mon.his 9 sariin 05
TRANSCRIPT
Монгол орны түүх , соёл
Монгол улс Үүсгэн байгуулагдсан он :1206 он
Газар нутгийн талбай: 1,564,116 кв.км / дэлхийд 18-т ордог/Хүн амын тоо: 2,900,000 хүн амтай ./Дэлхийд 140-д / Үүний
63 % нь хотод үлдсэн 37% нь хөдөө оршин суудаг Хөрш орнууд : ОХУ-тай 3485км,БНХАУ-тай 4676км, Казакстан
улсаас 47 км зайд оршино. Далай хүртэл: Номхон далайн Шар тэнгис хүртэл 900 орчим
км Засаг захиргааны хуваарь : 21 аймаг, 26 хот , 330 сум
Монгол улсын нийслэл: Улаанбаатар хот 1639 онд байгуулагдсан. 1,25 сая хүн амтай
Хүний хөгжлийн индекс: : 0,653 / 100-д /Хүн амын дундаж наслалт: 69
Төрийн бэлэгдэл
Төрийн далбаа 9 хөлт цагаан туг
Төрийн сүлд Төрийн тамга Төрийн дуулал
Монгол орны газрын гадарга • Монгол орны 60% нь уулархаг , 40% нь талархаг • Гадаргын дундаж өндөр дтд 1580 метр ба нийт нутгийн 80% нь
1000 м-с дээш өндөрт оршдог • Хамгийн өндөр цэг: Хүйтэн оргил дтд 4374м • Хамгийн нам цэг : Хөх нуурын хотгор дтд 600м • 4000м-с дээш 15 оргилтой • Монголын зүүн ба зүүн урд хэсэг талархаг • Монголд нийт 33 говь байдаг . Хамгийн том говь Галбын говь
70,000кв.км• Элс : Нийт 30,000 кв.км элсэн хуримтлалтай . Хамгийн том нь
Бөөрөг дэлийн элс 4,000кв.км
Монгол орны гадаргын ус
• Гол мөрөн : 3800 гол, нийт урт 67000км• Нуур: 3500 гаруй, нийт талбай 15000кв.км • Мөсөн гол: 262 мөсөн гол, нийт талбай
659кв.км • Рашаан : 300 • Булаг шанд :7000
Монгол орны уур амьсгал
• Жилийн 4 улирал бүхий эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай , уур амьсгалын сэрүүн бүсэд оршдог.
• Хур тунадас: 200-220мм, хамгийн ихдээ 600мм
• Агаарын хэм: -50-/+45/• Цэлмэг өдөр :320-330 өдөр
Монгол орны байгалийн баялаг
• Нүүрсний нөөцөөр дэлхийд 15-д • Газрын тосны нөөцөөр 39-д • Зэс : дэлхийн нийт нөөцийн 10%, Оюутолгой 3-т • Алт олборлолтоор :17-д ,нөөцөөр эхний 20-д • Ураны нөөцөөр дэлхийд 16-д• Мөнгөний нөөцөөр • Фосфоритын нөөцөөр
Монголын хүн ам , монгол үндэстэн
• Монгол үндэстэн нь өөр хоорондоо онцлог бүхий 20 ястан , угсаатнаас бүрдэнэ.
Дэлхийн монголчууд
• Өнөөдөр дэлхий дээр нийт 10 сая гаруй монгол үндэстэн амьдардаг ба ихэнх нь ОХУ болон БНХАУ-д харьяалагдан амьдарч байна.
Монгол улс 2,9 сая хүн
БНХАУ-ын Өвөр Монголд 4,5 сая хүн
БНХАУ-ын бусад нутагт 1,3 сая хүн
/ Дээд, Дагуур , Цагаан, Дүнсиань,
Баянгол, Ховог сайр , бор тал гм /
ОХУ-д 1 сая орчим хүн/ буриад , тува , халимаг, алтай, агийн буриад гм /
Афганистанд 3 сая гаруй хүн/ хазара, аймак, могул гм/
НИЙТ 13 САЯ ГАРУЙ МОНГОЛЧУУД
Монголын байгалийн үзэсгэлэнт газар
Монгол орон нь говь, цөл, хээр, ойт хээр , тайга, таг гээд сэрүүн бүсийн бүхий л байгалийн бүс оршдог гайхамшигт унаган байгальтай билээ.
Хөвсгөл нуурын орчим: Монголын швейцари
Бурхан Халдун уул: Чингис хааны төрсөн газар
Ганга нуур : 1000 хунгийн чуулган болдог
Улаан эрэг : Үлэг гүрвэлийн эх орон
Хэрмэн цав
Алтай таван богд: Мөнх цасны орон
Хонгорын элс : Асар том элсэн уул
Мэнэнгийн тал : ширээ шиг тэгш тал
Ээж хайрхан
Монгол дагуурын дархан газар
Монгол хэл бичиг , үсгийн соёл
• Монголчууд бол бичиг үсгийн эртний маш их соёлтой ард түмэн билээ
• 1206 онд Чингис хаан босоо монгол бичгийг төрийн бичиг болгосон.
• Түүнээс гадна монголын олон бичгийн их эрдэмтэд бичиг үсэг зохион хэрэглэж байсан.
Дөрвөлжин үсэг 1269-1368
Соёмбо үсэг 1686-1900
Тод үсэг 1648-2013
Mongol uls Латин үсэг 1941
Монголын түүх ба соёл Кирилл үсэг 1946-2013
Босоо монгол бичиг 1206-2013
Монголын хааны алтан зоос /Абага 1265-1282 /