một số bệnh thường gặp

21
65 Mét sè bÖnh thêng gÆp theo ®«ng y Ch¬ng I C¸c bÖnh thuéc hÖ h« hÊp HÖ h« hÊp theo y häc hiÖn ®¹i §¹i c¬ng vÒ nguyªn nh©n, c¬ chÕ sinh bÖnh vµ ph¬ng ph¸p ch÷a C¸c bÖnh h« hÊp xÈy ra ë t¹ng PhÕ, PhÕ chñ vÒ h« hÊp, chñ KhÝ, cã t¸c dông tuyªn ph¸t vµ tóc gi¸ng, khai khiÕu ra mòi, chñ vÒ tiÕng nãi vµ bªn ngoµi hîp víi b× mao. VÒ quan hÖ víi c¸c T¹ng: T¹ng Tú sinh ra PhÕ, PhÕ chñ KhÝ nhng ThËn l¹i n¹p KhÝ: BÖnh vÒ h« hÊp xÈy ra, B¾t ®Çu tõ PhÕ, sau ra bªn ngoµi. PhÕ chñ h« hÊp ®©u sai, Tuyªn ph¸t, tóc gi¸ng c¶ hai nhÞp nhµng. Khai khiÕu ra mòi dÔ dµng, Chñ vÒ tiÕng nãi, nhÑ nhµng diÔn ra. * * Bªn ngoµi hîp víi l«ng da (b× mao), T¹ng, Phñ quan hÖ mÆn mµ víi nhau. Tú sinh ra PhÕ bÊy l©u, PhÕ chñ vÒ KhÝ tríc, sau râ rµng. ThËn l¹i n¹p KhÝ giái giang, PhÕ, ThËn ho¹t ®éng nhÞp nhµng víi nhau* * *

Upload: thi-dan-viet-nam

Post on 27-May-2015

1.039 views

Category:

Art & Photos


0 download

DESCRIPTION

Ngô Công Tình

TRANSCRIPT

Page 1: Một số bệnh thường gặp

65

Mét sè bÖnh th­êng gÆp theo ®«ng y

Ch­¬ng I

C¸c bÖnh thuéc hÖ h« hÊp

HÖ h« hÊp theo y häc hiÖn ®¹i

HÖ h« hÊp

§¹i c­¬ng vÒ nguyªn nh©n, c¬ chÕ sinh bÖnh vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a

C¸c bÖnh h« hÊp xÈy ra ë t¹ng PhÕ, PhÕ chñ vÒ h« hÊp, chñ KhÝ, cã t¸c dông tuyªn ph¸t vµ tóc gi¸ng, khai khiÕu ra mòi, chñ vÒ tiÕng nãi vµ bªn ngoµi hîp víi b× mao. VÒ quan hÖ víi c¸c T¹ng: T¹ng Tú sinh ra PhÕ, PhÕ chñ KhÝ nh­ng ThËn l¹i n¹p KhÝ:

BÖnh vÒ h« hÊp xÈy ra, B¾t ®Çu tõ PhÕ, sau ra bªn ngoµi. PhÕ chñ h« hÊp ®©u sai, Tuyªn ph¸t, tóc gi¸ng c¶ hai nhÞp nhµng. Khai khiÕu ra mòi dÔ dµng, Chñ vÒ tiÕng nãi, nhÑ nhµng diÔn ra. * * Bªn ngoµi hîp víi l«ng da (b× mao), T¹ng, Phñ quan hÖ mÆn mµ víi nhau. Tú sinh ra PhÕ bÊy l©u, PhÕ chñ vÒ KhÝ tr­íc, sau râ rµng. ThËn l¹i n¹p KhÝ giái giang, PhÕ, ThËn ho¹t ®éng nhÞp nhµng víi nhau… * * *

Page 2: Một số bệnh thường gặp

66

viªm phÕ qu¶n Viªm PhÕ qu¶n lµ mét bÖnh th­êng gÆp, thuéc ph¹m vi cña chøng kh¸i thÊu, §µm Èm cña §«ng y, ®­îc chia lµm 2 thÓ: CÊp tÝnh vµ m¹n tÝnh. Nguyªn nh©n do ngo¹i c¶m Phong nhiÖt, Phong hµn, KhÝ t¸o g©y ra: - Do Phong hµn, Phong nhiÖt x©m ph¹m vµo c¬ thÓ lµm PhÕ khÝ mÊt kh¶ n¨ng tuyªn gi¸ng g©y ho, ®êm nhiÒu:

BÖnh viªm PhÕ qu¶n, nguyªn nh©n: Phong hµn, Phong nhiÖt, tµ x©m ph¹m vµo. Lµm cho PhÕ khÝ h­ hao, PhÕ mÊt tuyªn gi¸ng, ho trµo ®êm ra.

- KhÝ t¸o vÒ mïa thu lµm T©n dÞch cña PhÕ bÞ gi¶m sót g©y ho khan, ngøa häng:

Mïa thu KhÝ t¸o xÈy ra, T©n dÞch cña PhÕ nh÷ng lµ gi¶m suy. G©y ra ngøa häng nhiÒu khi, PhÕ khÝ h­ nh­îc, tøc th× ho khan… * * *

viªm phæi Viªm phæi, thuéc ph¹m vi chøng Phong «n cña §«ng y, ®­îc chia ra c¸c lo¹i: Viªm thuú Phæi, viªm PhÕ qu¶n - Phæi; viªm Phæi do biÕn chøng sau c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm. Viªm PhÕ qu¶n - Phæi: Viªm Phæi do biÕn chøng hay gÆp ë trÎ em (sÏ giíi thiÖu ë phÇn bÖnh häc nhi khoa, tµi liÖu nµy chØ nªu viªm thuú Phæi gÆp ë ng­êi lín). - Nguyªn nh©n g©y viªm Phæi do phÇn PhÕ vµ phÇn VÖ khÝ cña c¬ thÓ bÞ yÕu, Phong nhiÖt x©m nhËp qua mòi, miÖng vµo PhÕ, NhiÖt lµm PhÕ khÝ bÞ uÊt trÖ, T©n dÞch bÞ ng­ng l¹i thµnh §µm:

Viªm Phæi, do mÊy nguyªn nh©n: Lµ do VÖ khÝ vµ phÇn PhÕ suy. Phong nhiÖt vµo PhÕ mçi khi, PhÕ khÝ uÊt trÖ, §µm th× sinh ra… * * *

lao phæi Lao Phæi, thuéc ph¹m vi chøng PhÕ lao cña §«ng y, lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm mµ §«ng y ®· ®Ò ra c¸ch ch÷a tõ l©u:

Lao Phæi, thuéc chøng PhÕ lao, Lµ bÖnh truyÒn nhiÔm, nhËp vµo g©y ra. §«ng y th­êng ®· ®Ò ra, Cã nhiÒu c¸ch ch÷a, kÓ lµ tõ l©u… * * *

Page 3: Một số bệnh thường gặp

67

Ch­¬ng II

C¸c bÖnh vÒ hÖ tuÇn hoµn

hÖ tuÇn hoµn theo y häc hiÖn ®¹i (®Ó tham kh¶o thªm).

L­u ý: Mµu ®á lµ m¸u chøa ¤ xy; mµu lam lµ m¸u ®· hÕt ¤ xy.

§¹i c­¬ng vÒ nguyªn nh©n, triÖu chøng

vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh

C¸c bÖnh vÒ hÖ tuÇn hoµn (Tim m¹ch vµ m¸u) th­êng hay xÈy ra ë c¸c t¹ng: T©m, Can, Tú, ThËn, v× T©m chñ HuyÕt m¹ch; Can tµng HuyÕt vµ chñ vÒ s¬ tiÕt; Tú thèng HuyÕt chñ KhÝ sinh HuyÕt; ThËn chñ tuû vµ cèt sinh tinh tuû, sinh HuyÕt:

C¸c bÖnh thuéc hÖ TuÇn hoµn, XÈy ra ë ThËn, T©m, Can cïng Tú. T©m chñ HuyÕt m¹ch mçi khi, S¬ tiÕt, tµng HuyÕt, Can th× ®¶m ®­¬ng. Cßn Tú thèng HuyÕt nh­ th­êng, Chñ KhÝ sinh HuyÕt, nªn th­êng diÔn ra. ThËn chñ cèt, tuû ®Êy mµ, HuyÕt cïng tinh tuû, ThËn mµ sinh ra… * * *

Page 4: Một số bệnh thường gặp

68

cao huyÕt ¸p

A- theo y häc hiÖn ®¹i (§Ó tham kh¶o).

T¨ng HuyÕt ¸p lµ g× (HuyÕt ¸p cao)?

Mét ng­êi ®­îc coi lµ HuyÕt ¸p b×nh th­êng nÕu nh­ HuyÕt ¸p ®o ®­îc ë møc kho¶ng 120/ 80 mmHg. Th«ng th­êng HuyÕt ¸p cã thÓ dao ®éng gi÷a 110 ~ 120 mmHg (T©m thu) vµ 70 ~ 80 mmHg (T©m tr­¬ng).

NÕu HuyÕt ¸p ®o ®­îc ë møc kho¶ng 150/ 80 mmHg, 130/ 100 mmHg, hoÆc 150/90 mmHg trë lªn, sau nhiÒu lÇn ®o ®­îc gäi lµ t¨ng HuyÕt ¸p (HuyÕt ¸p cao).

Ng­êi bÞ coi lµ HuyÕt ¸p thÊp nÕu nh­ HuyÕt ¸p d­íi møc 65 mmHg (T©m tr­¬ng).

B- theo ®«ng y. Cao HuyÕt ¸p lµ mét chøng bÖnh ph¹m vÞ c¸c chøng huyÒn v÷ng, ®Çu thèng, Can d­¬ng cña §«ng y.

Cao HuyÕt ¸p cã thÓ lµ mét triÖu chøng bÖnh do nhiÒu nguyªn nh©n bÖnh g©y ra: X¬ cøng ®éng m¹ch, bÖnh ThËn, tiÒn m·n kinh, còng cã thÓ lµ bÖnh cao HuyÕt ¸p g©y ra…. I- Cao huyÕt ¸p theo ph©n lo¹i triÖu chøng cña §«ng Y. Cao HuyÕt ¸p lµ do mét bÖnh thuéc c¸c t¹ng: Can, ThËn, Tú mÊt ®iÒu hoµ mµ g©y ra bÖnh; ngoµi ra cßn c¸c yÕu tè §µm thÊp hay g©y ë nh÷ng ng­êi bÖnh t¹ng bÐo vµ Cholesterol m¸u cao:

BÖnh cao HuyÕt ¸p do lµ: T¹ng: Tú, Can, ThËn ®iÒu hoµ mÊt ®i. Cßn do §µm thÊp mçi khi, HoÆc ng­êi t¹ng bÐo, chóng th× g©y nªn.

* * * HuyÕt ¸p thÊp

ThÕ nµo lµ HuyÕt ¸p thÊp? I- theo y häc hiÖn ®¹i. (®Ó tham kh¶o) - Mét ng­êi ®­îc coi lµ ¸p HuyÕt b×nh th­êng: NÕu nh­ HuyÕt ¸p ®o ®­îc ë møc kho¶ng 120/ 80 mmHg; th«ng th­êng HuyÕt ¸p cã thÓ dao ®éng gi÷a 110 ~ 120 mm Hg (T©m thu) vµ 70 ~ 80 mmHg (T©m tru¬ng). - Ng­êi ®­îc coi lµ HuyÕt ¸p thÊp nÕu nh­ HuyÕt ¸p d­íi møc 65 mmHg (T©m tr­¬ng), sau nhiÒu lÇn ®o. +. TriÖu chøng cña chøng HuyÕt ¸p thÊp: MÖt mái, l¶ ng­êi vµ muèn ®­îc nghØ ng¬i; hoa m¾t, chãng mÆt, khã tËp trung vµ dÔ næi c¸u; c¶m gi¸c buån n«n; suy gi¶m kh¶ n¨ng t×nh dôc; da nh¨n vµ kh«, kÌm thªm rông tãc; v· må h«i, nh­ng vÉn c¶m thÊy l¹nh; thë dèc, nhÊt lµ sau khi leo lªn cÇu thang hay lµm viÖc nÆng:

MÖt mái, chãng mÆt, l¶ ng­êi, M¾t hoa, chØ muèn nghØ ng¬i, ngåi n»m. DÔ c¸u, ®©u ®­îc tÜnh t©m, Buån n«n, c¶m gi¸c nhiÒu lÇn diÔn ra. L¹i thªm rông tãc, kh« da, Kh¶ n¨ng t×nh dôc, xÈy ra suy tåi. NhiÒu khi vËt v· må h«i, Nh­ng c¶m thÊy l¹nh, khã thêi tËp trung. Lµm nÆng, thë dèc ®· tõng, CÇu thang lªn, xuèng ng¹i ngïng biÕt bao… * * *

Page 5: Một số bệnh thường gặp

69

tai biÕn m¹ch m¸u n·o (Co th¾t m¹ch m¸u N·o, t¾c m¹ch m¸u N·o, nhòn n·o vµ xuÊt HuyÕt n·o).

Tai biÕn m¹ch m¸u n·o lµ mét héi chøng bÖnh ®­îc miªu t¶ trong ph¹m vi chøng tróng Phong cña §«ng y. Nguyªn nh©n g©y chøng tróng Phong th­êng gÆp ë ng­êi giµ, ho¹t ®éng c¸c t¹ng: T©m, Can, ThËn bÞ suy gi¶m g©y c¸c hiÖn t­îng: ¢m h­ sinh §µm, Phong ®éng g©y co giËt, h«n mª:

Nguyªn nh©n lµ bÞ tróng Phong, Ng­êi giµ hay gÆp khã lßng tr¸nh xa. Ho¹t ®éng c¸c T¹ng xÈy ra, T©m, Can cïng ThËn nh÷ng lµ gi¶m suy. ¢m h­ xuÊt hiÖn mçi khi, Sinh ra §µm chøng, sau th× sinh Phong. Phong ®éng g©y bÖnh bªn trong, H«n mª, co giËt trong lßng bÊt an…. Tai biÕn m¹ch m¸u n·o * * *

Page 6: Một số bệnh thường gặp

70

Ch­¬ng III

c¸c bÖnh thuéc hÖ tiªu ho¸

HÖ tiªu ho¸ theo y häc hiÖn ®¹i (®Ó tham kh¶o).

§¹i c­¬ng vÒ nguyªn nh©n, c¬ chÕ sinh bÖnh tiªu ho¸

vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh C¸c bÖnh thuéc hÖ tiªu ho¸ xÈy ra ë Tú, VÞ lµ chñ yÕu, råi liªn quan ®Õn Can, ThËn, TiÓu tr­êng, §¹i tr­êng, §ëm:

BÖnh, hÖ tiªu ho¸ xÈy ra, ë Tú, ë VÞ sau lµ ThËn, Can. §¹i tr­êng, cïng §ëm liªn quan, TiÓu tr­êng thuéc Phñ, liªn quan còng nhiÒu… * * *

viªm loÐt d¹ dµy, t¸ trµng BÖnh viªm loÐt D¹ dµy t¸ trµng thuéc ph¹m vi chøng vÞ qu¶n thèng, chøng vÞ thèng cña §«ng y:

Viªm loÐt D¹ dµy, t¸ trµng, “Chøng vÞ qu¶n thèng” râ rµng ®©u sai. Cßn cã tªn gäi thø hai, HoÆc “ Chøng vÞ thèng”, lµ hai tªn nµy.

Nguyªn nh©n g©y bÖnh do t×nh chÝ bÞ kÝch thÝch, Can khÝ uÊt kÕt mÊt kh¶ n¨ng s¬ tiÕt lµm rèi lo¹n khÝ c¬ th¨ng thanh, gi¸ng träc cña Tú, VÞ mµ g©y c¸c chøng ®au, î h¬i, î chua HoÆc do ¨n uèng thÊt th­êng mÊt kh¶ n¨ng kiÖn vËn, Hµn tµ nh©n ®ã x©m nhËp g©y KhÝ trÖ, HuyÕt ø mµ sinh ra c¸c c¬n ®au:

G©y bÖnh cã mÊy nguyªn nh©n, KÝch thÝch t×nh chÝ mét phÇn g©y nªn. Can khÝ uÊt kÕt ngµy ®ªm, Kh¶ n¨ng s¬ tiÕt trë nªn mÊt dÇn. Tú, VÞ rèi lo¹n nhiÒu lÇn, Th¨ng thanh, gi¸ng träc ®a phÇn kh«ng xong.

Page 7: Một số bệnh thường gặp

71

H¬i ®Çy ø ®äng bªn trong, î h¬i, n«n möa trong lßng bÊt yªn. ThÊt th­êng ¨n uèng g©y thªm, Kh¶ n¨ng kiÖn vËn trë nªn bÊt hoµ. C¬ thÓ nhiÔm ph¶i Hµn tµ, KhÝ trÖ, HuyÕt ø nh÷ng lµ sinh ra. G©y ®au, l¾m bÖnh ®ã lµ: D¹ dµy viªm loÐt, viªm ra t¸ trµng… * * *

Øa ch¶y Øa ch¶y lµ mét triÖu chøng do nhiÒu nguyªn nh©n bÖnh g©y ra, ®­îc miªu t¶ trong ph¹m vi chøng tiÕt t¶ cña §«ng y. Øa ch¶y ®­îc chia lµm 2 lo¹i: CÊp tÝnh vµ m¹n tÝnh:

Øa ch¶y do l¾m nguyªn nh©n, Ph¹m vi tiÕt t¶ thuéc phÇn §«ng y. Chia ra hai lo¹i mçi khi, CÊp tÝnh, m¹n tÝnh chóng th× kh¸c nhau.

-Øa ch¶y cÊp tÝnh th­êng do l¹nh (Hµn thÊp), vµ do nhiÔm trïng (ThÊp nhiÖt), do ¨n uèng (thùc tÝch):

Øa ch¶y cÊp tÝnh do lµ: NhiÔm l¹nh, ¨n uèng, ngoµi ra nhiÔm trïng.

- Øa ch¶y m¹n tÝnh th­êng lµ rèi lo¹n tiªu ho¸ do kÐm hÊp thu, lo¹n khuÈn, viªm §¹i trµng m¹n tÝnh (do A mÝp, loÐt, thÇn kinh qu¸ mÉn, lao ruét):

Øa ch¶y m¹n tÝnh ®· tõng, Rèi lo¹n tiªu ho¸ kh«ng ngõng diÔn ra. §¹i trµng viªm loÐt xÈy ra, ThÇn kinh qu¸ mÉn, cßn lµ ruét lao… * * *

Viªm gan m¹n tÝnh Viªm Gan m¹n tÝnh th­êng xÈy ra sau khi m¾c c¸c bÖnh viªm Gan cÊp (viªm Gan virus, viªm Gan do nhiÔm ®éc), sau khi m¾c bÖnh sèt rÐt hoÆc suy dinh d­ìng kÐo dµi

Viªm Gan m¹n tÝnh xÈy ra, Sau viªm Gan cÊp nh÷ng lµ g©y nªn. M¾c bÖnh sèt rÐt ngµy ®ªm, HoÆc suy dinh d­ìng g©y thªm còng nhiÒu… * * *

x¬ gan X¬ Gan lµ mét bÖnh do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra: Viªm Gan virus, viªm Gan m¹n, sèt rÐt, uèng nhiÒu r­îu, kÐm dinh d­ìng. BiÓu hiÖn l©m sµng: Lµ sù suy sôp chøc phËn Gan, t¨ng ¸p lùc tÜnh m¹ch cöa, ch¶y m¸u, cæ tr­íng vµ h«n mª Gan:

X¬ Gan biÓu hiÖn l©m sµng, Suy sôp vÒ chøc phËn Gan mµ thµnh. ¸p lùc tÜnh m¹ch t¨ng nhanh, Ch¶y m¸u, cæ tr­íng, cßn hµnh h«n mª….

Page 8: Một số bệnh thường gặp

72

Ch­¬ng IV

c¸c bÖnh vÒ hÖ sinh dôc tiÕt niÖu

§¹i c­¬ng vÒ nguyªn nh©n, triÖu chøng vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh

C¸c bÖnh vÒ hÖ sinh dôc, tiÕt niÖu hay x¶y ra ë c¸c t¹ng: PhÕ, Tú, ThËn v× PhÕ chñ vÒ th«ng ®iÒu thuû ®¹o, Tú chñ vÒ vËn ho¸ thuû thÊp, ThËn chñ vÒ «n th«ng, khÝ ho¸ Bµng quang vµ chñ tµng tinh, ph¸t dôc:

C¸c bÖnh th­êng nh÷ng ph¸t ra, Sinh dôc, tiÕt niÖu xÈy ra bÊt kú.

ë t¹ng: PhÕ, ThËn cïng Tú, Th«ng ®iÒu thuû ®¹o PhÕ th× ®¶m ®­¬ng. VËn ho¸ thuû thÊp b×nh th­êng, T¹ng Tú ®¶m nhËn, lu«n th­êng diÔn ra. Cßn ThËn lµm chñ ®ã lµ: ¤n th«ng, khÝ ho¸ cho mµ Bµng quang. Tµng tinh, ph¸t dôc dÔ dµng, T¹ng, Phñ ho¹t ®éng nhÞp nhµng m·i ra... BÖnh viªm ThËn

* * *

viªm cÇu thËn cÊp tÝnh. Viªm cÇu ThËn cÊp tÝnh lµ mét bÖnh ®­îc miªu t¶ trong ph¹m vi chøng phï thòng (thÓ D­¬ng thuû) cña §«ng y:

Viªm cÇu ThËn cÊp xÈy ra, Thuéc thÓ D­¬ng thuû cña mµ §«ng y.

Do c¶m nhiÔm ph¶i Phong tµ, Thuû thÊp, ThÊp nhiÖt, lµm PhÕ kh«ng th«ng ®iÒu thuû ®¹o, Tú kh«ng vËn ho¸ thuû thÊp, ThËn kh«ng khÝ ho¸ Bµng quang g©y thuû dÞch bÞ ø l¹i sinh ra chøng phï thòng:

Do c¶m nhiÔm ph¶i ThÊp tµ, HoÆc nhiÔm Thuû thÊp, Phong tµ g©y ra. Lµm PhÕ mÊt sù ®iÒu hoµ, Th«ng ®iÒu thuû ®¹o, nh÷ng lµ kh«ng xong. Tú kh«ng vËn ho¸ bªn trong, ThËn kh«ng khÝ ho¸, bÊt ®ång Bµng quang. Thuû dÞch ø l¹i trµn lan, Sinh ra phï thòng, bÖnh cµng nÆng thªm… Viªm ThËn cÊp

* * *

Page 9: Một số bệnh thường gặp

73

viªm cÇu thËn m¹n tÝnh

Viªm cÇu ThËn m¹n tÝnh lµ mét bÖnh ®­îc miªu t¶ thuéc ph¹m vi chøng phï thòng (thÓ ¢m thuû) §«ng y:

Viªm cÇu ThËn m¹n xÈy ra, Thuéc thÓ ¢m thuû cña mµ §«ng y.

Phong tµ, Hµn thÊp g©y chøng phï thòng cÊp tÝnh (D­¬ng thuû), l©u ngµy v× mÖt nhäc, c¶m nhiÔm, ¨n uèng kh«ng cÈn thËn, bÖnh kh«ng khái, hay t¸i ph¸t lµm gi¶m sót c«ng n¨ng vËn ho¸ thuû thÊp cña Tú vµ c«ng n¨ng khÝ ho¸ thuû thÊp cña ThËn, g©y ø n­íc ®äng thµnh chøng phï thòng m¹n tÝnh (¢m thuû):

Phong tµ, Hµn thÊp g©y ra, G©y chøng phï thòng, bÖnh lµ cÊp ®©y. C¶m nhiÔm, mÖt nhäc l©u ngµy, ¡n kh«ng cÈn thËn, bÖnh nµy khái l©u. Cßn hay t¸i ph¸t l¹i ®au, Gi¶m sót vËn ho¸ tr­íc, sau cña Tú. KhÝ ho¸ cña ThËn gi¶m suy, G©y n­íc ø ®äng, phï th× sinh ra. Lµ chøng phï m¹n ®Êy mµ, HoÆc thÓ ¢m thuû, còng lµ tªn chung… Viªm ThËn m·n * * *

sái ®­êng tiÕt niÖu Sái ®­êng tiÕt niÖu §«ng y gäi lµ chøng “ Sa l©m”, “ Th¹ch l©m”, gåm c¸c triÖu chøng chñ yÕu: §au bông, ®au l­ng, khã:

Sái ®­êng tiÕt niÖu xÈy ra, G©y ra bÖnh Êy, nhiÒu mµ nguyªn nh©n. §«ng y gäi chøng “ Sa l©m”, HoÆc gäi lµ chøng “ Th¹ch l©m” vÉn dïng. Chñ yÕu ®au bông, ®au l­ng, TiÓu tiÖn ra m¸u, ®¸i tõng khã kh¨n… BÖnh sái ThËn * * *

Page 10: Một số bệnh thường gặp

74

Ch­¬ng V

c¸c bÖnh thuéc hÖ thÇn kinh, t©m thÇn

®¹i c­¬ng vÒ ph©n lo¹i, nguyªn nh©n vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh

BÖnh thuéc hÖ thÇn kinh t©m thÇn, chia lµm 4 lo¹i gåm: C¸c bÖnh do rèi lo¹n thÇn kinh chøc n¨ng, rèi lo¹n ho¹t ®éng t©m thÇn, rèi lo¹n thÇn kinh trung ­¬ng vµ c¸c bÖnh t¹i thÇn kinh ngo¹i biªn. I- bÖnh do rèi lo¹n thÇn kinh chøc n¨ng Suy nh­îc thÇn kinh, hysteria...lµ nh÷ng bÖnh néi th­¬ng do sang chÊn tinh thÇn (thÊt t×nh) vµ ho¹t ®éng cña c¸c t¹ng: T©m, Can, Tú, ThËn vÒ c¸c mÆt Tinh, KhÝ, ThÇn, ¢m, D­¬ng bÞ gi¶m sót. S¬ l­îc giíi thiÖu nguyªn nh©n vµ ph­¬ng ph¸p ch÷a nh­ sau: 1- T©m, Can, KhÝ uÊt kÕt Th­êng do sang chÊn tinh thÇn g©y ra, gÆp ë bÖnh suy nh­îc thÇn kinh, hysteria. +. TriÖu chøng: Tinh thÇn uÊt øc, hay thë dµi, ngùc s­ên ®Çy tøc, tr­íng bông, kh«ng muèn ¨n, m¹ch huyÒn:

Tinh thÇn uÊt øc, thë dµi, Kh«ng muèn ¨n uèng, th­¬ng ai bÖnh nµy. Ngùc s­ên nh÷ng thÊy tøc ®Çy, M¹ch huyÒn, bông tr­íng, bÖnh nµy thÇn kinh.

+. Ph­¬ng ph¸p ch÷a: S¬ Can lý KhÝ an thÇn; s¬ Can gi¶i uÊt an thÇn. +. Thuèc:

Sµi hå, ChØ x¸c, Hoµng cÇm, B¹ch th­îc, ViÔn chÝ, T¸o nh©n, Thanh b×.

Mçi vÞ tõ 8 g ~ 12 g; s¾c uèng ngµy mét thang… * * *

suy nh­îc thÇn kinh Suy nh­îc thÇn kinh cßn gäi lµ bÖnh T©m c¨n suy nh­îc, lµ mét bÖnh ®­îc miªu t¶ trong ph¹m vi nhiÒu chøng bÖnh: Kinh quý, chÝnh xung, kiÖn vong (quªn), ®Çu thèng (nhøc ®Çu), di tinh, thÊt miªn (mÊt ngñ)…cña §«ng y:

BÖnh vÒ suy nh­îc thÇn kinh, T©m c¨n suy nh­îc, bÖnh t×nh lµ tªn. Thuéc nhiÒu chøng bÖnh cã tªn: ChÝnh xung, kinh quý, hay quªn, nhøc ®Çu. Di tinh, mÊt ngñ ®· l©u, §«ng y nhËn ®Þnh, khëi ®Çu bÖnh trªn.

Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh do sang chÊn vÒ tinh thÇn (lo nghÜ, ho¹t ®éng thÇn kinh khÈn tr­¬ng qu¸ ®é), t×nh tr¹ng ®Þa t¹ng thÇn kinh yÕu (tiªn thiªn kh«ng ®Çy ®ñ) ®­a ®Õn sù rèi lo¹n c«ng n¨ng (Tinh, KhÝ, ThÇn) cña c¸c T¹ng, Phñ ®Æc biÖt lµ T©m, Can, Tú, ThËn:

Nguyªn nh©n sang chÊn tinh thÇn, ThÇn kinh ho¹t ®éng, qu¸ phÇn khÈn tr­¬ng. T×nh tr¹ng ®Þa t¹ng yÕu lu«n, §­a ®Õn rèi lo¹n, bÊt th­êng c«ng n¨ng. T¹ng, Phñ rèi lo¹n gia t¨ng, T©m, Can, Tú, ThËn nãi r»ng liªn quan… * * *

Page 11: Một số bệnh thường gặp

75

bÖnh t©m thÇn

C¸c bÖnh T©m thÇn ®­îc §«ng y m« t¶ thuéc ph¹m vi cña chøng §ªn - Cuång. §iªn lµ tr¹ng th¸i trÇm tÜnh, ®Çn ®én t­¬ng øng víi thÓ trÇm c¶m cña bÖnh. Cuång lµ tr¹ng th¸i kÝch ®éng, la hÐt, ®Ëp ph¸, ®¸nh ng­êi, t­¬ng øng víi thÓ h­ng phÊn cña bÖnh:

T©m thÇn m« t¶ bÖnh lµ: §iªn - Cuång chøng bÖnh xÈy ra bÊt th­êng. Tr¹ng th¸i kÝch ®éng lµ “ Cuång”, La hÐt, ®Ëp ph¸ hoÆc lu«n ®¸nh ng­êi. Tr¹ng th¸i trÇm tÜnh l©u råi, §Çn ®én, trÇm c¶m bÖnh thêi lµ “ §iªn”… BÖnh T©m thÇn * * *

liÖt d©y sè 7 ngo¹i biªn LiÖt d©y sè 7 ngo¹i biªn do nhiÒu nguyªn nh©n c¬ n¨ng hay thùc thÓ g©y ra: Viªm nhiÔm, l¹nh (Phong hµn), do nhiÔm trïng (Phong nhiÖt), do sang chÊn (ø HuyÕt):

LiÖt d©y sè 7 ngo¹i biªn, Nguyªn nh©n cã l¾m, g©y nªn bÖnh nµy. C¬ n¨ng, thùc thÓ nã g©y, Viªm nhiÔm do l¹nh, gÆp ngay Phong hµn. NhiÔm trïng, Phong nhiÖt l©y lan, Sang chÊn, ø HuyÕt g©y sang bÖnh nµy.

Sau ®©y xin giíi thiÖu c¸ch ch÷a liÖt d©y 7 ngo¹i biªn do l¹nh (Phong hµn), do nhiÔm trïng (Phong nhiÖt), do sang chÊn (ø HuyÕt). I- liÖt d©y 7 ngo¹i biªn do l¹nh. §«ng y gäi lµ tróng Phong hµn Kinh l¹c. +. TriÖu chøng: Sau khi gÆp m­a, giã l¹nh, tù nhiªn m¾t kh«ng nh¾m ®­îc, miÖng mÐo cïng bªn víi m¾t, uèng n­íc trµo ra, kh«ng huýt s¸o ®­îc, toµn th©n cã hiÖn t­îng sî l¹nh, rªu l­ìi tr¾ng, m¹ch phï:

Sau khi gÆp l¹nh hoÆc m­a, M¾t kh«ng nh¾m ®­îc, ®u ®­a khã thµnh. Muèn mµ huýt s¸o ®©u thµnh, MiÖng mÐo, phÝa m¾t kh«ng lµnh hiÖn ra. Uèng n­íc, th× n­íc trµo ra, HiÖn t­îng sî l¹nh, nh÷ng lµ toµn th©n. M¹ch phï, rªu l­ìi tr¾ng ngÇn, Tróng phong Kinh l¹c, ®a phÇn g©y nªn… BÖnh nh©n liÖt d©y sè 7

* * *

Page 12: Một số bệnh thường gặp

76

Ch­¬ng VI

bÖnh r¨ng, miÖng, häng

®¹i c­¬ng bÖnh r¨ng, miÖng

MiÖng lµ n¬i khai khiÕu cña Tú, l­ìi lµ n¬i khai khiÕu cña T©m, kinh ThËn ®i tíi l­ìi, r¨ng lîi thuéc Tú, VÞ. V× vËy c¸c bÖnh vÒ r¨ng miÖng ®Òu cã liªn quan ®Õn sù thay ®æi vÒ c«ng n¨ng c¸c T¹ng, Phñ: Tú, VÞ, Can, ThËn:

MiÖng, n¬i khai khiÕu cña Tú, Cßn T©m khai khiÕu, l­ìi th× ®¶m ®­¬ng. Kinh ThËn tíi l­ìi b×nh th­êng, Tú, VÞ, r¨ng, lîi chóng th­êng liªn quan. NÕu h­ Tú, VÞ, ThËn, Can, R¨ng, miÖng ¶nh h­ëng nªn cµng s­ng ®au.

Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh ë r¨ng miÖng do nhiÖt ®éc, Ho¶ ®éc, ThÊp nhiÖt ë Tú, VÞ, T©m vµ do ¢m h­, T©n dÞch gi¶m ë VÞ, ThËn:

BÖnh vÒ r¨ng; miÖng, nguyªn nh©n: ThÊp nhiÖt ë VÞ, Tú, T©m bÊt th­êng. T©n dÞch gi¶m sót, tæn th­¬ng, ë VÞ, ë ThËn do th­êng h­ ¢m. BÖnh r¨ng - miÖng NhiÖt ®éc, Ho¶ ®éc tµ x©m, Chøng bÖnh r¨ng miÖng ph¶i cÇn ch÷a ngay… * * *

®au r¨ng §au r¨ng, chØ c¸c lo¹i nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®au r¨ng. 1- Phong nhiÖt, Ho¶ ®éc +. BiÓu hiÖn l©m sµng: §au r¨ng do bÞ NhiÖt hoÆc ¨n nhiÒu thøc ¨n cay nãng mµ ®au r¨ng, gÆp m¸t th× ®ì, cã thÓ kiªm chøng ch©n r¨ng s­ng tr­íng vµ kh¸t n­íc, ®ã lµ Phong nhiÖt, Ho¶ ®éc x«ng lªn:

Nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®au r¨ng, Do ¨n uèng nãng, lµm t¨ng NhiÖt tµ. Cã khi Phong nhiÖt g©y ra, Ch©n r¨ng s­ng tr­íng, miÖng mµ kh¸t khao. Phong nhiÖt, Ho¶ ®éc nhiÔm vµo, Lµm r¨ng ®au tÊy, bÖnh nµo khæ h¬n? * * *

viªm loÐt lîi §«ng y gäi lµ Phong nhiÖt nha cam do VÞ kinh cã NhiÖt kÕt hîp víi c¶m ph¶i Phong nhiÖt bªn ngoµi mµ g©y bÖnh. Ngoµi ra cã thÓ sinh ra sau khi m¾c mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm:

Chøng viªm loÐt lîi xÈy ra,

Nha cam Phong nhiÖt, nh÷ng lµ g©y nªn.

Cßn do kinh VÞ g©y thªm,

Cïng NhiÖt kÕt hîp, c¶m bªn phÝa ngoµi.

M¾c bÖnh truyÒn nhiÔm qu¸ dµi,

Ph¶i nhanh ch÷a trÞ, theo bµi thuèc sau…

Page 13: Một số bệnh thường gặp

77

Ch­¬ng VII

Mét sè bÖnh ngo¹i khoa kh¸c

Lao h¹ch Lao h¹ch hay gÆp ë cæ, §«ng y gäi lµ loa lÞch, d©n gian gäi lµ Trµng nh¹c; trÎ em vµ thanh niªn hay m¾c, bÖnh th­êng kÐo dµi (cã khi ë c¶ ë n¸ch):

Lao h¹ch, ë cæ ph¸t ra, Gäi lµ “ Loa lÞch” cña mµ §«ng y. HoÆc gäi “Trµng nh¹c” cã khi, TrÎ nhá hay m¾c, sau th× thanh niªn. NhiÒu khi n¸ch còng mäc thªm, BÖnh th­êng l©u khái, g©y nªn kÐo dµi.

§«ng y cho r»ng vÞ trÝ bÖnh thuéc Can, §ëm. Can uÊt, KhÝ trÖ lµm T©n dÞch ng­ng tô thµnh §µm mµ sinh ra bÖnh:

§«ng y th­êng vÉncho r»ng: VÞ trÝ cña bÖnh thuéc Can, §ëm råi. Can uÊt, KhÝ trÖ kh«ng th«i, T©n dÞch ng­ng tô, §µm thêi sinh ra… * * *

mét sè bÖnh vÒ x­¬ng, khíp. (Viªm khíp d¹ng ThÊp, tho¸i ho¸ khíp vµ ®au nhøc c¸c khíp).

Viªm khíp d¹ng thÊp, tho¸i ho¸ khíp vµ ®au nhøc c¸c khíp ®Òu thuéc ph¹m vi chøng tý cña §«ng y (tý cã nghÜa t¾c l¹i):

Viªm khíp d¹ng thÊp xÈy ra, HoÆc tho¸i ho¸ khíp nh÷ng lµ nhøc ®au. Ph¹m vi cña chóng gièng nhau, §Òu thuéc chøng tý, ®ín ®au v« cïng… * * *

®au l­ng §au l­ng mét bªn hay hai bªn cét sèng lµ mét chøng bÖnh do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra. Cã thÓ chia ra hai lo¹i: §au l­ng cÊp tÝnh vµ ®au l­ng m¹n tÝnh:

§au l­ng, bÖnh chøng sinh ra, Cét sèng ®au mét hoÆc lµ hai bªn. Nguyªn nh©n cã l¾m g©y nªn, Chia ra hai lo¹i, cã tªn ®ã lµ: Thø nhÊt cÊp tÝnh xÈy ra, Thø hai m¹n tÝnh, ®au mµ ®· l©u… * * *

Page 14: Một số bệnh thường gặp

78

Ch­¬ng VIII

c¸c bÖnh vÒ phô khoa

kinh nguyÖt kh«ng ®Òu I- ®Æc ®iÓm. 1- Thay ®æi vÒ chu kú. Tr­íc kú (®a kinh): Sím h¬n 7 ngµy. Sau kú: ChËm h¬n 7 ngµy. Kh«ng ®Þnh kú: Lóc sím, lóc muén (tr­íc, sau kú kinh 7 ngµy). NÕu kh¸c th­êng trªn 2 lÇn kinh nguyÖt míi cÇn ch÷a.

2- Thay ®æi tÝnh chÊt. Sè l­îng kinh ra nhiÒu hay Ýt h¬n b×nh th­êng. Sè ngµy hµnh kinh ng¾n hay dµi (trung b×nh tõ 3 ~ 6 ngµy). S¾c kinh: TÝm, ®á, nh¹t. Kinh ®Æc, lo·ng, thµnh côc... II- ph©n lo¹i ch÷a bÖnh 1- Kinh nguyÖt tr­íc kú PhÇn nhiÒu do NhiÖt g©y ra, nh­ng còng cã khi do KhÝ h­ g©y nªn. 1.1- Do HuyÕt nhiÖt Hay ¨n ®å cay nãng, c¶m NhiÖt tµ lµm HuyÕt ®i sai ®­êng, thÊy kinh tr­íc kú vµ l­îng kinh ra nhiÒu. +. TriÖu chøng: Sè l­îng ra nhiÒu, mµu ®á tÝa, ®Æc, m¸u côc, s¾c mÆt ®á, m«i ®á kh«, dÔ giËn c¸u g¾t, thÝch m¸t sî nãng, t¸o bãn, n­íc tiÓu ®á, rªu vµng, m¹ch hång thùc, ho¹t s¸c:

Sè l­îng kinh nguyÖt ra nhiÒu, Cã mµu ®á tÝa, côc nhiÒu, ®Æc kinh. MÆt ®á, m«i ®á ®©u xinh, GiËn d÷, c¸u g¾t, bÊt b×nh ng­êi ta. ThÝch m¸t, sî nãng hiÖn ra, L­ìi vµng, t¸o bãn, tiÓu ra ®á lõ. M¹ch hång, ho¹t s¸c cã d­, GÆp chøng bÖnh Êy ph¶i trõ ngay ®i… HiÖn t­îng ®au bông kinh

* * *

Page 15: Một số bệnh thường gặp

79

Hµnh kinh sím (Kinh nguyÖt thÊy sím)

Chu kú rót ng¾n chØ cã 23 ngµy, thËm chÝ mét th¸ng hµnh kinh 2 lÇn, ®ã lµ kinh nguyÖt thÊy sím. 1- Thùc NhiÖt ë HuyÕt phËn. +. BiÓu hiÖn l©m sµng: Kinh nguyÖt thÊy sím s¾c ®á t­¬i, l­îng nhiÒu, T©m phiÒn, miÖng kh«, ®ã lµ thùc NhiÖt ë HuyÕt phËn:

Kinh nguyÖt thÊy sím, l­îng nhiÒu, S¾c kinh t­¬i ®á, phÇn nhiÒu miÖng kh«. HuyÕt phËn, thùc NhiÖt nhiÔm “v«”, T©m phiÒn xuÊt hiÖn, bÊt ngê xÈy ra… * * *

Hµnh kinh ®Õn chËm (Kinh muén)

Chøng nµy chØ hµnh kinh muén tõ 7 ngµy ®Õn mét th¸ng trë lªn, thËm chÝ cã khi 2 ~ 3 th¸ng míi thÊy hµnh kinh (kh«ng kÓ tr­êng hîp cã thai sím):

Chøng nµy lµ thÓ muén kinh, Chu kú lo¹n x¹, linh tinh sai ngµy. Ýt lµ chØ muén b¶y ngµy, NhiÒu th× ba th¸ng míi hay ®Õn kú… * * *

BÕ kinh- v« kinh I- §¹i c­¬ng. 1- §Þnh nghÜa. Con g¸i trªn 17 tuæi mµ kh«ng cã kinh nguyÖt gäi lµ v« kinh nguyªn ph¸t; ®ang cã kinh mµ kh«ng cã kinh gäi lµ v« kinh thø ph¸t (§«ng y gäi lµ trÈn HuyÕt). 2- Nguyªn nh©n vµ chØ ®Þnh ®iÒu trÞ b»ng §«ng y 2.1- ChØ ®Þnh ®iÒu trÞ b»ng ph­¬ng ph¸p §«ng y a- C¸c v« kinh thø ph¸t (trÈn ph¸t) do c¸c nguyªn nh©n toµn th©n: NhiÔm trïng cÊp tÝnh hay m¹n tÝnh g©y bÕ kinh, nh­: Viªm ThËn, viªm Phæi, viªm n·o, viªm mµng n·o, viªm khíp:

Nguyªn nh©n g©y bÖnh bÕ kinh, CÊp tÝnh, m¹n tÝnh ph¸t sinh nhiÔm trïng. Viªm ThËn, viªm Phæi ®· tõng, Viªm n·o, viªm khíp còng tõng g©y nªn.

Rèi lo¹n tinh thÇn: Sî h·i, lo l¾ng, thay ®æi chç ë, c«ng t¸c c¨ng th¼ng vµ c¸c sang chÊn tinh thÇn kh¸c; rèi lo¹n dinh d­ìng:

Rèi lo¹n dinh d­ìng g©y ra, Tinh thÇn rèi lo¹n nh÷ng lµ g©y nªn. Sî h·i, lo l¾ng ngµy ®ªm, C«ng t¸c c¨ng th¼ng g©y thªm còng nhiÒu. Thay ®æi chç ë qu¸ nhiÒu, Tinh thÇn sang chÊn, phÇn nhiÒu sinh ra… * * *

Page 16: Một số bệnh thường gặp

80

Ch­¬ng IX

Mét sè bÖnh th­êng gÆp

c¶m m¹o vµ cóm

C¶m m¹o vµ cóm xuÊt hiÖn bèn mïa hay gÆp nhÊt lµ mïa ®«ng, v× Hµn tµ nhiÒu vµ chÝnh KhÝ kÐm, cóm hay ph¸t thµnh dÞch:

C¶m m¹o vµ cóm xÈy ra, Bèn mïa xuÊt hiÖn, nhÊt lµ mïa ®«ng. V× do Hµn, l¹nh tiÕt ®«ng, ChÝnh khÝ suy kÐm nªn kh«ng ®iÒu hoµ. Mçi khi bÖnh cóm sinh ra, Hay ph¸t thµnh dÞch, ph¶i lµ phßng ngay.

Phong hµn g©y ra c¶m m¹o, Phong nhiÖt g©y ra cóm. Phong hµn vµ Phong nhiÖt x©m ph¹m vµo phÇn da, PhÕ, lµm mÊt c«ng n¨ng tuyªn gi¸ng cña PhÕ, kÌm thªm VÖ khÝ bÞ trë ng¹i ph¸t sinh c¸c chøng:

C¶m m¹o, lµ t¹i Phong hµn, BÖnh cóm, Phong nhiÖt dÔ dµng sinh ra. NhiÖt, Hµn x©m nhiÔm phÇn da, Tuyªn gi¸ng cña PhÕ mÊt mµ c«ng n¨ng. VÖ khÝ trë ng¹i gia t¨ng, Ph¸t sinh l¾m bÖnh, nãi r»ng ®©u sai.

Do Phong hµn: Ho, sî l¹nh, sî giã, nhøc ®Çu, ng¹t mòi, m¹ch phï khÈn: Sî l¹nh, sî giã, l¹i ho, Nhøc ®Çu, ng¹t mòi, m¹ch cho khÈn phï.

Do Phong NhiÖt: Ho, sèt, sî giã, kh«ng sî l¹nh, mòi kh«, m¹ch phï s¸c: Sî giã, sî l¹nh th× kh«ng, Mòi kh«, ho, sèt, bªn trong m¹ch phï…

C« gi¸o huíng dÉn c¸c ch¸u phßng bÖnh c¶m cóm

* * *

Page 17: Một số bệnh thường gặp

81

Muçi lµ thñ ph¹m truyÒn bÖnh sèt xuÊt HuyÕt

Sèt xuÊt huyÕt

Sèt xuÊt HuyÕt lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm do virus, vËt chñ truyÒn nhiÔm lµ muçi, hay gÆp vµo c¸c th¸ng: 6, 7, 8 vµ 9 trong n¨m, th­êng ph¸t ra thµnh dÞch lµm nhiÒu ng­êi m¾c bÖnh. Y häc hiÖn ®¹i ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch to lín trong viÖc phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh sèt xuÊt HuyÕt. Sau ®©y xin giíi thiÖu ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh b»ng §«ng y; c¸c tr­êng hîp bÖnh nÆng: HuyÕt ¸p h¹, ch¶y m¸u néi t¹ng cÇn dïng c¸c ph­¬ng tiÖn, thuèc cña Y häc hiÖn ®¹i ®Ó cÊp cøu kÞp thêi. I- thÓ sèt cao cã ch¶y m¸u. +. TriÖu chøng: Sèt cao, m×nh ®au, l­ng ®au, nhøc khung m¾t, mÆt ®á, l­ng; ch©n tay cã ®iÓm ø HuyÕt, ch¶y m¸u cam, miÖng kh¸t, cã khi n«n möa, cã h¹ch ë n¸ch, khuûu tay, bÑn, m¹ch phï s¸c, hång ®¹i:

Sèt cao, mÆt ®á, m×nh ®au, Nhøc mái khung m¾t, l­ng ®au nÆng dÇn. ø HuyÕt ë l­ng, tay ch©n, Cã khi n«n möa nhiÒu lÇn xÈy ra. M¸u cam, miÖng kh¸t hiÖn ra, Cã h¹ch ë n¸ch, bÑn vµ khuûu tay. M¹ch phï, hång ®¹i thÊy ngay, §ã lµ triÖu chøng thÓ nµy sèt cao…

* * *

bÖnh ngoµi da I- chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ. BÖnh ngoµi da lµ bÖnh cã triÖu chøng chñ yÕu nh­: Ngøa, ®au, nãng r¸t, tª b×, ban chÈn, ch¶y n­íc vµng, nèt pháng... ë da.

Nãi vÒ chøng bÖnh ngoµi da, TriÖu chøng chñ yÕu ®ã lµ ngøa, ®au. Tª b×, nãng r¸t håi l©u, Ban chÈn, nèt pháng ®ua nhau n­íc vµng.

C¨n cø vµo c¸c triÖu chøng, ng­êi ta chuÈn ®o¸n nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ c¸ch ch÷a bÖnh ngoµi da nh­ sau: 1- Ngøa phÇn nhiÒu do Phong g©y ra. Th­êng dïng c¸c thuèc trõ Phong nh­: Kinh giíi, Phßng phong, B¹c hµ, Ng­u bµng tö, C­¬ng tµm, Toµn yÕt, KÐ ®Çu ngùa, Uy linh tiªn …®Ó ch÷a:

Th­êng dïng c¸c thuèc trõ Phong: “B¹c hµ, Kinh giíi, Phßng phong, Ng­u bµng. KÐ ®Çu ngùa víi C­¬ng tµm, Uy linh, Toµn yÕt” s½n sµng ch÷a ngay… * * *

Page 18: Một số bệnh thường gặp

82

Ch­¬ng XII

Mét sè bÖnh th­êng gÆp ë trÎ em

BÖnh sëi

BÖnh sëi cßn gäi lµ ma chÈn, sa tö, lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm th­êng thÊy ë trÎ em d­íi 5 tuæi, hay gÆp ë mïa ®«ng xu©n:

BÖnh sëi, vÉn th­êng gäi lµ: “ Sa tö, Ma chÈn” ®ã lµ tªn riªng. Lµ bÖnh truyÒn nhiÔm g©y nªn, §«ng xu©n ph¸t bÖnh, trÎ em m¾c nhiÒu.

TrÎ em bÞ xuÊt hiÖn nh÷ng nèt ®á h¬i næi cao, sê tay th× v­íng gièng nh­ h¹t võng, nªn gäi lµ ma chÈn. Nguyªn nh©n do bÖnh ®éc vµo kinh PhÕ, PhÕ chñ b× mao nªn cã nh÷ng líp ban trªn, ®é trªn d­íi 10 ngµy th× khái; nh­ng nÕu c¬ thÓ bÞ yÕu, NhiÖt thÞnh bÕ ë trong, NhiÖt tµ qu¸ m¹nh, c¸c nèt ban kh«ng mäc, bÖnh tµ kh«ng ra khái dÔ g©y biÕn chøng: S­ng Phæi, Øa ch¶y:

T¹ng PhÕ chñ vÒ b× mao, Kinh PhÕ, bÖnh ®éc nhËp vµo g©y nªn. Nèt ban liªn tôc næi lªn, Trªn, d­íi kho¶ng chôc ngµy liÒn th× bay. C¬ thÓ th× thÊy yÕu gÇy, NhiÖt tµ qu¸ m¹nh nã g©y bÖnh nµy. Nèt ban kh«ng mäc ®­îc ngay, BÖnh tµ kh«ng tho¸t, bông ®Çy, chËm tiªu. Hµng ngµy Øa ch¶y qu¸ nhiÒu, Sèt cao, ng­êi mÖt, ho nhiÒu, Phæi s­ng…

BÖnh sëi * * *

Page 19: Một số bệnh thường gặp

83

Quai bÞ

Quai bÞ lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm hay xÈy ra ë mïa ®«ng xu©n, th­êng gÆp ë trÎ em tõ 5 ®Õn 9 tuæi, cã triÖu chøng chñ yÕu lµ viªm s­ng tuyÕn mang tai:

Quai bÞ, bÖnh chøng xÈy ra,

Lµ bÖnh truyÒn nhiÔm tªn mµ rÊt quen.

Th­êng gÆp ë nh÷ng trÎ em,

§«ng xu©n mïa ®Õn g©y nªn bÖnh nµy.

Cã nh÷ng triÖu chøng sau ®©y:

S­ng viªm chñ yÕu, tuyÕn nµy mang tai.

Nguyªn nh©n do dÞch ®éc qua mòi, miÖng vµo ThiÕu d­¬ng, ®i theo §ëm kinh ra ngoµi sinh bÖnh. §ëm vµ Can cã quan hÖ biÓu lý T¹ng, Phñ nªn cã khi cã c¸c triÖu chøng cña Can vµ kinh Can kÌm theo: Viªm tinh hoµn, h«n mª co giËt (biÕn chøng: Viªm n·o):

Lµ do dÞch ®éc g©y ra,

ThiÕu d­¬ng høng chÞu, ®i qua mòi måm.

Råi theo kinh §ëm ra lu«n,

Ra ngoµi sinh bÖnh, vÉn th­êng xÈy ra.

Can, §ëm quan hÖ mÆn mµ,

BiÓu - lý T¹ng, Phñ ®Òu lµ liªn quan.

Cã c¸c triÖu chøng cña Can,

H«n mª, co giËt, tinh hoµn tÊy viªm…

BÖnh quai bÞ

* * *

Øa ch¸y trÎ em Øa ch¶y trÎ em cßn gäi lµ chøng rèi lo¹n tiªu ho¸, thùc tÝch, tÝch trÖ. Nguyªn nh©n lµ do ¨n uèng, nhiÔm trïng, giun lµm tæn th­¬ng c«ng n¨ng cña Tú, VÞ g©y c¸c triÖu chøng chñ yÕu: N«n, Øa ch¶y, gÇy mßn; bÖnh cã thÓ gÆp ë thÓ cÊp tÝnh vµ thÓ m¹n tÝnh.

§èi víi chøng Øa ch¶y cã biÕn chøng nhiÔm ®éc thÇn kinh do mÊt n­íc vµ ®iÖn gi¶i th× ph¶i dïng c¸c ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh cña Y häc hiÖn ®¹i.

Nguyªn nh©n g©y bÖnh do ¨n, HoÆc giun lµm tæn c«ng n¨ng VÞ, Tú. Ho¹t ®éng ¶nh h­ëng l¾m khi, G©y n«n, Øa ch¶y, ng­êi th× gÇy nhom. GÆp thÓ cÊp tÝnh nhiÒu h¬n, Nh­ng thÓ m¹n tÝnh vÉn cßn xÈy ra… * * *

Page 20: Một số bệnh thường gặp

84

Ch­¬ng XIII

Ch÷a c¸c chøng bÖnh kh¸c

bÞ ng·, bÞ ®ßn tæn th­¬ng

BÞ ng·, bÞ ®ßn tæn th­¬ng lµ chØ c¸c bÖnh ®au nhøc do vÊp ng·, vËn ®éng t­ thÕ kh«ng ®óng, hoÆc Èu ®¶ ®©m chÐm dÉn ®Õn h¹i g©n, g·y x­¬ng, trËt khíp ®Õn nçi ph¸ r¸ch da thÞt g©y xuÊt HuyÕt (ch¶y m¸u) hoÆc sung HuyÕt:

BÞ ng·, bÞ ®ßn tæn th­¬ng, VËn ®éng, vÊp ng· hoÆc th­êng ®¸nh nhau. H¹i g©n, x­¬ng g·y ®ín ®au, R¸ch thÞt, xuÊt HuyÕt, n¬i ®au s­ng nÒ.

1- Do bÞ th­¬ng KhÝ trÖ. +. BiÓu hiÖn l©m sµng: VÕt th­¬ng s­ng tr­íng, ho¹t ®éng h¹n chÕ, lµm cho vËn ®éng kh«ng lîi nh­ng ch­a h¹i ®Õn x­¬ng, ®ã lµ do bÞ th­¬ng KhÝ trÖ:

VÕt th­¬ng s­ng tr­íng l¹i ®au, Ho¹t ®éng h¹n chÕ, chøng ®au bÊt th­êng. Nh­ng ch­a hÒ h¹i ®Õn x­¬ng, Lµ do KhÝ trÖ, HuyÕt th­êng ø sung.

+. Ph­¬ng ph¸p ch÷a: Hµnh KhÝ, ho¹t HuyÕt, tiªu s­ng gi¶m ®au, th­ C©n th«ng l¹c. +. Thuèc: Bµi TriÓn c©n thang gia gi¶m (cã thai cÊm dïng).

Toµn yÕt, Mét d­îc, Léc nhung, Bµng gi¶i, Tam thÊt, Gi¸ trïng, Hång hoa. Nhò h­¬ng bá ®Çu tham gia, Hµnh KhÝ, ho¹t HuyÕt, dïng lµ hÕt s­ng.

Mçi vÞ tõ 8 g ~ 12 g; s¾c uèng ngµy mét thang…. * * *

Page 21: Một số bệnh thường gặp

85

KÕt luËn phÇn häc vµ ch÷a bÖnh b»ng ®«ng y viÖt nam.

ViÖt nam cã Th¬ §«ng y,

Häc vµ ch÷a bÖnh, sau th× d¹y con. Cho dï bÖnh tËt vÉn cßn,

Ng©m Th¬, trÞ bÖnh ®©u cßn èm ®au. Mäi ng­êi h·y m¸ch, b¶o nhau,

Trång nhiÒu c©y thuèc tr­íc, sau quanh nhµ. GÆp khi trÎ nhá, ng­êi giµ,

Nhøc ®Çu, ®au bông thuèc lµ cã ngay. Mu«n vµn ý ®Ñp, lêi hay,

Mong nhiÒu ng­êi häc, s¸ch nµy §«ng y!

S©m Ngäc linh ViÖt nam

HÕt phÇn giíi thiÖu tãm t¾t kÕt cÊu vµ néi dung: “ TËp th¬ §«ng y ViÖt nam- §Ó häc vµ ch÷a bÖnh”

Cña t¸c gi¶: L­¬ng y Ng« C«ng T×nh) ...........................................................................

PhÇn thø ba