maswavleblis

wigninino gvaramaZenino miwiSvili

TanamSromloba sazogadoebrivi sargeblisaTvis

samoqalaqo ganaTlebis damxmare

saxelmZRvanelo IX – XII klasebisaTvis

TanamSromloba sazogadoebrivi sargeblisaTvismaswavleblis wigni

samoqalaqo ganaTlebis damxmare saxelmZRvanelo IX – XII klasebisaTvis

avtorebi:

nino gvaramaZe

nino miwiSvili

samuSao jgufis lideri:

nino beselia

redaqtori: rusudan gorgaZe

dizaineri: marTa TabukaSvili

damkabadonebeli: maka anTaZe

© Project Harmony, Inc., 2011yvela ufleba daculia

saxelmZRvanelo dasabeWdad momzadda bakur sulakauris gamomcemlobaSi.

ISBN 978-9941-15-479-9

saxelmZRvanelo momzadda amerikeli xalxis mxardaWerisa da amerikis SeerTebuli State­

bis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos Zalisxmevis safuZvelze. erTpirovnuli pasu­

xismgebloba mocemul saxelmZRvaneloSi asaxuli informaciisa da masSi gamoTqmuli

mosazrebebis Taobaze ekisrebaT avtorebs da is ar warmoadgens amerikis SeerTebuli

Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosa an amerikis SeerTebuli Statebis mTav ­

robis Sexedulebebs.

winasityvaoba

2010 wels saqarTveloSi daiwyo samoqalaqo ganaTlebisa da pedagogTa gadamzade­

bis programa, romelsac axorcielebs organizacia PH International, amerikis SeerTebu­

li Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) dafinansebiT. programas

mxars uWers saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro.

programis mizania, gaaumjobesos samoqalaqo ganaTlebis saskolo programis

xarisxi da daexmaros axalgazrdebs codnis amaRlebaSi, gaaaqtiuros maTi mona­

wileoba demokratiuli sazogadoebis mSeneblobis procesSi.

am miznis misaRwevad programis farglebSi Seiqmna 4 damxmare saxelmZRvanelo

samoqalaqo ganaTlebis swavlebisaTvis, Catarda pedagogTa treningebi, Seiqmna sas­

kolo samoqalaqo klubebi, gaica mcire grantebi moswavleTa, pedagogTa da mSobelTa

samoqalaqo iniciativebisaTvis, dafuZnda samoqalaqo ganaTlebis pedagogTa forumi,

moewyo samoqalaqo ganaTlebis sazafxulo banakebi, Seiqmna samoqalaqo ganaTlebi­

sa da samoqalaqo iniciativebis ori vebportali www.civics.ge da www.initiatives.ge, Ca tarda moswavleTa treningebi socialur mediaSi da daarsda samoqalaqo ganaTlebis

biblioTekebi.

winamdebare saxelmZRvanelo erT­erTia im damxmare saxelmZRvaneloebis seriidan,

romelic programis farglebSi Seiqmna. igi gamiznulia pedagogebisaTvis da Seicavs

bevr saintereso da sasargeblo informacias. saxelmZRvanelos meSveobiT pedago­

gebi SeZleben xeli Seuwyon moswavleebs gakveTilze miRebuli codnis yoveldRiur

cxovrebasa da saqmianobaSi gamoyenebaSi, Tanamoazreebisa da partniorebis moZie­

baSi, raTa moswavleebma dagegmon da ganaxorcielon sazogadoebisaTvis sasargeblo

proeqtebi. kargi moqalaqeobis principebis praqtikul saqmianobaSi ganxorcielebiT

moswavleebi miiReben monawileobas saqarTvelos, rogorc Zlieri demokratiuli

saxelmwifos mSeneblobasa da ganviTarebaSi.

momavali warmatebebis surviliT,

PH International ­ saqarTvelo

S i n a a r s i

Sesavali

rogor gamoviyenoT wigni

Tema 1

problemebi sazogadoebaSi, damokidebuleba problemebisadmi

danarTi 1

Tema 2

TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis

wesebi. konfliqti TanamSromlobis dros

danarTi 2 (1)

danarTi 3 (2)

danarTi 4 (3)

danarTi 5 (4)

Tema 3

sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi

da maTi gadaWris algoriTmi

danarTi 6 (5)

danarTi 7 (6)

danarTi 8 (7)

danarTi 9 (8)

danarTi 10 (9)

danarTi 11 (10)

danarTi 12 (11)

danarTi 13 (12)

danarTi 14 (13)

danarTi 15 (14)

danarTi 16

danarTi 17

danarTi 18

anbanuri leqsikoni

sasargeblo resursebi

gamoyenebuli literatura da fotoebi

59

16

29

32

44475053

58

72737475767778798081838485878990

S e s a v a l i

winamdebare wigni aris maswavleblis meToduri saxelmZRvanelo, romelic sas­

wavlo­meToduri kompleqtis `TanamSromloba sazogadoebrivi sargeblisaTvis~

Semadgeneli na wilia. misi gamoyeneba, moswavlis Sesabamis saxelmZRvanelosTan erTad,

gaTvaliswinebulia samoqalaqo ganaTlebis swavlebis damxmare masalad.

saxelmZRvanelos mizania moswav­

leebisaTvis demokratiul saxelmwi­

foSi samoqalaqo aqtiurobis mniS­

vnelobis gacnoba; axalgazrdebis

dafiqreba moyvasis TanagrZnobasa

da mxardaWeraze; maTi aRWurva

TanamSromlobisTvis saWiro unar­

CvevebiT; moswavleTaTvis poten­

ciuri partniorebis (saxelisuflo

da arasaxelisuflo struqture­

bis) funqciebis gacnoba; proeqtis

Seqmnis swavleba da maTi momzadeba

proeqtis praqtikulad ganxorcielebisaTvis.

masala Seesabameba samoqalaqo ganaTlebis me­10 klasis saswavlo gegmas (kerZod,

me­5 Sedegsa da me­10 Sedegis or indikators).

moq.X.5. moswavles SeuZlia gaazrebuli monawileoba da TanamSromloba socia­

luri problemebis gadawyvetaSi.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

sakuTar dasaxlebaSi gamoyofs sxvadasxva socialur umciresobas (mag.: marto­

xela moxucebi, invalidebi, miusafari bavSvebi, emigrantebi da a.S.); msjelobs am

adamianebisadmi sazogadoebis urTierTobis Taviseburebebze;

gamoyofs saqarTveloSi, misi azriT, yvelaze daucvel socialur jgufebs da

msjelobs sazogadoebis mxridan maTi daxmarebis SesaZleblobebze; asabuTebs

sakuTar mosazrebas;

TanaklaselebTan erTad ganixilavs, Tu ra wvlilis Setana SeuZlia mas dRis

jansaRi reJimis ideis popularizaciaSi sakuTar dasaxlebaSi; saxavs gegmas da

skolis TviT mmarTvelobis organoebTan SeTanxmebiT, axorcielebs sainforma­

cio­saganmanaTleblo kampanias.

TanaklaselTa jgufTan erTad irCevs im socialur jgufs, romelsac, misi azriT,

sazogadoebis Tanadgoma sWirdeba; gamoavlens am jgufis saerTo miznebsa da

amocanebs; TanaklaselebTan erTad gegmavs am socialuri jgufis (an konkretuli

warmomadgenlebis) dasaxmarebel RonisZiebebs da skolis TviTmmarTvelobis

xelSewyobiT TanamSromlobs adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebTan

SerCeuli jgufis dasaxmareblad;

5

monawileobs saklaso diskusiaSi `ra SegviZlia SevmatoT skolas?~, romlis

mizania skolis saWiroebebisa da TanaklaselTa Sesabamisi SesaZleblobebis

dazusteba; iTvaliswinebs wina wels gaweuli analogiuri samuSaos Sedegebs da

SeimuSavebs sakuTar samoqmedo gegmas, romelsac SeaTanxmebs TanaklaselebTan;

dagegmil aqtivobebSi (mag.: skolis biblioTekis an sportuli darbazis Sevseba,

umcrosklaselTa eqskursiebSi maswavlebelTa daxmareba, skolisa Tu misi gare­

mos keTilmowyoba da a.S.). asrulebs misTvis gamoyofil rols.

moq.X.10. moswavles SeuZlia saqarTvelos moqalaqis sazogadoebriv­politikur

cxovrebaSi aqtiuri monawileobis SesaZleblobebis kvleva da gamoyeneba.

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:

monawileobs skolis ganviTarebasTan (mag.: swavlis xarisxi, teqnikuri aRWur­

viloba, Semosavlebis zrda, monawileoba erovnul Tu saerTaSoriso proeqtebSi

da a.S.) dakavSirebul saklaso diskusiaSi an skolis TviTmmarTvelobis Sesa­

bamisi organos ganxilvaSi, konkretulad gamoTqvams da icavs sakuTar pozicias.

irCevs misTvis an romelime socialuri jgufisTvis aqtualur konkretul prob­

lemas (mag.: ganaTlebis miReba, dasaqmeba, adamianis uflebis darRveva, samo­

qalaqo dava, sagadasaxado konfliqti, socialuri usafrTxoeba, janmrTelobisa

da garemos dacva, politikuri an religiuri diskriminacia da a.S.); moipovebs

informacias, romlis analizis safuZvelze wers konkretuli problemis

ga daWris gegmas (SesaZloa ramdenime variants) mxareTa uflebebis dacvisa da

kanonieri moqmedebebis gaTvaliswinebiT; gansazRvravs sakuTar rols problemis

mogvarebaSi, ikrebs Tanamoazreebs da moqmedebs gegmis Sesabamisad; afasebs saku­

Tari monawileobis efeqtianobas da Sedegebs uziarebs Tanaklaselebs.

masala SeiZleba gamoyenebul iqnas me­9­me­12 klasebSi.

masalis swavlebis pedagogiuri midgoma iTvaliswinebs moswavleTa kritikuli da

logikuri azrovnebis ganviTarebas, problemebis gadaWrisas warmoqmnili konfliqte­

bis mogvarebis unar­Cvevebis gamomuSavebas.

dasaxuli miznebis ganxorcielebaSi maswavlebels daexmareba interaqtiuli

swavla­swavlebis meTodologia. swavlebis xerxebi calkea aRwerili meTodur

saxelmZRvaneloSi.

masala orientirebulia proeqtis Seqmnasa da praqtikul ganxorcielebaze, amitom

proeqti warmodgenilia, rogorc swavlebis meTodi, ise swavlebis misaRwevi Sedegi.

6

7

proeqtze dafuZnebuli swavleba efeqtiani, magram sakmaod Sromatevadi pedago­

giuri meTodia, romelic maswavleblisgan moiTxovs xedvas, struqturis SemuSavebasa

da saswavlo procesis srulad gaazrebas. kargi proeqti SemTxveviT ver Seiqmneba. igi

mxolod sasurveli miznebis winaswari gaazrebisa da procesis dagegmvis, iniciativisa

da STagonebuli Sromis Sedegi SeiZleba iyos.

moswavleebis mier SerCeuli proeqtis ganxorcieleba maT im unarebs SesZenT, rom­

lebic yoveldRiur cxovrebaSi namdvilad gamoadgebaT: komunikacia da prezentacia,

samuSaos organizeba da drois ganawileba, kvleva da gamokiTxvis Catareba, TviTSe­

faseba da refleqsia, TanamSromloba da jgufTan muSaoba.

proeqtis msvlelobisas, moswavleebma SeiZleba sakuTar TavSi iseTi Zlieri mxaree­

bi aRmoaCinon, romlebsac verc ki warmoidgendnen (lideroba, dagegmvis niWi, daxmare­

bis gawevis SesaZlebloba).

aRniSnuli Tvisebebi, Tavis mxriv, moswavleebis emociuri da eTikuri fonis gaum­

jobesebas an Camoyalibebas Seuwyobs xels, sazogadoebis sakeTildReod Sroma maTi

saqmianobis nawili SeiZleba gaxdes da isini aqtiur da zneobriv moqalaqeebad iqcnen.

SesaZlebelia, zogierTma proeqtma moiTxovos TanamSromloba sxva sagnis (magali­

Tad, biologiis, qimiis...) maswavlebelTan.

Sesaswavli masala 6 gakveTilzea gadanawilebuli. garda amisa, navaraudevia, rom

moswavleebi arasagakveTilo dros dauTmoben proeqtis ganxorcielebas. me­3 Temis

davalebebis Sesruleba SedarebiT did dros moiTxovs, amitom am Temis gakveTilebi,

sul cota, erTkviriani intervaliT unda Catardes.

rogor gamoviyenoT wigni

wigni moicavs sam Temas, romelic warmodgenilia eqvsi gakveTiliT. samive Tema moce­

muli TanmimdevrobiT unda iqnas miwodebuli. yvela gakveTili dawvrilebiTi sce­

naris saxiT aris warmodgenili. xSir SemTxvevaSi kiTxvebs frCxilebSi axlavs swori

pasuxi. moswavleTa pasuxebis an Seqmnili situaciis winaswar srulad prognozireba

SeuZlebelia, magram savaraudo pasuxebi maswavlebels miewodeba. yovel Temas axlavs

danarTebi. moswavlis wignSi danarTebs saerTo numeracia aqvs. maswavleblis wignSi

TiToeul danarTs aqvs ori nomeri. pirveli miuTiTebs nomers maswavleblis wignSi,

frCxilebSi moTavsebuli cifri ki miuTiTebs danarTis nomers moswavlis wignSi. dava­

lebebsac ormagi numeracia aqvs. pirveli gansazRvravs Temis nomers, meore ki – dava­

lebis nomers Temis SigniT. maswavleblis wignSi miTiTebulia, Tu romeli davaleba

unda Sesruldes klasSi da romeli – klasis gareT. moswavleTaTvis SesaZlo ucnobi

sityvebi moswavlis wignSi ganmartebulia teqstSi da, agreTve, Tavmoyrilia anbanur

leqsikonSi. anbanuri leqsikoni axlavs maswavleblis wignsac. moswavlis wigni avsebs

maswavleblis wigns, vinaidan zogi informacia mxolod moswavlis wignSia Setanili.

gakveTilis momzadebisas maswavlebeli orive wigns unda gaecnos. winamdebare wig­

nis bolos miTiTebulia maswavleblisaTvis sasargeblo resursebi da gamoyenebuli

literatura.

9

Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი10

meTodebi, romlebic gamoyenebulia SemoTavazebul

gakveTilebze samuSaod, emsaxureba moswavleTa kritikuli

azrovnebis ganviTarebas. garda amisa, maTi meSveobiT moswav­

leebs uviTardebaT is unar­Cvevebi, romlebic daexmarebaT

praqtikuli saqmianobis ganxorcielebisas.

qvemoT moyvanilia gamoyenebuli xerxebis mokle aRwera.

a) jgufebSi muSaoba. misi meSveobiT moswavleebs uviTarde­

baT Semdegi unar­Cvevebi: azris gamoTqmisa da misi da sabuTebis,

erTmaneTis mosmenisa da sxvisi azris pativiscemis, kritikuli

Sefasebis, TanamSromlobis, saerTo daskvnamde misvlis. xSir

SemTxvevaSi jgufuri muSaobiT xerxdeba moswavleTa morcxvo­

bis daZlevac. jgufis wevrTa SerCeva SesaZlebelia moswav­

leTa survilis mixedviT an SemTxveviTi SerCevis gziT. jgufur

muSaobas Tavisi wesebi aqvs:

– jgufi ismens yvela monawilis azrs;

– erTi monawile akeTebs Canawers;

– jgufi muSaobs ise, rom xeli ar SeeSalos muSaobaSi

danarCen jgufebs;

– jgufi irCevs warmomadgenels, romelic danarCen

au ditorias warudgens namuSevars.

– davaleba sruldeba winaswar gansazRvrul droSi.

b) wyvilebSi muSaoba. wyvilebSi muSaobis principi igivea,

rac jgufebSi. moswavleebi erTmaneTs uziareben mosazrebebsa

da Sexedulebebs da cdiloben saerTo pasuxamde misvlas. zog

SemTxvevaSi, wyvilebisa da jgufebis namuSevrebi SeiZleba gamo­

ikras kedelze.

g) gonebrivi ieriSi (breinstormingi). es xerxi ramdenime

etapisagan Sedgeba:

pirvel etapze is aZlevs moswavleebs saSualebas, Tavisuf­

lad gamoTqvan mosazreba ama Tu im sakiTxze. maswavlebels

moeTxoveba: garkveviT Camoayalibos kiTxva, miiRos yvela pasu­

xi, mouwodos moswavleebs kamaTis, Sefasebisa da dacinvisagan

Tavis Sekavebisaken.

gamoyenebuli xerxebi

11

meore etapze moswavleebi ufiqrdebian miRebul pasuxebs, an

msjeloben maT Sesaxeb jgufebSi.

mesame etapze xdeba pasuxebis Sefaseba moswavleTa mier,

pasu xebis garkveul sistemaSi moyvana.

es xerxi gansakuTrebiT sainteresoa axali ideebis misaRebad.

d) diskusia interaqtiuli meTodologiis erT­erTi mniS­

vnelovani xerxia. garda imisa, rom diskusiis dros vlindeba

moswavleTa damokidebuleba problemisadmi, maT uviTarde­

baT iseTi unar­Cvevebi, rogorebicaa: sxvisi azris aqtiuri

mosmena, pativiscema da gaziareba, sakuTari azris gamoxatva

da dasabuTeba. diskusiis swori warmarTvisaTvis aucilebe­

lia misi organizeba da regulireba. maswavlebelma unda moa­

xerxos urTierTpativiscemisa da keTilganwyobis atmosferos

Seqmna. igi sTavazobs moswavleebs garkveuli wesebis dacvas:

acadon erTmaneTs saubari, ar dascinon erTmaneTs, ar gadaux­

vion Temas. diskusiis dros, mTavari Temis garda, SeiZleba sxva

Temebic gamoikveTos.

`Sewyobili diskusiis~ xerxis gamoyeneba SeiZleba proeqtis

dagegmvis etapze.

sasurvelia, moswavleebs winaswar daurigdeT moqmedebaTa

mimdevrobis amsaxveli furceli da Sewyobili diskusiis gan­

mavlobaSi maswavlebelma areguliros drois limitis dacva.

moqmedebaTa mimdevrobis amsaxveli furceli

1. diskusiaSi monawileobs 4­5 moswavlisagan

Semdgari ori jgufi. jgufSi is moswavleebi unda iyvnen

gaerTianebulni, romlebic erTad muSaoben proeqtze an

mis romelime aspeqtze.

2. jgufi a warmoadgens proeqtis sakuTar xedvas,

ra samuSaoebia Sesasrulebeli da ra Sedegebia

mosalodneli. jgufi b usmens komentarebisa da

SekiTxvebis dasmis gareSe. (7 wuTi)

3. jgufi b svams damatebiT SekiTxvebs, raTa

daazustos mosmenili informacia, Tuki raime bundovani

an gaugebari iyo. (4 wuTi)

4. jgufi b ayalibebs „Tbil~ da „civ~ SekiTxvebs

(Tbili aris dadebiTi, xolo civi – kritikuli ganwyobis

amsaxveli SekiTxvebi) jguf a­sTvis. (2 wuTi)

5. jgufi b­s wevrebi erTmaneTSi ganixilaven

mosmenils da warmoadgenen „Tbil~ komentarebs. jgufi a

iniSnavs am komentarebs, magram ar pasuxobs maT. (4 wuTi)

12

6. jgufi b­s wevrebi erTmaneTSi ganixilaven

mosmenils da warmoadgenen „civ~ (magram ara sastik)

komentarebs. jgufi a iniSnavs am komentarebs, magram ar

pasuxobs maT. (4 wuTi)

7. jgufi a pasuxobs komentarebs da erTveba Ria

diskusiaSi b jgufTan. (4 wuTi)

Semdeg rolebi icvleba da axla ukve jgufi b warmoadgens

proeqts. am meTodis gamoyeneba SesaZlebelia sam jgufTan.

jgufebis roli icvleba manamde, sanam ar aRmoCndeba, rom

samivem warmoadgina proeqti da miiRo komentarebi. drois

ganawilebis Secvla SeiZleba jgufebis saWiroebidan gamom­

dinare, magram TiToeuli safexuris gavla aucilebelia.

`mrgvali akvariumi~ saklaso diskusiis erT­erTi saxeobaa.

is Sefasebisa da refleqsiisTvis gamoiyeneba. `mrgvali akva­

riumis~ upiratesoba is aris, rom diskusia moswavleTa patara

jgufSi mimdinareobs, danarCeni klasi auditorias warmoad­

gens, romelsac drodadro SeuZlia diskusiaSi CarTva.

moswavleebi unda dasxdnen ise, rom didi wre gamovides.

didi wris SigniT 5­7 moswavlisagan Semdgari mcire wre

unda moTavsdes.

mcire wrisaTvis SerCeul moswavleebs Soris erTi adgili

Tavisufali unda darCes.

Sida wreSi mjdomi moswavleebi proeqtis Sedegebs ganixi­

laven. gare wris moswavleebi usmenen. Sida wreSi Tavisu­

fali skamis dakaveba SeuZlia gare wris im warmomadgenels,

romelsac SekiTxva an komentari aqvs. SekiTxvis dasmis an

komentaris gakeTebis Semdeg moswavle gare wreSi brundeba

da sxvas uTmobs adgils.

e) proeqti aris bavSvebis mier sxvadasxva Temaze Catare­

buli kvleva. es aris organizebuli qmedeba konkretuli miznis

mi saRwevad. mas aqvs rigi funqciebi:

motivaciuri – moswavle xedavs Tavisi qmedebis azrs.

didaqtikuri – moswavlis codna da unarebi gamoiyeneba

proeqtis ganxorcielebaSi.

ekonomikuri – moswavle swavlobs winaaRmdegobebis prog­

nozirebas, droisa da resursebis swor ganawilebas.

socialuri – proeqti mimdinareobs sxvebTan TanamSrom­

lobiT.

politikuri – koleqtiur saqmianobaSi monawileoba

sZens moswavles sazogadoebrivi cxovrebis garkveul

gamocdilebas.

13

proeqts moswavleTa jgufi axorcielebs. amisaTvis maswav­

lebeli unda daexmaros maT Temis SerCevaSi, moswavleebTan

erTad gansazRvros Sesrulebis vadebi da miuTiTos moswav­

leebs sainformacio wyaroebi. proeqtze muSaobis dawyebamde

unda ganisazRvros: mizani, amocanebi, vin asrulebs, ra vadebSi,

ra aris saWiro.

v) kiTxvebis dasma da pasuxze reagireba. maswavlebeli xSirad

usvams moswavleebs ama Tu im SekiTxvas. ZiriTadad arsebobs

ori tipis SekiTxva – daxuruli da Ria:

daxuruli SekiTxva moiTxovs zust da erTaderT swor

pasuxs;

Ria SekiTxva moiTxovs gavrcobil pasuxs. SeiZleba ramde­

nime pasuxi iyos swori an sadavo.

kiTxvis dasmis dros aucilebelia:

kiTxva gasagebad iyos Camoyalibebuli;

kiTxva ar Seicavdes pasuxs;

intonaciaSi ar ikiTxebodes sasurveli pasuxi.

sasurvelia Tavis arideba iseTi kiTxvebis dasmisagan, rom­

lebic iTxoven pasuxs `diax~ an `ara~. kiTxvaze pasuxis gacemis

saSualeba yvela msurvels unda mieces. sasurvelia, maswav­

lebelma ar gamoxatos Tavisi damokidebuleba (dadebiTi an

uaryofiTi) pasuxis mimarT, sanam ar moismens yvela pasuxs.

dauSvebelia mZafri reagireba araswori pasuxis SemTxvevaSi.

kargi iqneba, Tu maswavlebeli miscems moswavleebs saSualebas,

erTmaneTs dausabuTon TavianTi pasuxis siswore da bolos

TviTon gamoTqvams azrs.

Te m a

1

problemebi sazogadoebaSi,

damokidebuleba

problemebisadmi

16 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

a) waikiTxeT qvemoT moyvanili gamonaTqvamebi da orive teqsti – `kaci rom

kacs misdevs~ da ` Cemi oqros akvariumi~. gaiazreT isini. daakvirdiT sakuTar

emociebs. erTi an ori sityviT CamoayalibeT, razea maTSi saubari.

b) amoiwereT wakiTxuli nawarmoebebidan personaJebis piradi da sazogadoebaSi

arsebuli problemebi.

d a v a l e b a 1.1

winamdebare Temaze muSaoba xels Seuwyobs moswavleebs,

gaamaxvilon yuradReba sazogadoebriv problemebze, gaiazron

sakuTari damokidebuleba ama Tu im problemis mimarT. Temas

eTmoba erTi gakveTili. am gakveTilis Catarebamde, maswavle­

beli atarebs xuTwuTian saubars moswavleebTan. acnobs maT

masalas da eubneba, rom is daexmareba maT konkretuli proeqte­

bis ganxorcielebaSi. moswavleebs Sin Sesasruleblad eZlevaT

davalebebi 1.1 da 1.2.

davaleba 1.1 iTxovs teqstis wakiTxvas, sakuTar emociebsa

da personaJebis problemebze dafiqrebas. davaleba 1.2 ki –

sazogadoebaSi arsebuli problemebis CamoTvlas, rac saSualo

safexuris moswavleebisTvis Zneli ar aris. es aris maprovo­

cirebeli davalebebi da saxlSi miecemaT drois mogebis mizniT,

rom gakveTilze ukve am Temaze samuSaod ganwyobilni movidnen.

Te m a

1 problemebi sazogadoebaSi, damokidebuleba problemebisadmi

მოსწავლის წიგნი გვ.11-13

17

`yoveli mamuliSvili Tavis samSoblos unda emsaxuros

mTelis Tavis ZalRoniT, TanamoZmeTa sargeblobaze unda

fiqrobdes da, ramdenadac gonivruli iqmneba misi Sroma,

ramdenadac sasargeblo gamodgeba mSobeli qveynisaTvis

misi Rvawli, imdenadve sasargeblo iqmneba mTeli

kacobriobisaTvis.~

ვაჟა-ფშაველაvaJa-fSavela (1861-1915) – qarTveli mwerali

petrus iakobus Juberi (1834-1900) – transvaalis burebis respublikis jaris mxedarTmTavari 1880-1900; transvaalis vice-prezidenti 1898 wlidan

albert Svaiceri (1875-1965) – germanul-franguli saazrovno skolis warmomadgeneli, eqimi, musikaTmcodne, organisti

`keTili ganzraxva araferia, Tu

keTil saqmeSi ar gadaizrdeba.~

პეტრუს იაკობუს ჟუბერი

`arc erT Cvengans ara aqvs ufleba,

dainaxos tanjva, romelzedac,

sinamdvileSi, ar aris pasuxismge-

beli da ar aRkveTos igi.~

ალბერტ შვაიცერი

`mtredis sikeTe ar aris saTnoeba.

mtredi arafriTaa mgelze ufro

saTno. saTnoeba mxolod Zalisxme-

vasTan erTad iwyeba.~

ლევ ტოლსტოი

lev tolstoi (1828­1910) – rusuli mwerlobis klasikosi, ganmanaTlebeli, religiuri moazrovne, publicisti

18 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

Cemi oqros akvariumi

– ver gavyvebi, ver gavyvebi, Sua zRvaSi gamiyvans.

– Cemo niniko, Cemo n...

– ana, geyofa, gadasasvlelze gadavdivarT.

– ana, ana! me vimRereb Sen magivrad, arc deda gagibrazdeba da Sen

mainc icekveb, – SemomTavaza Wiamaias qurqSi gamokrulma ninikom da

kbilebi damikriWa.

ninosTvis yuradReba arc mimiqcevia, dedas davmorCildi da

gadasasvleli mSvidobianad gadavkveTeT.

– deda, deda, muceli mtkiva.

– ara uSavs, saxlSi male mivalT da Zilis win wamals dagalevineb,

– mipasuxa dedam.

nabijs avuCqareT. axla ukve garkveviT vxedavdi Cvens ezos.

uCveulod dacarielebuls, TiTqos yvela erTdroulad gaxiz­

nuliyo. male Cveni sadarbazoc gamoCnda, Cabnelebuli da mitove­

buli. me aTasjer wakiTxuli, `moCuqurTmebuli~ nawerebis kiTxva

daviwye: gios + liza = guls! Zirs SevardnaZe! kmara vardna! deda

CanTaSi gasaRebs eZebda, ninos piri hqonda Ria da Tmebs ixvevda, rac

imis maniSnebeli iyo, rom ukve Zalian eZineboda. TiTqos yvelaferi

kargad unda dasrulebuliyo. dedas gasaRebi unda moeZebna,

sadarbazos kari gaeRo, Cven amaod unda gvqonoda liftis mosvlis

imedi. saxlSi kibiT unda avsuliyaviT; deda kars gagviRebda, Tbil,

Sokoladian da cota Txilian namcxvars gvaWmevda. Semdeg wamals

damalevinebda. Zilis win mamac movidoda, yviTel fuls skolisTvis

momcemda da mec tkbilad dameZineboda, magram im dRes yvelaferi

ise ar moxda, rogorc unda momxdariyo. deda isev gasaRebs eZebda.

kaci rom kacs misdevs

roca RamiT quCaSi miseirnob da xedav, rom sawinaaRmdego

mimarTulebiT viRac gamorbis, Sen am ucnobs xels ar staceb, ar

SeaCereb, Tundac susti iyos da CamofleTilic, Tundac vinme

misdevdes da yvirodes, daakaveTo... Sen ucnobs sirbilSi xels ar

SeuSli... radgan Ramea da Seni brali araa, rom quCa mTvaris SuqiTaa

ganaTebuli; amas garda, iqneb isini Tavs iqceven urTierTdevniT,

iqneb orive viRac mesames misdevs; iqneb pirvels udanaSaulod

gamoedevnen; iqneb meores pirvelis mokvla unda da Sen mkvlelobis

Tanamonawile xom ar gaxdebi?! iqneb am orma erTmaneTis ara icis ra

da orive TavisTvis garbis sakuTari saxlisaken; iqneb eseni mTvare­

ulebi arian; iqneb pirvels iaraRic aqvs Tan... da bolos, nuTu

ufleba ar gvaqvs, gadaRlilni viyoT? gana cota Rvino ar dagvile­

via? da Sen gixaria, rom orive Tvals miefara...

ფრანც კაფკა

franc kafka (1883-1924) – ebrauli warmoSobis germaneli mwerali, romelic me-20 saukunis mwerlobis erT-erT yvelaze TvalsaCino da gavlenian warmomadgenlad aris aRiarebuli.

19

qarma ise daubera, rom Cems Tbil qurqSic vigrZeni sicive, erTi

SeviSmuSne da kars zemoT mbJutav naTuras davak virdi, romelic

didi wvalebis Semdeg danebda da Caqra. katis knavili gavigone,

xmas mzera gavayole da sibnelidan momavali silueti SevniSne. is

nel­nela gviaxlovdeboda. dedam gasaRebi ipova da is­is iyo, kari

unda gaeRo, rom ucnobi mas daejaxa. vera fers mivxvdi, velode­

bodi mobodiSebas, magram sanacvlod namdvili brZolis veli

miviRe: silueti dedas CanTas arTmevda, deda ki ar nebdeboda.

kata knaoda, ucnobi igineboda, me vyvirodi, nino tiroda, deda

ki mamas eZaxda. ar maxsovs, ramden xans gagrZelda es scena, albaT

ramdenime wams, magram es yvelaferi Cems gonebaSi samudamod dai­

leqa. is oqros akvariumi daimsxvra, romelSic iqamde vcxovrobdi,

udardelobis SegrZneba sadRac gaqra. rasakvirvelia, vicodi, ra

xdeboda Cemi saxlis gareT, magram yvelaferi es adre arasdros

Semxebia; me Cemi daculi samyaro mqonda, simRerebiT, Sokoladiani

namcxvrebiTa da yviTeli fuliT savse. verasdros warmomedgina,

rom televizoris realoba Cemi realobac iyo. sabolood deda

daeca da ucnobi CanTiT gaiqca, me mas gavekide. ar maxsovs, ras

vfiqrobdi, rom davweodi, ras vizamdi, magram rom davbrundi,

sazeimod gamovacxade: daveweodi cxadia, magram cota Sors iyo­

meTqi. swored maSin, rva wlis asakSi mivxvdi, rom sazogadoebis

yvela wevri valdebulia `Tavis qurds~ gaekidos, raTa sazogadoe­

ba ukeTesi gaxdes. adamianis valdebulebaa, mxolod saxlSi ki ar

Seiqmnas simyudrove, aramed mis gareTac da arasdros iyos gul­

grili, radgan erTxel isic SeiZleba aRmoCndes marto Cabnelebul

sadarbazoSi da gasaRebi ver ipovos.

ანა გვალია გივი ზალდასტანიშვილის სახელობის თბილისის ამერიკული აკადემიის

მეთერთმეტე კლასის მოსწავლე

მოსწავლის წიგნი გვ.11-13

a) dafiqrdiT da CamowereT sazogadoebrivi problemebi, romlebsac xedavT skolaSi,

ojaxSi, ubanSi, qalaqSi, qveyanaSi.

b) uyureT sainformacio gadacemebs da CainiSneT, ra sazogadoebriv problemebze

iyo saubari. es problemebi ukve Sedgenil sias daumateT.

g) waikiTxeT gazeTebi da amoiwereT gazeTebSi ganxiluli sazogadoebrivi

problemebi. moiZieT sazogadoebrivi problemebi internetSi. isinic daumateT sias.

d a v a l e b a 21.2

20 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

პირველი გაკვეთილი

gakveTilze moswavleTa interesis provocirebas emsaxu­

reba Sin Sesrulebuli davalebebis Semowmeba, rasac dasWir­

deba araumetes 10 wuTisa. maswavlebeli sTxovs moswavleebs,

gaacnon klass saSinao davaleba 1.1­is me­2 nawili da davaleba

1.2 (problemaTa CamonaTvali). is xazavs did furcelze sqemas

(nax. 1) da iTxovs moswavleTagan TiToeuli problemis adgilis

gansazRvras sqemaSi. sqema pirobiTad asaxavs moswavlis gare­

mos, romelic iwyeba misi ojaxidan da TandaTan farTovdeba.

problemebi pirobiTad SeiZleba ase danawildes: problemebi

ojaxSi, skolaSi, sofelSi/qalaqSi, sakuTar qveyanaSi, ucxo

qveyanaSi, globaluri problemebi.………

zogi problema SeiZleba ramdenime rgolSic (sxvadasxva

do neze) ki aRmoCndes. sqemaSi problemaTa moqceva xels uwyobs

moswavleTa cnobierebaSi problemebis diferencirebas. mas­

wavlebeli sTxovs moswavleebs, gadaitanon rveulebSi sqema

da masSi asaxuli problemebi.

Semdgom maswavlebeli aRniSnavs, rom yvela es problema exe­

ba adamians an aisaxeba masze. am problemebis gadaWris mcdeloba

SesaZloa adamianTa konkretuli jgufis daxmarebisaken iyos

mimarTuli an sasargeblo iyos ufro farTo sazogadoebisa­

Tvis. am problemebze mravali dawesebuleba muSaobs, magram,

rogorc Cans, es sakmarisi ar aris. iqneb saWiroa maTi daxmareba

am saqmeSi?

me

ojaxi

skola

sofeli/qalaqi

qveyana

ucxo qveyana

globaluri

gakveTilis mizani:

moswavleTa dafiqreba maT garSemo arsebul problemebze, adamianTa gulgrilobasa da mis Sedegebze, TanagrZnobaze, iniciativasa da qmedebaze.

nax. 1

21

sakiTxSi wvdomis mizniT, maswavlebeli warmarTavs moswav­

leTa diskusias (araumetes 10 wuTisa) sakiTxis garSemo: ra

damokidebuleba SeiZleba hqondes sazogadoebis sxvadasxva

wevrs problemebisadmi?

savaraudod gamoikveTeba Semdegi:

pirovneba ver xedavs problemas;

pirovnebas ar anaRvlebs adamianTa bedi da Tvlis, rom

es problema mas ar exeba da arc Seexeba (aq unda dakon­

kretdes – ra hqvia aseT adamians? – gulgrili. cxovrobs

principiT: sxvisi Wiri – Robes Cxiri);

pirovneba TanaugrZnobs adamianebs da cdilobs maT dax­

marebas (qmediTi TanagrZnoba);

pirovneba TviTon qmnis an amwvavebs problemebs;

pirovnebas unda daxmareba, magram ar SeuZlia (an ar icis,

rogor daexmaros);

pirovnebas miaCnia, rom es misi problemacaa da cdilobs

mis srul an nawilobriv gadaWras;

pirovnebas miaCnia, rom es problema mas exeba, magram Tvi­

Ton misi gadawyveta ar SeuZlia da sxvisgan elis Svelas.

msjeloba grZeldeba Semdegi mimarTulebiT: CamoTvlili

damokidebulebebis mixedviT, adamianebi, pirobiTad, SeiZleba

davyoT or jgufad – pasiurebi da aqtiurebi.

ra iZleva pozitiur Sedegs, aqtiuroba Tu pasiuroba?

riT SeiZleba iyos gamowveuli pasiuroba? (gulgrilobiT,

moridebulobiT, sizarmaciT).

rogor fiqrobT, ra gza unda gaiaros adamianma, rom

daZlios gulgriloba?

bolo SekiTxvaze savaraudo pasuxia:

dainaxos problema;

warmoidginos Tavi im adamianebis adgilas, visac es prob­

lema exeba;

gamoZebnos dro da dafiqrdes problemis gadaWris gzeb­

ze;

daiwyos qmedeba.

maswavlebelma unda gaamaxvilos yuradReba imaze, rom ada­

mians zogjer eCveneba, TiTqos arafris gakeTeba ar SeuZlia

romeliRac problemis gadasaWrelad, magram es yovelTvis ase

araa. SesaZloa mcireodeni wvlilis Setana mainc SeZlos mis

gadawyvetaSi. problemis nawilis mogvarebac win gadad gmuli

nabijia. SesaZloa, moiZebnos problemis sruliad moulodneli,

22 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

aratrivialuri gadawyveta. zogierTi problemis gadaWraSi

monawileoba konkretul momentSi marTlac SeuZlebelia.

maswavlebeli ubrundeba moswavleTa mier CamoTvlil prob­

lemebs da svams kiTxvas:

– CamoTvlili problemebidan romeli migaCniaT gadauW rel

problemad?

SeniSvna: SeuZlebelia imis winaswar gansazRvra, Tu ra prob­

lemebs daasaxeleben moswavleebi. danarT 1­Si gTavazobT ram­

denime skolaSi Catarebuli kvlevis Sedegad miRebul proble­

maTa CamonaTvals. masSi varskvlaviT aris aRniSnuli proeqtis

gansaxorcieleblad rekomendebuli problemebi.

problemebisadmi adamianTa SesaZlo damokidebulebebis

ganxilvis Semdeg, moswavleebs klasSi Sesasruleblad eZlevaT

davaleba 1.2. es davaleba maT saSualebas miscems, gascdnen maT

garSemo arsebul problemebs da dafiqrdnen sxvadasxva droisa

da xalxis sxvadasxva problemaze (refleqsiis faza).

davaleba sruldeba jgufebSi. moswavleebi samuSaod ina­

wileben 2 teqsts: `nawyveti albert Svaiceris biografiidan~

da `pakistaneli biWis ambavi~.

ნაწყვეტი ალბერტ შვაიცერის ბიოგრაფიიდან

1904 wlis Semodgomaze, parizis misionerTa sazogadoebis

JurnalSi daibeWda statia `misiis gasaWiri kongoSi~. masSi

ewera im mZime mdgomareobis Sesaxeb, romelSic aRmoCndnen

misionerebi, romlebic cdilobdnen, daxmarebodnen aTas gvari

avadmyofobiT gatanjul gabonis provinciis mcxovreb lebs:

`patara armias, romelic ibrZvis ogoves sanapiroze, sWir­

deba Zala, energia. iqneb am mowodebam miaRwios mkiT xvelis

gulamde...~

am dros 29 wlis elzaseli albert Svaiceri ukve iyo

filosofiis doqtori, Teologiis licencianti, seminariis

xelmZRvaneli, cnobili organisti da musikaTmcodne, mra vali

saintereso wignis avtori filosofiaSi, Teologiasa da musika­

Si. hyavda mSoblebi da da­Zma. is Zalian uyvardaT studentebs,

mis gverdiT iyo mSvenieri elen, romelsac is uyvarda da esmoda

misi. Svaiceri metad aaRelva wakiTxulma Setyobinebam, magram

... gadawyvetileba miiRo da damSvidda.

მოსწავლის წიგნი გვ.14

l e q s i k o n i

მისიონერი - (ფრ. missionaire) ქრისტიანული ეკლესიის მიერ წარგზავნილი მქადაგებელი რელიგიური პროპაგანდის გასაწევად და სხვა რჯულის მორწმუნეების მოსაქცევად.

გაბონი - დღეს დამოუკიდებელი სახელმწიფოა.

ელზასი - რეგიონი ჩრდილო-აღმოსავლეთ საფრანგეთში. ტექსტში აღნიშნულ დროს ის გერმანიას ეკუთვნოდა.

თეოლოგია - ღვთისმეტყველება; რელიგიური დოქტრინებისა და სწავლებების ერთობლიობაა.

23

maswavlebeli sTavazobs klass, daiyon 4 jgufad da axsenebs

jgufSi muSaobis wesebs:

jgufi ismens yvela monawilis azrs;

erTi monawile akeTebs Canawers;

jgufi irCevs warmomadgenels, romelic danarCen audi­

torias warudgens namuSevars;

jgufi muSaobs ise, rom xeli ar SeeSalos muSaobaSi

da narCen jgufebs.

davalebis Sesasruleblad moswavleebs eZlevaT 15 wuTi,

xolo prezentaciisaTvis – or­ori wuTi. prezentaciis win

klasSi orive teqstis TiTojer xmamaRla wakiTxva aucilebe­

lia.

პაკისტანელი ბიჭის ამბავი1995 wlis erT dilas, 12 wlis kanadelma kreg kielbiurgerma

skolaSi wasvlis win, Cveulebisamebr, gazeTi `torontos var­

skvlavi~ aiRo komiqsis mosaZebnad. pirvel gverdze man dainaxa

foto, romelmac Secvala misi cxovreba. fotoze misi Tana­

toli, pakistaneli iqbal marihi iyo aRbeWdili. statiaSi ewera,

rom bavSvi monad gayides 4 wlis asakSi da mas Semdeg 6 weli

iZulebuli iyo mqsovelad emuSava fabrikaSi. 10 wlis rom gax­

da, gaqceviT uSvela Tavs da cdilobda, yvelgan emxila bavSvTa

Sromis faqtebi. mas undoda, miewvdina xma sxvadasxva qveynisaT­

vis da eCvenebina, ra mZime dReSi imyofeba uamravi bavSvi. iyo

xalxi, visac ar moswonda misi protesti da amitom is mokles.

l e q s i k o n i

ლიცენციანტი - 1) პირველი სამეცნიერო ხარისხი დასავლეთ ევროპის და ლათინური ამერიკის რიგ ქვეყნებში, აკუთვნებენ უმაღლეს სასწავლებელში სწავლის მე-3 ან მე-4 წელს, უფლებას აძლევს შეითავსოს საშუალო სასწავლებლის მასწავლებლის თანამდებობა; 2) სამეცნიერო ხარისხია ზოგიერთ უნივერსიტეტში, ბაკალავრისა და დოქტორის ხარისხებს შორის.

მოსწავლის წიგნი გვ.14

24 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

მოსწავლის წიგნი გვ.15

waikiTxeT `pakistaneli biWis ambavi~ da gae-ciT pasuxi Semdeg kiTxvebs:

a) ra aris mcirewlovan bavSvTa gayidvisa da maTi samuSaod gaSvebis mizezi?

b) ra reaqcia SeiZleba hqonoda mkiTxvels statiaze?

g) risi danaxva SeiZleba am statiaSi?

d) ra Sedegi SeiZleboda mohyoloda statiis

dabeWdvas, roca biWi ukve mokluli iyo?

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

a l J i r i

espaneTi

safrangeTi

poloneTi

germania

italia

maroko

didibritaneTi

tunisi

irlandia

avstria

portugalia

CexeTi

niderlandebi

Sveicaria

belgia

elzasi

luqsemburgilixtenStainiandorasan-marinomonako

xorvatiaslovenia

libia

malta

romi

berni

rabati

tunisi

parizi

praRa

madridi

vena

londoni

berlini

dublini

alJiri

tripoli

briuseli

luqsemburgi

amsterdami

zagrebi

liubliana

andoramonako

valeta

lisaboni

vaduci

san- -marino

!(

!(

!(

!(

!(

k. sicilia

k. sardinia

k. korsika

baleariskunZulebi

biskais yure

1

2

67

45

3

7

123456

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

burundiruanda

eritreabenini

21

34

sudani

kongos demokratiulirespublika

Cadi

nigeri

angola

eTiopia

zambia

nigeria

kenia

mozambiki

kongo

kameruni

gaboniuganda

centraluri afrikisrespublika

tanzania

malavi

ekvatoruligvinea

alJiri libiaegvipte

malabo

luanda

brazavili

bangi

niamei

iaunde

njamena

librevili

lagosi

kinSasa

porto--novo

xarTumi asmera

adis-abeba

kampala nairobi

lusakalilongve

kigali

buJumbura

dar-es-salami

12

3

4

!(!(

atlantisokeane

masStabi 1: 55,000,000µmasStabi 1: 45,000,000µ

kvebeki

ontario

manitobasaskaCevani

montana

iuta

aiova

vaiomingi

kanzasi

minesota

ohaionebraska

kolorado

oklahoma

niu iorki

tenesi

miCigani

dasavleT virjinia

viskonsini

misuri

CrdiloeTdakota

samxreTdakota

ilinoisi

jorjia

arkanzasi

alabama

indiana

kentuki

pensilvania

CrdiloeT karolina

samxreTkarolina

virjinia

texasi

k a n a d ak a n a d a

a S S

niu meqsiko

misisipi

rejaina

topikadenveri

torontomedisoni

linkolni

lansingi

atlanta

uinipegi

santa fe

riCmondi

Seieni

bismarki

neSvili

frankforti

Carlstoni

sent-

-poli

litl-

-roki

pieri

reli

kolumbia

montgomeri

harisburgide-moini

sfringfildi

indianapolisi

oklahoma- -siTi

jeferson-siTi

jeqsoni

solT-leik--siTi

albani

vaSingtonikolumbusi

otava

helena

huZonis yure

1

122

indoeTi

irani

pakistani

arabeTis gaerTianebuli saemiroebi

omani

avRaneTi

uzbekeTi

TurqmeneTi

nepali

yirgizeTi

tajikeTi

saudisarabeTi

yazaxeTi

CineTi

deli

katmandu

islamabadi

qabuli

Teirani

maskati

abu-dabi

doha

taSkenti

duSanbe

biSkeki

aSxabadi

1

1

2

2

kaspiiszRva

arabeTis zRva

bengalisyure

katarimasStabi 1: 55,000,000masStabi 1: 55,000,000

დაიყავით

ოთხ

ჯგუფად.დავალება 1.3 პირველი ჯგუფისათვის

დავალება 1.3 მეორე ჯგუფისათვის

waikiTxeT `pakistaneli biWis ambavi~. a) moZebneT masSi naxsenebi yvela geografiu-li adgili rukebze;

b) problemebis sqemaSi CawereT proble-mebi Sesabamis rgolSi (kreg kielbiurgeris poziciidan);

g) moifiqreT, romel konkretul pirs an organizacias SeeZlo zrunva statiaSi aRwe-rili problemebis gadaWraze.

დავალება 1.3 მესამე ჯგუფისათვის

დავალება 1.3 მეოთხე ჯგუფისათვის

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

a l J i r i

espaneTi

safrangeTi

poloneTi

germania

italia

maroko

didibritaneTi

tunisi

irlandia

avstria

portugalia

CexeTi

niderlandebi

Sveicaria

belgia

elzasi

luqsemburgilixtenStainiandorasan-marinomonako

xorvatiaslovenia

libia

malta

romi

berni

rabati

tunisi

parizi

praRa

madridi

vena

londoni

berlini

dublini

alJiri

tripoli

briuseli

luqsemburgi

amsterdami

zagrebi

liubliana

andoramonako

valeta

lisaboni

vaduci

san- -marino

!(

!(

!(

!(

!(

k. sicilia

k. sardinia

k. korsika

baleariskunZulebi

biskais yure

1

2

67

45

3

7

123456

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

burundiruanda

eritreabenini

21

34

sudani

kongos demokratiulirespublika

Cadi

nigeri

angola

eTiopia

zambia

nigeria

kenia

mozambiki

kongo

kameruni

gaboniuganda

centraluri afrikisrespublika

tanzania

malavi

ekvatoruligvinea

alJiri libiaegvipte

malabo

luanda

brazavili

bangi

niamei

iaunde

njamena

librevili

lagosi

kinSasa

porto--novo

xarTumi asmera

adis-abeba

kampala nairobi

lusakalilongve

kigali

buJumbura

dar-es-salami

12

3

4

!(!(

atlantisokeane

masStabi 1: 55,000,000µmasStabi 1: 45,000,000µ

kvebeki

ontario

manitobasaskaCevani

montana

iuta

aiova

vaiomingi

kanzasi

minesota

ohaionebraska

kolorado

oklahoma

niu iorki

tenesi

miCigani

dasavleT virjinia

viskonsini

misuri

CrdiloeTdakota

samxreTdakota

ilinoisi

jorjia

arkanzasi

alabama

indiana

kentuki

pensilvania

CrdiloeT karolina

samxreTkarolina

virjinia

texasi

k a n a d ak a n a d a

a S S

niu meqsiko

misisipi

rejaina

topikadenveri

torontomedisoni

linkolni

lansingi

atlanta

uinipegi

santa fe

riCmondi

Seieni

bismarki

neSvili

frankforti

Carlstoni

sent-

-poli

litl-

-roki

pieri

reli

kolumbia

montgomeri

harisburgide-moini

sfringfildi

indianapolisi

oklahoma- -siTi

jeferson-siTi

jeqsoni

solT-leik--siTi

albani

vaSingtonikolumbusi

otava

helena

huZonis yure

1

122

indoeTi

irani

pakistani

arabeTis gaerTianebuli saemiroebi

omani

avRaneTi

uzbekeTi

TurqmeneTi

nepali

yirgizeTi

tajikeTi

saudisarabeTi

yazaxeTi

CineTi

deli

katmandu

islamabadi

qabuli

Teirani

maskati

abu-dabi

doha

taSkenti

duSanbe

biSkeki

aSxabadi

1

1

2

2

kaspiiszRva

arabeTis zRva

bengalisyure

katarimasStabi 1: 55,000,000masStabi 1: 55,000,000

waikiTxeT `nawyveti albert Svaiceris biografiidan~ da gaeciT pasuxi Semdeg kiTxvebs:

a) raSi mdgomareobda statiaSi aRwerili problema?

b) am statias, albaT, ramdenime aTeuli adamiani waikiTxavda. ra reaqcia SeiZleba hqonoda mkiTxvels?

g) rodis ufro Zneli iqneboda daxmarebis aRmoCena, 1904 wels Tu dRes?

waikiTxeT `nawyveti albert Svaiceris biografiidan~.

a) moZebneT masSi naxsenebi yvela geografiu-li adgili rukebze;

b) problemebis sqemaSi CawereT problemebi Sesabamis rgolSi (albert Svaiceris pozici-idan).

g) moifiqreT, epoqis gaTvaliswinebiT, romel konkretul pirs an organizacias See-Zlo zrunva statiaSi aRwerili problemebis gadaWraze.

25

prezentaciebis bolos maswavlebelma unda miaqcios moswav­

leTa yuradReba TiTo winadadebas orive teqstidan: „Svaiceri

metad aaRelva wakiTxulma Setyobinebam~ da „pirvel gverdze

man dainaxa foto, romelmac Secvala misi cxovreba~. man unda

xazi gausvas im faqts, rom orive SemTxvevaSi adamianebi Soreul

qveynebSi mcxovreb xal xTa mdgomareobam Seawuxa; rom dRes

simravle saerTaSoriso organizaciebisa, romlebic daxmare­

bas uweven xalxs sxvadasxva qveyanaSi, gamowveulia zogadad

adamianis daxmarebis surviliT.

maswavlebelma unda miuTiTos, rom TanagrZnoba an raimes

Secvlis survili, xSir SemTxvevaSi, sakmaris Sedegs ar iZleva,

saWiroa iniciativis gamoCena. man unda dasvas kiTxvebi:

– rogor gesmiT sityva `iniciativa~?

– ra gansxvavebaa iniciativasa da qmedebas Soris?

saWiroebis SemTxvevaSi, maswavlebeli uxsnis moswavleebs,

rom iniciativa aris pirveli nabiji raime saqmeSi, Sinagani biZgi

moqmedebis dawyebisaTvis. adamiani SeiZleba amoqmeddes, magram

es qmedeba sxvis mier gamoCenilma iniciativam gamoiwvios.

prezentaciebis irgvliv msjelobis dasrulebis Semdeg mas­

wavlebeli aZlevs moswavleebs saSinaod davaleba 1.4­s. davale­

ba cal­calke eZlevaT albert Svaiceris biografiis nawyvetze

momuSave da pakistaneli biWis ambavze momuSave moswavleebs.

davaleba 1.4 acnobs maT gaWirvebulTa dasaxmareblad miRe­

bul moulodnel gadawyvetilebebs da Tanmimdevrul qmede­

baTa pozitiur Sedegs. garda amisa, is iTxovs moswavleebisagan

qmedebaTa analizs. davalebaze samuSaod moswavleebs eZlevaT

2 teqsti ­ `albert Svaiceris gadawyvetileba~ da `kreg kiel­

biurgeris gadawyvetileba~.

26 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

მოსწავლის წიგნი გვ.15-17

ალბერტ შვაიცერის გადაწყვეტილება

1905 wels Svaicerma megobrebs ganucxada, rom gadawyvetili

aqvs, miiRos samedicino ganaTleba da eqimad wavides afrikaSi.

man daiwyo Tanxis Segroveba lambarenes saavad myofosaTvis.

fulis ZiriTad wyaros mis mier filosofiasa da musikaTmcod­

neobaSi daweril wignTa gamocema warmoadgenda. is daukavSirda

safrangeTis wiTeli jvris misias, romelmac iTava saavadmyo­

fos aSeneba.

1913 wlis gazafxulze Svaiceri, ukve medicinis doqtori,

meuRlesTan (mas meddebis kursebi hqonda gavlili) erTad gaem­

gzavra gabonSi. saavadmyofos mSenebloba jer dawyebulic ar

iyo. eqimi iRebda avadmyofebs da paralelurad aSenebda saavad­

myofos. weliwadSi erTxel Cadioda evropaSi da kiTxulobda

leqciebs musikaTmcodneobaSi da Tavisi saavadmyofos Sesaxeb.

amiT miRebul Semosavals axmarda saavadmyofos da acnobda mas

msoflios. amis Sedegad bevrma gauwia daxmareba lambarenes saa­

vadmyofos. 1924 wlidan Svaicers mudmivad exmarebodnen evropi­

dan morigeobiT Camosuli eqimebi.

კრეგ კიელბიურგერის გადაწყვეტილება

kregi mixvda, rom usamarTlobis winaaRmdeg brZola bavS­

vsac ki SeuZlia. man, Tavis 11 TanaklaselTan erTad, Camoa­

yaliba organizacia, romlis franguli saxelwodeba `Enfants Entraide~ sityva­sityviT iTargmneba, rogorc `bavSvebis urTi­

erTdaxmareba~, xolo inglisuri `Free The Children~ ki – rogorc

`gaaTavisufleT bavSvebi~. organizacia miznad isaxavs, gaaTa­

მ ო უ ლ ო დ ნ ე ლ ი გ ა დ ა წ ყ ვ ე ტ ი ლ ე ბ ე ბ ი

27

visuflos bavSvebi siRaribisa da eqspluataciisagan. kregis

idea Tovlis gundasaviT agorda. kregma bevri qveyana moiara,

sadac saSinel pirobebSi myofi bavSvebi inaxula da maTi ambavi

danar Cen msoflios gaacno. mas msoflioSi bevri partniori da

gulSematkivari hyavs. zogi finansur daxmarebas uwevs, zogi –

profesiuls. bevri adamiani cdilobs organizaciis gzavnilis

gavrcelebas da misi miznebis axsnas. `gaaTavisufleT bavSvebi~

axorcielebs programebs erT milionze meti bavSvisaTvis msof­

lios 45 qveyanaSi. programebi am bavSvebs aZleven saSualebas,

miiRon ganaTleba, xolo maT ojaxebs xels uwyoben siRaribis

daZlevaSi, sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebaSi (gahyavT

sasmeli wyali im soflebSi, sadac wyali ar aris da bavSvebi

Soridan ezidebian), daxmarebas uweven saavadmyofoebs. ukidu­

resi gaWirvebidan Tavis daRweva da skolaSi ganaTlebis miRebis

SesaZlebloba aZlevs ojaxebs saSualebas, ar dauSvan Svilebis

muSaoba mcirewlovan asakSi.

`გაათავისუფლეთ ბავშვები~ ორგანიზაციის ლოგო

waikiTxeT `albert Svaiceris gadawyvetile-ba~ da upasuxeT SekiTxvebze:

a) ra Sedegi gamoiRo Svaiceris qmedebam?

b) yvelas SeuZlia Tu ara ase moqceva?

g) pirobiTad CamowereT Svaiceris moqmede-baTa gegma (mimdevroba) statiis wakiTxvis Semdeg.

დავალება 1.4 პირველი და მესამე ჯგუფებისათვის

waikiTxeT `kreg kielbiurgeris gadawyvetile-ba~ da upasuxeT SekiTxvebze:

a) ra Sedegi moaqvs `gaaTavisufleT bavSvebi~ organizaciis muSaobas?

b) SeuZlia Tu ara am organizacias yvela bav-Svis problemis gadawyveta?

g) CamowereT kregis moqmedebaTa gegma (mimdev-roba) statiis wakiTxvis Semdeg.

დავალება 1.4 მეორე და მეოთხე ჯგუფებისათვის

მოსწავლის წიგნი გვ. 16-17

28 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი28

29

დანართი

1

29

moswavleTa mier CamoTvlili problemebi:

* proeqtis gansaxorcieleblad rekomendebuli Temebi

1. mSoblebTan urTierToba

2. maswavleblebTan urTierToba

3. dabinZurebuli quCa*

4. bavSvebis mier erTmaneTis damcireba

(socialur niadagze, garegnuli

niSnebis gamo) – cinizmi

5. alkoholze damokidebuleba*

6. Cxubebi, quCuri garCevebi

7. dasaqmebis problema – umuSevroba

8. wigni da kompiuteri*

9. maTxovrebi quCaSi

10. narkomania*

11. bilwsityvaoba

12. socialuri usamarTloba

13. mozardTa fizikuri Sroma (ojaxis

dasaxmareblad an sarCenad)*

14. sigaretze damokidebuleba*

15. agresia gogonebs Soris

16. mandaturebTan urTierToba

17. telegadacemebis xarisxi

18. wignebis tareba (mZimea)*

19. Tavisufali azris gamoxatvis

SesaZleblobis SezRudva

20. adreuli ojaxi

21. maswavleblis xelfasi

22. higiena zogadad*

23. ekonomikuri problemebi

24. undobloba sazogadoebaSi

25. mawanwala ZaRlebi

26. upatrono bavSvebi*

27. xelisufleba ar exmareba

gaWirvebulebs

28. ar aris TanagrZnoba sazogadoebaSi

29. urTierTgagebis problema

30. Sidsi*

31. xalxi gaRizianebulia

32. uadgilo xumrobebi

33. cixis SegrZneba skolaSi

34. Zaladobrivi saswavlo garemo

35. me-11 klaselebi iZulebulebi arian,

15:30 sT-mde iyvnen skolaSi

36. ar gvawevineben skolaSi sigarets

37. gvaZaleben formis tarebas (Savi

Sarvali)

38. gamosaSvebi gamocdebi

39. sisufTave skolaSi*

40. ojaxuri konfliqtebi

41. rasobrivi diskriminacia*

42. genderuli diskriminacia*

43. arajansaRi damokidebuleba

avtoritetebisadmi

44. religiuri Seuwynarebloba*

Te m a

2

TanamSromloba.

partniorTa SerCevis

principebi. TanamSromlobis

wesebi. konfliqti

TanamSromlobis dros

32 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

winamdebare Temaze muSaobisas maswavlebeli da moswavleebi

ganixilaven warmatebuli da warumatebeli TanamSromlobis

magaliTebs, ganixilaven warumateblobis mizezebs, SeimuSave­

ben wesebs warmatebuli TanamSromlobisaTvis. damoukideblad

gaecnobian sxvadasxva SesaZlo partnioris funqciebs.

პირველი გაკვეთილიwina da mimdinare gakveTilebs Soris xidis asagebad xdeba

saSinao davalebis ganxilva. ganxilvas win uZRvis moswavleebis

or jgufad (davalebis teqstis mixedviT pirveli da mesame,

meore da meoTxe) dayofa. isini 10 wuTis ganmavlobaSi jgufSi

Seajereben saSinao davalebis (1.4) individualurad gacemul

pasuxebs da albert Svaicerisa da kreg kielbiurgeris moqmede­

baTa Tanmimdevrobis Sejerebul variantebs warudgenen maswav­

lebels da klasis meore nawils.

moqmedebaTa Tanamimdevrobas savaraudod aseTi saxe eqneba:

I. Svaicerma dainaxa problema da gauCnda survili, daxmare­

boda afrikelebs.

– dasaxa samoqmedo gegma:

samedicino ganaTlebis miReba;

kavSiris damyareba safrangeTis misiasTan;

Tanxebis Segroveba wignebis gamocemis gziT;

lambareneSi wasvla da adgilobrivTa mkurnaloba.

– lambareneSi wasvlamde ganaxorciela gegmis pirveli sami

punqti.

– daiwyo leqciebis kiTxva, acnobda saavadmyofos msoflios,

riTac bevri mxardamWeri gaiCina, romlebic materialur dax­

marebas uwevdnen saavadmyofos.

– miaRwia evropel eqimTa morigeobiT Casvlas lambareneSi.

TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi. konfliqti TanamSromlobis dros

Te m a

2

gakveTilis mizani:

moswavleTaTvis Tanam­Sromlobis pozitiuri mxareebis Cveneba;

saerTo proeqtze momuSave partniorTa SerCevis principebisa da TanamSromlobis wesebis SemuSaveba moswavleebTan erTad;

muSaobis procesSi Sesa­Zlo konfliqtis mar­Tvis wesebis gacnoba;

proeqtis ganxor­cielebisas moswav­leTaTvis SesaZlo partniorebis funqcie­bis gacnoba.

33

II. kregma dainaxa problema da gauCnda survili, daxmareboda

bavSvebs.

– Semoikriba Tanamoazreebi.

– dasaxa samoqmedo gegma:

daiwyo bavSvebis mdgomareobis Seswavla;

maTi mdgomareobis danarCeni msofliosTvis gacnoba;

fondebis moZieba;

proeqtebis amoqmedeba.

warmodgenili namuSevrebi unda gaikras dafaze.

am namuSevrebis safuZvelze warimarTeba msjeloba qvemoT

CamoTvlili kiTxvebis irgvliv. es kiTxvebi miscems moswavle­

ebs saSualebas, Caswvdnen TanamSromlobis arss, gaacnobieron

warmatebuli TanamSromlobis xelSemwyobi pirobebi da waru­

matebeli TanamSromlobis mizezebi, gaecnon moxaliseobisa da

iniciativis cnebebs.

– ra aris saerTo am or ambavs Soris? (orivem dainaxa prob­

lema; gadawyvita daxmareba; orive Seecada TanamSromlobas

viRacasTan; orive SemTxvevaSi saqme gvaqvs TanamgrZnob da

aqtiur adamianebTan da a.S.).

– ratom ifiqra orivem TanamSromlobaze?

– rogor dasrulda Svaiceris TanamSromloba safrangeTis

wiTeli jvris sazogadoebasTan? (warumateblad)

– ramdenad warmatebuli iyo misi TanamSromloba sxvebTan?

– ris mixedviT SearCia TanamSromlebi kregma? (saerTo

interesebis)

– ra SeiZleba iyos warumatebeli TanamSromlobis mizezi?

(TanamSromelTa araswori SerCeva, maTi upasuxismgebloba,

maTgan damoukidebeli mizezebi da a.S.)

– ra aris mniSvnelovani warmatebuli TanamSromlobisTvis?

– ras geubnebaT sityva `TanamSromloba~?

– romelime sxva enaze xom ar iciT misi Sesatyvisi?

(in glisurad – cooperation, collaboration, frangulad – collabora-tion, coopération, rusulad – сотрудничество).

TanamSromlobisaTvis partniors irCev:

interesebis mixedviT;

unaris mixedviT;

uflebamosilebis mixedviT;

pirovnuli Tvisebebis mixedviT da a.S.

TanamSromloba seriozuli urTierTobaa da garkveuli wese­

bis dacvas iTxovs.

34 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

– ra wesebs unda icavde TanamSromlobis dros?

moswavleTa mier TanamSromlobis SemoTavazebuli wesebi

Sejerdeba da daiwereba dafaze. magaliTad:

erTmaneTis mosmena;

erTmaneTis pativiscema;

gegmis erToblivad Sedgena;

daTqmuli vadebis dacva da a.S.

TanamSromloba SeiZleba sxvadasxva doneze ganxorcieldes.

I. Tavidanve irCev partniorebs interesebis mixedviT.

aseT SemTxvevaSi xangrZlivi TanamSromlobisaTvis SeiZleba

daarsdes klubi.

klubi aris saerTo interesebis an miznebis mqone adamianebis

nebayoflobiTi gaerTianeba. klubebi sxvadasxva mimarTulebis

SeiZleba iyos: sportuli, musikaluri, religiuri, samoqalaqo,

sazogadoebrivi saqmianobis, saqvelmoqmedo saqmianobis da

sxva.

II. TanamSromloba adamianebTan an organizaciebTan, romleb­

sac SeuZliaT an uflebamosilni arian, monawileoba miiRon ama

Tu im problemis gadaWraSi.

aseTi SeiZleba iyos arasamTavrobo organizaciebi, skolis

TviTmmarTveloba, adgilobrivi TviTmmarTveloba da sxva.

proeqtis ganxorcielebis dros SesaZloa moxdes konfliq­

ti partniorebs Soris. es SemTxvevac unda iqnas ganxiluli

gakveTilze.

­ SeiZleba Tu ara moxdes konfliqti TanamSromlobisas?

­ rogor SeiZleba misi mogvareba?

konfliqtis mogvarebis universaluri recepti ar arsebobs,

magram, yvela SemTxvevaSi, aucilebelia:

­ gairkves konfliqtis mizezi. amisaTvis saWiroa mxareebma

erTmaneTs mousminon.

­ mxareebma unda scadon, ipovon gamosavali Seqmnili situ­

aciidan.

­ Tu gamosavali ar moiZebna, dainteresebulma mxarem unda

moZebnos sxva partniori TanamSromlobisaTvis.

maswavlebels SeuZlia sTxovos moswavleebs, gaixsenon saku­

Tari klasis gamocdilebidan verSemdgari TanamSromlobis

magaliTi da warmodgenili SekiTxvebis fonze scadon, gaaana­

lizon es SemTxveva. konkretuli magaliTi daexmareba moswav­

leebs sakiTxis ukeT gaazrebaSi.

TanamSromlobis garda, maswavlebels SeuZlia ganixilos

iniciativisa da moxaliseobis Temebi. mas SeuZlia Seaxsenos

`iniciativis~ ganmarteba.

35

1 ganmarteba

iniciativa aris Taosnoba raime saqmeSi. saWiro momentSi damoukidebeli

aqtiuri moqmedebis unari.

­ rogor gesmiT sityva `moxaliseoba~?

­ dainaxeT Tu ara moxaliseobis magaliTebi albert Svai­

cerisa da kreg kielbiurgeris Sesaxeb mocemul teqstebSi?

ganmarteba

moxaliseoba aris nebayoflobiTi muSaoba sxvis sasargeblod, anazRaurebis gareSe.

– ra gansxvavebaa iniciativasa da moxaliseobas Soris?

dasasruls, maswavlebeli moswavleebs Sin Sesasruleblad

aZlevs davaleba 2.1­s. saSinao davalebis axsnisas maswavlebelma

unda gaamaxvilos yuradReba imaze, rom problemis garkveuli

nawilis mogvarebac saqmea. magaliTad, tuberkulozis Sesaxeb

informaciis miwodeba problemas ver gadaw yvets, magram xels

Seuwyobs mis prevencias.

maswavlebelma unda miuTiTos, rom moswavlis wignSi aris

informacia organizaciaTa funqciebis Sesaxeb da davalebis

Sesasruleblad, moswavleebi am informacias unda gaecnon.

garda amisa, maswavlebelma unda miuTiTos, rom davalebis Ses­

rulebis gaadvilebis mizniT, maT SeuZliaT gamoiyenon cxrili.

2

problemebi/

organizaciebi

adgilobrivi

TviTmmarTveloba

skolis

TviTmmarTveloba

arasamTavrobo

organizaciebi

saerTaSoriso organizaciebi

dabinZurebuli

quCa

genderuli

diskriminacia

sigaretze

damokidebuleba

l e q s i k o n i

გენდერული დისკრიმინაცია - მოქალაქეთა უფლებების შელახვა მათი სქესის მოტივით.

36 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

ინფორმაცია თვითმმართველობის სისტემასა და ფუნქციებზე

TviTmmarTveloba aris sazogadoebrivi mmarTvelobis

iseTi forma, romlis drosac garkveuli teritoriis mcxovreb­

lebi qmnian Tems, romelsac scnobs da iuridiul statussac

aniWebs centraluri xelisufleba.

adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi orga­

noa sakrebulo, xolo aRmasrulebeli organo – gamgeoba/meria.

adgilobrivma xelisuflebam unda daakmayofilos mosax­

leobis saWiroebebi. sxvagvarad rom vTqvaT, moagvaros adgi­

lobrivi mniSvnelobis sakiTxebi. adgilobrivma xelisuflebam

mosaxleobis cxovrebis pirobebis gasaumjobeseblad unda

izrunos regionSi ekonomikis ganviTarebaze da samoqalaqo

mSvidobisa da stabilurobis uzrunvelyofaze. aseve Seqmnas

eTnikuri umciresobis warmomadgenlebisTvis iseTi pirobebi,

rom maT mieceT gadawyvetilebis miRebaSi monawileobis saSu­

aleba.

ufro srulyofili informacia mocemulia danarTSi 2 (1).

TviTmmarTvelobis ganxorcieleba, kanoniT, skolebSic aris

gaTvaliswinebuli. skolis sameurveo sabWo da moswavleTa

TviTmmarTveloba skolis TviTmmarTvelobis organoebia.

sameurveo sabWo irCevs skolis direqtors, amtkicebs sko­

lis biujets da akontrolebs finansebis xarjvasa da qone­

bis gankargvas, amtkicebs skolis Sinaganawess, akontrolebs

Sro miTi xelSekrulebebis pirobebis Sesrulebas. moswavleTa

TviTmmarTvelobas SeuZlia ganixilos skolisaTvis mniS­

a) dakvirvebiT SeiswavleT Tqven mier pirvel gakveTilze Sevsebuli problemaTa

sqema.

b) daamateT gamotovebuli problemebi (Tu aseTad migaCniaT romelime).

g) gadaxedeT danarTebSi (1­4) mocemul informacias da gaarkvieT, ra saxisaa igi.

es Tqven proeqtze muSaobisas dagexmarebaT.

d) CamoTvlili problemebidan TiToeulisaTvis moifiqreT, romel organizacias

SeuZlia mis gadaWraSi monawileobis miReba. SegiZliaT gamoiyenoT qvemoT moyvanili

cxrili.

e) gamoyaviT is problemebi, romelTa gadawyvetaSi (an misi nawilis gadawyvetaSi)

SegiZliaT monawileobis miReba. es SeiZleba iyos ara mTlianad problemis, aramed misi

nawilis mogvareba (problema SeiZleba gadaiWras skolis doneze, magram gadauWreli

darCes qveynis doneze).

d a v a l e b a 22.1

მოსწავლის წიგნი გვ.23-31

37

vnelovani sakiTxebi da warudginos sameurveo sabWos. Seitanos

masSi winadadebebi skolis SinaganawesTan dakavSirebiT, Seqmnas

saskolo klubi. srulyofili informacia ixileT danarTebSi

3 (2), 4 (3) da 5 (4).

ინფორმაცია არასამთავრობო და საერთაშორისო ორგანიზაციებზე

arasamTavrobo organizacia sazogadoebrivi organizaciaa,

romelic warmoadgens moqalaqeTa nebayoflobiT gaerTianebas.

masSi gaerTianebulebi arian saerTo intere sebisa da mizne­

bis mqone adamianebi. es aris mTavrobisagan damoukidebeli

institucia. zogjer adgilobrivi arasamTavrobo organiza­

cia finansdeba sxva qveynis mTavrobebis mier. sul msoflioSi

40000­mde saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciaa. adgi­

lobrivi mniSvnelobis arasamTavrobo organizaciaTa ricxvi

ki ufro maRalia.

arasamTavrobo organizaciebis tipebi SeiZleba ganvasxvaoT

mimarTulebisa da TanamSromlobis donis mixedviT.

mimarTulebis mixedviT arseboben: saqvelmoqmedo, momsa­

xurebiTi, sazogado organizaciebi.

TanamSromlobis doneebis mixedviT ki – Temze dafuZnebuli,

saqalaqo, erovnuli, saerTaSoriso.

gavecnoT ramdenime organizaciis saqmianobas:

1. gaeros bavSvTa fondi – UNICEFEF (United Nations Children’s Fund).

misi warmomadgenloba saqarTveloSi axor cielebs prog­

ramebs bavSvTa uflebebis dacvis, janmrTelobis dacvisa

da ganaTlebis sferoebSi. http://www.unicef.org/georgia

2. gaeros ganviTarebis programa – UNDP (United Nations Deve-lopment Programme) aris gaeros ganviTarebis qseli, rome­

lic sxvadasxva eris mravalmxriv ganviTarebas emsaxureba.

http://www.undp.org.ge

moswavleTaTvis saintereso SeiZleba iyos am organizaciis

Semdegi mimarTulebebi:

Environment & Energy – gaeros ganviTarebis programa

„garemo da energia~ mowodebulia imisaTvis, rom daex­

maros saqarTvelos, daicvas wylis resursebi da garemo

dabinZurebisagan; agreTve xeli Seuwyos saqarTvelos

adgilobrivi resursebis gamoyenebasa da biomravalfe­

rovnebis SenarCunebas.

38 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

Economic Development – gaeros ganviTarebis programa

„ekonomikuri ganviTareba~ saqarTvelos exmareba stabi­

luri ekonomikuri ganviTarebis saqmeSi. gansakuTrebuli

yuradReba eqceva qveyanaSi biznesis ganviTarebas da masSi

dabalSemosavlian adamianTa jgufebis CarTvas.

3. Save the Children (gadavarCinoT bavSvebi) erT­erTi wamyva­

ni saerTaSoriso organizaciaa, romelic exmareba sxvada­

sxva qveynis mosaxleobis daucvel nawils – quCis bavSvebs,

qalebs, iZulebiT gadaadgilebul pirebs. misi muSaoba

mimar Tulia janmrTelobis, ganaTlebis da qalebisa da axal­

gazrdebis saWiroebebTan dakavSirebuli sakiTxebis gada w­

yvetisaken. http://www.savethechildren.org

4. PH International saerTaSoriso organizaciaa. misi mizania,

Seqmnas Zlieri sazogadoebebi samoqalaqo liderobis

ganviTarebis, Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebisa

da kulturaTaSorisi urTierTobebis xelSewyobis gziT.

http://www.ph-int.org

5. USAID (aSS­is saerTaSoriso ganviTarebis saagento). mra­

vali wlis ganmavlobaSi USAID exmareba qveynebs, romle bic

cdiloben Tavi daaRwion siRaribes da gaataron demokra­

tiuli reformebi. igi axorcielebs sxvadasxva progra­

mas ekonomikis zrdis, energetikisa da garemos dacvis,

demokratiisa da mmarTvelobis, janmrTelo bisa da socia­

luri ganviTarebis mimarTulebebiT. http://www.usaid.gov

6. CENN – kavkasiis garemosdacviTi arasamTavrobo orga­

nizaciebis qseli

(Caucasus Environmental NGO Network) http://www.cenn.org

moswavleebi SeiZleba dainteresdnen CENN-is Semdegi mimar­

TulebebiT:

genderi da garemo – es proeqti ramdenime welia mimdi­

nareobs da ikvlevs, ramdenad warmatebuli da efeqtiania

genderze dafuZnebuli proeqtebi da ra roli aqvT qalebs

bunebrivi resursebis dacvisa da moxmarebis saqmeSi.

klimatis cvlileba – es proeqti miznad isaxavs, gazardos

samxreT kavkasiis xalxebis informirebuloba am erT­erT

yvelaze mwvave problemaze, romelic dRes am regionisa

da kacobriobis winaSe dgas.

bunebrivi resursebis dacva da moxmareba uaRresad mniS­

vnelovania rogorc garemosTvis, ise sazogadoebisaTvis.

organizacia cdilobs, konsultacia gauwios am sakiTxiT

dainteresebul jgufebs.

39

7. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia (saia) mniS­

vnelovani adgilobrivi organizaciaa, romlis mravalmxriv

saqmianobaSi seriozuli adgili ukavia sazogadoebaSi

samarTlebrivi cnobierebis amaRlebas, kanonisadmi pativis­

cemis damkvidrebas, adamianis uflebaTa dacvas, dacvis

meqanizmebis ganviTarebas da xelmisawvdomobis uzrunvel­

yofas yovelgvari diskriminaciis gareSe. http://www.gyla.ge

8. saqarTvelos axalgazrda ekonomistTa asociacia cdi­

lobs, xeli Seuwyos biznesgaremos gaumjobesebas saqar­

TveloSi; aseve, demokratiul mmarTvelobasa da eko­

nomikur reformebs da axalgazrda ekonomistebis

pro fesiul ganviTarebas. http://www.economists.ge

qvemoT mocemulia internet­misamarTebi, sadac SeiZleba

informaciis moZieba arasamTavrobo organizaciebisa da

fondebis Sesaxeb:

arasamTavrobo organizaciebisa da fondebis Sesaxeb

informacia Tavmoyrilia vebgverdze http://www.afba.ge. meniuSi jer unda moiZebnos bmulebi da Semdeg arasamTav­

robo organizaciebi.

sazogadoebrivi arasamTavrobo organizaciebi da fonde­

bi: http://www.yell.ge

ინფორმაცია კლუბების დანიშნულებასა და აქტივობებზეklubi aris saerTo interesebisa an miznebis mqone adamianebis

nebayoflobiTi gaerTianeba. klubebi sxvadasxva mimarTulebis

SeiZleba iyos: sportuli, musikaluri, samoqalaqo, religiuri,

sazogadoebrivi saqmianobis, saqvelmoqmedo saqmianobis da sxva.

klubebi uZvelesi droidan yvela qveyanaSi arsebobda. sasko­

lo klubebis daarsebis praqtika metad gavrcelebulia msof­

lios sxvadasxva qveyanaSi. klubs unda hqondes saxeli, wesdeba,

samoqmedo gegma, hyavdes meurve. meurve umetesad maswavle­

belia, romelic daxmarebas uwevs klubis wevrebs muSaobaSi.

evropis bevr skolaSi fun qcionirebs skolis evropuli klubi.

aseTi klubi aris baTumis me­2 sajaro skolaSic. es aris erTad

momuSave moswavleebis gundi, romlis wevrebic iRrmaveben cod­

nas evropis istoriaSi, geografiaSi, tradiciebsa da kultu­

raSi, popularizacias uweven am codnas skolasa da adgilobriv

40 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

TemSi. magaliTisTvis gaecaniT erT­erTi aseTi klubis wesdebas

(da narTi 5 (4)).

proeqtisgan gansxvavebiT, klubebi ufro xangrZliv Tana­

mSromlobas gulisxmoben. klubi grZelvadiani gaerTianebaa,

romlis Semadgenloba SeiZleba icvlebodes, magram muSaobis

ZiriTadi mimarTulebebi ucvleli darCes. magaliTad, sa­

q vel moqmedo klubis arseboba wlebis manZilzea SesaZlebeli,

radgan Cven garSemo yovelTvis arian adamianebi, romlebsac

daxmareba sWirdebaT.

aqve gTavazobT sazogadoebrivi sargeblobis momtani ram­

denime xangrZlivi proeqtis ideasa da ukve arsebuli klubebis

aqtivobebis aRweras.

saskolo samoqalaqo klubi – ssip rusTavis #2 skolis

samoqalaqo klubi daarsda 2010 wels siqa­s (saganmanaTleb­

lo iniciativebis qarTuli asociacia) xelSewyobiT. mas

xelmZRvaneloben samoqalaqo ganaTlebis maswavleblebi. klu­

bis wevria mecxre da meaTe klasebis 40­mde moswavle. klubi geg­

mavs da axorcielebs sxvadasxva saxis proeqtebsa da aqtivobebs.

magaliTad, jansaRi cxovrebis wesis popularizaciis mizniT,

klubma moawyo saRamo, sadac moswavleebs Sexvda da esaubra

msoflio Cempioni Sereul orTabrZolaSi guram gugeniSvili.

klubis wevrebi amJamad CarTuli arian siqas mcire grantebis

konkursSi da amzadeben proeqtebs.

givi zaldastaniSvilis saxelobis Tbilisis amerikul

akademiaSi 2001 wlidan arsebobs saqvelmoqmedo klubi. am

klubis meurvea qarTuli enisa da literaturis maswavlebe­

li. dResdReobiT saqvelmoqmedo klubSi 40­mde wevria gaer­

Tianebuli. Tavidan sul ramdenime moswavle dadioda bav SvTa

da moxucebulTa saxlebSi, monastrebSi da maT binadrebs

yoveldRiur saqmianobaSi exmareboda. maswavlebeli fotoebs

iRebda da maT yovel orSabaTs skolis derefanSi gamofenda.

TandaTanobiT meti moswavle dainteresda da klubic gaizarda.

mwvane klubi – am klubis wevrebs SeuZliaT moZebnon miwis

Tavisufali nakveTebi, SeuTanxmdnen adgilobriv TviTmmar­

Tvelobas da gaamwvanon nakveTi; iTanamSromlon qalaqis/ sof­

lis dagegmarebis samsaxuris warmomadgenlebTan (parke bis,

baRebis dagegmva), gawmindon gzebi (airCion gza an gzis nawili

da moawesrigon) da a. S.

kulturuli memkvidreobis klubi – am klubis wevrebs

SeuZ liaT moiZion maT sofelSi/qalaqSi/ubanSi/mxareSi isto­

riuli Zegli(eb)i, daasufTaon (specialistebis meTvalyureo­

bis qveS), moiZion masze informacia, Seqmnan bukleti an saiti;

Semoikribon Tanamoazreebi da organizaciebi, iTanamSromlon

saxelmwifo da kerZo organizaciebTan istoriuli Zeglebis

41

Sesaxeb informaciis moZiebis, gavrcelebis da am Zeglebze

zrunvis mizniT. aseTi klubi Seqmnilia Tbilisis 42­e sajaro

skolaSi.

bavSvTa uflebebis dacvis klubi – am klubis wevrebs SeuZ­

liaT auxsnan bavSvebs sakuTari uflebebi, gamoikvlion is aras­

amTavrobo an samTavrobo organizaciebi, romlebic muSaoben

bavSvTa uflebebis dacvaze da miawodon bavSvebs informacia am

organizaciebis saqmianobaze. uflebaTa darRvevis SemTxveva­

Si daxmareba gauwion bavSvebs, raTa maT xma miawvdinon Sesa­

bamis organizaciebs. moaxdinon adamianuri da organizaciu­

li resursebis mobilizeba bavSvTa dacvis uzrunvelsayofad;

SesaZlebloba miscen bavSvebs, aqtiuri monawileoba miiRon

sakuTari uflebebis dacvaSi.

skolis radioxazi/cxeli xazi – am klubis wevrebs SeuZ­

liaT skolis radioxazis organizeba da warmarTva. radioga­

dacemebSi SesaZlebelia saubari moswavleebisTvis aqtualur

problemebze da moswavleebis mier ganxorcielebul proeqte­

bze maTi popularizaciis mizniT.

vzrunavT skolaze – sportuli aRWurvilobis moZieba

da sportuli darbazis keTilmowyoba, sportuli moednis

gakeTeba; biblioTekis gamdidreba da dalageba; ezos movla–

patronoba; sisufTavis dacva da a. S. am ideis ganxorcieleba

SesaZlebelia rogorc erTjeradi proeqtis, ise mudmivmoqmedi

klubis Seqmnis saSualebiT.

wignierebis gavrceleba aqtualuri sakiTxia dRes saqar­

TveloSi. aqac SesaZlebelia rogorc erTjeradi aqciis

gamarTva, ise grZelvadiani proeqtis ganxorcieleba an klubu­

ri muSaoba ramdenime wliT adre gansazRvruli gegmiTa da

miznebiT.

am ideas exmianeba ganaTlebisa da mecnierebis saministros

mier inicirebuli proeqti `wignis megobari~. proeqtis miza­

nia, bavSvebs ganuviTaros kiTxvis, mosmenisa da wakiTxulis

gaazrebis unarebi, xeli Seuwyos wignierebisa da kiTxvis popu­

larizacias. proeqtis koncefciis mixedviT, ufrosklaselebi,

studentebi, mwerlebi, cnobili adamianebi da sxva moxaliseebi

umcrosklaselebs klasgareSe literaturas ukiTxaven, ris

Semdegac imarTeba diskusia wakiTxuli masalis irgvliv. analo­

giuri proeqti msoflios bevr qveyanaSi xorcieldeba da masSi

bevri cnobili adamiania CarTuli.

kerZebis saqvelmoqmedo bazroba – am ideis gansa xor­

cieleb lad, SegiZliaT Semdegi aqtivobebi dagegmoT: eTnikuri

samzareuloebis nawarmis konkursi da gayidva Sereuli eTniku­

ri Semadgenlobis skolebSi, saukeTeso receptebis gamovlena

da gacvla da a. S. bazrobidan Semosuli Tanxa SeiZleba mox­

42 Tema 2. TanamSromloba. partniorTa SerCevis principebi. TanamSromlobis wesebi.

konfliqti TanamSromlobis dros

mardes skolebs an socialurad daucvel moswavleebs.

gavicnoT vin gvicavs – moswavleTaTvis policiisa da saxan­

Zro samsaxuris saqmianobis gacnoba, patarebisTvis usafrTxoe­

bis wesebis Sesaxeb prezentaciebis organizeba, skolebSi sae­

vakuacio gegmebis Sedgena da a. S. amgvari ideebis ganxorciele­

ba erTjerad proeqtebad aris SesaZlebeli.

grafiti – kedlebis SeTeTreba an warwerebis Camorecxva,

skolis esTetikur mxareze zrunva.

პრობლემა - პარტნიორი sxvadasxva organizaciis saqmianobis gacnobis Semdeg,

partnioris SerCevisaTvis winaswar unda gansazRvroT, Tu ra

donis problemis gadaWras cdilobT.

problemebi pirobiTad SeiZleba Semdeg sqemaSi gadana­

wildes: problemebi ojaxSi, skolaSi, sofelSi, qalaqSi, saku­

Tar qveyanaSi, ucxo qveyanaSi, globaluri problemebi.………

43

kanoni adgilobrivi

TviTmmarTvelobis Sesaxeb

(amonaridi)

es kanoni saqarTvelos konstituciis me­2

muxlis me­4 punqtisa da „adgilobrivi TviT­

mmarTvelobis Sesaxeb~ evropuli qartiis

Sesabamisad gansazRvravs adgilobrivi

TviTmmarTvelobis ganxorcielebis samarT­

lebriv, ekonomikur da finansur safuZv­

lebs, saxelmwifo garantiebs, adgilobrivi

TviTmmarTvelobis organoebis Seqmnis wess,

maT uflebamosilebebs da saxelmwifo orga­

noebTan urTierTobas.

Tavi I zogadi debulebanimuxli 1. kanonSi gamoyenebul terminTa ganmartebaam kanonSi gamoyenebul terminebs aqvs Semdegi mniSvneloba: a) adgilobrivi TviTmmarTveloba – saqarTvelos moqalaqeTa ufleba da SesaZlebloba, adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis meSveobiT, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad moawesrigon da marTon adgilobrivi mniSvnelobis sakiTxebi sakuTari pasuxismgeblobiT da adgilobrivi mosaxleobis interesebis Sesabamisad; b) TviTmmarTveli erTeuli – dasaxleba (TviTmmarTveli qalaqi) an dasaxlebaTa erToblioba (municipaliteti), romelsac hyavs TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi da aRmasrulebeli organoebi, aqvs sakuTari qoneba, Semosavlebi, biujeti da administraciuli centri da damoukidebeli iuridiuli piria; g) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo – adgilobrivi TviTmmarTvelobis ganxorcielebis

mizniT, am kanoniT dadgenili wesiT Seqmnili TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi (sakrebulo) da aRmasrulebeli (gamgeoba/meria) organoebi; d) dasaxleba – mosaxleobis gansaxlebis pirveladi administraciuli erTeuli, romelsac hyavs mudmivi mcxovreblebi, aqvs funqcionaluri infrastruqtura da registrirebulia saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. dasaxleba Sedis TviTmmarTveli erTeulis SemadgenlobaSi an TviTmmarTveli erTeulia.

muxli 2. saqarTvelos moqalaqeTa mier adgilobrivi TviTmmarTvelobis uflebis ganxorcieleba1. saqarTvelos moqalaqeni adgilobrivi TviTmmarTvelobis uflebas axorcieleben saqarTvelos konstituciisa da am kanonis Sesabamisad. 2. saqarTvelos moqalaqeebs ufleba aqvT: a) airCion da arCeul iqnen adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoSi, am kanoniT da saarCevno kanonmdeblobiT dadgenili wesiT; b) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoSi daikavon nebismieri Tanamdeboba, Tu akmayofileben saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs; g) miiRon sajaro informacia adgilobrivi TviTmmarTvelobis organosgan da Tanamdebobis pirebisgan; d) winaswar gaecnon adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos gadawyvetilebebis proeqtebs; monawileoba miiRon maT ganxilvaSi; moiTxovon gadawyvetilebaTa proeqtebis gamoqveyneba da sajaro ganxilva; e) mimarTon adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos da Tanamdebobis pirebs; v) ganaxorcielon saqarTvelos

დანართი

2 (1)

44

kanonmdeblobiT gansazRvruli sxva uflebamosilebani.

muxli 4. saxelmwifo politika da saxelmwifo xelisuflebis valdebuleba TviTmmarTvelobis sferoSi1. saxelmwifo xelisuflebis organoebi uzrunvelyofen adgilobrivi TviTmmarTvelobis ganviTarebisaTvis saWiro, Sesabamisi samarTlebrivi, organizaciuli da materialur­finansuri pirobebis Seqmnas da xels uwyoben saqarTvelos moqalaqeebs adgilobrivi TviTmmarTvelobis uflebis ganxorcielebaSi.

muxli 5. adgilobrivi TviTmmarTvelobis ganxorcielebis ZiriTadi principebiadgilobrivi TviTmmarTvelobis ganxorcielebis ZiriTadi principebia: a) saqarTvelos moqalaqeTa ufleba, monawileoba miiRon adgilobrivi TviTmmarTvelobis ganxorcielebaSi; b) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis damoukidebloba kanoniT gansazRvrul adgilobrivi mniSvnelobis sakiTxTa gadawyvetaSi; g) saqarTvelos moqalaqeTa kanonieri uflebebisa da Tavisuflebebis dacva; d) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis saqmianobis sajarooba; e) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis damoukidebeli pasuxismgebloba sakuTari funqciebis ganxorcielebaze; v) saerTo­saxelmwifo da adgilobrivi interesebis erTianoba; z) adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoTa da Tanamdebobis pirTa angariSvaldebuleba mosaxleobis winaSe; T) saxelmwifosa da TviTmmarTvel erTeuls Soris, agreTve TviTmmarTvel erTeulebs Soris urTierTobaTa dafuZneba daxmarebasa da TanamSromlobaze, saerTo problemebis erToblivad nebayoflobiT gadaWraze;

i) saxelmwifosa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis gamijvna; k) saxelmwifosa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoTa Soris davis sasamarTlo wesiT gadawyveta; l) adgilobrivi TviTmmarTvelobis safinanso­ekonomikuri damoukidebloba.

Tavi II muxli 10. TviTmmarTveli erTeulis statusi1. TviTmmarTveli erTeuli aris damoukidebeli iuridiuli piri, romelsac hyavs TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi da aRmasrulebeli organoebi, aqvs am kanoniT dadgenili uflebamosilebani, sakuTari qoneba da biujeti. 2. dasaxlebis an dasaxlebaTa erTobliobis TviTmmarTveli erTeulis statuss saqarTvelos mTavrobis wardginebiT dadgenilebiT amtkicebs saqarTvelos parlamenti.

Tavi IVmuxli 19. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi1. adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organoa sakrebulo. 2. adgilobrivi TviTmmarTvelobis aRmasrulebeli organoa gamgeoba (meria). muxli 20. adgilobrivi TviTmmarTvelobis Tanamdebobis pirebiadgilobrivi TviTmmarTvelobis Tanamdebobis pirebi arian: a) sakrebulos Tavmjdomare da sakrebulos Tavmjdomaris moadgile, romlebsac am kanoniT dadgenili wesiT irCevs sakrebulo sakuTari Semadgenlobidan, sakrebulos uflebamosilebis vadiT; b) sakrebulos komisiaTa Tavmjdomareebi, romlebsac am kanoniT dadgenili wesiT irCevs sakrebulo sakuTari Semadgenlobidan, sakrebulos uflebamosilebis vadiT;

45

46 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

g) sakrebulos fraqciaTa Tavmjdomareebi; d) municipalitetis gamgebeli da TviTmmarTveli qalaqis meri, romlebsac irCevs sakrebulo siiTi Semadgenlobis umravlesobiT; gamgeblis (meris) moadgile, romelsac „sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs gamgebeli (meri); e) gamgeobis (meriis) struqturuli erTeulis xelmZRvaneli, romelsac

„sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs gamgebeli (meri); v) gamgeobis (meriis) teritoriuli organos xelmZRvaneli – gamgeobis (meriis) rwmunebuli, romelsac „sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs gamgebeli (meri).

46

47

saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb (amonaridi)

Tavi VII zogadsaganmanaTleblo dawesebulebis sameurveo sabWo

muxli 37. sameurveo sabWo1. sameurveo sabWo Sedgeba mSoblebisa da pedagogiuri sabWos mier Tanabari raodenobiT, 3 wliT arCeuli arana­kleb 6 da ara umetes 12 warmomadgen­lisagan, saSualo safexuris moswav­leTa TviTmmarTvelobis mier arCeuli 1 warmomadgenlisagan da saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier daniSnuli 1 wevrisagan, xolo im zogadsaganmanaTleblo dawesebule­baSi, romelic axorcielebs samxedro momzadebasa da ganaTlebas, agreTve saqarTvelos Tavdacvis saministros mier daniSnuli 1 wevrisagan. adgilo­brivi TviTmmarTvelobis organo ufle­bamosilia sameurveo sabWoSi daniSnos 1 wevri. sameurveo sabWos SemadgenlobaSi SeiZleba Seyvanil iqnes sameurveo sab­Wos mier skolisaTvis dadasturebulad qvelmoqmedebis gamwev pirTagan (aseTebis arsebobis SemTxvevaSi) arCeuli 1 wevri. sameurveo sabWos wevrTa raodenobis gansazRvrisas mcirekontingentiani skolebisaTvis gamonaklisis daSveba SeiZleba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros TanxmobiT. mSoblebisgan arCeuli wevrebi Tanabrad unda warmoadgendnen skolaSi arsebul TiToeul safexurs. sameurveo sabWos wevri SeiZleba arCeul iqnes zedized mxolod orjer. (16.07.2010. N3442)2. sameurveo sabWos mSoblebisa da

pedagogiuri sabWosagan arCeuli wevrebis raodenoba ganisazRvreba skolis wesdebiT.3. saqarTvelos ganaTlebisa da mecniere­bis saministros ufleba aqvs wargzavnos warmomadgeneli sameurveo sabWoSi, romelic saTaTbiro xmis uflebiT sarge­blobs. 4. saqarTvelos ganaTlebisa da mec­nierebis saministros da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos ufleba aqvT nebismier dros gamoiwvion TavianTi war­momadgeneli sameurveo sabWodan. 5. sameurveo sabWos xelmZRvanelobs sabWos Tavmjdomare, romelic iwvevs da warmarTavs sabWos sxdomebs. igi war­moadgens skolas direqtorTan urTier­TobebSi. sabWos Tavmjdomare monacv­leobiT airCeva sabWos SemadgenlobaSi mSoblebisgan da pedagogiuri sabWosgan arCeul wevrTagan da adgilobrivi TviT­mmarTvelobis aRmasrulebeli organos warmomadgenlisagan, ara umetes maTi uflebamosilebis vadisa. sameurveo sab­Wos wevri – moswavleTa TviTmmarTvelo­bis warmomadgeneli ar SeiZleba arCeul iqnes sameurveo sabWos Tavmjdomared. (19.03.2008. N5951)51. sameurveo sabWos riggareSe sxdomis mowvevis uflebamosileba aqvs sameur­veo sabWos siiTi Semadgenlobis aranak­leb erT mesameds an sameurveo sabWoSi am kanonis 26­e muxlis pirveli pun­qtis „C~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul, saqarTvelos ganaTlebisa da mecniere­bis saministros mier daniSnul warmo­madgenels. sameurveo sabWos riggareSe sxdomaze sabWos Tavmjdomaris aryof­nis SemTxvevaSi sameurveo sabWo ufle­bamosilia siiTi Semadgenlobis umrav­lesobiT airCios sxdomis Tavmjdomare, romelic am riggareSe sxdomaze axor­cielebs sameurveo sabWos Tavmjdomaris uflebamosilebebs. (11.07.2009. N1385)6. xmebis Tanabrad ganawilebis SemTxvevaSi gadamwyvetia sameurveo sab­

დანართი

3 (2)

47

48

Wos Tavmjdomaris xma. 7. sameurveo sabWo ikribeba saswavlo wlis ganmavlobaSi 3­jer mainc, yoveli mesamedis dasawyisSi.

muxli 38. sameurveo sabWos funqciebi1. sameurveo sabWo:a) am kanonis 42­e muxliT gaTvaliswinebu­li wesiT, siiTi Semadgenlobis umravle­sobiT irCevs skolis direqtors, romel­sac registraciaSi atarebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. es wesi ar vrceldeba im zogadsagan­manaTleblo dawesebulebaze, romelic axorcielebs samxedro momzadebasa da ganaTlebas; (4.05.2010 N3068)b) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis biujets, agreTve amtkicebs direqtoris mier momzade­bul wliur angariSs da uzrunvelyofs mis sajaroobas. im zogadsaganmanaTle­blo dawesebulebis biujets, romelic axorcielebs samxedro momzadebasa da ganaTlebas, amtkicebs saqarTvelos Tavdacvis saministro, xolo biujetis proeqts SeimuSaveben am dawesebulebis direqtori da sameurveo sabWo; (4.05.2010 N3068)g) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis Sinaganawess, romelic amomwuravad gansazRvravs disciplinuri gadacdomebis nusxas da maTTvis gaTval­iswinebul disciplinur saxdelebs, skolidan gadayvanis pirobebs;d) gamoxatavs Tanxmobas pedagogiuri sabWos mier SemuSavebuli saskolo sas­wavlo gegmebisa da erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier grifminiWebuli saxelmZRvaneloebidan pedagogebis mier SerCeuli, saswavlo wlis ganmavlobaSi gamosayenebeli saxelmZRvaneloebis nusxis Taobaze; (11.07.2009. N1385)e) akontrolebs skolis direqciis mier finansebis xarjvasa da qonebis gankargvas;

v) uflebamosilia SromiTi xelSekrulebiTa da saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi xelSekruleba Seuwyvitos skolis direq­tors; z) inaxavs da aRricxavs sameurveo sabWo­Si mSobelTa da pedagogiuri sabWos war­momadgenelTa arCevnebis biuletenebsa da oqmebs;T) skolis wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT ganixilavs saCivrebs da iRebs Sesa­bamis zomebs;i) uflebamosilia, erovnuli saswav­lo gegmis Sesabamisad, saswavlo wlis damamTavrebeli gamocdebis Catarebis mizniT daavalos direqtors, mimarTos gamocdebis erovnul centrs da dados Sesabamisi xelSekruleba; (28.03.2007. N4530)k) uflebamosilia mosTxovos sko­lis direqtors, vadamde Seuwyvitos SromiTi xelSekruleba maswavlebels xelSekrulebis pirobebis darRvevisas, saaRmzrdelo saqmianobisaTvis Seufere­beli qmedebis Cadenisas da kanonmdeblo­biT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi; l) disciplinuri gadacdomebis ganx­ilvis mizniT, skolis wesdebiT gaTval­iswinebuli wesiT irCevs disciplinur komitets, romlis SemadgenlobaSi Sedis Tanabari raodenobis maswavlebeli, mSobeli da saSualo safexuris moswav­le. sameurveo sabWo uflebamosilia wesdebiT gaTvaliswinebuli wesiT dis­ciplinuri komitetis gadawyvetilebe­bis Sesaxeb saCivrebi Tavad ganixilos an Seqmnas saapelacio komiteti. sameurveo sabWo ganixilavs agreTve saCivrebs, romlebic exeba direqtoris mier disci­plinur gadacdomebze miRebul gadawy­vetilebebs. dauSvebelia disciplinuri komitetis an saapelacio komitetis spe­cialuri Semadgenlobis mowveva konkre­tuli SemTxvevis ganxilvis mizniT;m) iTanxmebs skolis direqtoris mier

48

49

warmodgenil skolis wesdebis proeqts. 2. am muxlis pirveli punqtis „a~, „b~, „g~, „d~, „k~ da „m~ qvepunqtebiT gaTval­iswinebul gadawyvetilebebs sameurveo sabWo iRebs siiTi Semadgenlobis umrav­lesobiT, xolo „v~ qvepunqtiT gaTval­iswinebul gadawyvetilebas – siiTi Semadgenlobis ori mesamediT.3. am muxlis pirveli punqtis „a~, „b~ (garda wliur angariSTan dakavSirebuli funqciebisa da „b~ qvepunqtis meore wina­dadebisa) da „v~ qvepunqtebis moqmedeba ar vrceldeba im zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaze, romelic axorcielebs samxedro momzadebasa da ganaTlebas. (4.05.2010 N3068)

Tavi XzogadsaganmanaTleblo dawesebulebis moswavleTa TviTmmarTvelobamuxli 47. moswavleTa TviTmmarTveloba1. moswavleTa TviTmmarTveloba aris am kanonisa da skolis wesdebis Tanaxmad arCeuli organo. igi warmoadgens skolis struqturul erTeuls.2. sabazo da saSualo safexurebis moswavleebi irCeven sakuTar TviTmma­rTvelobebs. 3. moswavleTa TviTmmarTvelobis

arCevnebi tardeba Tanasworobis safuZvelze, faruli kenWisyriT, gamW­virvalobisa da klasebis mixedviT moswavleTa Tanabari warmomadgenlobis principebis dacviT. 4. moswavleTa TviTmmarTvelobas xelmZRvanelobs TviTmmarTvelobis mier arCeuli Tavmjdomare.

muxli 48. moswavleTa TviTmmarTvelo-bis funqciebimoswavleTa TviTmmarTveloba:a) SeimuSavebs rekomendaciebs skolis Sinaganawesis Sesaxeb;b) uflebamosilia sameurveo sabWos warudginos winadadebebi skolisaTvis mniSvnelovan yvela sakiTxTan dakavSire­biT;g) irCevs Tavis warmomadgenels sameur­veo sabWoSi;d) skolis wesdebiT dadgenili wesiT da saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad monawileobs mopovebuli grantis gankargvaSi;e) wevrTa erTi mexuTedis iniciativiT qmnis saskolo klubebs.

49

sajaro skolebis wesdeba (amonaridi)

muxli 4. sameurveo sabWo1. skolis sameurveo sabWo aris skolis TviTmmarTvelobis umaRlesi arCeviTi organo, romelic Sedgeba mSoblebis da pedagogiuri sabWos mier Tanabari raodenobiT, 3 wliT arCeuli da saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobidan arCeuli erTi warmomadgenelisgan. sameurveo sabWoSi arCeul mSobelTa da pedagogTa raodenoba ar unda iyos 6­ze naklebi da 12­ze meti. mSoblebis mier arCeuli wevrebi Tanabrad unda warmoadgendnen skolaSi arsebul TiToeul safexurs. sameurveo sabWos wevri SeiZleba iqnas arCeuli zedized mxolod orjer. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros, aseve adgilobriv TviTmmarTvelobas ufleba aqvs wargzavnos warmomadgeneli sameurveo sabWoSi, romelic sargeblobs saTaTbiro xmis uflebiT.2. sameurveo sabWos arCevis, sameurveo sabWos da sameurveo sabWos wevris uflebamosilebis vadamde Sewyvetis wesi ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT.3. sameurveo sabWos xelmZRvanelobs Tavmjdomare, romelic monacvleobiT airCeva sabWos SemadgenlobaSi mSoblebisagan da pedagogiuri sabWosgan arCeul wevrTagan, ara umetes maTi uflebamosilebis vadiT.4. sameurveo sabWos Tavmjdomared ar SeiZleba arCeul iqnes moswavleTa TviTmmarTvelobisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos mier daniSnuli warmomadgeneli.5. sameurveo sabWo ikribeba saswavlo

wlis ganmavlobaSi 3­jer mainc, yoveli mesamedis dasawyisSi.6. sameurveo sabWos sxdoma uflebamosilia miiRos gadawyvetileba, Tu mas eswreba sabWos wevrTa 2/3.7. sameurveo sabWo gadawyvetilebebs iRebs siiTi Semadgenlobis umravlesobiT.8. xmebis Tanabrad gadanawilebis SemTxvevaSi gadamwyvetia sameurveo sabWos Tavmjdomaris xma.

muxli 5. sameurveo sabWos funqciebi:skolis sameurveo sabWo:a) siiTi Semadgenlobis umravlesobiT saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT irCevs skolis direqtors;b) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis biujets, agreTve direqtoris mier momzadebul wliur angariSs da uzrunvelyofs mis sajaroobas;g) skolis direqtoris wardginebiT amtkicebs skolis Sinaganawess, romelic amomwuravad unda gansazRvravdes disciplinuri gadacdomebis nusxas da maTTvis gaTvaliswinebul disciplinur saxdelebs, skolidan gadayvanis wess;d) iTanxmebs pedagogiuri sabWos mier SemuSavebuli saskolo saswavlo gegmebisa da erovnuli saswavlo gegmebis da Sefasebis centris mier rekomendebuli/grifminiWebuli saxelmZRvaneloebidan pedagogebis mier SerCeuli, saswavlo wlis ganmavlobaSi gamosayenebeli saxelmZRvaneloebis nusxas;e) akontrolebs skolis direqciis mier finansebis xarjvasa da qonebis gankargvas;v) uflebamosilia SromiTi xelSekrulebisa da saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi xelSekruleba Seuwyvitos skolis direqtors;

დანართი

4 (3)

50

z) ganixilavs saCivrebs da iRebs Sesabamis zomebs;T) uflebamosilia erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad saswavlo wlis damamTavrebeli gamocdebis Catarebis mizniT mimarTos erovnuli gamocdebis centrs da dados Sesabamisi xelSekruleba;i) uflebamosilia mosTxovos skolis direqtors, vadamde Seuwyvitos SromiTi xelSekruleba maswavlebels xelSekrulebis pirobebis darRvevis, saaRmzrdelo saqmianobisaTvis Seuferebeli qmedebis Cadenis da kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevaSi;k) inaxavs da aRricxavs sameurveo sabWoSi mSobelTa da pedagogiuri sabWos warmomadgenelTa arCevnebis biuletenebs da oqmebs;l) irCevs disciplinur komitets;m) qmnis saapelacio komitets;n) ganixilavs disciplinuri komitetis gadawyvetilebebis Sesaxeb saCivrebs, maT Soris saCivrebs, romlebic exeba skolis direqtoris mier disciplinur gadacdomaze miRebul gadawyvetilebas.o) iTanxmebs skolis direqtoris mier warmodgenil wesdebis proeqts. 2. am muxlis `b~, `g~, `d~ da `i~ qvepunqtebiT gaTvaliswinebul gadawyvetilebebs sameurveo sabWo iRebs siiTi Semadgenlobis umravlesobiT, xolo `v~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul gadawyvetilebas – siiTi Semadgenlobis ori mesamediT.

muxli 10. moswavleTa TviTmmarTveloba1. moswavleTa TviTmmarTveloba aris moswavleTa arCeviTi organo, romelic warmoadgens skolis struqturul erTeuls.2. sabazo da saSualo safexuris moswavleebi irCeven sakuTar TviTmmarTvelobebs.3. moswavleebi TavianT warmomadgenlebs

TviTmmarTvelobaSi irCeven Tanasworobis safuZvelze, faruli kenWisyriT, klasebis mixedviT Tanabari warmomadgenlobis principis dacviT, Semdegi wesiT:a) sabazo da saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobis arCevnebi tardeba saswavlo wlis dawyebidan ara ugvianes 1 Tvis vadaSi;b) moswavleTa TviTmmarTvelobebis arCevnebis Catarebis TariRs niSnavs sameurveo sabWos Tavmjdomare;g) sabazo da saSualo safexurebis moswavleTa TviTmmarTvelobebSi TiToeuli klasis moswavleebi irCeven TiTo warmomadgenels Sesabamisi saswavlo wlis vadiT;d) sabazo da saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobebis arCevnebSi monawileobis miRebis ufleba aqvs, Sesabamisad, sabazo da saSualo safexuris yvela moswavles;e) sabazo da saSualo safexurebis TiToeuli klasis moswavle xmas aZlevs erT kandidats Sesabamisad sabazo an saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobaSi asarCevad. gamarjvebulad iTvleba moswavle, romelic Sesabamis klasSi met xmas moipovebs.v) skolebSi, sadac sabazo an saSualo safexurze, TiToeulze, klasebis raodenoba ar aRemateba sams, TiToeuli klasis moswavle xmas aZlevs 3 kandidats Sesabamisi safexuris TviTmmarTvelobaSi asarCevad. am SemTxvevaSi gamarjvebulad iTvleba klasSi xmebis umetesi raodenobis mqone 3 kandidati.z) moswavleebi, romelTac surT arCeulni iyvnen sabazo an saSualo safexuris TviTmmarTvelobaSi, registracias gadian Sesabamisi klasis damrigebelTan arCevnebis Catarebamde araugvianes 3 dRiT adre, damrigeblis ararsebobis SemTxvevaSi ki skolis direqtorTan.

51

T) moswavleTa TviTmmarTvelobis wevrobis kandidatebis mier winasaarCevno agitaciisa da kampaniis warmoebaze vrceldeba sajaro skolis sameurveo sabWos wevrobis kandidatebis mier winasaarCevno agitaciisa da kampaniis warmoebisaTvis dadgenili wesi.4. TviTmmarTvelobis wevrebi arCevnebis Sedegebis gamoqveynebidan 7 dRis vadaSi sakuTari Semadgenlobidan siiTi Semadgenlobis umravlesobiT irCeven Sesabamisi safexuris TviTmmarTvelobis Tavmjdomares, xolo saSualo safexuris TviTmmarTvelobis wevrebi imave wesiT irCeven agreTve sameurveo sabWoSi saSualo safexuris moswavleTa TviTmmarTvelobis warmomadgenels.

5. moswavleTa TviTmmarTvelobas xelmZRvanelobs TviTmmarTvelobis mier arCeuli Tavmjdomare.6. moswavleTa TviTmmarTveloba:a) SeimuSavebs rekomendaciebs skolis Sinaganawesis Sesaxeb;b) uflebamosilia sameurveo sabWos warudginos winadadebebi skolisaTvis mniSvnelovan sakiTxebze, maT Soris mopovebuli grantis gankargvasTan dakavSirebiT;g) irCevs Tavis warmomadgenels sameurveo sabWoSi da disciplinur komitetSi;d) wevrTa erTi mexuTedis iniciativiT qmnis saskolo klubebs.

52

`axalgazrda evropelTa~ klubis wesdeba {2}

nawili 1klubis moRvaweobis miznebi

§1`axalgazrda evropelTa~ klubis moR­vaweobis miznebia:a) evropis, evrokavSirisa da evrointe­graciis Sesaxeb codnis gaRrmavebab) diskusiebi saqarTvelos adgilis Ses­axeb evropaSig) moswavleebis aqtiurad CarTva sazoga­doebriv cxovrebaSi

§2klubi Tavis miznebs axorcielebs sko­laSi da mis farglebs gareT.

§3klubi axorcielebs Tavis miznebs (rom­lebzec laparaki iyo 1­l paragrafSi) Semdegi meTodebiT:a) samecniero, sazogadoebrivi da kultu­ruli RonisZiebebis organizeba:Sexvedrebi, mecadineobebi, seminarebi, warmodgenebi, saRamoebi.b) evropis, evrokavSirisa da evrointe­graciis Sesaxeb masalebisdamoukideblad moZieba.g) diskusiebi evropuli integraciis procesisa da masSi saqarTvelos adgilis Sesaxeb.

nawili 2klubis wevroba

§ 4klubis wevri SeiZleba gaxdes skolis nebismieri moswavle.

§ 5klubis wevris statuss aniWebs klubis gamgeoba dainteresebuli pirisgancxadebis safuZvelze.

§ 6Tuki klubis gamgeobas gaaCnia rame eWvebi klubis wevrobis mocemuli kandidatis Sesabamisobaze, maSin gamgeobas miRebis sakiTxi gaaqvs saerTo krebaze.

§ 7gamgeobis mimarTvis safuZvelze saerTo krebas SeuZlia uari uTxras kandi­dats miRebaze, Tu arsebobs dasabuTe­buli mizezi, romlis gamoc mocemuli pirovnebis wevroba SeiZleba destru­qciuli aRmoCndes klubisaTvis.

nawili 3wevrebis uflebebi da movaleobebi

§ 8klubis yoveli wevris uflebebia:a) monawileobis miReba saerTo krebaSi.b) aqtiuri da pasiuri saarCevno ufleba klubis xelmZRvanelobis arCevnebSi.g) klubis saqmianobis Sesaxeb sakuTari winadadebebis wardgena, aqtiurimonawileoba diskusiebSi am Temaze. klubis TiToeuli wevris movaleobebSi Sedis:a) wesdebis dacva.b) aqtiuri monawileoba klubis inicia­tivebSi, daxmareba maT ganxorciele­baSi, klubis xelmZRvanelobasa da sxva wevrebTan SeTanxmebuli moqmedeba.g) klubis gamgeobis gadawyvetilebebi­sadmi damorCileba

დანართი

5 (4)

53

54 Tema 1. პრობლემები საზოგადოებაში, დამოკიდებულება პრობლემებისადმი

nawili 4klubis xelmZRvaneloba

§ 9klubis xelmZRvanelobas Seadgenen:a) saerTo krebab) klubis gamgeoba

§ 10saerTo krebaSi Sedis klubis yvela wevri.

§ 11saerTo kreba aris klubis umaRlesi xelmZRvaneli organo da uflebamo­silia, miiRos nebismieri gadawyvetileba, romelic klubis moRvaweobas Seexeba.

§ 12saerTo krebis mowveva unda moxdes minimum TveSi erTxel klubis gamgeobis mier an klubis wevrebis aranakleb erTi meoTxedis survilis SemTxvevaSi.

§ 13saerTo kreba uflebamosilia, miiRos gadawyvetilebebi im SemTxvevaSi, Tu mas eswreba klubis wevrTa minimum erTi mesa­medi.

§ 14saerTo kreba gadawyvetilebas iRebs udidesi umravlesobiT (anu TanaxmaTa xmebi unda aRematebodes erTad aRebul winaaRmdegTa da neitralurTa xmebs).

§ 15klubis samkaciani gamgeoba irCeva erTi wliT saerTo krebis mier saswavlo wlis dawyebidan ara ugvianes Tve­naxevrisa:a) wina saswavlo wels arCeuli gamgeoba iwvevs saerTo krebas ara ugvianessami kvirisa saswavlo wlis dawyebidan.b) saerTo kreba Tavisi rigebidan irCevs samkacian saarCevno komisias.g) saarCevno komisiaSi ar SeiZleba

Sediodnen gamgeobis amJamindeli wevrebi da momavali gamgeobis wevrobis kandidatebi.d) saarCevno komisia adgens arCevnebis proceduras, romelsac Semdeg iwonebs saerTo kreba.e) saarCevno komisias mimarTaven is klu­bis wevrebi, romlebsac surT,daregistrirdnen gamgeobis wevrobis kandidatebad, komisia aregistrirebs maT.v) saerTo kreba irCevs gamgeobas faruli kenWisyriT.z) saerTo krebis TiToeulma wevrma xma SeiZleba mices maqsimum samkandidats.T) gamgeobis wevri xdeba sami adamiani, romelmac miiRo yvelaze meti xma da amavdroulad moipova saerTo krebis wevrTa mTliani raodenobis minimum erTi meoTxedis mxardaWera.i) Tu arCevnebma ar gamoavlina gamgeobis samive wevri, am SemTxvevaSi tardebadamatebiTi arCevnebi.

§ 16klubis gamgeoba:a) xelmZRvanelobs klubis mimdinare saqmianobas.b) aris klubis warmomadgeneli mis gareT.g) Tavisi wevrebidan irCevs Tavmjdomar­es, romelic xelmZRvanelobs gamgeobis saqmianobas.d) iRebs gadawyvetilebebs xmaTa absolu­turi umravlesobiT gamgeobisminimum ori wevris adgilze yofnis SemTxvevaSi.

§ 17saerTo krebam SeiZleba daiTxovos klu­bis gamgeoba an misi calkeuli wevrebi kadenciis gasvlamde xmaTa minimum ori mesamediT, aseT SemTxvevaSi tardeba axali arCevnebi.

54

55

nawili 5klubis meurve

§ 18klubis meurve mxars uWers da exmareba mas klubis saqmianobaSi. igi Suamavlis rols asrulebs, erTi mxriv, klubsa da, meore mxriv, skolis direqciasa da ped­koleqtivs Soris.

§ 19klubis meurve irCeva konsultaciebis safuZvelze, romlebsac urTierTSoris awarmoeben klubi, direqcia da pedkoleqtivi.

nawili 6saboloo gadawyvetilebebi

§ 20mocemuli wesdeba ZalaSia mas mere, rac mis sasargeblod xmas miscems klubis wevrTa ori mesamedi meurvesTan da skolis direqciasTan konsultaciebis Semdeg.

§ 21cvlilebebi wesdebaSi SeiZleba Seit­anos saerTo krebam xmaTa ori mesamediT, klubis meurvesTan da direqciasTan konsultaciebis Semdeg.

55

Te m a

3

sazogadoebrivi saqmianoba.

sazogadoebrivi sargebeli.

problemebi da maTi gadaWris

algoriTmi

58 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

axalgazrdebi xSirad uamrav problemas xedaven sazogadoe­

baSi, aqvT maTi gadaWris survili, magram verc ki warmoudge­

ni aT, rom TviTon SeuZliaT monawileobis miReba maT gada w­

yvetaSi, an ar ician, rogor unda moiqcnen. winamdebare Temaze

muSaobisas moswavleebi gaecnobian problemis gadaWris zogad

algoriTms. sxvagvarad rom vTqvaT, aiTviseben im qmedebaTa

zust Tanmimdevrobas, romelic problemis gadaWrisTvisaa

saWiro. garda amisa, gzadagza daiwyeben konkretuli sazoga­

doebrivi problemis gadaWrisaTvis proeqtis ganxorcielebas.

პირველი გაკვეთილი saSinao davalebis (2.1) ganxilvisas xdeba yvela im problemis

dafiqsireba, romelTa gadawyveta mTlianad an nawilob riv

SesaZ lebelia moswavleTa monawileobiT. am davalebis Ses­

rulebiT moswavleebi ufiqrdebian, risi gakeTeba SeuZliaT

realurad. xdeba pirebis an organizaci ebis gansazRvra, rom­

lebTanac TanamSromloba sasargeblo iqneboda saqmisaTvis.

saSinao davalebis Sinaarsi da qvemoT moyvanili SekiTxvebi

saSualebas aZlevs maswavlebels, warmarTos saubari `sazoga­

doebrivi saqmianobis~ Sesaxeb.

– rogor gesmiT `sazogadoebrivi saqmianoba~?

– Tqven mier warmodgenili problemebidan romelze muSao­

bas SeiZleba ewodos `sazogadoebrivi saqmianoba~?

– rogor gesmiT `sazogadoebrivi sargebeli~? (sazogado­

ebrivi sargeblis qveS igulisxmeba dadebiTi, keTilismyofeli

gavlena da kargi Sedegi sazogadoebisaTvis.)

– Tqveni azriT, ra sazogadoebrivi sargebeli moitana

albert Svaiceris da kreg kielbiurgeris saqmianobam?

Te m a

3 sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi gadaWris algoriTmi

gakveTilis mizani:

moswavleTa mier

sazogadoebrivi saqmi­anobis mniSvnelobis gaazreba;

sazogadoebrivi sargeb­lis arsis garkveva;

problemis SerCeva praq­tikuli samuSaosaTvis;

problemis gadasaWre­lad aucilebeli Tanmim­devruli qmedebis mniS­vnelobis gaTaviseba.

59

individis iniciativa

individTa da organizaciebis TanamSromloba

sazogadoebrivad sasargeblo saqmianoba

sazogadoebrivi sargebeli

amis Semdeg maswavlebeli klasSi Sesasruleblad aZlevs

moswavleebs davaleba 3.1­s, romliTac jamdeba `sazogadoeb­

rivi sargeblis~ Temis ganxilva.

Sesrulebuli davaleba, savaraudod, ase gamoiyureba:

individis iniciativa

Svaiceris gadawyvetileba

da samedicino ganaTlebis

miReba

kregis gadawyvetileba

individTa da organizaciebis TanamSromloba

TanamSromloba safrangeTis wiTeli

jvris misiasTan

jgufis Semokreba da kavSiri

organizaciebTan

sazogadoebrivad sasargeblo saqmianoba

avadmyofTa mkurnaloba da

saavadmyofosaTvis fondebis moZieba

ganaTlebis micema da sacxovrebeli

pirobebis gaumjobeseba

sazogadoebrivi sargebeli

aTasobiT gadarCenili da

gamojanmrTelebuli adamiani

autanel yofas gadarCenili

bavSvebi. samarTliani

sazogadoebisken swrafva.

(individualuri muSaobisaTvis)

gaixseneT, rogor ganviTarda movlenebi albert Svaicerisa da kreg kielbiur­

geris moRvaweobisas. gadaixazeT qvemoT mocemuli sqema da SeavseT carieli

grafebi orive SemTxvevisaTvis.

d a v a l e b a 3.1

60 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

davaleba 3.1­is Sesrulebis Semdeg bunebrivad ismis kiTxva,

Tu rogor unda gadaiWras esa Tu is problema.

problemis gadaWris algoriTmze muSaobis dasawyebad mas­

wavlebeli sTavazobs moswavleebs gonebriv ieriSs davaleba

3.2­is saxiT. davalebis punqti `a~ warmoadgens gonebrivi ieri­

Sis pirvel etaps. maswavlebeli wers dafaze kiTxvas: romeli

safexurebia gasavleli (zogadad) problemis gadasaWrelad?

moswavleebisagan miRebuli yvela pasuxi miiReba komentari­

sa da Sefasebebis gareSe da mokled iwereba dafaze. punqti

`b~ aris gonebrivi ieriSis meore etapi – davaleba indivi­

dualuri muSaobisaTvis, rac daafiqrebs moswavleebs prob­

lemis gadasawyvetad saWiro moqmedebaTa Tanmimdevrobaze.

es, Tavis mxriv, daexmareba moswavleebs, Tavi Seikavon spon­

tanuri moqmedebebisagan proeqtebis ganxorcielebis dros.

SesaZloa, zogierTi safexuri moswavleTaTvis gaugebari iyos,

an zedmetad moeCvenoT. maswavlebels SeuZlia (Tu saWirod

miaCnia) iqve auxsnas an Semdgomi muSaobisas daanaxos ama Tu im

safexuris aucilebloba. punqti `g~ gulisxmobs Sejerebuli

variantis SemuSavebas (gonebrivi ieriSis mesame etapi).

Sedegi iwereba dafaze, savaraudod, Semdegi saxiT:

a) upasuxeT kiTxvas: – ra safexurebia gasavleli zogadad problemis

gadasaWrelad? (maswavlebeli daafiqsirebs Tqvens azrebs dafaze).

b) qvemoT gTavazobT problemis gadasaWrelad gasavleli safexurebis

CamonaTvals. am CamonaTvalisa da dafaze dawerili Tqveni pasuxebis gamoyenebiT

individualurad SeadgineT sazogadoebrivi problemis gadaWris zogadi

algoriTmi (CamowereT safexurebi swori TanmimdevrobiT). Tu romelime safexuri

zedmetad migaCniaT, nu CawerT.

problemis Seswavla. problemis Sesaxeb informaciis Segroveba;

problemis daSla aspeqtebad;

problemis aspeqtis SerCeva;

moqmedebaTa gegmis Sedgena;

proeqtis Sesrulebis indikatorebis gansazRvra;

gadasaWreli sakiTxebis prezentaciis momzadeba;

problemis danaxva;

jgufis Camoyalibeba;

moqmedebaTa warmarTva;

Sefaseba.

g) individualuri namuSevrebis saerTo ganxilvis Semdeg SeimuSaveT algoriTmis

Sejerebuli varianti.

d a v a l e b a 3.2

l e q s i k o n i

ალგორითმი – მოქმედებათა ერთობლიობა, იწარმოება მკაცრი წესებით, რომლებსაც მათი თანმიმდევრული შესრულების შემდეგ ამოცანის ამოხსნამდე მივყავართ.

ასპექტი – (ლათ. aspectus შეხედულება, სახეობა) 1) თვალსაზრისი, რომლიდან გამომდინარე განიხილება საგანი, მოვლენა, ცნება; 2) მოცემული მოვლენის ერთ-ერთი მხარე ან კავშირი.

ინდიკატორი – (ლათ. indicator) – მაჩვენებელი.

61

1. problemis danaxva;

2. jgufis Sekreba;

3. problemis Seswavla – problemis Sesaxeb informaciis Seg­

roveba (wyaro: ojaxi, megobrebi, biblioTeka, Jurnal­gazeTebi,

maswavleblebi, televizia, interneti, organizaciebi, rom­

lebic am problemaze muSaoben);

4. problemis daSla aspeqtebad (SesaZloa, konkretuli Tema

ar iyos dasaSleli aspeqtebad);

5. problemis aspeqtis SerCeva. miznis Camoyalibeba;

6. moqmedebaTa gegmis Sedgena;

7. proeqtis Sesrulebis indikatorebis gansazRvra;

8. gadasaWreli sakiTxebis prezentaciis momzadeba;

9. problemis prezentacia partniorebTan da TanamSromlo­

bis dawyeba;

10. moqmedebaTa warmarTva;

11. Sefaseba.

Sesrulebuli saSinao davalebidan (2.1) gamomdinare, kla­

si irCevs maqsimum 3­4 problemas, romlebzec TiTo jgufi

imuSavebs.

maswavlebelma kargad unda gaiazros moswavleebis mier

arCeuli problema (vinaidan sawyis etapze SesaZloa moswav­

leebs bundovani warmodgena hqondeT sakuTari proeqtis ideis

Sesaxeb).

ifiqros iseT proeqtebze, romlebic adgilobriv an erovnul

movlenebs ukavSirdeba; dafiqrdes, ramdenad ganxorcieleba­

dia moswavleebis mier arCeuli proeqtebi skolis, raionis

do neze; gamoiyenos sagnobrivi standartebi, radgan isini Sei­

cavs am sagnisaTvis yvelaze mniSvnelovan Sedegebs rogorc

codnis, ise unar­Cvevebis mxriv; gaamaxvilos yuradReba saqvel­

moqmedo samuSaoebze. gansazRvros proeqtis moculoba.

proeqtze dafuZnebuli swavlebis specifika maswavleb­

lisgan iTxovs ara informaciis gadacemas, aramed saswavlo

procesis organizebasa da warmarTvas. es sakmaod rTuli da

mravalmxrivi rolia da maswavleblisagan moiTxovs rogorc

lideris, ise damxmares unaris gamovlenas. masze iqneba damo­

kidebuli, Tu ramdenad swori mimarTulebiT ganviTardeba

proeqti.

warmatebis sawindari ki mainc maswavleblisa da moswavlee­

bis TanamSromlobaSia. unda Camoyalibdes TanamSromlobasa

da pativiscemaze damyarebuli optimaluri saswavlo garemo.

Sin Sesasruleblad maswavlebeli aZlevs klass davaleba

3.3­s. am davalebiT iwyeba moswavleTa mier proeqtis praqtiku­

li ganxorcieleba. 71­e gverdze mocemulia cxrili, romel­

62 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

moifiqreT, romel problemaze gsurT muSaoba. airCieT Tanaklaselebi an Tana­

skolelebi, visTan erTadac apirebT ganaxorcieloT proeqti da SeuTanxmdiT maT.

gaiTvaliswineT TanamonawileTa arCevis principebi. daasabuTeT arCevani.

d a v a l e b a 3.3

Sic naCvenebia, Tu romeli davaleba emsaxureba konkretuli

proeqtis ganxorcielebas da algoriTmis romel safexurs

Seesabameba igi. klasSi arCeuli 3­4 problemidan moswavlee­

bi wyveten, romel problemaze imuSavebs TiToeuli maTgani.

es metad mniSvnelovania. maswavlebelma xazi unda gausvas im

garemoebas, rom jgufSi yvelas Tavisi funqcia eqneba da ami­

tom gans xvavebuli unarebis mqone moswavleTa gaerTianeba

sargeblobas moutans proeqts. garda amisa, unda daba­

lansdes gogonebisa da vaJebis raodenoba da jgufis eTniku­

ri Semadgenloba. aucilebeli ar aris, rom yvelas moundes

arCeul proeqtebSi mona wileoba mocemul etapze. moswavle,

SesaZloa, mogvianebiT SeuerTdes romelime jgufs an proeqtSi

monawileobis survili sxva dros gauCndes, roca sxva problema

daainteresebs.

მეორე გაკვეთილი davalebis (3.3) SemowmebiT maswavlebeli arkvevs, formire­

bulia Tu ara jgufebi. zogadi algoriTmis pirveli pun­

qti `problemis danaxva~ ganxorcielda davaleba 1.2­is Ses­

rulebiT. saSinao davaleba 3.3 ki `jgufebis Sekrebas~ emsaxu­

reba.

maswavlebeli aZlevs moswavleebs wyvilebSi Sesasruleb lad

saklaso davaleba 3.4­s. davalebis mizania, algoriTmis TiTo

safexuris gaazreba da misi gacnoba TanaklaselebisaTvis.

maswavlebeli unawilebs moswavleTa wyvilebs gasacnobad

algoriTmis TiTo safexurs da sakiTxs `rodis da rogor unda

moewyos jgufis Sekreba? ra sakiTxebi unda iqnas ganxiluli?~

maswavlebelma yuradReba unda gaamaxvilos imaze, rom TiToeu­

li wyvili pasuxismgebelia, Tu rogor gaigebs klasi mis mier

warmodgenil safexurs.

gakveTilis mizani:

problemis gadaWris algoriTmis safexurebis gaazreba moswavleTa mier.

63

gaecaniT problemis gadaWris zogad algoriTms da moifiqreT, ras niSnavs ama Tu

im safexuris Sesruleba (TiTo wyvilma – TiTo safexuri unda ganixilos).

d a v a l e b a 3.4

problemis gadaWris zogadi algoriTmi:

1. problemis danaxva;

2. jgufis Sekreba;

3. problemis Seswavla. problemis Sesaxeb informaciis Seg­

roveba (wyaro: ojaxi, megobrebi, biblioTeka, Jurnal­gazeTebi,

maswavleblebi, televizia, interneti, organizaciebi, rom­

lebic am problemaze muSaoben);

4. problemis daSla aspeqtebad (SesaZloa, konkretuli Tema

ar iyos dasaSleli aspeqtebad);

5. problemis aspeqtis SerCeva, miznis Camoyalibeba;

6. moqmedebaTa gegmis Sedgena;

7. proeqtis Sesrulebis indikatorebis gansazRvra;

8. gadasaWreli sakiTxebis prezentaciis momzadeba;

9. problemis prezentacia partniorebTan da TanamSromlo­

bis dawyeba;

10. moqmedebaTa warmarTva;

11. Sefaseba.

gakveTilis darCenili nawili daeTmoba moswavleTa namu­

Sevrebis ganxilvas da maswavleblis mier maT koreqtirebas.

mniSvnelovania, rom moswavleebma yuradRebiT mousminon erT­

maneTs, dasvan SekiTxvebi da miiRon pasuxebi moswavleebisa an

maswavleblisagan. sasurvelia, moeswros ganxilva `proeqtis

Sesrulebis indikatorebis gansazRvris~ CaTvliT. danarCeni

sakiTxebis ganxilva dasruldeba momdevno gakveTilze.

ჯგუფის შეკრება

jgufis wevrebi ikribebian maSin, roca amis aucileblobas

moiTxovs samuSaos msvleloba, magram pirveli Sekreba auci­

leblad unda Sedges maSinve, roca moxdeba jgufis formireba,

raTa ganisazRvros wevrTa funqciebi problemis Seswavlisas.

meore Sexvedra ki unda Sedges wevrebis mier problemis Sesaxeb

informaciis mopovebis Semdeg. SekrebisaTvis aucilebelia

ganisazRvros: dro, adgili, dRis wesrigi. moswavleebs unda

ganemartos, rom dRis wesrigi aris mkafiod Camoyalibebuli da

droSi gansazRvruli gansaxilvel sakiT xTa nusxa. meore Sekre­

bisas wevrebma unda gaacnon erTmaneTs problemis Seswavlis

Sedegebi da Seasrulon algoriTmis Semdegi punqtebi: prob­

64 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

lemis daSla aspeqtebad, problemis aspeqtis SerCeva – miznis

Camoyalibeba, moqmedebaTa gegmis Sedgena da proeqtis Ses­

rulebis indikatorebis gansazRvra, daTqvan momdevno Sexve­

dris TariRi. yvela gadawyvetileba unda iqnas Cawerili. Sexve­

dris dros aucilebelia, jgufis wevrebma moisminon yvelas

azri, pativiscemiT moeqcnen erTmaneTs, moaxerxon SeTanxmeba

gansaxilvel sakiTxebze.

პრობლემის შესწავლა

problemis Seswavla gulisxmobs informaciis Segrovebas

problemis Sesaxeb da mis Semdgom analizs. informaciis wyaro

SeiZleba iyos ojaxi, megobrebi, biblioTeka, Jurnal­gazeTe­

bi, maswavleblebi, televizia, interneti, organizaciebi,

romlebic am problemaze muSaoben. yvelafris damaxsovreba

SeuZlebelia. aucilebelia Canawerebis gakeTeba an nabeWdi

informaciis Segroveba. SeaxseneT moswavleebs, rom araferi

gamorCeT da SemdgomSi moqmedebaTa gegmis Sedgena gauadvil­

deT, gamoiyenon proeqtisaTvis saWiro resursebis aRricxvis

furceli (danarTi 6(5)). danar TebSi mocemuli formebi ara

marto gauadvilebs muSaobas moswavleebs, aramed Seaxsenebs,

Tu raze unda gaamaxvilon yuradReba, rac gansakuTrebiT mniS­

vnelovania sawyis etapze.

kvlevis CatarebisaTvis jgufs an calkeul wevrebs SeiZleba

gamoadgeT Casatarebeli kvlevis mokle gegma (danarTi 7(6)),

xolo kvlevis Catarebis Semdeg ki – Catarebuli kvlevis anga­

riSis forma (danarTi 8(7)).

moswavlis wignSi mocemulia agreTve intervius warmarTvisa

da respondentTan qcevis wesebi.

პრობლემის დაშლა ასპექტებად

problema SeiZleba mraval aspeqts moicavdes. aspeqti aris

gansaxilveli obieqtis mxare, Tvalsazrisi. rTuli problemis

yvela aspeqtis erTdroulad gadaWra TiTqmis SeuZlebelia.

(magaliTad, tuberkulozis problemas aqvs Semdegi aspeqtebi:

samkurnalo, saganmanaTleblo, prevenciuli, damokidebulebiTi,

socialuri). amitom problemis gadaWris mcdelobisas, kargad

unda iqnas gaanalizebuli yvela misi aspeqti. SesaZloa konkre­

tuli problema arc iyos dasaSleli aspeqtebad.

პრობლემის ასპექტის შერჩევა

aucilebelia, ganisazRvros, romel aspeqtze apirebs jgufi

muSaobas. es mas daexmareba miznis CamoyalibebaSi. mizani unda

l e q s i k o n i

რესპონდენტი – პირი, რომელიც პასუხობს კითხვარის ან ინტერვიუს დროს დასმულ კითხვებს და წარმოადგენს ზეპირი ან წერილობითი ინფორმაციის წყაროს.

პრევენციული – პრევენციის ხასიათისა; თავიდან ასაცილებელი, დაცვითი. პრევენცია (ლათ. praevencio ) - წინაწარი ზომების მიღება რისამე თავიდან ასაცილებლად.

65

iyos konkretuli, gazomvadi, miRwevadi, realisturi da droSi

gansazRvruli. garda amisa, aucilebelia mosalodneli Sedege­

bis Camoyalibeba. es daexmareba jgufs Sesrulebis indikatore­

bis SemuSavebaSi.

სამოქმედო გეგმის შედგენა

jgufebma miznis CamoyalibebisTanave unda gansazRvron

partniorebi TanamSromlobisaTvis. unda ganawildes fun­

qciebi jgufis wevrebs Soris. unda ganisazRvros Sesrulebis

realuri vadebi, daigegmos moqmedebebi, ganisazRvros mosa­

lodneli winaaRmdegobani. aucilebelia saWiro resurse bis

gansazRvrac. es exeba rogorc adamianur, ise materialur

resurss. Tu proeqts sWirdeba materialuri resursi, unda

moiZebnos wyaro (ix. vebgverdi: http://www.initiatives.ge). proeqtis

safexurebis Sesrulebis ganrigi moswavleebma SeiZleba danarT

9(8)­Si mocemuli formiT daweron, xolo proeqtis mokle gegmis

Sesadgenad gamosadegia danarT 12(11)­Si mocemuli forma.

moswavleebs, albaT, dasWirdebaT sxvadasxva organizaciis

mxardaWera da daxmareba. amisaTvis maT Sesabamis organizacias

proeqtis Sesaxeb informacia unda warudginon da kon kretuli

mxardaWera sTxovon. gTavazobT specialurad Seqmnil saproeq­

to ganacxadis formas, romlis SedgenaSi, savaraudod, maswav­

leblis daxmareba dasWirdebaT.

saproeqto ganacxadi unda Sedgebodes Semdegi nawilebisgan:

Tavfurceli

informacia ganmcxadeblis Sesaxeb (proeqtis ZiriTadi

ganmaxorcieleblebi, partniorebi da maTi konkretuli

rolebi)

proeqtis mokle Sejameba (proeqtis mizani da mosa­

lodneli Sedegebi, proeqtis ganxorcielebis procesis

mokle aRwera)

problemis/saWiroebebis aRwera (detalurad unda iqnas

aRwerili is problema, romlis mogvarebac aris konkre­

tuli proeqtis mizani)

proeqtis detaluri aRwera (ra aqtivobebi ganxor­

cieldeba proeqtis farglebSi, ra RonisZiebebi gatarde­

ba proeqtis ganmaxorcieleblebisa da maTi partniorebis

mier aRniSnuli problemis sapasuxod)

proeqtis ganxorcielebis grafiki (cxrilis saxiT war­

modgenili proeqtis ganxorcielebis gegma kvirebisa da

Tveebis mixedviT, romelic gviCvenebs, Tu drois ra peri­

odSi ra saqmianoba ganxorcieldeba)

proeqtis beneficiarebi (vin arian is adamianebi/adamianTa

66 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

jgufebi, romlebsac sargeblobas moutans aRniSnuli

proeqti)

proeqtis beneficiarebis raodenoba kategoriebis mixed­

viT (mag., 30 pedagogi, 35 mSobeli, skolis administraciis

10 warmomadgeneli, Temis 100 warmomadgeneli da a.S.)

proeqtis Sefaseba (rogor Seafasebs ganmaxorcielebeli

proeqtis saqmianobis efeqturobas)

proeqtis biujeti (aqve unda mieTiTos, Tu ra odenobis

Tanxas iTxovs ganmaxorcielebeli donori organizaci­

isagan, xolo ra odenobis Tanamonawileobas ganaxor­

cielebs ganmcxadebeli adamianuri da materialur­

teqnikuri resursebis saxiT, mag., proeqtis ganmaxor­

cieleblebis mxridan usasyidlod Sroma, sakonferencio

darbazisa Tu teqnikis ufasod daTmoba da sxva.)

riskis faqtorebis aRwera (CamoTvlili unda iyos is Sesa­

Zlo riskis faqtorebi, romlebmac SeiZleba xeli SeuSa­

los proeqtis ganxorcielebas da misi miznebis miRwevas)

proeqtis sicocxlisunarianobis gegma (aRwerili unda

iyos Tu rogor gagrZeldeba proeqti dafinansebis das­

rulebis Semdeg).

პროექტის შესრულების ინდიკატორების განსაზღვრა

indikatori laTinuri sityvaa da maCvenebels niSnavs. Sedege­

bis SefasebisaTvis winaswar unda ganisazRvros Sesrulebis

indikatorebi (SeZlebisdagvarad raodenobrivi), anu maCvene­

blebi, romlebic proeqtis Sesruleba­arSesrulebaze migvi­

TiTeben. indikatorebi mosalodneli Sedegebis Sesabamisad

ganisazRvreba. dawvrilebiT asaxsnelad maswavlebels Seu­

Zlia Tqvas Semdegi: indikatori (am SemTxvevaSi) aris gazomvadi

maCvenebeli imisa, Tu rogor iqna miRweuli esa Tu is mizani,

garkveuli dagegmili qmedebis dros. magaliTad, dagegmilia

kulinariuli nawarmis gayidva, moxucebulTa TavSesafrisTvis

Tbili sabnebis SeZenis mizniT. ganmaxorcielebelma unda gai­

gos ra Rirs TiToeuli sabani da daiangariSos, sul ramdeni

sabani sWirdeba TavSesafars. kulinariuli bazrobidan Semo­

suli TanxiT nayidi sabnebis raodenoba iqneba imis indikatori,

Tu ramdenad warmatebiT ganxorcielda proeqti.

გადასაჭრელი საკითხების პრეზენტაციის მომზადება

prezentaciis momzadeba aucilebelia TanamSromlobisa­

Tvis SerCeuli partnioris dasarwmuneblad. partniorma naT­

67

lad unda dainaxos problema da sakuTari roli mis ga daWraSi.

partnioris roli ar unda scdebodes mis SesaZleblobebs. es

yvelaferi mas unda waredginos mokled, gasagebad da dama­

jereblad. prezentacias unda hqondes Sesavali, romliTac

prezentatori miipyrobs auditoriis yuradRebas da romelSic

mocemuli iqneba misi mizani. prezentaciis ZiriTadi nawili

Tanmimdevrulad unda iyos dalagebuli da gamyarebuli faqte­

biT. daskvnaSi mokled unda iyos mocemuli yvela ZiriTadi

sakiTxi.

maswavlebeli urCevs moswavleebs prezentaciisTvis mzade­

bisas gaiaron ramdenime repeticia (marto, amxanagebis winaSe,

maswavleblis winaSe). isaubron xmamaRla da mkafiod, yvela

ucnobi sityva ganmarton. Temas ar gadauxvion. gamoyenebu­

li TvalsaCinoebebi pirdapir unda ukavSirdebodes Temas da

uadvilebdes auditorias informaciis aRqmas (danarTi 10(9)).

prezentaciis xangrZlivoba pirobiTia, magram msmeneli ar

unda daiRalos. Tu aucilebelia, ifiqron reklamis SesaZleb­

lobaze.

პრობლემის პრეზენტაცია პარტნიორებთან და თანამშრომლობის დაწყება

prezentaciis garda, SesaZloa, saWiro gaxdes partnior­

Tan urTierTobis formebis moZebna (gancxadebiT mimarTva,

eleqtronuli gzavnilis gagzavna da a.S.).

მოქმედებათა წარმართვა

moqmedebaTa warmarTva unda xdebodes gegmis mixedviT. jgu­

fis wevrebi unda uziarebdnen erTmaneTs Sedegebs. Tu saWi­

roeba moiTxovs, SesaZlebelia gegmis koreqtireba.

შეფასება

gasagebi rom gaxdes, gadaiWra Tu ara problema, upirveles

yovlisa, ganxorcielebuli proeqti unda Sefasdes Sesrulebis

indikatorebis saSualebiT. garda amisa, jgufma pa suxi unda

gasces ramdenime SekiTxvas: ra iyo proeqtis dadebiTi aspeqti

da ra – uaryofiTi? ra winaaRmdegobebs waawyda jgufi? ris

gakeTeba SeiZleboda ukeTesad? risi gaumjobeseba SeuZlia

TiToeul wevrs? ra iswavla jgufis TiToeulma wevrma? garda

amisa, Zalze mniSvnelovania, Sefasdes proeqtis sazogadoe­

brivi sargebeli. gaeces pasuxi kiTxvas: ra sargebeli mou­

tana am proeqtma sazogadoebas? kargi iqneba, Tu moswavleebi

dafiqrdebian sakuTar gancdaze proeqtis ganxorcielebisas

da dasrulebis Semdeg. warmoidginon, rom maT mier warmoebuli

68 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

sazogadoebrivi saqmianoba aris warwera bumerangze `aqtiu­

ri daxmareba~. maT es bumerangi gauSves da ra daubrundebaT

bumerangTan erTad. miRebuli Sedegebis analizi da disku­

sia maT Sesaxeb xels Seuwyobs miRebuli codnisa da unarebis

didi xniT SenarCunebaSi. am procesSi moswavleebs gamoadge­

baT da narTebi 12(11)­14(13). garda amisa, sasargeblo iqneba, Tu

moswavleebi moismenen maswavleblis Sefasebasac.

SeniSvna: danarTebSi SeTavazebuli formebis garda, maswav­

lebels SeuZlia SesTavazos moswavleebs, erTad Seadginon

Sefasebis rubrikebi.

maswavlebeli aZlevs jgufebs (arCeuli problemebis

mixedviT) saSinao davalebas. davaleba 3.5 gulisxmobs skolis

gareT jgufebis mier mTeli rigi samuSaoebis damoukidebel

praqtikul ganxorcielebas da Sedegebis gacnobas momdevno

gakveTilze.

mniSvnelovania, rom sazogadoebrivi saqmianobis dros

moswavleebma gaiTvaliswinon im individTa gancda, romelTa

dasaxmareblad aris mimarTuli saqmianoba. daxmareba taqtiT

unda ganxorcieldes. amisaTvis universaluri recepti ar arse­

bobs. es damokidebulia konkretul problemasa da garemoze.

zog SemTxvevaSi, ar aris saWiro saqmis zedmetad gaxmaureba.

ar unda gaesvas xazi individTa gansakuTrebulobas (magali­

Tad, maT SezRudul SesaZleblobebs). Tu problema eTnikur

umciresobebs exeba, kargi iqneba proeqtSi am umciresobaTa

warmomadgenlebis CarTva da problemis kulturuli mraval­

ferovnebis fonze ganxilva. problemis gadawyvetaze muSaobam

ar unda Seqmnas axali problema arc erT doneze.

69

მესამე გაკვეთილიgakveTilis pirveli nawili daeTmoba saSinao davalebis (3.5)

Semowmebas. TiToeuli jgufi warmoadgens arCeuli proeqtis

mimdinare mdgomareobas. metad mniSvnelovania, rom maswavle­

belma gaakontrolos moswavleTa namuSevari SemuSavebuli

algoriTmis mixedviT. Tumca, gasaTvalis winebelia, rom prob­

lemidan gamomdinare, safexurebis wili SeiZleba sxvadasxva

iyos.

saSinao davalebis dakvirvebiT Semowmebisas maswavlebeli

SeZlebs dainaxos proeqtis mimdinareobis susti adgilebi da

drouli daxmareba gauwios moswavleebs. samoqmedo gegmis gan­

xilvisas rekomendebulia `Sewyobili diskusiis~ xerxis gamo­

yeneba.

gakveTilis darCenili nawili daeTmoba algoriTmis im pun­

qtebis ganxilvas, romlebic ar moeswro wina gakveTilze. mas­

wavlebelma aucileblad unda gaafrTxilos moswavleebi, rom

sxvadasxva garemoebam SeiZleba gavlena moaxdinos proeqtis

mimdinareobaze da, zog SemTxvevaSi, aucilebeli gaxdes zogi­

erT safexurTan mibruneba. es garkveul moqnilobas moiTxovs

moswavleebisagan.

Sin Sesasruleblad moswavleebs eZlevaT davaleba 3.6. is

gulisxmobs proeqtze jgufebis muSaobis gagrZelebas.

მეოთხე გაკვეთილიgakveTilis ZiriTadi dro eTmoba momzadebuli prezenta­

ciebis ganxilvas da koreqtirebas. amaSi mTeli klasi mona­

wileobs. jgufs, survilisamebr, SeuZlia miiRos da gaiTva­

liswinos SeniSvnebi.

a) CaatareT jgufis pirveli Sekreba da dainawileT funqciebi arCeuli prob­

lemis Sesaxeb informaciis SegrovebisaTvis.

b) CaatareT jgufis meore Sekreba, romelzec warmoadgenT mopovebul informa­

cias da gaivliT algoriTmis Semdeg safexurebs:

­ problemis daSla aspeqtebad (SesaZloa konkretuli problema ar iyos dasaSle­

li aspeqtebad)

­ problemis aspeqtis SerCeva, miznis Camoyalibeba

­ moqmedebaTa gegmis Sedgena.

­ proeqtis Sesrulebis indikatorebis gansazRvra

g) warmoadgineT Sedegebi klasSi.

d a v a l e b a 3.5

gakveTilis mizani:

moswavleTa mier prob­lemis gadaWris algoriT­mis safexurebis gaazreba da proeqtis ganxor­cielebis mimdinare mdgo­mareobis dafiqsireba.

70 Tema 3. sazogadoebrivi saqmianoba. sazogadoebrivi sargebeli. problemebi da maTi

gadaWris algoriTmi

maswavleblis rekomendaciebi

am gakveTilze maswavlebels eZleva saSualeba, aaridos

moswavleebi TvalSisacemi Secdomebis daSvebas da misces maT

rCeva Semdgomi muSaobisaTvis. gakveTilis bolos maswavlebels

eqmneba suraTi proeqtebis mimdinareobis Sesaxeb.

gakveTilis Semdeg moswavleebi ukavSirdebian partniorebs

da iwyeben moqmedebas.

aucilebelia, maswavlebelma Seaxsenos moswavleebs, rom

proeqtis dasrulebisas unda moxdes Sefaseba da Semdeg Sedege­

bis sajarod (klasSi, skolaSi...) wardgena.

mniSvnelovania, rom proeqtis SefasebaSi maswavlebelmac

miiRos monawileoba.

es yvelaferi Tavmoyrilia saSinao davaleba 3.7­Si

momdevno gverdze mocemulia cxrili, romelic asaxavs kon­

kretuli proeqtis ganxorcielebisaTvis micemul davalebebsa

da problemis gadaWris algoriTmis Sesabamis safexurebs.

moamzadeT proeqtis prezentacia SesaZlo partniorebisaTvis.

d a v a l e b a 3.6

a) warudgineT proeqti SesaZlo partniorebs;

b) imoqmedeT dasaxuli gegmis mixedviT;

g) SeafaseT Sesrulebuli samuSao;

d) gaacaniT proeqtis Sedegebi sazogadoebas.

d a v a l e b a 3.7

71

problemis gadaWris zogadi algoriTmi

davalebebi konkretuli proeqtisaTvis

1. problemis danaxva davaleba 1.2

davaleba 3.3

2. jgufis Sekreba davaleba 3.3

3. problemis Seswavla. problemis Sesaxeb informaciis Segroveba (wyaro: ojaxi, megobrebi, biblioTeka, Jurnal-gazeTebi, maswavleblebi, televizia, interneti, organizaciebi, romlebic am problemaze muSaoben)

davaleba 3.5

4. problemis daSla aspeqtebad (SesaZloa, konkretuli Tema ar iyos dasaSleli aspeqtebad)

davaleba 3.5

5. problemis aspeqtis SerCeva. miznis Camoyalibeba.

davaleba 3.5

6. moqmedebaTa gegmis Sedgena davaleba 3.5

7. proeqtis Sesrulebis indikatorebis gansazRvra

davaleba 3.5

8. gadasaWreli sakiTxebis prezentaciis momzadeba

davaleba 3.6

9. problemis prezentacia partniorebTan da TanamSromlobis dawyeba

davaleba 3.7

10. moqmedebaTa warmarTva davaleba 3.7

11. Sefaseba davaleba 3.7

moswavleTa mimdinare aqtivobebi da proeqti ar fasdeba niS­

nebiT, magram maswavlebelma unda Seafasos (uniSnod) aqtivobe­

bic da proeqtic, raTa kvalificiurad da droulad misces

rCevebi moswavleebs. es aisaxeba rogorc mimdinare proeqtebis

ganxorcielebis xarisxze, ise Semdgom proeqtebze. danarTSi

ixileT erovnul saswavlo gegmebSi SemoTavazebuli Sefasebis

rubrikebi (danarTebi 16­18), romlebic SegiZliaT miusadagoT

konkretul SemTxvevebs.

72

proeqtisaTvis saWiro resursebis aRricxvis furceli

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

internetsaitebi

wignebi/sxva beWduri gamocemebi

mSoblebi da/an Temis warmomadgenlebi

kerZo da saxelmwifo organizaciebi/programebi

konsultantebi/eqspertebi

biznes da sazogadoebrivi jgufebi

დანართი

6 (5)

73

Casatarebeli kvlevis mokle gegma moswavlisaTvis

proeqtis saxelwodeba: TariRi:

sakiTx(eb)i, romlis gamokvlevasac vapireb:

informacia, romlis Segrovebac mWirdeba:

vin gaakeTebs ras?

ras Sehmatebs es kvleva proeqts?

informaciis Segrovebis gzebi:

დანართი

7 (6)

74

Catarebuli kvlevis angariSi moswavlisTvis

proeqtis saxelwodeba: TariRi:

me gamovikvlie:

Sevasrule Semdegi qmedebebi:

aRmovaCine, rom:

viswavle, Tu rogor unda gavakeTo Semdegi ram:

Cemi gamokvlevis Sedegad, miviCnev, rom proeqtSi Semdegi cvlilebebi unda SevitanoT (Tu aris aseTi):

დანართი

8 (7)

75

proeqtis safexurebis Sesrulebis ganrigi

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

safexuri Sesrulebis TariRi Sesrulebulia

დანართი

9 (8)

76

prezentaciis mokle gegma moswavlisaTvis

proeqtis saxelwodeba: moswavle(ebi): TariRi:

vin aris Cemi auditoria?

ras gaigebs auditoria Cemi prezentaciis Sedegad?

jgufuri prezentaciis SemTxvevaSi prezentaciis romeli nawilis gakeTeba

mevaleba?

ra nawilebisagan Sedgeba Cemi prezentacia?

Cemi azriT, am prezentaciis momzadebisa da gakeTebis procesSi viswavli

Semdegs:

ra unarebs unda mivaqcio gansakuTrebuli yuradReba:

Cemi prezentaciisaTvis Semdegi teqnika/mowyobilobebi mWirdeba:

Cemi prezentaciisaTvis Semdegi TvalsaCinoebebi mWirdeba:

ra SekiTxvebi SeiZleba damisvan?

დანართი

10 (9)

77

prezentaciis Sefasebis furceli

Semadgeneli nawilebi

Sinaarsi yvela ZiriTadi sakiTxi warmodgenilia da eyrdnoba faqtebs.

SeniSvna

organizeba Sesavali ipyrobs auditoriis yuradRebas. ZiriTadi nawili Tanmimdevrulia. daskvna mokled imeorebs ZiriTad sakiTxebs.

SeniSvna

momzadebis xarisxi moswavle kargad aris momzadebuli. SeuZlia pasuxi gasces auditoriis SekiTxvebs.

SeniSvna

saubari moswavle xmamaRla da mkafiod metyvelebs ise, rom TiToeul damswres esmis misi prezentacia. ar uxvevs Temas.

SeniSvna

wardgenis xarisxi moswavle mSvidi da keTilganwyobilia. mimarTavs mTel auditorias.

SeniSvna

TvalsaCinoebebi TvalsaCinoebebi pirdapir ukavSirdeba prezentaciis Temas, kargad aris Sesrulebuli da amdidrebs gadmocemul informacias.

SeniSvna

drois limitis dacva moswavle zustad im dros andomebs prezentacias, rac dagegmili da/an SeTanxmebuli iyo.

SeniSvna

დანართი

11 (10)

78

proeqtis zogadi mokle gegma

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

ZiriTadi problema/sakiTxi, romlis gadasaWrelad mzaddeba proeqti

vgegmavT Semdegi sakiTx(eb)is gamokvlevas:

unda SevasruloT Semdegi samuSao:

ra unda gavakeToT? rogor unda gavakeToT? ra dros unda iyos samuSao

dasrulebuli – TariRi:

gvesaWiroeba Semdegi resursebi da daxmareba:

proeqtis dasrulebis Semdeg naswavlis/Sesrulebulis warmoCenas vapirebT Semdegi xerxebiT:

ra (xerxi)? rogor? vin da sad?

დანართი

12 (11)

79

ra iswavla jgufma proeqtis ganxorcielebisas

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

Cven gvqonda Semdegi miznebi:

Cven SevasruleT:

Cveni momdevno nabijebi iqneba:

Cveni yvelaze didi problema/sakiTxi/sazrunavi aris:

am proeqtis saSualebiT Cven viswavleT:

დანართი

13 (12)

80

jgufis mier Sesrulebul samuSaoSi Setanili wvlili (moswavlis TviTSefaseba)

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

me jgufis winsvlas xeli Sevuwyve Semdegnairad:

am jgufSi CemTvis yvelaze rTulia:

amis Secvla me Semdegnairad SemiZlia:

imisaTvis, rom jgufma ufro efeqtianad imuSaos, unda gavakeTo:

დანართი

14 (13)

8181

TviTSefaseba proeqtis dasrulebis Semdeg

proeqtis saxelwodeba: moswavle: TariRi:

proeqtis ganxorcielebis procesSi me Sevasrule Semdegi amocanebi:

amis Sedegad, viswavle Semdegi:

problemis/sakiTxis Sesaxeb:

jgufSi muSaobis Sesaxeb:

kvlevis Catarebis Sesaxeb:

auditoriis winaSe prezentaciis mowyobis Sesaxeb:

garda zemoaRniSnulisa, viswavle:

დანართი

15 (14)

82

aRmovaCine, rom Cemi Zlieri mxareebia:

aRmovaCine, rom meti yuradReba unda davuTmo:

ras Sevcvlidi axali proeqtis ganxorcielebis dros:

83

diskusiis Sefasebis rubrika

mosmena

saubari

araverbaluri

komunikacia

monawileoba

kooperacia

mosazrebis

argumentireba

konkretul moswavles TiToeuli kriteriumis gaswvriv eniWeba Sesabamisi qula, jam­

deba yvela kriteriumSi miRebuli qulebi da iyofa eqvsze (gamoiTvleba maTi saSualo

ariTmetikuli)

iSviaTad usmens da uyurebs orators

metyveleba aramkafioa, msmenelebs uWirT gageba

iSviaTad iyenebs araverbaluri komunikaciis formebs

mcire interesi aqvs. ar gamoxatavs an ver ukavSirebs Tavis mosazrebebs sadiskusio Temas

iSviaTad TanamSromlobs da icavs diskusiis wesebs.

mosazreba moklebulia logikur kavSirs sakiTxTan da ar aris gamyarebuli faqtebiT

xSirad usmens da uyurebs orators

metyveleba ZiriTadad gasagebia, uyurebs msmenelebs

xSirad SeuZlia daamyaros araverbaluri kontaqti

ZiriTadad gamoxatavs interess. komentarebi da azrebi yovelTvis araa Temis garSemo

ZiriTadad TanamSromlobs TanaklaselebTan, zogjer erTveba sxvis saubarSi, ZiriTadad icavs diskusiis wesebs

mosazrebis gasamyareblad gamoyenebulia sadavo faqtebi da cnebebi

yovelTvis usmens da Tvalyurs adevnebs orators

mkafiod metyvelebs da uyurebs msmenelebs

SeuZlia efeqturad aRiqvas da gamoiyenos araverbaluri komunikaciis formebi (TvaliT, JestebiT, gamometyvelebiT, xmiT)

avlens interess diskusiis Temisadmi saWiro komentarebiTa da azrebis gamoTqmiT

TanamSromlobs TanaklaselebTan, aclis sxvebs azris gamoTqmas da icavs diskusiis wesebs

mosazreba originaluria da gamyarebulia faqtebiT, cnebebiT. aris logikuri kavSiri sakiTxTan

დანართი

16

84

prezentaciis Sefasebis rubrika

am SemTxvevaSi moswavleebs TiToeul kriteriumSi eniWebaT nuli an erTi qula da

saboloo qulis gamosayvanad iTvleba maTi jami. maqsimaluri jami aris aTi qula.

moswavlis saxeli, gvari

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

saintereso Sesavali (problemis

identificireba) 1

kvlevebis/naSromis warmoCenis unari 1

SemoqmedebiTi unari 1

problemis gadaWris gzebis

SeTavazeba 0

Temis gasagebad warmodgena

(logikuri jaWvi) 0

saubari (gamarTuloba, tembri) 1

TvalsaCinoebebis gamoyeneba 0

auditoriasTan kontaqti 1

informaciis flobis unari

(adekvaturi kiTxva-pasuxi) 1

drois limitis dacva 0

jami 6

დანართი

17

85

proeqtis Sefasebis ganzogadebuli rubrika

maqsimaluri jamuri qulis gayofiT samze moxdeba mogrovili qulebis aTqulian

Sefasebaze gadayvana.

1. mizani

2. organizeba

3. Sinaarsis

koreqtuloba

4. enobrivi

gamarTuloba

5. kvleva

ostaturi3 qula

kargad gamokveTili miznebi, martivad aRsaqmeli

kargad organizebuli formati, logikuri gadasvla erTi ideidan meoreze, organizeba zrdis proeqtis efeqturobas

mTlianad koreqtuli, faqtebi zusti da mkafio

enobrivad gamarTulia, daculia punqtuaciis niSnebi

kvleva sworad aris dagegmili, gamoyenebulia araerTi wyaro (avtoritetuli kvlevebi da mopovebuli masalebi savele kvlevidan) da analizi siRrmiseulia

misaRebi2 qula

xdeba erT mizanze fokusireba

gaazrebulia Tanmimdevruloba, organizebis niSnebiT, zogi gadasvla ideebs Soris aris martivi, zogi – gaugebari

ZiriTadad koreqtulia, zogierTi Seusabamo an mcdari informaciiT

enobrivad gamarTuli, mcire SecdomebiT

kvleva dagegmilia, magram jgufis potenciali mTlianad ar aris gamoyenebuli, SezRuduli raodenobis wyaroebia gamoyenebuli, analizi misaRebia

elementaruli1 qula

ar aris kargad gamokveTili, bundovania

sustad organizebuli, ar aris ideebs Soris logikuri jaWvi, rac abnevs mkiTxvels/msmenels

gvxvdeba xSiri Seusabamo, mcdari informacia, Seyavs SecdomaSi mkiTxveli/msmeneli

enobrivad gaumarTavi, xSiri SecdomebiT

kvleva araefeqturadaa dagegmili, gamoyenebuli wyaro ar aris sando, analizi zedapirulia

დანართი

18

86

6. TvalsaCinoebebi

7. SemoqmedebiToba

8. kavSirebi

sagnebTan

9. daskvnebi

10. prezentacia

mravalferovani, Sinaarsis Sesatyvisi, akuratulad Sesrulebuli

Cans jgufis originaloba, siaxle da Taviseburi xedva, rac proeqts sainteresos xdis

xdeba mTavari mosazrebebis dakavSireba sxvadasxva sagnidan miRebul codnasTan, rac miuTiTebs mravali mimarTulebiT jgufis kompetenturobaze

daskvnebSi aris siaxle (originaloba), logikuri kavSiri kvlevasTan da Camoyalibebulia mkafiod

TvalsaCinoebebis kavSiri SinaarsTan aris, magram erTferovania, gamoiyeneba moZiebuli da jgufis mier Seqmnili

zogjer Cans jgufis originaluri azrebi da exmareba proeqtis ukeT warmoCenaSi

aris mosazrebebis kavSiri erTi an ori sagnidan miRebul codnasTan

daskvnebi Camoyalibebulia kvlevis adekvaturad, magram ar aris mkafio

TvalsaCinoebebi xSirad SinaarsTan Seusabamoa, an ar aris jgufis mier Seqmnili

mcire SemoqmedebiTi energiis danaxarji jgufis mxridan

ar Cans jgufis kompetencia sagnebSi, gvxvdeba faqtebis uzusto interpretireba

ar aris Camoyalibebuli daskvnebi

naTlad Camoyalibebuli proeqtis arsi, mkafio metyveleba, auditoriaze gaTvlili, ZiriTadi ideebia gaSlili, iyenebs TvalsaCinoebebs da pasuxobs yvela kiTxvas

proeqtis arsi bundovnadaa Camoyalibebuli, iyenebs TvalsaCinoebebs, pasuxobs SekiTxvebis umetesobas

efeqturad ar aris warmoCenili proeqtis arsi, uWirs azris Camoyalibeba da pasuxebis gacema, ar aris miznobrivad gamoyenebuli TvalsaCinoebebi

87

ანბანური ლექსიკონი

moqmedebaTa erToblioba, iwarmoeba mkacri wesebiT,

romlebsac maTi Tanmimdevruli Sesrulebis Semdeg

amocanis amoxsnamde mivyavarT.

(laT. aspectus Sexeduleba, saxeoba) 1) Tvalsazrisi,

romlidan gamomdinare ganixileba sagani, movlena, cneba;

2) mocemuli movlenis erT­erTi mxare an kavSiri.

piri, romelic iRebs qonebas, uflebas an sxva saxis

sargebels gansazRvruli dokumentis safuZvelze.

dRes damoukidebeli saxelmwifoa afrikaSi.

moqalaqeTa uflebebis Selaxva maTi sqesis motiviT.

regioni Crdilo­aRmosavleT safrangeTSi. 1871­1918

wlebSi is germanias ekuTvnoda.

RvTismetyveleba; religiuri doqtrinebisa da

swavlebebis erToblioba.

sazogadoebrivi mmarTvelobis iseTi forma, romlis

drosac garkveuli teritoriis macxovreblebi qmnian

Tems, romelsac scnobs da iuridiul statussac aniWebs

centraluri xelisufleba.

(laT. indicator) maCvenebeli.

(laT. compromissum) – urTierTdaTmobis gziT miRweuli

SeTanxmeba.

1) pirveli samecniero xarisxi dasavleT evropisa da

laTinuri amerikis rig qveynebSi. akuTvneben umaRles

saswavlebelSi swavlis me­3 an me­4 wels. uflebas

aZlevs SeiTavsos saSualo saswavleblis maswavleblis

Tanamdeboba; 2) samecniero xarisxi zogierT

universitetSi, bakalavrisa da doqtoris xarisxebs Soris.

(fr. missionaire) qristianuli eklesiis mier wargzavnili

mqadagebeli religiuri propagandis gasawevad da sxva

rjulis morwmuneebis mosaqcevad.

algoriTmi

aspeqti

beneficiari

gaboni

genderuli diskriminacia

elzasi

Teologia

TviTmmarTveloba

indikatori

kompromisi

licencianti

misioneri

88

prevenciis xasiaTisa; Tavidan asacilebeli, dacviTi.

prevencia (laT. praevencio) – winawari zomebis miReba

risame Tavidan asacileblad.

piri, romelic pasuxobs kiTxvaris an intervius dros

dasmul SekiTxvebs da warmoadgens zepiri an werilobiTi

informaciis wyaros.

prevenciuli

respondenti

89

sasargeblo resursebi

1. ̀ kompasito~ – saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa sferoSi bavSvebisaTvis.

evropis sabWos sainformacio biuro saqarTveloSi. 2009

2. saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka, veb­gverdi http://www.nplg.gov.ge/ saqarTvelos samoqalaqo sazogadoebis cifruli biblioTekis koleqcia da samoqalaqo

ganaTlebis cifruli biblioTeka.

3. www.fpp.org.pl4. www.freethechildren.com5. www.pbl_online.org

90

gamoyenebuli literatura da fotoebi

1. branderi p., oliveira b., gomesi r., ondraCkova i., kini e., suriani a.,

lemineri m­l., suslova a., kompasi, saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa

ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT. Counsil of Europe,

dabeWdilia saqarTveloSi, 2004.

2. ganmartebiTi leqsikoni ganaTlebis specialistebisaTvis. Tbilisi, 2007

3. gvaramaZe n., xuroSvili a. saerTaSoriso humanitaruli samarTlis

safuZvlebis swavleba saqarTvelos skolebSi. wjsk, Tbilisi 2005

4. gv. 37, gv. 39 logo, © Free the Children (organizaciis mowodebuli

fotoebi)

5. dimeki rafal, evropuli klubi skolaSi, risTvis? rogor? ratom?

maswavleblebis da moswavleebis saxelmZRvanelo. varSava, 2010

6. eremaSvili n., feraZe m., makalaTia e., gaxelaZe g., samarTlebrivi

kultura. PH International, Tbilisi, 2009

7. erovnuli saswavlo gegma 2011­2016 (proeqti)

8. vaJa­fSavela, kosmopolitizmi da patriotizmi, 1905

9. vebsteri q., gadaxede Tqvi uari Seamcire..., REC Caucasus, Tbilisi, 2007

10. instruqcia skolis moswavleTa TviTmmarTvelobis arCvnebisaTvis.

Tbilisi, 2010

11. kanoni adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesaxeb

12. saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb

13. sajaro skolebis wesdeba

14. ucxo sityvaTa leqsikoni (Semdgeneli m. WabaSvili), `ganaTleba~,

Tbilisi, 1973

15. ucxo sityvaTa leqsikoni (Semdgeneli s. TezeliSvili), Tbilisi, 2005

16. Cven, xalxi... proeqti – moqalaqe, CIVITAS International, Tbilisi, 2002

17. Носик Б. Альберт Швейцер. Белый Доктор из Джунглей. ЖЗЛ, Москва, 1973

18. Bundesarchiv, Bild 183-D0116-0041-019 / Unknown / CC-BY-SA19. http://ka.wikipedia.org/wiki/vaJa­fSavela

20. http://ru.wikipedia.org/wiki/Жубер_Петрус_Якобус21. http://ru.wikipedia.org/wiki/Файл:L.N.Tolstoy_Prokudin-Gorsky.jpg22. http://ru.wikipedia.org/wiki/Файл:Kafka_portrait.jpg23. http://www.enfantsentraide.org/quinoussommes/histoire