montenegro & croatia · web viewprioritet je s namjerom formulisan na uopšten i dvosmislen...

Informacija o programima prekogranične i transnacionalne saradnje

u kojima Crna Gora učestvuje u okviru Instrumenta za predpristupnu podršku (IPA)

Podgorica, februar 2008.godine

Sadržaj:

UVOD 4

I PREKOGRANIČNA SARADNJA U OKVIRU IPA 2007-2013 4I.1 PROGRAMSKI DOKUMENT 6I.2 INSTITUCIJE ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA PREKOGRANIČNE SARADNJE 6I.3 JAVNI POZIV ZA PODNOŠENJE PRIJEDLOGA PROJEKATA (CALL FOR PROPOSALS) 7II VAŽNI KORACI U PRIPREMI PROJEKTNOG PRIJEDLOGA 8II.1 DEFINISANJE PROJEKTNE IDEJE 9II.2 PARTNERI 9II.3 PRIPREMA PROJEKTA 10II.4 BUDŽET 11II.5 ODRŽIVOST PROJEKTA 12II.6 KAPACITET ZA IMPLEMENTACIJU PROJEKTA 12III KORACI KOJI SE MOGU PREUZETI PRIJE OBJAVE JAVNOG POZIVA 13

I CRNA GORA I ALBANIJA 15

PRIORITET I: PROMOCIJA REGIONALNE KOHEZIJE I KONKURENTNOSTI, KROZ INTEGRISANI PRISTUP EKONOMSKOM, EKOLOŠKOM, KULTURNOM I SOCIJALNOM RAZVOJU 16PRIORITET II: TEHNIČKA POMOĆ ZA EFIKASNO UPRAVLJANJE PROGRAMOM I PROTOK INFOMACIJA 18

II CRNA GORA I BIH 20

PRIORITET I: PODRŠKA KREIRANJU ZAJEDNIČKOG DRUŠTVENO-EKONOMSKOG OKRUŽENJA ZA LJUDE, ZAJEDNICE I PRIVREDU PROGRAMSKE OBLASTI 21PRIORITET II: TEHNIČKA POMOĆ ZA UNAPRJEĐENJE ADMINISTRATIVNIH KAPACITETA U UPRAVLJANJU I IMPLEMENTACIJI PROGRAMA PREKOGRANIČNE SARADNJE 23

III CRNA GORA I HRVATSKA 25

PRIORITET I: STVARANJE POGODNIH PRIRODNIH I SOCIO - EKONOMSKIH USLOVA U PROGRAMSKOM PODRUČJU POBOLJŠANJEM SARADNJE U ZAJEDNIČKI ODABRANIM SEKTORIMA I MEĐUSUSJEDSKIH ODNOSA U PRIHVATLJIVIM OBLASTIMA 26PRIORITET II: TEHNIČKA POMOĆ 29

IV CRNA GORA I SRBIJA 32

PRIORITET I: DRUŠTVENO-EKONOMSKA KOHEZIJA KROZ ZAJEDNIČKE AKTIVNOSTI U CILJU POBOLJŠANJA FIZIČKE, POSLOVNE, SOCIJALNE I INSTITUCIONALNE INFRASTRUKTURE I KAPACITETA 33PRIORITET II: TEHNIČKA POMOĆ 34

V IPA JADRANSKI PREKOGRANIČNI PROGRAM SARADNJE 36

PRIORITET I: EKONOMSKA, SOCIJALNA I INSTITUCIONALNA SARADNJA 37PRIORITET II: PRIRODNI I KULTURNI RESURSI I PREVENCIJA RIZIKA 39PRIORITET III: PRISTUPAČNOST I MREŽE 40PRIORITET IV: TEHNIČKA POMOĆ 41

2

VI SEES (SOUTH – EAST EUROPEAN SPACE) - PROSTOR JUGO-ISTOČNE EVROPE / PROGRAM SARADNJE JUGO - ISTOČNE EVROPE 43

PRIORITET I: JAČANJE INOVACIJA I PREDUZETNIŠTVA 43PRIORITET II: ZAŠTITA I POBOLJŠANJE ŽIVOTNE SREDINE 44PRIORITET III: UNAPREĐENJE DOSTUPNOSTI 44PRIORITET IV: RAZVOJ TRANSNACIONALNE SINERGIJE ZA ODRŽIVI RAZVOJ PODRUČJA. KOD OVOG PRIORITETA AKCENAT JE STAVLJEN NA BALANSIRANOM I POLICENTRIČNOM MODELU PROGRAMSKOG PODRUČJA 44PRIORITET V: TEHNIČKA POMOĆ KOJA PODRŽAVA IMPLEMENTACIJU PROJEKATA I IZGRADNJU KAPACITETA ĆE DOPRINIJETI LAKŠOJ IMPLEMENTACIJI PROGRAMA. ONA OMOGUĆAVA PROGRAMSKIM TIJELIMA, STEJKHOLDERIMA, PROMOTERIMA PROJEKTA I KRAJNJIM KORISNICIMA POTPUNO ISKORIŠTAVANJE PONUĐENIH ŠANSI 45

VII MEDITERANSKI PROGRAM (MED) 47

PRIORITET I: JAČANJE INOVATIVNIH KAPACITETA 48PRIORITET II: ZAŠTITA PRIRODNE SREDINE I UNAPRIJEĐENJE ODRŽIVOG TERITORIJALNOG RAZVOJA 49PRIORITET III : POBOLJŠANJE MOBILNOSTI I PRISTUPA TERITORIJI 51PRIORITET IV: PROMOVISANJE POLICENTRIČNOG I INTEGRISANOG RAZVOJA MED PROSTORA 53Prioritet V: Tehnička pomoć 54

3

UVOD

Prekogranična saradnja predstavlja okvir za ubrzane ekonomske integracije u cilju smanjivanja postojećih razlika u nivou razvijenosti prekograničnih regiona, kao i za unapređenje sveobuhvatne kulturne, socijalne i naučne saradnje između lokalnih i regionalnih zajednica. Obuhvatajući predstavnike sa obje strane granice, koji zajednički prolaze kroz različite korake u procesu, vođeni zajedničkim interesom, razvijaju se dobrosusjedski odnosi. Krajnji rezultati bi svakako trebalo da budu ekonomski prosperitet pograničnih regija, politička sigurnost i bezbjednost u regionu, i što lakši i bezbolniji proces evropskih integracija.

Do 2007. godine, zemlje Zapanog Balkana, bile su uključene u programe prekogranične saradnje samo sa zemljama članicama Evropske unije, a programi su bili sprovođeni pod okriljem različitih instrumenata Evropske unije (CARDS, ISPA, SAPARD, PHARE, INTERREG, Instrument za Tursku). Sama činjenica da su se programi realizovali u okviru različitih instrumenata za koje su važile različite regulative dodatno je komplikovala implementaciju programa.

I Prekogranična saradnja u okviru IPA 2007-2013

Od januara 2007. godine, na snagu je stupio novi finansijski instrument Evropske komisije IPA (Instrument for Pre-accession Assistance – Instrument za predpristupnu pomoć). Ovaj instrument zamjenjuje dosad postojeće instrumente i ima pet komponenti:I Tranzicija i jačanje institucionalnih kapacitetaII Regionalana i prekogranična saradnjaIII Regionalni razvojIV Razvoj ljudskih resursaV Ruralni razvoj

Crna Gora će, kao i ostale države potencijalni kandidati, do sticanja statusa kandidata za članstvo u Evropskoj uniji koristiti sredstva iz prve dvije komponente Instrumenta za predpristupnu pomoć (IPA), dok države kandidati učestvuju u svih pet komponenti. Poslednje tri komponente IPA-e predstavljaju pripremu za strukturne fondove i zahtijevaju odgovarajuće strukture, kao i izgrađene kapacitete za programiranje i finansijsko upravljanje.

Na taj način IPA pruža ciljanu i efikasnu podršku zemljama u procesu pristupanja Evropskoj uniji, u zavisnosti od njihovih potreba i stepena razvoja.

Kroz drugu komponentu IPA-e, Regionalnu i prekograničnu saradnju, biće podržane prekogranične inicijative i projekti sa zemaljama članica Evropske unije, kandidatima za članstvo kao i potencijalnim kandidatima.

Za Crnu Goru, sredstva su podijeljena po komponentama na sljedeći način:

T 1 – Predviđena sredstva IPA fonda za Crnu Goru 2007-2010 godine mil €Komponenta 2007 2008 2009 2010 ∑

Crna Gora Podrška tranziciji i 27.5 28.1 28.6 29.2

4

jačanju institucija 113.4

Regionalna i prekogranična saradnja

3.94.5 4.7 4.8

17.9

ukupno 31.4 32.6 33.3 34.0 131.3 Izvor: Evropska komisija, 2007;

Crna Gora u okviru druge komponente IPA učestvuje u 5 susjedskih i 2 transnacionalna programa i shodno ukupnoj površini i broju stanovnika dobila je najveći iznos sredstava po glavi stanovnika.

Finansijske alokacije IPA 2007-2009 za programe prekogranične saradnje u kojima ucestvuje Crna Gora

IPA PREKOGRANIČNA SARADNJA 2007 2008 20091. Susjedski program: Crna Gora – Albanija 600.000 600.000 600.0002. Susjedski program: Crna Gora – BiH 600.000 600.000 600.0003. Susjedski program: Crna Gora - Hrvatska 500.000 500.000 500.0004. Susjedski program: Crna Gora - Srbija 600.000 600.000 600.0005. Jadranski program 730.000 1,240.000 1,360.0006. Prostor saradnje jugoistočne Evrope(SEES) 680.000 740.000 810.0007. Mediteranski program(MED) 200.000 200.000 200.000 UKUPNO (EUR) 3,910.000 4,480.000 4,670.000

Ciljevi prekogranične saradnje

Komponenta IPA-e, koja se odnosi na prekograničnu saradnju predstavlja instrument usmjeren ka promociji i pružanju podrške prekograničnoj saradnji na novim spoljnim granicama EU. Ciljevi prekogranične saradnje su definisani na osnovu specifičnih potreba pograničnih regiona zemalja učesnica u programu prekogranične saradnje.

Ciljevi programa prekogranične saradnje su: Podsticanje prekograničnih inicijativa u oblasti društvenog razvoja, ekonomije i zaštite životne

sredine u pograničnim oblastima; Podsticanje rješavanja zajedničkih problema u oblasti zaštite životne sredine, javnog zdravlja,

prevencije i borbe protiv organizovanog kriminala; Granice – jačanje efikasnosti i sigurnosti granica; Promovisanje pravne i administrativne saradnje Podsticanje lokalnih tzv.“ljudi ljudima“ aktivnosti (people to people).

Progami prekogranične saradnje u okviru IPA-e

Crna Gora će u periodu od 2007. do 2013. godine učestovati u 4 bilaterana prekogranična programa (Crna Gora – Albanija, Crna Gora – Bosna i Hercegovina, Crna Gora – Hrvatska i Crna Gora – Srbija), Jadranskom prekograničnom programu i 2 transnacionalna programa (Prostor Jugoistočne Evrope (SEES- South East European Space) i Mediteranski Program (MED- Meditterannian Programme).

5

Za pomenuta 4 bilateralna prekogranična programa, programska dokumenta su izrađena u prvoj polovini 2007. godine i 31. maja 2007. su poslata Evropskoj komisiji na uvid i odobrenje. Potpisivanje Finansijskih sporazuma između Evropske komisije i zemalja učesnica se očekuje u prvoj polovini 2008. godine. Taj čin će označiti zvanične početke implementacije ovih programa prekogranične saradnje.

I.1 Programski dokument

Prekogranični program saradnje predstavlja osnovni dokument kojim se reguliše implementacija svih inicijativa prekogranične saradnje. Izrada ovog dokumenta predstavlja osnovni korak u ciklusu prekogranične saradnje.

Zemlje učesnice u programu prekogranične saradnje imenuju svoje predstavnike za članove, koji zajedno učestvuju u procesu izrade programskog dokumenta.

Svaki pojedinačni prekogranični dokument se izrađuje na osnovu strateških dokumenata Evropske unije među kojima su Višegodišnje indikativni finansijski okvir (MIFF) i Višegodišnji indikativni planski dokumenat (MIPD), kao i na osnovu relevantnih nacionalnih i regionalnih strateških dokumenata. U isto vrijeme, prilikom izrade programskog dokumenta veoma važnu ulogu ima i proces konsultacija sa potencijalnim učesnicima programa prekogranične saradnje.

Nakon zajedničke izrade programa prekogranične saradnje od strane operativnih tijela zemalja učesnica u programu, i obostranog prihvatanja finalnog prijedloga programa, slijedi njegovo odobrenje od strane Evropske komisije.

I.2 Institucije za sprovođenje programa prekogranične saradnje

Program prekogranične saradnje se implementira sa obje strane granice zemalja učesnica i to pod jedinstvenim pravilima za sve učesnike programa. Za svaki pojedinačni program, svaka zemlja učesnica mora da uspostavi odgovarajuća operativna tijela za sprovođenje navedenih programa koji se odnose na datu zemlju. Zadatak ovih tijela je da blisko sarađuju u procesu izrade i implementacije programa prekogranične saradnje.

Državna institucija tzv. Operativna struktura nadležna za izradu i koordinaciju implementacije programa prekogranične i transnacionalne saradnje u Crnoj Gori je Sekretarijat za Evropske Integracije.

Pored toga neophodno je osnovati i zajedničke upravljačke strukture koja učestvuju u implementaciji programa: Zajednički odbor za monitoring i Zajednički tehnički sekretarijat, a koje čine predstavnici zemalja učesnica u programu prekogranične saradnje.

Zajednički odbor za monitoring: Nadgleda sprovođenje programa prekogranične saradnje Odobrava godišnje izvještaje i odabir projekata.

Zajednički tehnički sekretarijat: Pomaže zajedničkom odboru za monitoring i operativnim strukturama Organizuje pozive za podnošenje prijedloga projekata Pruža podršku aplikantima i nadgleda sprovođenje odabranih projekata.

6

Proces uspostavljanja zajedničkih tijela za 4 bilateralna programa prekogranične saradnje čija realizacija započinje po prvi put u 2008. godini je u toku (Zajednički tehnički sekretarijat sa sjedištem u Kotoru i Antene, za distribuciju informacija, u Podgorici, Bijelom Polju i Nikšiću).Budući da će se programi prekogranične saradnje, bar u svojoj početnoj fazi, realizovati kroz centralizovani način upravljanja, Delegacija Evropske komisije u Crnoj Gori biće zadužena za potvrđivanje liste odobrenih projekata, ugovaranje odobrenih projekata i isplate ugovorenih iznosa.

I.3 Javni poziv za podnošenje prijedloga projekata (Call for Proposals)

Program prekogranične saradnje se sprovodi kroz periodično raspisivanje tzv. Javnog poziva za podnošenje prijedloga projekata. Javni poziv se objavljuje paralelno u javnim medijima na obje strane granice i na web stranama EuropeAid-a, Delegacije Evropske komisije i državnih institucija za prekograničnu saradnju u obje zemlje, i naravno na web strani zajedničkog tehničkog sekretarijata za taj program za koji se dati poziv raspisuje.

Uputstva za kandidate

Za svaki javni poziv za podnošenje prijedloga projekata se izrađuju detaljna uputstva za kandidate - podnosioce prijedloga projekata. Uputstvom za kandidate se jasno definišu ciljevi i prioriteti datog poziva, raspoloživa finansijska sredstva, kao i minimalne i maksimalne vrijednosti projekta.

Osim gore navedenih informacija o programu prekogranične saradnje u okviru koga se objavljuje javni poziv, Uputstvo za kandidate sadrži detaljna pravila na osnovu kojih se sprovodi javni poziv:

- Kriterijumi prihvatljivosti (ko može da se prijavi, koja je teritorija obuhvaćena, koje su aktivnosti koje mogu biti finansirane, prihvatljivi troskovi);

- Kako se prijaviti, procedure koje treba slijediti, neophodna dokumenta koja treba dostaviti kao i tačan datum i vrijeme za podnošenje projektnih prijedloga;

- Način ocjenjivanja i odabir kandidata;- Naknadno dostavljanje dodatnih dokumenata ukoliko prijedlog bude pozitivno ocijenjen;- Način implementacije odabranih projekata.

Ko može da podnese prijedlog projekta?

Uputstvo za kandidate će tačno definisati koje institucije/organiacije mogu biti potencijalni podnosilac projektnih prijedloga u okviru datog javnog poziva. Sledeće institucije/organizacije se najčešće javljaju kao mogući podnosioci:- Neprofitne organizacije- Državne institucije- Lokalna samouprava- Javna/komunalna preduzeća- Vladine agencije- Univerziteti i instituti- Obrazovne institucije- Nevladine organizacije i udruženja- Poslovna udruženja- Privredne komore- Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća

7

- Mala i srednja preduzeća.

Ocjenjivanje i selekcija projekata

Nakon isteka roka za podnošenje prijedloga projekata, podnijeti prijedlozi ulaze u proces evaluacije. Evaluacija se vrši na osnovu tehničkih i finansijskih kriterijuma koji su navedeni u uputstvu za kandidate. Nakon evaluacije vrši se rangiranje i na kraju odabir projekata koji će biti finansirani u okviru programa prekogranične saradnje.

II Važni koraci u pripremi projektnog prijedloga

Osnovna karakteristika, koja prekogranični projekat čini takvim je postojanje bar jedne partnerske organizacije sa druge strane granice. Važni koraci u izradi prekograničnog projekta su sledeći:

II.1 Definisanje projektne ideje

Ciklus pripreme projektnog prijedloga počinje sa identifikacijom projektne ideje.

Za dobar prijedlog projekta, od ključnog je značaja da projektna ideja u potpunosti odgovara sadržaju i prioritetima programa prekogranične saradnje za koji se projekat priprema.

Pored toga, prilikom definisanja projektne ideje treba izvršiti procjenu da li data organizacija posjeduje materijalne i ljudske resurse neophodne za realizaciju planiranih projektnih aktivnosti, kao i procjenu potencijalnih troškova i koristi.

Nakon identifikacije projektne ideje posebnu pažnju treba posvetiti pronalaženju najadekvatnijih načina za njenu realizaciju.

Projektna ideja

Pronalaženje partnera

Priprema projekta

Budžet i finansiranje

Održivost i dodatna vrijednost

Sposobnost upravljanja projektom

8

II.2 Partneri

U okviru sprovođenja projekata prekogranične sardnje, organizacija koja podnosi prijedlog projekta, mora da sarađuje sa najmanje jednim partnerom sa druge strane granice. U cilju podizanja kvaliteta prijedloga projekta, preporučuje se i razvijanje partnerskog odnosa sa organizacijama i iz svoje zemlje. Partnerstva između različitih institucija i organizacija su moguća, ali prilikom odabira partnera treba voditi računa da se partneri bave sličnim aktivnostima ili da se aktvnosti nadopunjuju i da imaju ujednačene kapacitete za implemetaciju projekta. Nakon izbora partnera potpisuje se Izjava o partnerstvu (Partnership statement).

Ukoliko ima više partnera sa jedne strane granice, jedan od njih mora biti imenovan kao vodeći partner. Ukoliko projekat bude odobren za finansiranje, vodeći partner potpisuje ugovor, dobija finansijska sredstva i dalje ih raspodjeljuje, priprema tehničke i finansijske izvještaje i odgovoran je za generalnu koordinaciju projektnih aktivnosti sa svoje strane granice.

Vodeći partneri se moraju međusobom dogovoriti ko će biti Funkcionalni vodeći partner odgovoran za koodinaciju aktivnosti sa obje strane granice i podnošenje izvještaja o napretku realizacije projekata sa obje strane.

Traženje adekvatnog partnera sa druge strane granice koji bi podržao definisanu projektnu ideju nekada predstavlja veliki problem.

Najčešće greške:- izjava o partnerstvu nije potpisana od svih partnera, uključujući i samog podnosioca projekta;- izabrani partner je registrovan na teritoriji koja nije obuhvaćena programom.

II.3 Priprema projekta

Prilikom pripreme prijedloga projekata mora se strogo voditi računa da projekat bude relevantan za određeni program prekogranične saradnje i direktno povezan sa prioritetima i mjerama tog programa. Takođe, neophodno je da projekat doprinosi ispunjenju definisanih ciljeva programa, da bude izvodljiv i da rezultati budu održivi nakon njegove implementacije. U cilju uspješne pripreme prijedloga projekta prekogranične saranje neophodno je koristiti pristup upravljanja projektnim ciklusom (Project Cycle Management – PCM).

Projektna ideja mora da odgovara sadržaju i prioritetima programa

prekogranične saradnje za koji se projekat priprema i da predstavlja odgovor na potrebe identifikovane u

strateškim planovima lokalnog razvoja

9

Osnovna pravila dobrog projektnog prijedloga bi se mogla definisati na sledeći način:- jednostavnost – definisati ne više od jednog krajnjeg cilja;- inovativnost – projekat daje novi kvalitet i doprinosi održivom razvoju;- preciznost – projektna ideja treba da bude jasna evaluatorima;- odmjerenost – dobar projekat je samo onaj za koji partneri imaju kapacitet da ga realizuju (pisanje

projekta je uvijek mnogo lakše nego njegova implementacija).

Takođe treba voditi računa o tehničkim aspektima pripreme projektne dokumentacije, jer iskustva pokazuju da više od 40% prijavljenih prijedloga projekata bivaju odbijeni zbog neke sitne greške prilikom izrade projektne dokumentacije.

Najčešće greške:- prijedlog projekta napisan ručno umjesto na kompjuteru;- aplikacija nije uključena;- nedostaju potpisi i pečati na odgovarajućim mjestima;- aplikacija podnijeta na jeziku koji nije predviđen uputstvom za kandidate.- odabrani načini realizacije projekta (metodologija) nisu u skladu sa sadržajem i prioritetima

programa prekogranične saradnje;- aktivnosti projekta ne vode jasno ispunjenju zadatih ciljeva;- očekivani rezultati se ne mogu jasno mjeriti;- ciljne grupe i njihove potrebe nisu jasno definisani;- projektni zadaci nisu jasno definisani;- neadekvatno postavljena podjela poslova u okviru projektnog tima između partnerskih organizacija.

Procijeniti RESURSEProcijeniti RESURSE

Procijeniti TRAJANJEProcijeniti TRAJANJE

VREMENSKI TOK aktivnosti i RASPODJELA poslaVREMENSKI TOK aktivnosti i RASPODJELA posla

Definisati AKTIVNOSTIDefinisati AKTIVNOSTI

Definisati KRAJNJI CILJDefinisati KRAJNJI CILJ

Koraci u pripremi projekta

1

2

3

4

5

10

Projekat mora da bude: usaglašen sa prioritetima, mjerama i ciljevima programa jasan izbalansiran izvodljiv održiv predat u skladu sa tehničkim propozicijama.

II.4 Budžet

Nakon definisanja ciljeva i aktivnosti projekta prelazi se na izradu budžeta koji treba da odslikava implementaciju projektnih aktivnosti. Prilikom izrade budžeta treba voditi računa da bude pregledan i da troškovi budu realni i izraženi u eurima.

U budžetu projekta treba izraziti i finansijski doprinos organizacije koja podnosi prijedlog projekta (kod prekograničnih programa finansiranih u okviru IPA-e minimalni finansijski doprinos je 15% od vrijednosti projekta), tako da ukupan budžet čini zbir sredstava za koja se aplicira i navedeni neophodni doprinos organizacije. Treba imati u vidu da plate državnih činovnika mogu da budu tretirane SAMO kao finansijski doprinos, ali ne mogu biti finansirane iz nepovratne pomoći.

Učešće organizacije u naturi, tzv. „in-kind“ učešće (na primjer zemljište, nekretnina, trajna kapitalna roba, sirovine, neisplaćen dobrovoljni rad privatnom licu ili preduzeću) ne može se smatrati finansijskim doprinosom.

Najčešće greške:- tražena suma za finansiranje prelazi maksimalne ili minimalne vrijednosti koje su definisane u

uputstvu za kandidate;- pogrešno sabrane stavke budžeta tako da se na kraju dolazi do pogrešnih iznosa troškova i

ukupnog budžeta;

Preporuka: tokom pripreme budžeta provjeriti nekoliko puta troškove kako bi se izbjegle navedene greške.

Budžet mora da bude: pregledan; izražen u realnim okvirima bez PDV-a; sa finansijskim doprinosom podnosioca projekta troškovi moraju da prate aktivnosti iz projektnog prijedloga.

II.5 Održivost projekta

Održivost projekta predstavlja veoma važan faktor koji utiče na kvalitet prijedloga projekta. Prilikom izrade prijedloga projekta neophodno je uvažiti prethodna iskustva organizacije, kao i mehanizme kojima će se objezbediti dugoročni efekti rezultata i koristi koje je projekat proizveo.

Kvalitet prijedloga projekta, u svakom slučaju, bitno određuje i činjenica da li projektne aktivnosti imaju dugoročne efekat ili se uticaj projekta završava onog trenutka kada prestane finansiranje projekta i o tome se posebno vodi računa prilikom njegove evaluacije.

Jedan od načina da se testira održivost projekta jeste da se postavi pitanje da li se njegovom realizacijom dobija nešto na poklon, ili se izgrađuju sopstveni kapaciteti za dalje samostalno funkcionisanje.

11

Najčešće greške:- najčešća greška koju čine predlagači projekta jeste da ne identifikuju prave načine za nastavak

aktivnosti i uticaj nakon formalnog završetka implementacije projekta.

Indikatori održivosti: dugoročan efekat projektnih aktivnosti uticaj projekta i nakon prestanka finansiranja

II.6 Kapacitet za implementaciju projekta

Prilikom evaluacije prijedloga projekata bitnu ulogu ima tehnički i finansijski kapacitet organizacije koja podnosi projektni prijedlog.

Da li jedna organizacija ima kapacitet za upravljanje projektom zavisi od broja zaposlenih, prethodnog iskustva u implementaciji projekata, specifičnih znanja koja se odnose na oblast koju pokriva projekat kao i finansijskih sredstava kojima organizacija raspolaže.

Kapacitet organizacije je važan, kako sa aspekta same implementacije projekta u slučaju da bude odobren, tako i sa aspekta održivosti pozitivnog delovanja projekta nakon njegovog završetka.

Tehnički i finansijski kapacitet podrazumijeva: iskustvo organizacije podnosioca projekta broj zaposlenih specifična znanja finansijska sredstva opremu

Najčešće greške:Najčešća greška koju podnosioci prijedloga projekta čine u ovoj oblasti jeste da šturo predstave svoju organizaciju kao i resurse kojima ona raspolaže. Mnogi koji čine ovu grešku polaze od toga da samo ime organizacije sve govori i da je ona toliko poznata da nema potrebe dodatno pisati o njenim kapacitetima. Međutim evaluatori prilikom ocjene kapaciteta organizacije uzimaju u obzir samo ono što je napisano u samoj aplikaciji. Na taj način organizacija može da bude ocijenjena lošije i da izgubi dragocjene poene samo zbog neadekvatne prezentacije sopstevnih kapaciteta.

III Koraci koji se mogu preuzeti prije objave javnog poziva

Imajući u vidu da će se prijedlozi projekata dostavljati na engleskom jeziku, da moraju biti izrađeni u skladu sa evropskim procedurama i da većini mogućih korisnika programa prekogranične saradnje

12

nedostaje iskustvo u pripremi i realizaciji projekata tog tipa, prijedlažemo da se, na osnovu rezimea programskih dokumenta koji su na raspolaganju, a na osnovu kojih se jasno mogu sagledati prioriteti i ciljevi određenih programa, preduzmu sledeći koraci:- razmotriti ko bi iz organizacije mogao pohađati obuke koje će se organizovati, kako bi stečeno

znanje prenio i na druge zaposlene;- razmisliti o mogućim projektnim idejama;- razmisliti o mogućim partnerima sa druge strane granice, kao i u zemlji;- razmisliti o finansijskom planu (troškovi i finasijski doprinos organizacije);- uspostaviti kontakt sa predstavnicima projekta tehničke pomoći i posavjetovati se o mogućim

obukama kao i projektnim idejama;- kontaktirati druge organizacije koje imaju iskustvo u realizacije projekata prekogranične saradnje ili

jednostavno projekata finansiranih od strane Evropske unije.

Uspješna realizacija programa prekogranične saradnje ne zavisi samo od kapaciteta državnih institucija da uspješno vode i koordiniraju aktivnosti u toku realizacije programa, već i od sposobnosti potencijalnih korisnika da izrade što veći broj dobrih projektnih prijedloga koji mogu da budu finansirani iz sredstava prekogranične saradnje.

Prekogranična saradnja se ogleda u zajedničkom radu i usklađenoj koordinaciji učesnika programa sa obje strane granice kao i državnih institucija i korisnika programa.

13

Programi prekogramične i transnacionalne saradnje sa finasijskim alokacijama i opštinama koje sudeluju u programuMNE - SRB MNE - BIH MNE - CRO MNE - AL Adriatic SEES MED

MNE alokacija 600.000 € 600.000 € 500.000 € 600.000 € 740.000 € 670.000 € 200.000 € Opstina prihvatljiv

a pridružena prihvatljiva pridružena prihvatljiv

a pridružena prihvatljiva pridružena prihvatljiva

1 Andrijevica * * * *2 Bar * * * * *3 Berane * * * * *4 Bijelo Polje * * * *5 Budva * * * * *6 Cetinje * * * * * *7 Danilovgrad * * * * * *8 Herceg Novi * * * * *9 Kolašin * * * *

10 Kotor * * * * *11 Mojkovac * * * *12 Nikšić * * * * * *13 Plav * * * *14 Pljevlja * * * *15 Plužine * * * *16 Podgorica * * * * * *17 Rožaje * * * *18 Šavnik * * * *19 Tivat * * * * *20 Ulcinj * * * * *21 Žabljak * * * *

I CRNA GORA I ALBANIJA

Programsko područje

Crna Gora AlbanijaPrihvatljiva područja Pridružena područja Prihvatljiva područja Pridružena područja

Opštine: Budva, Berane, Andrijevica, Plav, Danilovgrad, Podgorica, Bar, Ulcinj, Cetinje

Opština: Rožaje Regije: Skadar i Kukeš /

Opšti cilj programa: Promovisanje saradnje među ljudima, opštinama i institucijama na graničnim područjima, u cilju razvoja dobrih međususjedskih odnosa, stabilnosti i prosperiteta od interesa za obje države.

Specifični ciljevi programa su: Promovisanje ekonomskog razvoja u programskom području kroz valorizaciju ekonomskih,

turističkih i kulturnih potencijala. Podrška zajedničkim inicijativama u cilju zaštite, promocije i upravljanja osjetljivim eko-

sistemima i održivom ekološkom razvoju Unaprjeđenje saradnje i partnerstva preko granice Jačanje kapaciteta nacionalnih i zajedničkih struktura u upravljanju prekograničnim programom Priprema i razmjena informacija o prekograničnom programu i unaprjeđenje kapaciteta

potencijalnih korisnika u pripremi i implementaciji projekata Omogućavanje tehničke ekspertske podrške za eksternu evaluaciju programa

Prioritet I: Promocija regionalne kohezije i konkurentnosti, kroz integrisani pristup ekonomskom, ekološkom, kulturnom i socijalnom razvoju

Mjera I.1: Ekonomski razvoj sa naglaskom na turizam

Cilj ove mjere je: Promocija ekonomskog razvoja u programskom području kroz ekonomsku valorizaciju njegovih turističkih i kulturnih potencijala

Moguće aktivnosti: Podrška zajedničkim inovativnim aktivnostima u cilju uvođenja nove turističke prakse; Uspostavljanje mreža i udruženja u cilju koordinisanja razvoja zajedničkih aktivnosti; Know-how prenos za unaprjeđenje znanja i vještina, nove tehnologije, marketing, promocije; Zajedničke aktivnosti za razvoj osnovne infrastrukture u cilju zaštite istorijskog, kulturnog,

umjetničkog i jezičkog nasljeđa u prekograničnom području; Marketing i zajedničke aktivnosti za unaprjeđenje tipičnih proizvoda u prekograničnoj oblasti; Razvoj aktivnosti koje podržavaju saradnju između malih i srednjh preduzeća, obrazovno-

naučnih institucija i organizacije za inovacije u biznisu i tehnologiji; Zajednički projekti za obuku odraslih shodno zahtjevima tržišta i određenim neophodnim

vještinama; Naučne studije koje se bave identifikacijom nedostataka na tržištu, šansama tržišta, visoko

validnim proizvodima i distribucijom informacija u prekograničnom području; Zajedničke inicijative za uspostavljanje prekograničnih klastera (primj. multi-mediji, turizam,

ICT, elektronika, biotehnologija) ; Stimulisanje korišćenja ICT u proizvodnji, u turističkim informacijama, marketingu i

menadžmentu za mala i srednja preduzeća; Podrška obnovi ili izgradnji manjih turističkih akcija( staze za šetnju, biciklističke ture, opremanje

centara za posjetioce, informacioni punktovi i turističe mreže) ;

Korisnici: Jedinice lokalne samouprave (Regije, opštine i komune) ; Profesionalna udruženja; Privredne komore; Državne i lokalne institucije/ agencije; Javna preduzeća; Obrazovne i naučne institucije; Trening centri za obuku; Organizacije za podršku biznisu; Mala i srednja preduzeća;

Mjera I.2: Ekološka zaštita i promocija

Cilj ove mjere je: Podrška zajedničkim inicijativama i akcijama u cilju zaštite, promocije i upravljanja osjetljivim eko-sistemima i održivi razvoj programskog područja.

Moguće aktivnosti: Podrška integrisanoj zaštiti i upravljanju osjetljivim eko-sistemima uz dobro korišćenje

površinskih voda, sa prioritetom na zaštitu Skadarskog jezera/ Basena Skadarskog jezera; Podrška razvoju inegrisanog sistema za monitoring životne sredine i bazu podataka; Aktivnosti kojima se smanjuju negativni efekti na okolinu uz razvoj ekonomskih aktivnosti koje

ne štete životnoj sredini; Podrška unaprjeđenju sistemima za prečišćavanje otpadnih voda i čvrstog otpada, u cilju

zaštite područja od mogućih zagađenja;

16

Aktivnosti u prevenciji i upravljanju u slučaju prirodnih katastrofa i ljudskih ekoloških razaranja; Prekogranična saradnja organizacija uključenih u zaštitu životne sredine i upravljanju

zaštićenim područjima; Zajedničke akcije na sprječavanju zagađenja u prihvatljivim područjima programa; Saradnja u dostavljanju informacija u cilju porasta svijesti stanovništva o važnosti, zaštiti i

promociji životne sredine i prirodnog nasljeđa; Priprema Studija izvodljivosti i druge tehničke dokumentacije za velike infra-strukturne

projekte, koji će biti finansirani drugim sredstvima, izvan ovog programa;

Korisnici: Jedinice lokalne samouprave (regije, opštine i komune) ; Profesionalna udruženja; Nacionalni parkovi; Nacionalne i lokalne agencije; Javne institucije na nacionalnom i lokalnom nivou; Obrazovne i naučne institucije; Nevladine organizacije;

Mjera I.3: Unaprjeđenje socijalne kohezije kroz projekte “ljudi-ljudima”

Moguće aktivnosti: Aktivnosti koje unaprjeđuju protok informacija i komunikaciju među graničnim područjima; Lokalna kulturna razmjena; Podrška nevladinim organizacijama aktivnim u oblasti socijalne inkluzije; Podrška zajedničkim programima baziranim na multietničkom pristupu; Obrazovne inicijative i obuke; Podrška zajedničkim aktivnostima na unaprjeđenju zdravlja ljudi; Razmjena aktivnosti između mladih, sa obje strane granice; Organizovanje lokalnih izložbi ili sajmova; Događaji koji promovišu kulturno nasljeđe ili prirodne atrakcije; Bilateralne akcije za zajedničko rješavanje socijalnih problema; Podrška uvođenju EU prakse i modela za promociju zdravlja u školama i izgradnja održive

svijesti o zaštiti zdravlja posebno za ranjive grupe stanovništva i romsku polulaciju;

Korisnici: Jedinice lokalne samouprave (regije, opštine i komune) ; Profesionalna udruženja; Privredne komore; Nacionalne i lokalne agencije; Javne institucije na nacionalnom i lokalnom nivou; Univerziteti i istraživačke institucije; VET institucije; Kulturna i sportska udruženja; Nevladine organizacije ;

Prioritet II: Tehnička pomoć za efikasno upravljanje programom i protok infomacija

Tehnička pomoć kao prioritet je neophodana u okviru svih programa prekogranične i transnacionalne saradnje. Ovim prioritetom se obezbeđuje efikasno sprovođenje programa i nesmetano informisanje i priprema potencijalnih korisnika programa za uspešno korišćenje raspoloživih sredstava.

17

Finansijski plan za program prekogranične saradnje između Crne Gore i Albanije 2007 – 2009

IPA GODINA

Crna Gora AlbanijaSredstva

EUNacionalno

učešćeUkupno sredstva

Stopa doprinosa EU Sredstva EU

Nacionalno učešće

Ukupno sredstva

Stopa doprinosa EU

(a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c) (a) (b) (c) = (a)+(b) (d) = (a)/(c)

2007 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85% 853,000 150,529 1,003,529 85%

2008 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85% 750,000 132,353 882,353 85%

2009 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85% 850,000 150,000 1,000,000 85%

UKUPNO 1,800,000 317,646 2,117,646 85% 2,453,000 432,882 2,885,882 85%

18

II CRNA GORA I BIH


Crna Gora Bosna i HercegovinaPrihvatljive opštine Prihvatljive opštine

1. Pljevlja2. Plužine3. Žabljak 4. Šavnik5. Nikšić 6. Herceg Novi 7. Kotor8. Tivat9. Bijelo Polje10. Mojkovac11. Berane12. Kolašin

1. Jablanica2. Konjic3. Trnovo4. Trnovo RS5. Pale6. Pale Praca7. Novo Goražde8. Goražde9. Čajnice10. Foča Uštikolina11. Kalinovik12. Rudo13. Višegrad14. Rogatica15. Foča16. Gacko17. Nevesinje18. Mostar19. Hadžici20. Ist.Ilidža21. Ilidža22. Široki Brijeg23. Ljubuški24. Čapljina25. Čitluk26. Stolac27. Berkovići

28. Bileća29. Ljubinje30. Neum31. Ravno32. Istočni Mostar33. Trebinje34. Prozor/Rama35. Kupres36. Kupres (RS)37. Tomislavgrad38. Posušje39. Grude40. Livno41. Sokolac42. Istočno Novo Sarajevo43. Sarajevo-N.G.44. Vogošća45. Sarajevo-S.G.46. Sarajevo-I.S.G47. Ilijaš48. Vareš49. Breza50. Visoko51. Kiseljak52. Fojnica53.Kreševo

Opšti cilj: Podsticanje zajedničkog održivog razvoja prekograničnog područja njegovih privrednih, kulturnih, prirodnih i ljudskih resursa i potencijala kroz unaprjeđenje ljudskih resursa i zajedničkih institucionalnih veza između lokalnih zajednica i lokalnih državnih i privatnih činilaca.

Posebni ciljevi

Strateški okvir koji će podržati ovaj sveukupni cilj sastoji se od tri posebna cilja:

1. Pružiti podršku uspostavljanju zajedničikih aktivnosti i strategija koje su usmjerene na zaštitu i vrijednovanje prirodnih resursa programske oblasti.

2. Promovisati održivi razvoj programske oblasti kako bi se stimulisala privreda i umanjila relativna izolovanost.

3. Ponovo uspostaviti prekograničnu saradnju jačanjem ranijih prekograničnih privrednih i kulturnih kontakata.

19

Prioritet I: Podrška kreiranju zajedničkog društveno-ekonomskog okruženja za ljude, zajednice i privredu programske oblasti

Uzimajući u obzir obim aktivnosti i tri posebna cilja, Prioritet I biće implementiran kroz tri posebne mjere. Svaka od njih je posebno usmjerena na određenu oblast djelovanja koje su definisane u prethodnom dijelu teksta.

Mjera I.1: Inicijative prekograničnog privrednog razvoja sa naglaskom na turizmu i ruralnom razvoju.

Ovo je indikativna lista aktivnosti koje bi mogle biti podobne u okviru ove mjere: Kreiranje poslovnih mreža i mehanizama za transfer znanja uglavnom u sektoru turizma i

poljoprivrede; Razvoj novih turističkih proizvoda/usluga sa jasnim prekograničnim odlikama; Razvoj poslovnih informativnih strategija, servisa i drugih aktivnosti za podršku (kao što su baze

podataka, internet stranice) usmjerenih na preduzetnike koji su aktivni u programskoj oblasti ; Razvoj konsultantskih usluga vezanih za podršku pokretanju preduzeća, izradu biznis planova,

transfer tehnologija, patentiranje, dobijanje certifikata, pravne poslove, finansije i marketinšku strategiju (npr. novi proizvodi, brendiranje i kvalitet) ;

Razvoj adekvatnih i održivih oblika turizma i poljoprivrede koji ne narušavaju životnu sredinu; Definisanje i razvoj alternativnih privrednih aktivnosti (ekološka proizvodnja, tradicionalni zanati) ; Uspostavljanje i održavanje zajedničkih programa obuke kroz organizovanje seminara i konferencija

i razvoj zajedničkih programa i standarda obuke; Unaprijeđenje vještina i znanja radne snage na regionalnom nivou i službi za stručnu kvalifikaciju

relevantniih za ekonomski razvoj programske oblasti; Razvoj infrastrukture za modernizaciju i opremanje pijaca, prostorija i postrojenja za pokretanje

malih preduzeća; Povezivanje malih i srednjih preduzeća i uspostavljanje prekograničnih klastera; Razvoj infrastrukture manjeg obima za poboljšanje pristupačnosti programske oblasti; Unaprijeđenje javnih komunalnih službi koje su neophodne za razvoj turizma;

20

Transfer znanja i jačanje institucija i njihovih kapaciteta zasnovano uglavnom na pitanjima od društvenog i privrednog značaja;

Razvoj zajedničkih strategija, prekograničnih planova za razvoj saobraćaja, studija i ideja koje bi poslužile kao baza za velike investicije;

Potencijalni korisnici ove mjere mogli bi biti: Jedinice lokalne samouprave i njihove institucije; Udruženja opština; Razvojne agencije; Lokalne organizacije za podršku preduzetništvu; Kulturna udruženja; Nevladine organizacije; Javna i privatna lica koja pružaju podršku radnoj snazi; Mala i srednja preduzeća; Institucije za obrazovanje i stručno usavršavanje;

Ova mjera će biti realizovana kroz šemu grantova.

Mjera I.2: Inicijative za unaprijeđenje životne sredine, uglavnom za zaštitu, promovisanje i upravljanje prirodnim resursima

.Okvirna lista pogodnih aktivnosti je sljedeća: Zajednički istraživački projekti, studije, koncepti i aktivnosti na informisanju i obrazovanju vezane za

zaštitu, promovisanje i upravljanje prirodnim resursima; Edukacija i transfer znanja vezanih za zaštitu životne sredine; Očuvanje i unaprjeđenje prirodne i kulturne baštine; Unaprjeđenje zajedničkih ustanova za upravljanje vodom i odlaganjem otpada; Razvoj planova za sprječavanje zagađenja u programskoj oblasti i efikasnih sistema praćenja

kvaliteta vazduha, vode i tla; Razvoj i unaprjeđenje kapaciteta za prevenciju potencijalnih prirodnih katastrofa (uključujući požare

i poplave) ; Definisanje i implementacija strategije korištenja obnovljivih izvora energije;

Potencijalni korisnici ove mjere bili bi: Državne institucije koje imaju aktivnosti u programskoj oblasti; Jedinice lokalne samouprave i njihove institucije; Razvojne agencije; Turističke i kulturine organizacije/udruženja; Organizacije za zaštitu životne sredine (uključujući i nevladine organizacije) ; Javna lica odgovorna za upravljanje vodama; Vatrogasne/hitne službe; Mala i srednja preduzeća;

Ova mjera će biti realizovana kroz šemu grantova. Tokom implementacije, posebna pažnja biće usmjerena kako bi se obezbjedila komplementarnost i spriječila preklapanja sa drugim programima koje takođe kofinansira EU.

Mjera I.3 : Društvena kohezija i kulturna razmjena kroz aktivnosti koje povezuju institucije i ljude

Sljedeća lista je samo indikativni zbir glavnih pogodnih aktivnosti:

21

Aktivnosti koje podržavaju društvenu i kulturnu razmjenu informacija i komunikaciju između zajednica u programskoj oblasti;

Kulturnu razmjenu između mladih ljudi, umjetnika, sportskih događaja, folklornih priredbi i drugih aktivnosti;

Inicijative na polju obrazovanja i obuke, uključujući čitav niz aktivnosti, kao što je promovisanje pokretljivosti građana, stvaranje akademskih mreža, inovativnih obrazovnih projekata, unaprijeđenje kontinualnog obrazovanja za sve građane;

Promotivni događaji na polju privrednih i društvenih aktivnosti poput sajmova i izložbi; Druge aktivnosti na promovisanju uključivanja svih slojeva društva, uključujući i razmjenu

informacija, zajedničke studije i istraživanja;

Potencijalni korisnici ove mjere bili bi: Jedinice lokalne samouprave i njihove institucije; Razvojne agencije; Lokalne organizacije za podršku preduzetništvu; Kulturna udruženja; Nevladine organizacije; Javna i privatna lica koja pružaju podršku radnoj snazi; Škole; Fakulteti; Univerziteti, uključujući i institucije za obrazovanje i stručno usavršavanje;

Ova mjera će biti realizovana kroz šemu grantova. Osnovni kriterijumi za odabir projekata i dodjelu grantova biće definisani tokom javnog poziva – u Uputstvima za korisnike. Predviđeno je da će javni pozivi biti raspisani u posljednjoj četvrtini 2008.

Prioritet II: Tehnička pomoć za unaprjeđenje administrativnih kapaciteta u upravljanju i implementaciji programa prekogranične saradnje


22

Finansijski plan za program prekogranične saradnje između Crne Gore i Bosne i Hercegovine 2007 – 2009

IPA GODINACrna Gora Bosna i Hercegovina

Sredstva EU Nacionalno učešće

Ukupno sredstva

Stopa doprinosa EU


Ukupno sredstva

Stopa doprinosa EU


2007 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2008 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2009 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

TOTAL 1,800,000 317,646 2,117,646 1,500,000 246,705 1,764,705

23

III CRNA GORA I HRVATSKA


Crna Gora (Opštine) Hrvatska (NUTS III, okruzi)

Prihvatljiva područja(Art. 88)

Susjedna Prihvatljiva područja (Art. 97)

Prihvatljiva područja(Art. 88)

Susjedna Prihvatljiva područja (Art. 97)

Herceg NoviKotorTivatBudvaBarUlcinjCetinje

NikšićPodgoricaDanilovgrad

Dubrovnik-Neretvaokrug

Split-Dalmatia okrug

Programsko područje sastoji se od regiona kvalifikovanih za podršku i graničnih regiona koji su definisani članovima 88 i 97 odredbe o implementaciji IPA.

Strateški cilj: Maksimalno povećanje nivoa prekogranične saradnje i uticaja.

U okviru Programa posebna pažnja biće data projektima koji će: Poboljšati saradnju i udruživanje iskustava između lokalnih i regionalnih zainteresovanih strana u

interesu povećanja prekogranične saradnje Intenzivirati i učvrstiti prekograničan dijalog i uspostaviti institucionalni odnos između lokalne

administracije i ostalih relevantnih lokalnih i regionalnih zainteresovanih strana Opremiti lokalne i regionalne učesnike vlasti sa informacijama i vještinama u interesu razvoja,

implementiranja i vođenja prekograničnih projekata

24

Prioritet I: Stvaranje pogodnih prirodnih i socio - ekonomskih uslova u programskom području poboljšanjem saradnje u zajednički odabranim sektorima i međususjedskih

odnosa u prihvatljivim oblastima

Specifični ciljevi Prioriteta I su:1. Uspostavaljnje saradnje između institucija zaduženih za zaštitu životne sredine, kao i zaštitu

prirodnog i kulturnog nasljeđa, kroz implementaciju zajedničkih programa, obrazovanja, prenos (know how) i aktivnosti podizanja svijesti

2. Stvaranje propoznatljivog turističkog proizvoda zasnovanog na prirodnim i kulturnim dobrima Programskog područja i ponovno uspostavljanje socijalnih veza u prekograničnim područjima kroz podršku tradicionalnoj i savremenoj kulturi

3. Povećati i unaprijediti saradnju između institucija, građana i građanskih organizacija u obalastima kao što su turizam, kultura i druge koje su u skladu sa ciljem Programa, da bi se podržao razvoj zajednice i poboljšali međususjedski odnosi

Mjera I.1: Zajedničke akcije na zaštiti životne sredine, kulturnog i prirodnog nasljeđa

Minimalni i maksimalni iznos EU grant (€) 50-300 000

Maksimalni iznos EU podrške za troškove koji su prihvatljivi za podršku (%)

85%

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti formirani po osnovu javnog ili privatnog prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklađivanja sa potrebama od opšteg interesa, koji pripadaju jednoj od sljedećih grupa:

Javne kompanije zadužene za komunalnu infrastrukturu ili upravljanje otpadom (Utility companies - Komunalna preduzeća) ;

Hitne usluge; Lokalne i regionalne jedinice samouprave; Agencije i drugi državni organi zadužena za zaštitu prirode i životne sredine; Obrazovni i istraživački instituti; Nevladine organizacije; Regionalne/lokalne razvojne agencije itd.

Tipovi prihvatljivih aktivnosti za ovu mjeru su: Zajedničko planiranje i aktivnosti podizanja kapaciteta za upravljanje čvrstim otpadom i sistemima

za upravljanje otpadnim vodama; Zajedničko planiranje i podizanje kapaciteta za sisteme obezbjeđivanja vode, otpadnih voda i

sisteme čvrstog otpada sa prekograničnim uticajem; Planiranje i uspostavljnje mreža za zajedničke intervencije na zemlji i moru (zajedničke šeme za

borbu protiv požara, zajedničke intervencije u slučaju zagađenja mora, kupovina opreme od zajedničkog interesa, itd.) ;

Zajednički programi životne sredine i inicijative (zagađenja vazduha, zagađenja mora,) ; Identifikacija i čišćenje nekontrolisanih odlagališta čvrstog otpada i razvoj preventivnih mjera; Prekogranične studije i direktne akcije na primjenjivost obnovljivih izvora energije; Prekogranične studije uticaja ljudskih aktivnosti na životnu sredinu; Aktivnosti podizanja svijesti – informisanje i učešće javnosti; Obrazovanje i prenos know how u oblasti zaštite životne sredine; Elaboracija regionalnih prekograničnih planova i programa za intervencije koje se odnose na

zaštitu životne sredine ;

25

Razrađivanje zajedničkih planova i programa za upravljanje zaštićenim područjima i područjima NATURA 2000;

Rekonstrukcije kulturnog/arhitektonskog nasljeđa malog obima i itd.

Mjera I.2: Zajednički turistički i kulturni prostor

Minimalni i maksimalni iznos EU grant/a (€) 50-300 000

Maksimalni iznos EU podrške za troškove koji su prihvatljivi za podršku (%) 85%

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti formirani po osnovu javnog ili privatnog prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklađivanja s potrebama od opšteg interesa, koji pripadaju jednoj od sljedećih grupa: Turističke asocijacije/Turistički savjet; Regionalne i lokalne razvojne agencije; Lokalne i regionalne jedinice samouprave; Nevladine organizacije; Državni i privatni obrazovni i istraživački instituti; Privredne komore / zanatlije; Turističke i poljoprivredne grupe; Institucije i asocijacije u kulturi itd.

Tipovi prihvatljivih aktivnosti za ovu mjeru su: Obrazovne šeme za mala i srednja preduzeća i radnu snagu u turizmu, posebno jezičkim

obukama, obukama gostoprimstva, istraživanjima; Promovisanje atraktivnosti regiona kroz turističke događaje; Podrška razvoju novih turističkog proizvoda (razvoj tematskih ruta, zajedničke promotivne

aktivnosti i materijali, uspostavljanje prekograničnih grupa u turizmu) ; Šeme poboljšanja kvaliteta; Sertifikacija kvaliteta lokalnih proizvoda i usluga; Podrška zajedničkoj sertifikaciji lokalnih proizvoda; Zajedničke marketinške inicijative; Arheološka istraživanja u graničnim područjima; Detektovanje i dokumentovanje zajedničkog kulturnog naslijeđa, istraživanje naučnih pećina; Promocija regionalnog graničnog kulturnog naslijeđa; Promocija Programskog područja kao sastavne turističke destinacije; IUCN zoniranje i mapiranje prirodnih područja; Informacione tehnologije za regionalne centre; Razvoj UNWTO indikatora korišćenjem UNWTO Knjige indikatora itd.

Mjera I.3: Mali prekogranični razvojni projekti zajednica

Minimalni i maksimalni iznos EU grant/a (€) 10 000 -75 000

26

Maksimalni iznos EU podrške za troškove koji su prihvatljivi za podršku (%)

85%

Direktni korisnici ove mjere su neprofitni pravni subjekti po osnovu javnog ili privatnog prava za svrhu javnog interesa ili u posebnu svrhu usklađivanja s potrebama od opšteg interesa, koji pripadaju jednoj od sljedećih grupa: Obrazovne i istraživačke institucije; Nevladine organizacije; Pružaoci socijalnih usluga (Centri socijalnog staranja, Zdravstveni centri itd.) ; Lokalne i regionalne samouprave; lokalni opštinski savjeti; Lokalne i regionalne turističke organizacije; Regionalne lokalne razvojne agencije;

Tipovi prihvatljivih aktivnosti za ovu mjeru su: Zajednički prekogranični obrazovni programi između obrazovnih institucija; Programi izgradnje zajednica sa isticanjem međuetničke saradnje; Saradnja između nacionalnih manjina; Pomoć marginalizovanim grupama; Lokalne kampanje sa fokusom na podizanje svijesti u odnosu na značaj aktivnosti prekogranične

saradnje kao razvojnog instrumenta; Primjena nacionalnih instrumenata jednakosti na lokalnom i regionalnom nivou (politike jednakosti

polova, politike mladih, politike nacionalnih manjina itd.) ; Razvoj prekogranične saradnje između organizacija koje obezbjeđuju usluge socijalne i usluge za

dobrobit društva; Akcije koje podržavaju lokalnu demokratiju; Projekti saradnje malog obima i pilot akcije između lokalnih samouprava; Razvoj zajedničkih lokalnih razvojnih planova i strategija u područjima lokalnog upravljanja; Obrazovne šeme u kulturi; Stvaranje prekograničnih kulturnih radnih mreža; Razvoj programa kulturne razmjene; Zajedničko očuvanje tradicije; Stvaranje i primjena održivih zajedničkih programa culture; Uspostavljanje saradnje i zajednička primjena programa u novim kulturnim medijima; Uspostavljanje prekograničnih mreža mladih i zajedničkih centara proizvodnje; Podizanje svijesti nevladinih organizacija i podrška međusektorskoj saradnji;

Prioritet II: Tehnička pomoć


Finansijski plan za program prekogranične saradnje između Crne Gore i Hrvatske za period 2007 - 2009

Godišnja raspodjela IPA sredstava u Crnoj Gori (€) IPA CBC Nacionalno

kofinasiranje Ukupno IPA StopaKofinansiranja

27

Prioritet IFormiranje povoljne sredine i socio- ekonomskih uslova u područjima programiranja

1.350.000 238.235 1.588.235 85%

2007 450.000 79.412 529.412 85%

2008 450.000 79.412 529.412 85%

2009 450.000 79.412 529.412 85%

Prioritet IITehnička podrška

150.000 60.000 210.000 71,4%

2007 50.000 20,000 70,000 71,4%2008 50.000 20,000 70,000 71,4%2009 50.000 20,000 70,000 71,4%UKUPNO 1.500.000 298.235 1.798.235 83,4%

Godišnja raspodjela IPA sredstava u Hrvatskoj (€)

IPA CBC Nacionalno kofinansiranje Ukupno

IPA Stopa Kofinasiranja

Prioritet IFormiranje povoljne sredine i socio- ekonomskih uslova u područjima programiranja

1.080.000 190.588 1.270.588 85%

2007 360.000 63.529 423.529 85%2008 360.000 63.529 423.529 85%2009 360.000 63.529 423.529 85%Prioritet IITehnička podrška

120.000 70.000 190.000 63,2%

2007 40.000 30.000 70.000 57,0%2008 40.000 20.000 60.000 66,6%2009 40.000 20.000 60.000 66,6%

UKUPNO 1.200.000 260.588 1.460.588 82,2%

28

IV CRNA GORA I SRBIJA


Crna Gora SrbijaPrihvatljive Opštine Prihvatljiva područja

PljevljaBijelo Polje

BeraneRožaje

PlavAndrijevica

KolašinMojkovacŽabljakPlužineŠavnikNikšić

Zlatiborski okrugRaški okrug

Pridružene OpštinePodgorica

DanilovgradCetinje

Prihvatljivo područje u Srbiji čine dva okruga: Raški i Zlatiborski, koji zajedno obuhvataju 15 opština. U Crnoj Gori programirano područje se sastoji od 12 prihvatljivih (Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Rožaje, Plav, Andrijevica, Kolašin, Mojkovac, Žabljak, Plužine, Šavnik i Nikšić) i 3 pridružene (Podgorica, Danilovgrad i Cetinje) opštine.

Cjelokupni strateški cilj za ovaj program je da se prepozna potreba za stimulisanjem ekonomije, jačanjem ljudskih, prirodnih i ekonomskih resursa na ovom području u duhu intentzivne saradnje.

Strateški cilj: Približiti narode, zajednice i ekonomije prekograničnog područja da bi zajedno učestvovali u razvoju kooperativnog područja, koristeći njihove ljudske, prirodne i ekonomske resurse i prednosti.

Posebni ciljevi:1. Pobuditi motivaciju za razvoj malih i srednjh preduzeća u prekograničnoj oblasti

2. Razviti turizam kao ključni sektor prekogranične ekonomije

3. Promovisati prekograničnu saradnju u trgovini i pristupačnost tržištima

4. Ponovo uspostaviti prekogranične veze između organizacija koje pružaju podršku poslovanju i trgovini kako bi zajedno pormovisale kooperativne inicjative

5. Održati dobar kvalitet životne sredine prekograničnog područja, kao ekonomskog resursa, sadađujući u inicjativama zaštite i eksploatacije

6. Jačati prekograničnu interakciju među ljudima da bi se ojačale kulturne i sportske veze i da bi se podjednako koristila područja od zajedničkog interesa

29

Gore pomenuti specifični ciljevi se fokusiraju na uspostavljanje zdrave osnove za zajedničke aktivnosti na prihvatljivoj teritoriji. Program će takođe uzeti u obzir sledeće osnovne principe:

Jednake prilike za sve Zadovoljiti posebne potrebe potčinjenih, nesposobnih ili etničkih manjina Zaštititi prirodnu sredinu i izgraditi životnu sredinu u cilju održivog razvoja Partnerstvo i zajedničko vlasništvo nad mjerama

Prioritet I: Društveno-ekonomska kohezija kroz zajedničke aktivnosti u cilju poboljšanja fizičke, poslovne, socijalne i institucionalne infrastrukture i kapaciteta

Prioritet je s namjerom formulisan na uopšten i dvosmislen način da bi omogućio korisnicima da predlože široku listu aktivnosti kako bi se ostvario cjelokupni cilj. Kako je to prvi prekogranični program između dvije zemlje, smatra se da ciljevi visokog nivoa ne treba da nametnu veliki broj ograničenja na nižem nivou. Prioritet podržava aktivnosti kako bi se ispunili svi specifični ciljevi i pruža logički kontekst za mjere.

Mjera I.1: Poboljšanje produktivnosti i konkurentnosti ekonomskih i ruralnih resursa kao i resursa životne sredine u ovoj oblasti.

Mjere su formulisane na poseban način da bi se promovisali zajednički napori u cilju ostvarivanja efikasnijeg korištenja resursa na prihvatljivoj teritoriji.

Korisnici: Lokalne vlasti i njihove institucije, uključujući javne usluge, bolnice, medicinske i hitne usluge; Škole, biblioteke, kulturni instituti, centri zajednice, kulturna, istorijska ili sportska udruženja, itd. Nevladine i neprofitne ogranizacije; Organizacije koje podržavaju poslovanje, kao privredna komora, poslovni centri, udruženja malih i

srednjih preduzeća, sektorska udruženja, lokalna trgovinska udruženja, itd.

30

Agencije za regionalni i lokalni razvoj; Organi odgovorni za zaštitu prirode ili upravljanje prirodnim parkovima i javne uprave Državni i privatni organi koji podržavaju radnu snagu (centri za otvaranje radnih mijesta, usluge za

razmijenu posla, itd.) ; Škole, koledži i univerziteti u oblasti, uključujući ustanove za profesionalnu i tehničku obuku; Evroregion; Mala i srednja preduzeća;

Mjera I.2: Prekogranične inicjative usmjerene na razmjenu ljudi i ideja da bi se poboljšala saradnja stručne javnosti i civilnog društva.

Mjera je zamišljena kao sredstvo postizanja intenzivnije saradnje između zajednica na opštinskom nivou radi razvoja zajedničkog identiteta između stanovnika i profesionalnih grupa. Podržaće manje projekte i aktivnosti među ljudima. Ova mjera će koristiti ekonomskim aktivnostima na prihvatljivoj teritoriji, a takođe će dati mogućnost da se očuvaju njihove kulturne, istorijske, etničke, obrazovne i sportske veze.

Korisnici: Lokalne vlasti i njihove institucije, uključujući javne usluge, bolnice, medicinske i hitne usluge; Škole, biblioteke, kulturni instituti, centri zajednice, kulturna, istorijska ili sportska udruženja, itd. Nevladine i neprofitne ogranizacije; Organizacije koje podržavaju poslovanje, kao privredna komora, poslovni centri, udruženja malih i

srednjih preduzeća, sektorska udruženja, lokalna trgovinska udruženja, itd. Agencije za regionalni i lokalni razvoj; Tijela odgovrna za zaštitu prirode ili upravljanje prirodnim parkovima i javne uprave Državni i privatni organi koji podržavaju radnu snagu (centri za otvaranje radnih mijesta, usluge za

razmijenu posla, itd.) ; Škole, koledži i univerziteti u oblasti, uključujući ustanove za profesionalnu i tehničku obuku; Euroregion; Mala i srednja preduzeća;

Prioritet II: Tehnička pomoć


31

Finansijski plan za program prekogranične saradnje između Crne Gore i Srbije 2007 – 2009

PRIORITETI

Crna Gora SrbijaSredstva EU Nacionalno

učešće Ukupno sredstva

Stopa doprinosa EU


Ukupno sredstva

Stopa doprinosa EU


2007 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2008 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

2009 UKUPNO 600,000 105,882 705,882 85.00% 500,000 88,235 588,235 85.00%

UKUPNO 1,800,000 317,646 2,117,646 1,500,000 264,705 1,764,705

32

V IPA JADRANSKI PREKOGRANIČNI PROGRAM SARADNJE


Italija Nuts 3Opštine: Pescara, Teramo, Chieti, Ferrara, Forlì-Cesena, Rimini,Ravenna, Trieste, Gorizia, Udine, Pesaro-Urbino, Ancona, Macerata, Ascoli Piceno, Campobasso, Foggia, Bari, Brindisi, Lecce, Venezia, Rovigo, Padova

Slovenija Nuts 3 Obalno-kraška regijaGrčka Nuts 3 Regije: Kerkyra, Thesprotia

Hrvatska Nuts 3 Okruzi: Dubrovnik-Neretva, Istra; Lika-Senj; Primorje-Gorski kotar; Šibenik-Knin; Split-Dalmacija i Zadar

Bosna i - Hercegovina EkvivalentnoNuts 3

Opštine: Bileća, Čapljina, Čitluk, Gacko, Grude, Jablanica, Konjic, Kupres, Livno, Ljubinje, Ljubuski, Mostar, Neum, Nevesinje, Posusje, Prozor/Rama, Ravno, Siroki Brijeg, Stolac, Berkovići, Tomislavgrad, Trebinje i Istočni Mostar

Crna GoraEkvivalentnoNuts 3

Opštine: Bar, Budva, Cetinje, Danilovgrad, Herceg Novi, Kotor, Nikšić, Podgorica, Tivat i Ulcinj

AlbanijaEkvivalentnoNuts 3

Regije: Fier, Durrës, Lezhë, Shkodër, Tiranë, Vlorë

Srbija Cijela zemlja (u fazi napuštanja)

33

Prioritet I: Ekonomska, socijalna i institucionalna saradnja

Opšti cilj: Jača istraživanja i inovacije da bi se pojačala konkurentnost i ubrzao razvoj područja kroz ekonomsku, socijalnu i institucionalnu saradnju.

Mjera I.1: Istraživanja i Inovacije

Očekivani korisnici: Institucije za istraživanje, univerziteti, preduzeća, javne organizacije.

Primjeri mogućih akcija: Uspostavljanje mreža saradnje između univerziteta, istraživačkih centara i drugih kvalifikovanih

organizacija; Razvoj konkurentnih i kooperativnih mehanizama da bi se garantovala sredstva za istraživače čiji

rad najviše obećava; Podržavanje i olakšavanje naprednih aktivnosti istraživanja; Podsticanje mobilnosti istraživača i, posebno, razmjenu istraživača i tehničara između preduzeća i

univerziteta; Pojačanje sistemske saradnje između istraživačkih i privatnih/državnih kompanija; Stvaranje međunarodnih tehnoloških platformi; Jačanje kapaciteta i „know-how“ transfera; Promovisanje sirenja najboljih iskustava; Stvaranje naučnih i tehnoloških mreža u jadranskoj oblasti u cilju razmjene informacija, podataka i

iskustava vezano za istraživanje i inovacije; Stvaranje ICT objekata u cilju podrške malim i srednjim preduzećima i procesima osnivanja, kao i u

cilju podrške stvaranja regionalnih i medjuregionalnih klastera izvrsnosti; Promovisanje zajedničkih istraživačkih aktivnosti između preduzeća i univerziteta, kao i razvoja

partnerstva za inovacije i podrške u stvaranju regionalnih i trans-regionalnih klastera izvrsnosti.

Mjera I. 2: Finansijska podrška za inovativna mala i srednja preduzeća

Očekivani korisnici: Mala i srednja preduzeća i zajednicka mala i srednja preduzeća, državni organi, ustanove za razvoj

Primjeri mogućih inicijativa: Promovisanje osnivanja i razvoja preduzeća zasnovanih na znanju kroz promovisanje procesa

osnivanja, formiranja nove kompanije od postojeće prodajom akcija, stvaranja poslovnih inkubatornih mreža i pomoćnih fabrika i korišćenja početnog kapitala;

Podrška investicionim i istraživačkim inovacijama i tehnološkom i naučnom transferu; Ubrzanje procesa stvaranja i jačanja klaster sistema, sa posebnom pažnjom na saradnju između

preduzetničkog, institucionalnog, akademskog i sektora za javna i privatna istraživanja; Internacionalizacija zajedničkih malih i srednjih preduzeća; Promovisanje inovacija u tradicionalnim i neproduktivnim sektorima prema proizvodu, procesu,

tržištu i organizaciji; Podrška idejama, inovaciji i znanju; Pomoć malim i srednjim preduzećima za promovisanje proizvoda i proizvodnih procesa koji nijesu

štetni po okolinu; Investiranje u kompanije koje su u direktnoj vezi sa istraživanjem i inovacijama; Poboljšanje pristupa poslovnim finansijama; Obezbjeđivanje podrške za investiranje u trening i razvoj aktivnosti vezanih za poslovna

poboljšanja.

34

Mjera I.3: Socijalne, radničke i zdravstvene mreže

Očekivani korisnici: Dobrovoljne organizacije u socijalnom i zdravstvenom sektoru, državni organi uprave

Primjeri mogućih inicijativa su: Razmjena iskustva i transfer nadležnosti u socio-zdravstvenom i sektoru rada, takodje i povećanim

korišćenjem ICT-a (Information and Communication Technology – Informaciono-komunikaciona tehnologija);

Optimiziranje eksploatacije postojeće zdravstvene i socijalne infrastrukture da bi se poboljšao kvalitet i pristupnost socijalnim i zdravstvenim uslugama;

Povećanje zaposlenja imigranata, tako jačajući njihovu socijalnu integraciju; Poboljšanje geografske i profesionalne mobilnosti radnika i olakšavanje integracija prekograničnih

tržišta rada; Integracija socijalnih i zdravstvenih politika da bi se harmonizovala isporuka zdravstvenih usluga i

smanjile teritorijalne nejednakosti; Stvaranje internacionalnih mreža (npr. Epidemiološko nadgledanje, razmjena informacija u cilju

brzog odgovora zdravstvenim hitnostima); Akcija za bolju integraciju hendikepiranih lica; Stvaranje integrisanih mreža pružanja usluga za dobrovoljni socijalni rad i pružanja zdravstvenih

usluga (bolnički objekti, tele-medicina, tele-pomoć i zajednički centri usluga); Stvaranje integrisanih mreža da bi se poboljšala radnička mobilnost; Obezbjeđivanje zdravstvenih i socijalnih usluga kroz kućnu brigu kroz korišćenje ICT-a (Information

and Communication Technology – Informaciono-komunikaciona tehnologija) Razmjena ikustva i transfer kompetentnosti u tržištu rada i sektoru treninga; Harmonizacija akademskih kvalifikacija i certifikata.

Mjera I.4: Institucionalna saradnja

Očekivani korisnici: državni organi, organizacije i agencije za poslovnu podršku, nevladine organizacije

Primjeri mogućih inicijativa: Promovisanje razmjene iskustva u pogledu tehničke i upravljačke kompetentnosti, širokog

prihvatanja instrumenata upravljanja koji olakšavaju integraciju/saradnju izmedju državnih organa; Promovisanje stalnih mreža između državnih organa za širenje inovativnih usluga; Širenje najboljeg iskustva; Širenje procesa inovacije između Vlada (e-vlada), da bi se pojednostavile procedure i smanjilo

vrijeme potrebno za snabdijevanje građanstva uslugama; Promovisanje akcija u cilju jačanja Evropskog identiteta u multikuklturalnom i multi-etničkom

kontekstu kroz teritorijalne i socijalne projekte saradnje namijenjene prvenstveno mladim ljudima.

Prioritet II: Prirodni i kulturni resursi i prevencija rizika

Opšti cilj: Promovisanje, poboljšanje i zaštita prirodnih i kulturnih resursa kroz zajedničku kontrolu tehničkih i prirodnih opasnosti.

Mjera II.1: Zaštita i poboljšanje pomorske i priobalne okoline

35

Očekivani korisnici: Državni organi, ustanove za istraživanje

Primjeri mogućih inicijativa: Jačanje kompetentnosti lokalnih organa uprave u zajedničkom upravljanju pomorskom i priobalnom

okolinom, kao i kroz promovisanje politike zajedničkog planiranja Implementacija posebnih studija sistema priobalnog okruženja Razvoj zajedničkih instrumenata za integrisanu upravu priobalnom zonom Pomorska-priobalna kontrola takođe kroz zajednički Geografski Informacioni Sistem (GIS); Zajednički projekti za zaštitu kopnenih voda od zagađenja, od stranih i napadnih vrsta, kao i za

kontrolu kvaliteta morske vode; Jačanje ekoloških sistema i zaštita biodiverziteta u cilju poboljšanja kvaliteta okoline i promovisanja

ekonomskog i socijalnog održivog razvoja; Prevencija erozije obale; Naučna istraživanja u cilju poboljšanja održivog i odgovornog korišćenja pomorskih resursa hrane

da bi se garantovao kvalitet snabdijevanja hranom; Zaštita NATURA 2000 predjela

Mjera II.2: Upravljanje prirodnim i kulturnim resursima i prevencija prirodnih i tehnoloških rizika

Očekivani korisnici: Državni organi, Nevladine organizacije, Mala i srednja preduzeća

Primjeri mogućih inicijativa: Jačanje kompetentnosti državnih organa u definisanju dugoročnih strategija prema okruženju; Inovacija i širenje tehnologije za čuvanje i upravu prirodnim i kulturnim naslijeđem; Razmjena najboljih vještina u čuvanju i upravi životnom sredinom i kulturnim naslijeđem; Uspostavljanje saradnje između agencija, organizacija i univerziteta da bi se stvorile mreže u oblasti

zaštite životne sredine i kulture kao i upravljanje rizikom; Razmjena iskustva u upravljanju NATURA 2000 oblasti obzirom na Direktivu Odbora 92/43/EEC na

održavanju prirodnih staništa i divlje faune i flore i Direktiva Odbora 79/409/EEC na održavanju divljih ptica;

Razmjena iskustva u upravljanju prirodnim resursima i zaštićenim područjima; Upravljanje balastnim vodama Zajednički projekti za provjeru i čišćenje kvalifikovanih oblasti od zagađenja;

Mjera II.3: Štednja energije i obnovljivih energetskih resursa

Očekivani korisnici: Mala i srednja preduzeća, Državni organi

Primjeri mogućih inicijativa: Promovisanje centara izvrsnosti za razvoj izvora obnovljive energije (održivo korišćenje morske

vode, solarne energije, biomase i biogasa, klaničkog otpada) Širenje najboljih iskustava na konzervaciji energije i izvora obnovljive energije; Promovisanje kampanja jačanja svijesti u vezi održavanja energije i izvora obnovljive energije; Priprema regionalnih i lokalnih programa za održivu proizvodnju i potrošnju energije Promovisanje pilot projekata i demonstrativnih akcija o korišćenju obnovljivih resursa, naročito

stvaranjem manjih obnovljivih elektrana.

Mjera II.4: Održivi turizam

36

Očekivani korisnici: Odbor za turizam i organizacije, državni i privatni organi za razvoj ili upravljanje objektima za turizam i/ili kulturu

Primjeri mogućih inicijativa: Poboljšanje prirodnih i kulturnih centara izvrsnosti, jačanje mreža između muzeja, pozorišta itd; Stvaranje mreža za razvoj turizma i sportske infrastrukture; Jačanje svijesti o teritoriji i pejzažu kroz promovisanje kulturnog identiteta; Poboljšanje turističke ponude kroz prekograničnu saradnju ( razmjena iskustva, “know-how”, itd.) ; Promovisanje i stvaranje oblasnih zaštitnih znakova (eko-oznaka, plave-zastave); Predstavljanje novih kulturnih proizvoda za razvoj održivog kulturnog turizma; Turistička marketing-akcija koja za cilj ima produžetak turističke sezone; Promovisanje integrisanih turističkih pravaca i paketa; Sprovođenje procijene kapaciteta za razvoj turizma; Poboljšanje i integracija turističkih informacionih usluga; Razvoj i promovisanje trgovine u tradicionalnim zanatskim poslovima kroz stvaranje lokalnih

konzorcijuma i zajedničkih teritorijalnih marketinških akcija; Zajedničke strategije za diversifikaciju i diferencijaciju turističkih destinacija jadranske oblasti; Studije i zajedničke strategije u cilju unaprijeđivanja kopnenih oblasti u turističke destinacije.

Prioritet III: Pristupačnost i mreže

Opšti cilj: Jačanje i integrisanje postojećih infrastrukturnih mreža, promovisanje i razvoj transportne, informativne i komunikativne usluge. Tri specifična smjera koja odgovaraju sledećim mjerama.

Mjera III.1: Fizička infrastruktura

Očekivani korisnici: Državni i drugi ekvivalentni organi (luke i uprave aerodroma)

Primjeri mogućih inicijativa: Modernizacija i jačanje kapaciteta luka i aerodroma; Povećanje sigurnosti roba i prevoznika;

Mjera III.2: Održivi sistemi mobilnosti

Očekivani korisnici: Javna uprava, javne i privatne kompanije

Primjeri mogućih inicijativa: Podrška prekograničnoj kontroli javnih transportnih usluga; Promovisanje veza između luka i kopnenih oblasti u cilju poboljšanja interfunkcionalnih mreža; Jačanje i promovisanje transportnih usluga za robu i ljude

Mjera III.3: Mreže komunikacije

Očekivani korisnici: Državni organi, Nevladine organizacije

Primjeri mogućih inicijativa:

37

Inovativni projekti za korišćenje novog ICT-a, posebno u promovisanju poboljšanja i svijesti u oblasti culture i multimedija;

Promovisanje ICT-a za pristup javnim uslugama (e-vlada, e-učenje, e-javne nabavke, itd.) Korišćenje ICT-a kao instrumenta za smanjenje prekograničnih potreba u pogledu transportacije

(video-konferencije, web-sajtovi, itd) Korišćenje ICT-a za razvoj efikasnih sistema upravljanja informacionim sistemima u saobraćaju u

pogledu prekograničnih transportnih tokova.

Prioritet IV: Tehnička pomoć


38

Crna Gora je za ovaj program opredjelila 730,000 € na godišnjem nivou.

Prikaz raspodjele sredstava za period od 2007. do 2009. godine (u Eurima):

Prioritet Opštinsko finansiranje

Nacionalno javno finansiranje

Nacionalno privatno

finansiranjeUkupno finansirano Procenat kofinansiranja EIB doprinosi Ostala finansiranja

(a) (b) (c) (d) = (a) + (b) + (c) (e) = (a)/(d)

Prioritet I : Ekonomska, socijalna i institucionalna saradnja

27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -

Prioritet II: Prirodni i kulturni resursi i prevencija rizika 27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -

Prioritet III: Pristupačnost i mreže 27.144.221 4.790.157 31.934.377 85,00% - -

Prioritet IV: Tehnička podrška 9.048.074 1.596.719 10.644.792 85,00% - -

Ukupno (2007-2009) 90.480.735 15.967.189 106.447.924 85,00% - -

39

VI SEES (SOUTH – EAST EUROPEAN SPACE) - PROSTOR JUGO-ISTOČNE EVROPE / PROGRAM SARADNJE JUGO - ISTOČNE EVROPE

Transnacionalni program SEES (Transnational Cooperation Programme South East Europe-Transnacionalni program saradnje jugoistočne Evrope) predstavlja Inicijativu Zajednice Interreg III B, CADSES i ima za cilj jačanje balansiranog teritorijalnog razvoja i teritorijalne integracije unutar oblasti saradnje. Ovaj program nije samo dio kohezione politike EU koji uključuje samo zemlje članice, nego je takodje komponenta pretpristupne pomoći i kao takav je jedini program u kojem pravo učešća ima veliki broj zemalja koje nisu članice EU (zemlje kandidati i potencijalni kandidati). U novom periodu programiranja fondova (2007-2013) program CADSES je razdijeljen na dva dijela: Program centralne Evrope i Prostor Jugo-istočne Evrope/Program saradnje Jugo - istočne Evrope. Ovaj transnacionalni program uključuje 17 zemalja i to: Albaniju, Austriju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Rumuniju, Hrvatsku, Makedoniju, Grčku, Madjarsku, Italiju, Srbiju, Crnu Goru, Slovačku, Sloveniju, Tursku, Moldaviju i Ukrajinu. Finansijska sredstva su značajno veća od sredstava koja su bila dodijeljena programu ‘prethodniku’ INTERREG IIIB CADSES 2000-2006. Glavni izvor finansiranja ovog programa jeste Evropski regionalni razvojni fond (ERDF), i njegov budžet za period 2007-2013. iznosi 206,7 m€. Ovaj iznos je dopunjen javnim nacionalnim fondom što konačno iznosi 245.1 m€. Zajednički tehnički sekretarijat za ovaj program je smješten u Budimpešti.

Kao globalni cilj programa saradnje Jugo – istočne Evrope uzima se razvoj transnacionalne saradnje, bazirane na strateškim važnostima, koje razvijaju teritorijalnu, ekonomsku i socijalnu integraciju i potpomažu koheziju, stabilnost i konkurenciju.

40

Prioritet I: Jačanje inovacija i preduzetništva

Ovaj prioritet će doprinijeti posebno budućem razvoju Jugo – istočne Evrope, kao mjesta pogodnog za inovacije i tehničko – tehnološki napredak. Cilj je jačanje preduzetništva, inovacija, ekonomskih znanja i povećanje integracija i ekonomskih relacija u programskom području.

Mjera I.1: Razvoj mreže tehnologije i inovacija u konkretnim oblastima

Mjera I.2: Razvoj odgovarajućeg okruženja za inovativno preduzetništvo

Mjera I.3: Povećanje okvirnih uslova i otvaranje puta inovacijama

Prioritet II: Zaštita i poboljšanje životne sredine

Zaštita i poboljšanje životne sredine doprinose unapređenju životne sredine i boljem upravljanju zaštićenim i drugim oblastima. Cilj je da se pređe preko prepreka nametnutih nacionalnim barijerama i da se predvide buduće šanse i prijetnje, kao i da se razviju zajedničke transnacionalne akcije za zaštitu prirode i ljudi.

Mjera II.1: Unapređenje integrisanog upravljanja vodama i prevencija od poplava

Mjera II.2: Unapređenje prevencije od ekoloških rizika

Mjera II.3: Unapređivanje saradnje u upravljanju prirodnim dobrima i zaštićenim oblastima

Mjera II.4: Promovisanje efikasnosti energije i resursa

Prioritet III: Unapređenje dostupnosti

Prioritet III ima za cilj da posebno doprinese unapređenju pristupačnosti lokalnih i regionalnih učesnika u evropskoj mreži. Oni uključuju fizičku infrastrukturu, kao i pristup informacionom društvu. Cilj je promovisanje koordinativnih priprema u cilju razvoja pristupačnosti mrežama i podršku multi modalitetu.

Mjera III.1: Unapređenje koordinacije u promovisanju, planiranju i iskorištavanju primarnih i sekundarnih transportnih mreža

Mjera III.2: Razvoj strategija za realizaciju „digitalnog dijeljenja“

Mjera III.3: Unapređenje okvirnih uslova za multi modalne platforme

41

Prioritet IV: Razvoj transnacionalne sinergije za održivi razvoj područja. Kod ovog prioriteta akcenat je stavljen na balansiranom i policentričnom modelu programskog

područja

Cilj je razvoj i primjena integrisanih strategija koje će se ticati, sa jedne strane visoke koncentracije ekonomije, životne sredine, socijalnih i upravnih problema koji pogađaju velegradska područja i regionalni sistem sela; a sa druge strane, uzimanje šansi koje optimiziraju datu policentričnu strukturu i ujednačavanje kulturnih vrijednosti koje mogu ponuditi brži razvoj područja u razvoju. Prioritet Iv prikazuje specifičnu i jaku povezanost ekonomije, životne sredine, socijalnih i problema upravljanja.

Mjera IV.1: Realizacija krucialnih problema koji pogađaju velegradska područja i regionalne sisteme sela

Mjera IV.2: Promovisanje balansiranog modela atraktivnih i prihvatljivih područja u razvoju

Mjera IV.3: Promovisanje upotrebe kulturnih vrijednosti za razvoj

Prioritet V: Tehnička pomoć koja podržava implementaciju projekata i izgradnju kapaciteta će doprinijeti lakšoj implementaciji programa. Ona omogućava programskim

tijelima, stejkholderima, promoterima projekta i krajnjim korisnicima potpuno iskorištavanje ponuđenih šansi

Mjera V.1: Obezbjeđivanje jezgra upravljanja za implementaciju programa

Mjera V.2: Sprovođenje propratnih aktivnosti

Projekti u kojima je učestvovala Crna Gora kroz CADSES ( Centralni, jadranski, dunavski i jugo-istočni evropski program - Central, Adriatic, Danubian and South-Eastern European Space program) su Embrace II (Poboljšanje socio-ekonomskog razvoja u nerazvijenim područjima kroz informaciono i društvo znanja ) i Plancoast (Prostorno planiranje u obalnim područjima). Za projekat Embrace II crnogorski partner je Direkcija za mala i srednja preduzeća. Ukupan budžet projekta iznosi 2,100,000€, dok je budžet za Crnu Goru 97.800 € - od čega 88.020 € obezbjeđuje EAR, a 9,780€ Direkcija za mala i srednja preduzeća. Crnogorski partner u projektu Plancoast je Javno Preduzece "Morsko Dobro“, sa budžetom za Crnu Goru od 94.100 €, u kojem EAR učestvuje 84.690, a Javno preduzeće za upravljanje morskim dobrom Crne Gore iz Budve 9.410 €. Ukupan budžet projekta je 1.979.020 €.

Finansijski plan za period 2007-2013. godina :

Godina ERDF

2007 31.918.022

2008 29.689.399

2009 29.565.665

2010 28.565.151

2011 30.342.331

42

2012 29.004.134

2013 27.606.943

Ukupno 2007-2013 206.691.645

Prikaz raspodjele IPA sredstava za Crnu Goru :

2007 0,682008 0,742009 0,81

Ukupno (miliona eura) 2.23

43

VII MEDITERANSKI PROGRAM (MED)

MED program koji se finansira iz Evropskog regionalnog razvojnog fonda (ERDF) ima za cilj jačanje prekogranične saradnje kroz lokalne i regionalne inicijative, jačanje transnacionalne saradnje na aktivnostima koje vode integrisanom teritorijalnom razvoju, kao i jačanje interregionalne saradnje i razmjene iskustava. Ovaj program zapravo predstavlja nastavak programa MEDOCC i ARCHIMED koji su bili implementirani unutar INTERREG IIIB Inicijative, i fokusiran je na saradnju izmedju regiona zemalja članica EU u čitavoj zoni Mediterana.

U programu MED će učestvovati mediteranske države članice EU (Kipar: cijela zemlja; Francuska: četiri regiona – Korzika, Languedoc-Roussillon, Provincija Alpi Azurna obala, Rona-Alpi; Grčka: cijela zemlja; Italija: 18 regija - Abruzzo, Apulia, Basilicata, Calabria, Campania, Emilia-Romagna, Friuli-Venezia Giulia, Lazio, Liguria, Lombardy, Marche, Molise, Umbria, Piedmonte, Sardinia, Sicily, Tuscany, Veneto; Malta: cijela zemlja; Portugal: 2 regije Algarve, Alentejo; Slovenija: cijela zemlja; Španija: 2 autonomne regije i 2 autonomna grada Andalusia, Aragon, Catalonia, Balearic islands, Murcia, Valencia, Ceuta and Melilla; Velika Britanija – 1 regija: Gibraltar, kao i države Zapadnog Balkana (IPA države) koje su iskazale zainteresovanost za učešće u programu - Crna Gora, Hrvatska.

Prema Operativnom programu neophodno je za svaki projekat obezbijediti učešće partnera iz najmanje tri države članice EU. Takodje, predvidjeno je da partneri koji nijesu prihvatljivi u MED prostoru mogu uzeti učešće u programu kao pridruženi partneri. Ove zemlje ne mogu primiti sredstva iz ERDF fonda i moraju učestvovati sa svojim vlastitim sredstvima. U skladu s članom 21(3) evrospke regulative 1080/2006, prihvatljivi MED partneri mogu zahtijevati intervencije od učesnika lociranih izvan Evropske zajednice (eksterni eksperti na primjer). Učešće ove vrste učesnika mora biti ciljano i mora imati korist za regije MED prostora.

Operativnim programom je predvidjeno postojanje dvije vrste projekata koji će biti realizovani kroz ovaj transnacionalni program: Klasični poziv za projekte koji obuhvata sve prioritete i mjere operativnog programa Ciljani pozivi za projekte bazirani na posebnim temama, oblastima intervencija ili određenim

tipovima projekata. Pozivi za projekte su definisani od strane Nadzornog odbora na temelju specifične pripremne inicijative i prethodne studije sprovedene kroz INTERREG IIIB ili druge programe Evropske unije.

Za klasične pozive projektna aplikacija mora proći kroz “dva koraka” selekcione procedure, bazirane na predaplikacionu i aplikacionu formu. Različite forme su predložene za klasične i ciljane pozive na projekte, s jedne strane, ili strateške projekte, s druge strane. Kada su projekti odabrani od strane Selekcionog odbora, Upravni odbor i vodeći partner potpisuju ugovor. Kada su u pitanju zemlje kandidati/potencijalni kandidati, Ugovorno tijelo, koje predstavlja Operativna struktura ili Delegacija Evropske komisije, će potpisivati ugovore sa krajnjim korisnicima vezano za IPA sredstva. Istaknuto je da je neophodno obezbijediti odobrenje poziva na projekte od strane Delegacije Evropske komisije prije njegovog objavljivanja, kako bi zemlje kandidati/potencijalni kandidati mogli učestvovati u MED projektima.

Program MED će podržavati transnacionalnu saradnju partnera iz država/regiona EU i IPA država u sljedećim oblastima, koje predstavljaju prioritete Operativnog programa MED: jačanje kapaciteta za inovacije, zaštita životne sredine i održivi teritorijalni razvoj, unapređenje mobilnosti i teritorijalne pristupačnosti, policentrični i integrisani razvoj mediteranskog basena.

44

Prioritet I: Jačanje inovativnih kapaciteta

Cilj 1: Širenje inovativnih tehnologija i “know-how”

Evropa, posebno MED oblast, se suočava sa jakom medjunarodnom konkurencijom. Njihov tehnološki, ekonomski i organizacioni potencijal bi trebao biti ojačan, da bi se garantovao viši nivo konkurentnosti, razvoja i rasta u narednim godinama.MED oblast je karakteristična po regionalnim nejednakostima u pogledu razvoja i po visokom nivou fragmentacije ekonomskih operatora, tako da MED Program treba da favorizuje tehnologiju i ”know-how” prenos da bi ojačao sinergiju i stvorio kritičnu masu između ekonomskih operatera.

Moguće akcije: Izgradnja transnacionalnih mreža između organizacija koje podržavaju poslove, ekonomske aktere,

privredne komore i slično, da olakšaju transfer tehnologije kao i širenje inovativnih vještina i “know-how” (marketing, ekonomska inteligencija, korisćenje ICT-a, menadžmenta, evolucije vještina, širenje aktivnosti)

Razvijanje transnacionalnih mreža, razvijanje centara za resurse i istraživanje, centara za inovacije i preduzetništvo i osrednjih struktura koje olakšavaju procese inovacije (pravna pomoć, pristup sredstvima, upravljanje ljudskim resursima, motrenje na tehnologiju, promovisanje ekonomske inteligencije, korišćenje informacione i komunikacione tehnologije, pravljenje partnerstva, kapitalizacija i širenje informacija vezanih za inovaciju.

Razvitak transnacionalnih mreža saradnje izmedju poslovnih jedinica, istraživačkih i institucija za treniranje u cilju podrške kreativnosti, kapitalizaciji i sirenju novih patenata, novi proizvodni procesi, novi proizvodi i nove usluge; širenje i poboljšanje finansijskih inžinjering instrumenata za implementaciju ovih inovacija.

Promovisanje transnacionalne saradnje i razmjene da bi se poboljšao kapacitet za inovacije u poljima energije i okoline (razvoj tehnologije stimulisan korišćenjem obnovljive energije; rad na smanjenju industrijskog i poljoprivrednog zagađenja itd.) u skladu sa evropskim prioritetima (PCRD, PCIC).

Potencijalni korisnici: Klasteri, mala i srednja preduzeća, institucije za istraživanja, institucije koje podržavaju transfer tehnologije, centri tehnologije, centri za inovacije i preduzetništvo, organi za certifikate i kontrolu, institucije za trening, univerziteti i visoko obrazovne institucije, agencije za regionalni razvoj, lokalne, regonalne i vlasti na nivou nacije i agencije zadužene za prihvatljive sektore, ministarstva i javne ustanove zadužene za prihvatljive sektore, lokalne i regionalne institucije zadužene za teritorijalni ekonomski razvitak, privredne komore, finansijske institucije itd.

Cilj 2: Jačanje strateške saradnje između aktera za ekonomski razvoj i državnih organa

Moguće akcije: Stvaranje transnacionalnih struktura koje ciljaju ka poboljšanju regionalne politike i inovativnog

kapaciteta (upoređujući iskustvo i sirenje “know-how”; eksperimentisanjem zajedničkim organizacionim modovima; sprovođenje sektorskih strategija; širenje i primjena zajedničkih standarda itd.)

Pokretanje inovativnih akcija koje jačaju međunarodnu dimenziju mediteranskih malih i srednjih preduzeća (mogućnosti trgovine i partnerstva; razmjene koje se tiču razvoja komercijalnih maršuta; podrška za inovativne klastere; promovisanje transnacionalnih marketinških aktivnosti itd.)

Podrška transnacionalnim inicijativama koje imaju za cilj ohrabrivanje održivog razvoja i

45

modernizacije, unošenje raznolikosti i prilagodjavanje tradicionalnih ekonomskih sektora MED oblasti (poljoprivreda, turizam, ekoturizam itd.)

Potencijalni korisnici: Klaster, mala i srednja preduzeća, institucije za istraživanja, institucije koje podržavaju transfer tehnologije, centri tehnologije, institucije za trening, univerziteti i visoko obrazovne institucije, agencije za regionalni razvoj, lokalne, regonalne i vlasti na nivou nacije i agencije zadužene za obuhvaćene sektore; gradovi, državne oblasti i udruženja za teritorijalnu administraciju; regioni; ministarstva i javne ustanove zadužene za obuhvaćene sektore; lokalne i regionalne institucije zadužene za teritorijalni ekonomski razvoj, privredne komore, finansijske institucije itd.

Prioritet II: Zaštita prirodne sredine i unaprijeđenje održivog teritorijalnog razvoja

Cilj 1: Zaštita i unaprijeđenje prirodnih resursa i nasledstva

Moguće akcije: Stimulisanje transnacionalnih inicijativa da bi se poboljšala i koordinisala procjena, mjerenje,

potvrda, nadgledanje i sistem upravljanja prirodnim resursima i zagađenjima (mreženje administracija, organizovanje seminara izmedju administracija, specijalisti i naučnici, transnacionalne ankete na standardizaciji normi i mjerenje sistema); razvijanje zajedničkih standarda i promovisanje primjene evropskih i internacionalnih standarda u javnim politikama (smanjenje efekta staklene bašte, ispuštanje gasova itd.), usklađivanje podataka, informacija i strategija intervencije transnacionalnih razmjera.

Stimulisanje transnacionalnih partnerstava u cilju zaštite, poboljšanja i jačanja svjesnosti u vezi osjetljivih oblasti (rezerve, obale, mala ostrva, šume, pejzaži) i njihovih resursa (fizičkih i virtuelnih) u logici integrisanog teritorijalnog razvoja i održivog turizma, promovišući biodiverzitet preko zaštite i poboljšanja prirodnih resursa;

Stimulisanje prirodnih resursa i nasledstva kroz razradu transnacionalnih strategija razvoja osjetljivih oblasti, naročito za inicijative održivog turizma; podrška implementaciji zajedničkih strategija upravljanja za priobalni predio; razrada strategija za predviđanje i prilagođavanje klimatskim promjenama;

Stimulisanje inovativnih inicijativa za očuvanje i povećanje zaliha vode; Stimulisanje uštede vode i ponovne upotrebe (domaće, industrijalne, poljoprivredne itd.) poboljšanje

upravljanja resursima vode za borbu protiv procesa dezertifikacije; Stimulisanje transnacionalnih inicijativa sa ciljem poboljšanja informacionih sistema i jačanja svijesti

sa pažnjom na klimatske promjene i opasnosti po prirodno nasljedstvo i pejzaž (koordinirano širenje informacija o uzrocima i posledicama klimatskih promjena u zemljama partnerima; sirenje informacija o dobro implementiranim primjerima u zemljama partnerima (prerađivanje, ušteda energije, transportni sistemi koji u manjoj mjeri zagađuju okruženje itd.)

Potencijalni korisnici: lokalna uprava; udruženje opština i lokalnih uprava; regioni; nacionalni parkovi; agencije i ustanove specijalizovane za obuhvaćene sektore (planiranje, zaštita sredine, zaštita obale, upravljanje prirodnim nasledstvom, upravljanje resursima vode itd.); udruženje specijalizovano za obuhvaćene oblasti (zaštita zivotne sredine, zaštita prirodnog nasledja); agencije za planiranje grada; ustanove za istrazivanje specijalizovane u obuhvaćenoj oblasti (voda, sredina, zagađenje itd.); agencije za razvoj; preduzeća i privatne agencije zadužene za obuhvaćenu oblast (uprava vodom i distribucija vode; institucije koje predstavljaju farmere i poljoprivredni sector; organizacija za podsticanje turizma i teritorijalnog planiranja; itd.)

46

Cilj 2: Promocija obnovljive energije i efikasnije proizvodnje energije

Moguće akcije: Stimulisanje transnacionalnih mreža za kapitalizaciju, razvoj i transfer inovativnih tehnologija za

proizvodnju i korisćenje obnovljive energije (solarna energija, vjetar, biomas, geotermalni itd.) Stvaranje i širenje inovativnih materijala i proizvodnih procesa medju javnim akterima i poslovnim

jedinicama koje omogućava smanjenu potrošnju energije. Korišćenje rezultata istraživanja i promovisanje pilot projekata da bi se razvili procesi za poboljšanje

efikasnosti proizvodnje energije, kao i da se smanji potrošnja energije. Inovacije u poljima standarda (izgradnja, stambena pitanja, transport itd.) ; podrška harmonizaciji

standarda i poštovanju međunarodnih direktiva u smislu štednje energije, produktivnosti i potrošnje. Širenje informacija i jačanje svijesti civilnog društva sa akcentom na korišćenje inovativnih

tehnologija u polju energije.

Potencijalni korisnici: Lokalne vlasti; opštinske strukture saradnje; regionalne vlasti; državne službe zadužene za obuhvaćene oblasti; agencije i ustanove specijalizovane za upravljanje energijom i za obnovljivu energiju; tijela za kontrolu i certifikate; preduzeća i grupe preduzeća specijalizovani za obnovljivu energiju; preduzeća sa velikom potrošnjom energije; finansijske institucije; agencije za razvoj; itd.

Cilj 3: Zaštita od pomorskih rizika i jačanje pomorske bezbjednosti

Moguće akcije: Promovisanje transnacionalnih inicijativa za zajedničko posmatranje, analize i komunikacione

sisteme, poboljšavajući zajedničko znanje o prometu i opasnosti u cijeloj mediteranskoj oblasti; Elaboracija transnacionalnih strategija i planovi intervencije koji poboljšavaju koordinaciju i razmjenu

podataka izmedju kompetentnih organa iz oblasti pomorstva; implementacija sistema u cilju jačanja saradnje između nacionalnih civilnih bezbjedonosnih službi.

Promovisanje metoda posmatranja upotrebom novih tehnologija i posebno sa Galileo sistemom; koordinacija kontrole i evaluacije koji se tiču zagađenja u osjetljivim ili zaštićenim pomorskim oblastima.

Podrška zajedničkim transnacionalnim akcijama za prevenciju, uzbunu, intervenciju, kontrolu, mjerenje rizika u pomorskom saobraćaju i industrijskoj aktivnosti;

Podrška transnacionalnim inicijativama za združivanje i dijeljenje resursa i alata (tehnička sredstva, razmjena kompetentnosti, korišćenje inovativnih tehnologija itd.);

Potencijalni korisnici: Nacionalni pomorski organi uprave; regionalne pomorske institucije; regionalni centri bezbjednosti i spašavanja; lučke vlasti; ustanove i agencije za prevenciju i borbu protiv pomorskih zagađenja; ustanove zadužene za zaštitu obale; ustanove za istraživanja; državni i privatni organi zaduženi za tehničku kontrolu brodova; institucije za zaštitu okruženja i mora; centri za treniranje; itd.

Cilj 4: Prevencija i borba protiv prirodnih opasnosti

Moguće akcije: Struktuiranje zajedničkih alata za posmatranje, kontrolu, komunikaciju, širenje informacija i

intervencija na transnacionalnom nivou; razvijanje aplikacija za sistem Galileo; uočavanje opasnosti;

47

praćenje posledica klimatskih promjena; procjena osjetljivosti pejzaža, šuma i prirodnih resursa; procjena seizmičkih rizika; kontrola poplava i požara; predviđanje opasnosti vezanih za morske ili osjetljive oblasti (tcunami, podizanje nivoa mora, zemljotresi itd.);

Implementacija zajedničkih sredstava da bi se bolje posmatrale, analizirale i procjenjivale opasnosti koje proističu iz razvoja ljudskih aktivnosti. Razvoj i razmjena inovativnih znanja za ublaženje tih opasnosti i adaptaciju kroz poboljšanje načina na koji se koriste zemlja, šume, smanjenje impakta urbanizacije obalnih područja i ograničenje napuštanja priobalnog pojasa, promovisanje sistema planiranja za prevenciju erozije i odronjavanja zemljišta;

Podrška ujedinjavanju sredstava intervencije; podrška boljoj transnacionalnoj koordinaciji operativnih struktura; elaboracija i implementacija plana pomoći na regionalnom, nacionalnom i transnacionalnom nivou;

Razvijanje planova djelovanja u slučaju opasnosti i prirodnih katastrofa; razvoj novih strategija i novih tehnika planiranja da bi se preduhitrile posljedice klimatskih promjena;

Uspostavljanje zajedničkih standarda i harmonizacija normi.

Potencijalni korisnici: Ustanove i agencije zadužene za prevenciju i borbu protiv prirodnih nepogoda; lokalne, regionalne i nacionalne vlasti; ustanove zadužene za zaštitu obale; nacionalni/regionalni parkovi; institucije zadužene za zaštitu mora i okoline; ustanove za istraživanja; civilne bezbjedonosne agencije; agencije za planiranje grada; itd.

Prioritet III : Poboljšanje mobilnosti i pristupa teritoriji

Mediteranska oblast je suočena sa problemima pristupačnosti i konekcije, bilo da se radi između regiona (izolovane oblasti, ostrva, seoske oblasti), izmedju ekonomskih centara, njihovih luka ili sa susjednim internacionalnim oblastima. Istovremeno, razvoj ekonomske aktivnosti, turizma, rasta u prometu/kretanju robe i populacije povećavaju pritisak na priobalne i urbane oblasti i na glavne transportne prolaze. Ovakva situacija zahtijeva intervenciju nad sredstvima transportne organizacije da bi se poboljšalo njihovo funkcionisanje i smanjio njihov uticaj na okolinu.

Cilj 1: Poboljšanje pomorske pristupačnosti i tranzitnih kapaciteta kroz multimodalitet i intermodalitet

Moguće akcije: Jačanje koordinisanih transnacionalnih akcija između institucija u čijoj su nadležnosti razvoj

evropskog i mediteranskog transportnog koridora, podrška politikama u pravcu glavnih intra-mediteranskih koridora.

Promocija koordinisanih strategija izmedju luka da bi se jačao njihov kapacitet za suočavanje sa internacionalnom konkurencijom ( prekrcavanje, puštanje robe u evropsi proctor, multimodalna logistička platforma itd.)

Poboljšanje usluga u cilju razvoja pomorskog saobraćaja i prevoza utovara na kraće prekomorske distance, ( logistički sistemi, lociranje robe…), poboljšanje pristupačnosti ostrvima (informacije, adaptacija usluga, bolja organizacija protoka putnika itd.)

Promovisanje inter-operativnosti željeznica na transnacionalnom nivou; ohrabrivanje implementacije multimodalnih regionalnih platformi; promovisanje intermodaliteta i kontinuieta za postojeće mreže ( mora, puteva, pruga itd.)

48

Izgradnja transnacionalnih partnerstava u cilju promovisanja multimodalnih transportnih sistema u urbanim oblastima (voz, auta, saobracaj, kruženje…); promovisanje korišćenja transportnih modova sa malim uticajem na okolinu (javni saobraćaj, upotreba biogoriva, kruženje itd.)

Potencijalni korisnici: Lokalne, regionalne i nacionalne vlasti; ministarstva i javne institucije zadužene za transport, pomorske aktivnosti, infrastrukture i prostorno planiranje…; nacionalni i regionalni bezbjedonosni centar i organi uprave; relevantne ustanove i agencije; regionalne agencije za razvoj; organizacije za promociju turizma i teritorijalnog planiranja; autoputevi i kompanije za upravu željeznicama; lučke vlasti; pomorske kompanije; logističke kompanije i centri; organi za kontrolu i cerfitikate; itd.

Cilj 2: Podrška korišćenju informacionih tehnologija u cilju bolje pristupačnosti i teritorijalne saradnje

Moguće akcije: Širenje inovativnih alata omogućavajući razvoj on-line usluga i olakšavajući pristup digitalnim

uslugama u izolovanim teritorijama i ostrvima ( finansijske usluge, informacione i transportne usluge, javno zdravstvo, obrazovanje itd.)

Podrška transnacionalnim akcijama dopuštajući uspiješnije korišćenje ICT-a od strane civilnog drustva, administratora i ekonomskih aktera

Stimulisanje upotrebe ICT-a u cilju poboljšanja transnacionalnih posmatranja, analiza i komunikacionih sredstava u vezi osjetljivih problema kao što su pomorska saradnja, transport roba i putnika, upravljanje resursima vode, prevencija rizika, socijalne usluge itd.

Razvoj šema elektronskih komunikacionih mreža na transnacionalnom nivou; Razvoj inter-operativnosti i sigurnosti elektronskih platformi; povećanje pouzdanosti i sigurnosti

elektronskih transakcija

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; teritorijalne administracije; ministarstva i javna administracija zadužena za telekomunikacije, infomacije i komunikacione tehnologije; udruženja korisnika; telekomunikacione kompanije; kompanije specijalizovane za informacionu tehnologiju i komunikacione usluge

Prioritet IV: Promovisanje policentričnog i integrisanog razvoja MED prostora

U MED oblastima, gradove i prijestonice karakteriše visok nivo konkurencije, BDP po glavi stanovnika, usluga i naučničkih sposobnosti. Ove oblasti prikazuju koncentraciju bogatsva i aktivnosti priobalnog pojasa. Da bi se bolje upravljalo efektima urbanog razvoja, da bi se povećala potencijalna i teritorijalna konkurentnost istovremeno izbjegavajući uvećanje teritorijalnih nejednakosti, esencijalno je jačanje mreže saradnje. Neophodno je, na jednu stranu, podržati sinergiju između oblasti u razvoju (prijestonice, urbane i seoske oblasti itd.), i, na drugu stranu, poboljšati teritorijalne sisteme riješavanja glavnih problema saradnje. Štaviše, u fragmentovanoj okolini, kultura, istorija i nasledstvo predstavljaju jake integracione i kohezione faktore za mediteranski region. Glavni problem je promovisati inovativne inicijative koje jačaju mediteranski identitet i kulturnu specifičnost suočavajući se sa ekonomskom globalizacijom i međunarodnom konkurencijom.

49

Cilj 1: Koordinacija razvojnih politika i poboljšanje teritorijalne uprave

Moguće akcije: Jačanje gradskih mreža i podrška strategijama integrisanog teritorijalnog razvoja između

mediteranskih urbanih oblasti (ekonomski razvitak, razvoj luka, transport, energija, okruženje itd.) Promocija transnacionalne saradnje između različitih teritorijalnih sistema (gradova, prijestonica,

ostrva, ruralnih oblasti, izolovanih teritorija itd.) u cilju poboljšanja sistema usluga sa posebnom pažnjom na uspostavljanje zajedničkih strategija (transport, teritorijalno planiranje, održivi turizam, upravljanje prirodnim i kultrunim nasleđem itd.);

Širenje dobrih iskustava na transnacionanom nivou vezano za korišćenje inovativnih instrumenata planiranja, inovativnih modela razvitka, inovativnih sistema za usluge u manjim gradovima i oblastima sa manjom populacijom.

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; gradovi i gradske mreže; grupe lokalnih vlasti; državna administracija; nacionalne administracije zadužene za probleme teritorijalnog razvoja (transport, ekonomski razvoj, planiranje itd.); organizacije za promovisanje turizma i teritorijalnog planiranja; javne i privatne agencije i ustanove koje djeluju u obuhvaćenom sektoru (transport, okolina, rizici, pomorske usluge, prostorno planiranje, turizam, kultura i nasledstvo, ekonomski razvoj itd.); kultura i kompanije sa kulturnim nasleđem; itd.

Cilj 2: Jačanje identiteta i unapređenje kulturnih resursa za bolju integraciju MED prostora

Moguće akcije: Razvoj transnacionalnih mreža i podrška zajedničkom transnacionalnom rukovođstvu kultrunih

polova (urbane oblasti, istorijski centri, kultruni distrikti, UNESCO svjestko naslijeđe, itd.) Promovisanje transnacionalnih inicijativa, unaprijeđujući ulogu istorijskog naslijeđa i kulturnih

resursa (materijalnih i nematerijalnih) u perspektivi integrisanog teritorijalnog razvoja; Podrška razmjeni alata i razvijanje zajedničkih strategija implementacije inovativnih kulturnih usluga;

promovisanje kulturnih inicijativa u cilju povećanja teritorijalne ekonomske primamljivosti (npr. poslovni turizam, kongresi, komercijalni sajmovi, konferencije, festivali, tematski događaji, obrazovni turizam, zdravstveni turizam itd.);

Širenje iskustva za bolju ekonomsku valorizaciju lokalnog i regionalnog nasledstva i kulturnih resursa;

Potencijalni korisnici: Lokalne i regionalne vlasti; regionalna i centralna administracija zadužena za obuhvaćene sektore (kultura, istorijsko nasleđe, prostorno planiranje i teritorijalni razvoj itd.); organizacije za promociju turizma i teritorijalnog planiranja; javne i privatne institucije zadužene za turizam i kulturu; agencije i ustanove za zaštitu i poboljšanje kulturnih resursa; međunarodne institucije za kulturu i čuvanje istorijskog naslijeđa; privatne kompanije u relevantnim sektorima itd.

Prioritet V: Tehnička pomoć


50

Budžet

Procjena globalnog budžeta je: 256,617,688 eura, dok je doprinos zajednice/opštine: 193,191,331 eura. Učešće ERDF-a za svaku državu članicu varira od 75% (Francuska, Velika-Britanija, Grčka, Italija, Portugal, Španija) do 85% (Kipar, Malta, Slovenija). Crna Gora će za naredne tri godine odvajati iz sredstava IPA-e 200.000 € na godišnjem nivou.

Dio budžeta za svaki prioritet:

Prioritet I: Jačanje inovativnih kapaciteta 30% 76,985,306.4 €Prioritet II : Zaštita okoline i promovisanje održivog teritorijalnog razvoja 34% 87,250,013.92

Prioritet III : Poboljšanje mobilnosti i teritorijalne pristupačnosti 20% 51,323,537.6Prioritet IV: Promovisanje policentričnog i integrisanog razvoja Med prostora 10% 25,661,768.8

Prioritet V: Tehnička podrška 6% 15,397,061.28

100 % 256,617,688

51

montenegro & croatia · web viewprioritet je s namjerom formulisan na uopšten i dvosmislen...

Documents