DERECELER

ZayýfKabul

edilebilirOrta Ýyi

Çokiyi

1 2 3 4 5I. TASARI HAZIRLAMA SÜRECÝ

Proje amacýný belirleme

Projeya uygun çalýþma planý yapma

Grup içinde görev daðýlýmý yapma

Belirlenen konunun önemini ortaya koyma

Hazýrlanan proje sonunda ne tür sonuçlara ulaþýlmakistendiðini ortaya koyma

TOPLAM

II. PROJENÝN ÝÇERÝÐÝ

Proje konusunda bilimsel açýdan doðru bilgiler aktarma

Toplanan bilgileri analiz etme

Elde edilen bilgilerden çýkarýmda bulunma

Yapýlan çalýþmanýn orijinal olmasýna özen gösterme

Yapýlan çýkarýmlarýn nedenlerini ortaya koyma

Yapýlan çalýþmada eleþtirel düþünme becerisini gösterme

Hazýrlanan raporu; resimler, gazete haberleri, çizimler,tablo, grafik ve istatistiklerle destekleme

Metne aktarýlan tüm bilgilerde Türkçeyi doðru biçimde kul-lanma

Yararlanýlan kaynaklarý rapora yansýtma

TOPLAM

III. SUNU YAPMA

Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek þekilde sunma

Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme

Sunuda akýcý bir dil ve beden dilini kullanma

Sorulara cevap verme

Verilen sürede sunuyu yapma

Sunum sýrasýnda Türkçeyi doðru biçimde kullanma

TOPLAM

GENEL TOPLAM

Projenýn Adý :Adý ve Soyadý :Sýnýfý :Numarasý :

8. EK-a

PROJE DEÐERLENDÝRME ÖLÇEÐÝ

103

DEÐERLENDÝRÝLECEK TUTUM VE DAVRANIÞLAR

DERECELER

Her Zaman BazenHiçbirZaman

1. Planlý çalýþmaya özen gösterdim.

2. Proje çalýþmalarým sýrasýnda planýma uygun hareket ettim.

3. Araþtýrmalarýmda çeþitli kaynaklardan yararlandým.

4. Öðretmenimin önerilerini dinledim.

5. Çalýþmalarým sýrasýnda zamanýmý verimli biçimde kul-landým.

6. Çalýþmalarým sýrasýnda deðiþik materyallerden faydalandým.

7. Sorumluluklarýmý tam anlamýyla yerine getirdim.

8. Çalýþmalarýmý sunarken görsel materyalleri kullanmayaçalýþtým.

Adý ve Soyadý :Sýnýfý :Numarasý :

AÇIKLAMA: Aþaðýdaki tabloda proje boyunca çalýþmalarýnýzý en iyi þekilde ifade eden seçeneðin altýna (X)koyunuz.

Bu etkinlik sýrasýnda yaptýklarým ve yapamadýklarým: .........................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

8. EK-b

PROJE ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU

104104

Aakustik : Yanký bilimi, ses bilimi, yankýlaným.animasyon : 1. Çok sayýda resmin belli bir hýzda ve düzende gösterilerek sürekli bir

hareket izlenimi verilmesi. 2. Canlandýrma.

armoni orkestrasý : Yalnýz üflemeli çalgýlardan oluþan orkestra.arya : Operalarda solistlerden birinin orkestra eþliðinde söylediði, genellikle kendi

içinde bütünlüðü olan parça.

Bbale : 1. Belli hafif figürlere, adým atýþlara, çoðunlukla sahne düzenine ve müziðe

dayalý gösteri türü. 2. Bu tür gösteri yapan sanatçý topluluðu.

bando : Türlü üflemeli ve vurgulu çalgýlardan oluþan ve genellikle geçit törenlerindekullanýlan mýzýkacýlar topluluðu veya takýmý.

big band : Üflemeli çalgýlarýn aðýrlýkta olduðu, on müzisyenden daha fazlasýnýbarýndýran ve genelde caz müziði çalan grup.

Ddeyiþ : Halk edebiyatýnda þiir, halk türküsü ya da bir kimsenin bir konuyla ilgili

anlattýðý, ifade.dük : Bazý devletlerde prensten sonra gelen en yüksek soyluluk unvaný.

Eegzersiz : Alýþtýrma.

Ffabl : Kahramanlarý çoklukla hayvanlardan seçilen, sonunda ders verme amacý

güden, genellikle manzum hikâye, öykünce.fanfar : Bakýr üflemeli çalgýlardan oluþan orkestra, bu orkestranýn çaldýðý tartýmlý ve

canlý parça.flamenko : Endülüs halk müziði.

Ggravür : Aðaç, taþ veya metal bir levhanýn oyularak iþlenmesi ve bunun bir yüzeye

basýlmasý tekniði ya da bu teknikle yapýlmýþ resim.gözlem : 1. Bir nesnenin, olayýn veya bir gerçeðin, niteliklerinin bilinmesi amacýyla,

dikkatli ve planlý olarak ele alýnýp incelenmesi. 2. Ýnceleme sonucu elde edilen deðer.

H

hümanist : Ýnsancýl.

Ýikmal : Eksik bir þeyi tamamlama, daha iyi duruma getirme, bütünleme, bitirme.izlenim : Bir durum veya olayýn duyular yolu ile insan üzerinde býraktýðý etki.

TERÝMLER SÖZLÜÐÜTERÝMLER SÖZLÜÐÜ

105

Jjest : Herhangi bir þeyi açýklamak için genellikle el, kol ve baþ ile yapýlan

içgüdüsel veya iradeli hareket.Judas Maccabaeus : Ünlü Alman besteci G.F.Haendel'in sahnelenmek üzere yazdýðý bir oratoryo-

dur.

Kkadir : Deðer, kýymet, itibar.kaide : Kural.katakomb : Üstü kapalý, dar, uzun ve karmaþýk geçitlerden oluþan, mezarlarýn bulun-

duðu yeraltý þehirlerine verilen isim.konçerto : Bir çalgýnýn teknik özelliklerini ön plana çýkarmak amacýyla yazýlmýþ, orkestra

eþliðinde seslendirilen, genellikle üç bölümden oluþan müzik eseri.konson : Ünsüz harflere verilen genel ad. Sessiz harf.

Mmetronom : Bir müzik aletinin belli bir hýzda ve ayný tempoda çalýnmasýný saðlamak için

belirli tempoda sesler üretebilen alet.mehter takýmý : Kös, nakkare, zil, zurna ve borulardan kurulan askerî mýzýka takýmý.meram : Ýstek, amaç, gaye, maksat.mim : Bir oyuncunun herhangi bir davranýþ veya duyguyu yüz ve vücut hareket-

leriyle anlattýðý komedi türü.mimik : Duygularý, düþünceleri belirtecek biçimde yüzde beliren kýmýldanýþlar,

hareketler. minyatür : Çoðunlukla eski yazma kitaplarda görülen, ýþýk, gölge ve hacim duygusu

yansýtýlmayan küçük, renkli resim sanatý ya da bir þeyin küçük ölçektekopyasý veya benzeri.

münazara : Bir konu üzerinde, belli kural ve yöntemlere uyularak yapýlan tartýþma.

Nnapoliten : Ýtalyan halk þarkýlarý.

Oopera : Sözlerinin bütünü veya çoðu þarkýlý olarak söylenen müzikli tiyatro eseri ve

bu tür eserlerin oynandýðý yapý.orff çalgýlarý : Alman besteci Carl Orff'un hareket ve müziði bütünleþtiren bir müzik eðiti-

mi metodunda kullandýðý ksilofon, glockenspiel gibi vurmalý çalgýlardanoluþan gruba verilen ad.

orkestra : Yaylý, üflemeli ve vurmalý çalgýlar topluluðu.ozan : Saz çalarak þiirler, deyiþler ve destanlar söyleyen halk sanatçýsý, saz þairi,

âþýk

Ööge : Birleþik bir þeyi oluþturan basit þeylerden her biri, unsur, eleman.

Pperformans : Çalýþanýn yaptýðý iþ için harcamasý gereken maksimum enerji, bilgi, kiþisel

yeterlilik ve iþten aldýðý doyum.popüler : Herkesçe tanýnan, bilinen, güncel olan.promenade : Genellikle sahil kenarýnda taþ döþenmiþ yürüyüþ yolu anlamýndadýr. Fakat

yürüyerek ve insan içine karýþarak yapýlan gezinti ya da dans eden çiftlerinkolkola girerek diðer çiftleri takip ettiði bir figür olarak da kullanýlýr.

106106

Ssenfoni : Orkestra için yazýlmýþ genellikle dört bölümden oluþan uzun bir þiir niteliðin-

deki müzik eseri.seyyare : Gezegen.sirtaki : Kollarýn ve ayak hareketlerinin önemli olduðu, giderek hýzlanan müzik

eþliðinde dans edilen bir tür Yunan halk oyunu.simge : Duyularla ifade edilemeyen bir þeyi belirten somut nesne veya iþaret,

rumuz, sembol.sinema : Güzel sanatlarýn dalý olarak yansýtýlmaya uygun olan filmleri gerçekleþtirme

ve yaratma sanatý, beyaz perde, yedinci sanat.skala : Gösterge çizelgesi.süit : Ayný tonda yazýlmýþ þarký biçimindeki dans müziði.

Ttango : Kökeni Arjantin'e dayanan, özel ritimli aðýr bir dans ve bu dansýn müziði.teori : Sistemli bir biçimde düzenlenmiþ birçok olayý açýklayan ve bir bilime temel

olan kurallar ütünü, kuram.terim : Bir bilim, sanat, meslek dalýyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir

kavramý karþýlayan kelime.týný : Bir cismin titreþiminden çýkan sesi, baþka nitelikteki bir cismin ayný yüksek-

likte çýkan sesinden ayýrt ettiren özellik.tiyatro : Dram, komedi, vodvil vb. edebiyat türlerinin oynandýðý yer ve sahnelenmek

için yazýlmýþ oyunlarýn tümü.ton : Ýnsan veya çalgý sesinin yükseklik, alçaklýk, koyuluk veya açýklýk derecesi.

Uuyum : Bir bütünün parçalarý arasýnda bulunan uygunluk, ahenk.

Yyeð tutmak : Bir þeyi diðerlerinden daha üstün ve uygun görüp ona yönelmek, yeðlemek,

tercih etmek.

Zzeybek : Ege yöresine özgü bir müzik veya oyun türü.

107

Aktüze, Ýrkin, Müziði Okumak 4. cilt, Pan Yayýncýlýk, II. Basým, Ýstanbul, 2007.Coþkuner, Ýsa, Ýlk Öðretmen Okullarýnda Müzik, M. E. Basýmevi, IV. Basým, Ýstanbul, 1962.Çalýþýr, Feridun, Müziðin Düþüncedeki Yeri, Ýþ Matbaacýlýk ve Tic., Ankara, 1971.Egüz, Saip, Toplu Ses Eðitimi I, Ayyýldýz Matbaasý A.Þ., Ankara, 1991.Feridunoðlu, Lale, Müziðe Giden Yol, Ýnkýlap Kitabevi, Ýstanbul, 2004.Göbelez, Cemalettin, Çalgýlar Dünyasýnda Keman, Liszt Müzikevi Yayýnlarý, Ýstanbul, 1996.Grabbe, Paul, Yüz Ünlü Senfoni, Çev.: Selma Kurdakul.Günay, Edip; Özdemir, Mehmet Ali, Müzik Öðretimi Teknolojisi ve Materyal Geliþtirme, Baðlam

Yayýncýlýk, II. Basým, Ýstanbul, 2006.Komisyon, 9. Sýnýf Dil Ve Anlatým Ders Kitabý, MEB, Ankara, 2006.Ýlyasoðlu, Evin, Zaman Ýçinde Müzik, Yapý Kredi Yayýnlarý, V. Basým, Ýstanbul, 1999.Özkan, Ýsmail Hakký, Türk Musýkisi Nazariyatý ve Usulleri, Ötüken Neþriyat A.Þ., Ýstanbul, 1987.Pamir, Leylâ, Müzikte Yaratýcýnýn Gücü, Kültür Bakanlýðý Yayýnlarý, I. Basým, Ankara, 1981.Refið, Gülper, Atatürk ve Adnan Saygun, Boyut Yayýncýlýk, Ýstanbul, 1997.Sachs, Curt, Çev.: Usmanbaþ Ýlhan, Kýsa Dünya Musikisi Tarihi, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý Serisi,

M E Basýmevi, Ýstanbul, 1965.Say, Ahmet, Müziðin Kitabý, Müzik Ansiklopedisi Yayýnlarý, I. Basým, Ankara, 2001.Say, Ahmet, Müzik Ansiklopedisi 2. cilt, Baþkent Yayýnevi, Ankara, 1985.Say, Ahmet, Müzik Ansiklopedisi 3. cilt, Baþkent Yayýnevi, Ankara, 1985.Saygun, Ahmet Adnan, Musiki Temel Bilgisi I-II, MEB, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý Serisi, II. Basým,

Ýstanbul, 1971.Sun, Muammer, Türkiye'nin Kültür-Müzik-Tiyatro Sorunlarý, Ajans-Türk Kültür Yayýnlarý, Nu.:2, Ankara,

1969.Soykan, Ömer Naci, Sanatlarýn Bölümlenmesi, Felsefe Dünyasý, 2003/1, Sayý:37, s.:17.Þenel, Nihat, Müziðe Giriþ dersi yayýnlanmamýþ ders notlarý, Ýstanbul, 1991.Tarkovski, Andrei, Mühürlenmiþ Zaman, Agora Kitaplýðý, III. Basým, Ýstanbul, 2008.Zeren, Ayhan, Müzik Fiziði, Pan Yayýncýlýk, I. Basým, Ýstanbul, 1995.

KAYNAKÇAKAYNAKÇA

mÜzÝÐe gÝrÝÞ ders kÝtabi 9....

Documents