mot phuong phap giai bdt ham
DESCRIPTION
affffffTRANSCRIPT
-
Gii mt s dng ton lin quan n bt ng thc hm
bng phng php chuyn qua gii hn
Trnh o Chin
Trng Cao ng S phm Gia Lai
Phng php chuyn qua gii hn dy s i khi kh hu hiu trong vic gii mt
s dng ton lin quan n bt ng thc hm. Bi vit cp n phng php ny
thng qua mt s bi ton minh ha.
1. Mt s dng ton gii bt phng trnh hm.
Bi ton 1.1. Tm tt c cc hm f : R R+ tha mn cc iu kin sau
f (x) 1 + x, x, y R; (1)
f (x+ y) f (x) f (y) , x, y R. (2)
Gii.
Trc ht, lu rng f (x) > 0, x R. Trong (1), cho x = 0 ta c f (0) 1.Trong (2), cho x = y = 0 ta c f (0) f 2 (0), suy ra f (0) 1. Do f (0) = 1.
iu kin (2) suy ra rng f (x1 + x2 + ...+ xn) f (x1) f (x2) ...f (xn), vi mixi R, 1 i n. Do f (x) = f
(xn+ ...+ x
n
) fn
(xn
), vi mi x R v n N.
Kt hp vi iu kin (2), ta c f (x) fn(xn
)(1 + x
n
)n. T bt ng thc ny, cho
n , ta c f (x) ex. Hn na, ta c 1 = f (0) = f (x+ (x)) f (x) f (x) exex = 1.
Do f (x) = ex. Th li ta thy hm ny tha mn iu kin bi ton.
Bi ton 1.2. Chng minh rng khng tn ti hm f : R+ R+ sao cho
f (x+ y) f (x) + y.f (f (x)) , x, y R+. (3)
Gii.
Gi s rng tn ti hm f tha mn iu kin ca bi ton.
Trong (3), cho x = 1 v thay y bi x ta c f (1 + x) f (1) + x.f (f (1)). iuny suy ra rng lim
x+f (x) = +, v do lim
x+f (f (x)) = +.
Mt khc, trong (3), cho y = 1, ta c
f (x+ 1) f (x) + f (f (x)) , x R+. (4)
iu ny suy ra rng limx+
(f (x+ 1) f (x)) = +. Do , tn ti x0 R+ saocho
f (x0 + k) f (x0 + k 1) > 2, k 1. (5)
1
-
By gi, chn mt gi tr xc nh n N sao cho n x0 +1. Trong (5), cho k lnlt nhn cc gi tr 1, 2, ..., n v sau cng cc bt ng thc thu c, ta c
f (x0 + n) f (x0) > 2n, n x0 + 1. (6)
Hn na, v f (x0) > 0 nn vi cch chn n x0 + 1, ta c n > x0 + 1 f (x0). Do, bi (6), ta c
f (x0 + n) > 2n+ f (x0) > x0 + n+ 1. (7)
Th th, ta c
f (f (x0 + n)) f (x0 + n+ 1) + (f (x0 + n) (x0 + n+ 1)) .f (f (x0 + n+ 1)) . (8)
V f (f (x0 + n+ 1)) > 0 nn, bi (7), ta c
f (x0 + n+ 1) + (f (x0 + n) (x0 + n+ 1)) .f (f (x0 + n+ 1)) > f (x0 + n+ 1) . (9)
Hn na, bi (4), ta c
f (x0 + n+ 1) f (x0 + n) + f (f (x0 + n)) . (10)
Ngoi ra, v f (x0 + n) > 0 nn ta c
f (x0 + n) + f (f (x0 + n)) > f (f (x0 + n)) . (11)
Cui cng, t cc bt ng thc (8), (9), (10), (11), suy ra f (f (x0 + n)) >
f (f (x0 + n)), mu thun. Ta c iu phi chng minh.
Bi ton 1.3. Tm tt c cc hm s lin tc f : [0; 1] R tha mn iu kin
f (x) 2xf(x2), x [0, 1] . (12)
Gii.
Trong (12), thay ln lt x = 0 v x = 1 ta c
f (0) 0, f (1) 0. (13)
Vi x [0;
1
2
), p dng (12) n ln, ta c
f (x) 2xf(x2) 22x3f
(x4) ... (2x)nx2nn1f
(x2
n), n N. (14)
V x [0;
1
2
)v f lin tc nn
limn+
((2x)nx2
nn1f(x2
n))= 0. (15)
2
-
T (14) v (15), ta c
f (x) 0, x [0;
1
2
). (16)
Mt khc, vi x (0; 1), bi (12), ta c f (x) 2
xf (x). Suy ra
f (x) f (x)
2x ...
f
x 12n
2nx1
1
2n
. (17)
M limn+
f
x 12n
2nx1
1
2n
= 0, nn bi (17), ta c
f (x) 0, x (0; 1) . (18)
T (16) v (18), ta c
f (x) = 0, x [0;
1
2
). (19)
Vi mi x [1
2; 1
), tn ti n N sao cho x2n < 1
2. Th th, bi (14) v (19), ta
c f (x) 2nx2n1f(x2
n)= 0. Do
f (x) 0,x [1
2; 1
). (20)
Bi (18) v (20), ta c
f (x) = 0, x [1
2; 1
). (21)
Bi (19) v (21), suy ra f (x) = 0, x [0; 1).Hn na, v hm f lin tc trn [0; 1] nn f (x) = 0, x [0; 1].Th li, ta thy f (x) = 0, x [0; 1] tha mn iu kin bi ton.Bi ton 1.4. Xt bt phng trnh hm
f (x+ y) f (x) g (y) + f (y) g (x) , x, y R, (22)
trong g (x) l mt hm gii ni, kh vi ti 0, g (0) = 1 v g (0) = k. Chng minh
rng f (x) 0 l hm s duy nht tha mn bt phng trnh cho, vi iu kin
limx0
f (x)
x= 0. (23)
Gii. Gi s rng f (x) l nghim ca (22), vi iu kin (23).
3
-
Th th, vi h > 0 nh, ta c f (x+ h) f (x) g (h)+f (h) g (x) hay f (x+ h)f (x) (g (h) 1) f (x) + f (h) g (x). Do
f (x+ h) f (x)h
g (h) g (0)h
f (x) +f (h)
hg (x) .
Mt khc, ta c f (x) = f (x+ h h) f (x+ h) g (h) + f (h) g (x+ h) hayg (h) (f (x) f (x+ h)) g (h) f (x) f (x) + f (h) g (x+ h) .
V hm g (x) kh vi ti 0 nn n lin tc ti im . Do , vi h > 0 nh, ta
c g (h) > 0. Vy, vi h > 0 nh, ta c
f (x+ h) f (x)h
(g (h) 1) f (x) + f (h) g (x+ h)g (h)
=g (h) g (0)h.g (h)
f (x) +f (h)h.g (h)
g (x+ h) .
Vy vi h > 0 nh, t cc kt qu trn, ta c
g (h) g (0)h
f (x) +f (h)
hg (x) f (x+ h) f (x)
h
g (h) g (0)h.g (h)
f (x) +f (h)h.g (h)
g (x+ h) .
Tng t, bt ng thc trn cng ng i vi chiu ngc li, vi h < 0 nh. Do
, bi iu kin (23), ta c
f (x) = limh0
f (x+ h) f (x)h
tn ti v bng g (0) f (x) = kf (x), vi x R, v g (x) l mt hm gii ni.T , vi x R, ta c(
f (x)
ekx
)=f
(x) kf (x)
ekx=kf (x) kf (x)
ekx= 0.
Do f (x) = Cekx (C l hng s). Hn na, t iu kin (2) suy ra rng C = 0.
Vy f (x) 0 l hm s duy nht tha mn bt phng trnh cho, vi iu kin(23).
2. Mt s dng ton lin quan n bt ng thc hm.
Bi ton 2.1. Gi s f : R+ R+ l hm tha mn iu kin
f (2x) > x+ f (f (x)) , x R+. (24)
Chng minh rng f (x) > x, x R+.
4
-
Gii. Bi (24), ta c
f (x) >x
2+ f
(f(x2
))>x
2, x R+. (25)
Gi s rng
f (x) > anx, x R+, (26)
trong an l hng s. Th th, bi (24), (25), (26), ta c
f (x) >x
2+ f
(f(x2
))>x
2+ anf
(x2
)>
1 + an2
2x.
Xt dy (an)n=1 xc nh bi
a1 =1
2, an+1 =
1 + an2
2, n > 1.
Th th an+1 an =(1 an)2
2> 0, ngha l (an)
n=1 l mt dy tng. Hn na,
d thy rng an < 1, vi mi n > 1. Suy ra dy l hi t v nu k hiu a l gii
hn ca n th a =1 + a2
2, ngha l a = 1. Do , cho n th t bt ng thc
f (x) >1 + an
2
2x, ta c f (x) > x, x R+. Ta c iu phi chng minh.
Bi ton 2.2. Gi s f : R R l hm tha mn cc iu kin
f 2 (x) 2x2f(x2
),x R; f (x) 1, x (1, 1) .
Chng minh rng f (x) x2
2, x R.
Gii.
D thy rng f (0) = 0. Do , ta ch cn chng minh bt ng thc vi x 6= 0.
t g (x) =2f (x)
x2, vi x 6= 0. Th th g2 (x) g
(x2
)v do g2
n(x) g
( x2n
), vi
x 6= 0 v n N. Ch rng, g (x) g2 (2x) 0. Do , ta c
g (x) 2ng( x2n
)= 2
n
2f( x2n
)( x2n
)2 2n
22n+1
x2,
vx
2n (1, 1). By gi cho n v s dng kt qu lim
n
n
2n= 0, ta thu c
g (x) 1. Do f (x) x2
2, x R.
Bi ton 2.3. Gi s F l tp tt c cc hm s f : R+ R+ tha mn bt ngthc
f (3x) f (f (2x)) + x, x R+. (27)
5
-
Tm s thc a ln nht sao cho vi mi hm f F , ta lun c
f (x) ax. (28)
Gii.
D thy rng f (x) =x
2tha mn (27), nn f (x) =
x
2 F . Thay f (x) = x
2vo
(28), ta suy ra a 12.
V f (x) > 0, x > 0, nn t (27) ta c
f (x) = f
(3x
3
) f
(f
(2x
3
))+x
3>x
3, x > 0. (29)
Ta xc nh mt dy (an) nh sau
a1 =1
3; an+1 =
2an2 + 1
3, n 1. (30)
D dng kim tra rng
0 < an 0, n 1.
Do , (an) l dy s dng, tng nghim ngt v b chn bi1
2.
Vy dy (an) hi t. Gi s limn
an = . Th th, bi (30) v (31), ta c =22 + 1
3
hay =1
2.
By gi ta cn chng minh rng, vi mi n 1, ta lun c
f (x) anx, x > 0. (32)
Tht vy, bi (29) nn (32) ng vi n = 1. Gi s (32) ng vi n = k 1, nghal
f (x) akx, x > 0. (33)
Khi , bi (27) v (33), ta c
f (x) f(f
(2x
3
))+x
3 ak.f
(2x
3
)+x
3
ak2.2x
3+x
3=
2ak2 + 1
3.x ak+1x, x > 0.
Vy (32) ng vi n = k + 1. Do , (32) ng vi mi n 1.
6
-
T cc iu trn suy ra rng, vi mi hm f F , ta lun c f (x) 12x.
Tm li, gi tr ca a cn tm l a =1
2.
Bi ton 2.4. Tm tt c cc hm s f : [1,) [1,) tha mn cc iu kinsau
f (x) 2 (1 + x) , x 1; (34)
xf (x+ 1) = f 2 (x) 1, x 1. (35)
Gii. Bi cc gi thit (34) v (35), ta c
f (x) =xf (x+ 1) + 1
2x (x+ 2) + 1
x, x 1.
Bng phng php quy np, ta chng minh c rng
f (x) > x1
1
2n , x 1, n 1. (38)
V1
2n 0 khi n, nn bi (38) ta c
f (x) x, x 1. (39)
By gi, bi (35) v (39), ta c
f (x) =xf (x+ 1) + 1
x (x+ 1) + 1 > x+
1
2, x 1.
Bng phng php quy np, ta chng minh c rng
f (x) > x+
(1 1
2n
), x 1, n 1. (40)
V1
2n 0 khi n, nn t (40) ta c
f (x) x+ 1, x 1. (41)
7
-
Bi (37) v (41), ta suy ra f (x) = x+ 1, x 1.Th li, ta thy hm s f (x) = x+ 1, x 1, tha mn iu kin bi ton.
Bi tp.
Bi 1. Gi f : R R l hm s tha mn iu kin
|f (x+ y) f (x) f (y)| 1, x, y R.
Chng minh rng tn ti hm s g : R R tha mn cc iu kin sau
i) |f (x) g (x)| 1, x R;
ii) g (x+ y) = g (x) + g (y) , x, y R.
Hng dn gii. Hm g (x) = limn+
f (2nx)
2nl hm cn tm.
Bi 2. Chng minh rng khng tn ti hm s f : R R tha mn iu kin
f (x) + f (y)
2 f
(x+ y
2
)+ |x y| , x, y R.
Hng dn gii. Gi s tn ti hm s f tha mn iu kin bi ton. Ta chng
minh c bt ng thc
f (x) + f (y)
2 f
(x+ y
2
)+ 2n |x y| , x, y R, n 0.
V 2n +, khi n +, nn dn n iu mu thun.Bi 3. Cho hm s f : R R+ tha mn iu kin
3f (x)
3f (x) 9
4f
(4x
3
) 1, x R.
Tm s thc k ln nht sao cho f (x) k, vi mi x R.Hng dn gii. Xt dy s (un) xc nh nh sau
u1 =4
9, un+1 =
4
9+
8
9
3un, n 1.
Dy s ny tng v b chn trn nn tn ti gii hn, gii hn l4
3. Suy ra k =
4
3.
Gia Lai, 8/ 3/ 2013
T..C
8
-
TI LIU THAM KHO[1]. Nguyn vn Mu, Bt ng thc, nh l v p dng, Nh xut bn Gio dc,
2006.
[2]. IH-Ching, On some functional inequalities, 129 - 135, Aequationes Mathemat-
icae, Vol. 9, 1973.
[3]. Titu Andresscu, Iurie Boreico, Functional equations - 17 Chapters and 199
Problems with solution, Electronic Edition, 2007.
[4]. Mt s Tp ch Ton hc v Tui tr.
9