1

VNH3.TB7.846

MT S VN V HNH S HO, PHI HNH S HO CC HNH VI PHM PHP TRN LNH VC KINH T TRONG

CHNH SCH HNH S HIN NAY

GS.TS. H Trng Ng

UVTT U ban Quc phng An ninh ca Quc hi

1. Vn hnh s ho, phi hnh s ho trong chnh sch hnh s

Trong cc cng c hu hiu m Nh nc ta s dng u tranh vi ti phm phi k trc ht n php lut hnh s. Kh nng tc ng n hiu qu ca cuc u tranh vi ti phm ph thuc vo rt nhiu yu t, trong phi tnh n vic nh gi ng n v xc nh cng chnh xc, cng c th cng tt nhng hnh vi nguy him cho x hi. V, v th i hi phi phn ho cao cc loi hnh vi trong cc o lut v ng thi phi bo m thng xuyn theo di, b sung, sa i kp thi (trong nhng gii hn cho php ca hot ng lp php) nhng quy nh v hnh vi nguy him cho x hi. Qu trnh sa i b sung thng xuyn c thc hin theo hai xu hng tri ngc nhau: mt mt, quy nh b sung nhng hnh vi mi c coi l ti phm hoc gia tng mc hnh pht i vi mt s loi hnh vi nguy him cho x hi no ; v ngc li, trn mt phng din khc, loi b khi danh mc cc hnh vi c coi l ti phm hoc gim thiu cc bin php v mc nghim khc ca hnh pht i vi nhng loi hnh vi khc. Hai xu hng tng chng nh mu thun nhau li l s thng nht cht ch, nu khng ni l bin chng trong mt qu trnh thng nht m trong khoa hc lut hnh s thng c nhc n: xu hng hnh s ho, ti phm ho v xu hng phi hnh s ho, phi ti phm ho1. C hai xu hng ny song song tn ti v gn lin hu c vi nhau, bi v, khi nhng hnh vi xm hi n nhng nhm mi quan h x hi no c coi l gia tng tnh nguy him x hi, th

1 Hin nay xung quanh vn hnh s ho v ti phm ho cng nh phi hnh s ho, phi ti phm ho, hy cn nhng quan nim khc nhau. C kin cho rng, hnh s ho v ti phm ho l mt qu trnh thng nht, hay ti phm ho cng chnh l hnh s ho. Tng t nh vy, qu trnh phi hnh s ho v phi ti phm ho l mt. Li c kin cho rng cc qu trnh ti pham ho v hnh s ho l khc bit nhau, cng nh vy, phi ti phm ho v phi hnh s ho l khc nhau. Tuy nhin, c hai quan im ni trn u cn nhng im ng bn. C th thy rng, phi ti phm ho l mt trng hp c bit ca phi hnh s ho, l kt qu ca cui cng qu trnh phi hnh s ho khng ngng mt loi hnh vi no . Ni cch khc qu trnh gim hnh pht n ti a s dn n loi hnh vi ra khi phm vi p dng hnh pht v do , theo nh ngha ti phm c tha nhn lu nay, hnh vi khng cn l ti phm na. Khi khng cn hnh pht th cng c ngha l phi ti phm ho. Qu trnh hnh s ho v ti phm ho din ra ngc li, ti phm ho l h qu ca hnh s ho, nhng li khng phi l im cui cng, m ch c ngha nh mt bc chuyn i v cht. Qu trnh hnh s ho tip din khi hnh s ho din ra (xem H Trng Ng, Hnh s ho, ti phm ho v phi hnh s ho, phi ti phm ho - Tp ch CAND, 6/ 2003).

2

ngc li, nhng hnh vi c tnh cht v gi tr x hi tri ngc n li xm hi hoc e do xm hi cc mi quan h x hi m xt v tnh cht mu thun vi nhm quan h x hi kia.

Trc n nay, theo quan nim ph bin trong x hi v ngay c trong gii lut hc, th hnh s ho, hay phi hnh s ho cng nh ti phm ho, phi ti phm ho l nhng vn thuc thm quyn ca nh lp php. Bi v, vic nh gi mt hnh vi no l nguy him cho x hi, c li, ng b trng pht v phi quy nh trong Lut hnh s ni chung, l vn thuc thm quyn ca nh lp php. V cng nh vy, quyt nh cng nhn mt hnh vi, mt loi hnh vi no thng xy ra trong i sng x hi l ti phm, hoc quyt nh a ra khi cc o lut hnh s nhng quy nh v hnh vi no tng c coi l ti phm khng th l thm quyn ca ai khc, ngoi c quan lp php. Tng t nh th, vn quy nh tng nng trch nhim hnh s v hnh pht hoc gim nh trch nhim hnh s v hnh pht i vi nhng hnh vi x s x hi no c quy nh trong B lut hnh s cng thuc thm quyn ca nh lp php.

V mt l lun khoa hc php l, cho n nay, cc phm tr ny cng mi ch c cp v tha nhn chung rng ri trong Khoa hc Lut hnh s v trong L lun v chnh sch hnh s. Trong cc lnh vc l lun khc, cc phm tr hnh s ho, phi hnh s ho, ti phm ho, phi ti phm ho hu nh cha c bit n.

Vi lgic , vn hnh s ho hay phi hnh s ho cc quan h kinh t, dn s c th c hiu mt cch khi qut l vic nh lp php chn khuynh hng a vo hay loi tr khi phm tr hnh s, nhng quan h php lut kinh t hay dn s no hoc quy nh tng nng trch nhim hnh s, hnh pht hay gim nh trch nhim hnh s, hnh pht i vi nhng loi hnh vi no xm hi n cc quan h kinh t, dn s nht nh c lut hnh s bo v.

Th nhng, thi gian gn y, vn hnh s ho hay phi hnh s ho cc quan h kinh t, dn s li c bo ch v d lun x hi nu ra mt cch gay gt, nhng vi nhng ni dung khng hon ton nh th. V iu i hi chng ta phi xem xt vn mt cch ton din hn.

Trong qu trnh nh chc trch i din cho mt c quan nh nc thc hin vic p dng php lut, tc l phi lm nhng vic: nghin cu hnh vi, chn quy phm php lut, ra nhng quyt nh c th no , th ng thi cng thc hin s nh gi trn c s nim tin ni tm ca mnh i vi nhng hnh vi php lut no v ch th thc hin chng theo nhng tiu ch v trt t nht nh. Trong , p dng php lut hnh s l lnh vc m php lut iu chnh mt cch kht khe nht (c v ch th p dng, quyn v ngha v ca h v c v trt t t p dng) v lin quan n nhng quyn c bn ca cng dn. V th, c th xy ra nhng hnh vi p dng php lut hnh s khng ph hp vi php lut.

C th c hai loi hnh vi p dng php lut hnh s khng hp php:

- Th nht, l hnh vi ca cc ch th khng c thm quyn p dng cc quy phm php lut mang tnh cht hnh s m p dng chng iu chnh cc quan h x hi;

3

- Th hai, l hnh vi ca cc ch th c thm quyn p dng cc quy phm php lut mang tnh cht hnh s iu chnh cc quan h x hi nhng p dng sai, khng ng i tng iu chnh. Thc cht l s dng cc quy phm mang tnh cht hnh s iu chnh cc quan h kinh t, dn s. Vic p dng cc quy phm lut mang tnh cht hnh s y c hiu l c cc quy phm lut hnh thc cng nh cc quy phm lut ni dung.

Nh vy bn n hnh s ho y khng nn nhm ln vi hin tng ngn ng vn thng thy trong sch bo php l dng hnh s ho cc quan h kinh t, dn s vi mt ngha rng ri hn, l qu trnh bin ci, di nhng motip khc nhau, cc quan h kinh t, dn s no thnh cc quan h hnh s. iu cng c ngha rng, trong p dng php lut, hin tng hnh s ho cc quan h kinh t, dn s l qu trnh s dng cc quy phm php lut mang tnh cht hnh s iu chnh cc quan h kinh t, dn s. V bn cht, xt trn c hai phng din l lun cng nh thc tin, th tt c cc loi hnh vi hnh s ho cc quan h kinh t, dn s u l khng hp l v, ni chung, khng hp php (ni chung, bi phi loi tr trng hp khi c quan lp php lm vic ).

Nh vy, ngoi phm tr lp php, nu c, th ch c th c vn l cn khc phc hnh s ho cc quan h kinh t, dn s trong hot ng thc tin ca cc c quan t php hnh s hoc c thm quyn thc hin mt s hot ng mang tnh cht t php hnh s. Bi v ch c cc c quan mi c thm quyn p dng cc quy phm php lut mang tnh cht hnh s. Cc c quan nh nc, cc t chc x hi v c nhn hot ng trong lnh vc hnh chnh, dn s, vn ho, x hi khc... khng th c thm quyn p dng cc quy phm php lut hnh s, h cng khng th l ch th ca cc hnh vi sai tri ny. ng thi, hin tng hnh s ho hoc phi hnh s ho nh vy i vi cc quan h kinh t, dn s mt cch v li th c th xy ra bt c giai on no ca t tng hnh s. iu ny cng khng nh rng vn t ra l vn hon thin hot ng ca cc c quan t php hnh s v cc c quan c giao tin hnh mt s hot ng iu tra, l vn hon thin cc hot ng iu tra, truy t, xt x v thi hnh n.

Hin tng hnh s ho cc quan h kinh t, dn s xy ra trong thc tin php l ca x hi cn c hiu: l s p dng php lut khng ng n; l hnh vi vi phm php lut do p dng khng ng cc quy phm php mang tnh cht lut hnh s iu chnh cc quan h php lut kinh t, dn s. Bn cht ca hin tng ny chnh l p dng php lut mt cch sai tri.

Cng vy, trn phng din t duy, cn hiu rng, hnh s ho cc quan h kinh t, dn s m chng ta ang bn y l mt hin tng x hi - hnh chnh, dn s tiu cc cn c khc phc, ch tuyt nhin khng phi l mt hin tng chnh tr - php l, bi n khng c c s t tng chnh tr cng nh khng c quy phm ho v mt php l, mt hin tng cn ph phn ch khng th l mt phm tr, mt ch nh php l, nh mt vi tc gi gii thch. ng thi ch c th bn n gii php khc phc, loi tr, m khng th ni ti kha cnh ci tin hay hon thin.

4

2. Nhu cu v gii hn cn thit ca vic i mi chnh sch hnh s phc v cuc u tranh vi ti phm kinh t Vit Nam hin nay

Ti phm kinh t, nhn di gic chnh sch hnh s, l khi nim chung ch tt c cc ti phm c lin quan trc tip hoc gin tip ti cc hot ng ca cc c quan, t chc trong vic vn hnh nn sn xut x hi, thc hin qu trnh sn xut, phn phi, lu thng v bo m s cng bng, hp l trong phn chia, th hng cc quyn li v cc kt qu vt cht khc do nn sn xut x hi mang li.

Theo khi nim , ti phm kinh t, trong BLHS 1999 bao gm cc ti xm phm trt t qun l kinh t (Chng XVI), cc ti phm v mi trng (Chng XVII), cc ti phm v chc v (Chng XXI), mt s cc ti xm phm s hu (Chng XIV) v c nhng ti phm c mi lin h vi cc quan h kinh t hoc li ch kinh t ca Nh nc, ca x hi c quy nh trong cc chng khc ca B lut hnh s.

V ti phm kinh t di gc ti phm hc cn c hiu nh mt b phn cu thnh ca (tnh hnh) ti phm ni chung, n l khi nim tng hp ch mt hin tng, mt tnh trng x hi do nhiu b phn hp thnh. Do vy, bn v chnh sch hnh s i vi ti phm kinh t Vit Nam hin nay, phi xem xt ht nhng kha cnh lin quan n cc ti xm phm trt t qun l kinh t; cc ti xm phm s hu; cc ti phm v chc v v cc ti phm khc c lin quan n hot ng kinh t.

Ti phm kinh t l mt hin tng phn kinh t v l mt tri ca nn kinh t. N lun eo bm mi din bin ca nn kinh t v lun tm l hng chen chn, bm r. S d, cuc u tranh vi ti phm kinh t cam go l v ngoi nhng nguyn nhn c tnh quy lut khch quan, th cn nhng nguyn nhn ch quan xt t gc Nh nc, ngay trong b my nh nc vn cn ch cho n eo bm. Nhng hnh vi bt hp php loi ny cn cha c loi tr cn bi v bao gi chng cng c v bc bn ngoi c v hp l v khng t khi th d lun x hi cng b ng nhn.

V vy, iu quan trng hn, theo ti, hin tng tiu cc c tnh vi phm php lut trong qu trnh p dng php lut cn c xem xt c trn phng din i lp vi ci gi l hnh s ho. Nhng hnh vi v ngc li dn s ho, hay kinh t ho, hnh chnh ho ... cc quan h mang tnh cht hnh s, cng nguy him nh bn thn hnh vi c hnh s ho" cc quan h khng phi l hnh s. S dng cc quyn nng hnh chnh, cc quy phm php lut hnh chnh, kinh t, dn s thay cho cc quy phm php lut hnh s, t tng hnh s v gii quyt cc vn hnh s c quy nh trong php lut hnh s, t tng hnh s l nhng hnh vi vi phm php lut.

Trong tham nhng, c mt hin tng kh ph bin l cc ch th c thm quyn thng p dng nhm mc ch v li, cc ch nh v cc quy phm php lut c ch ti nh hn x l cc quan h x hi m ng ra phi p dng cc quy phm c ch ti nghim khc hn, nhm mc ch v li. Trong s , mt t l khng nh l cc quan h ng x l hnh s c bin ho thnh cc quan h kinh t, dn s, hnh chnh v c p dng cc ch ti kinh t, dn s, k lut.

5

Mi hnh vi c tnh p dng sai php lut u nguy hi cho x hi. Hnh vi p dng sai php lut v li cn nguy hi hn. Nu nh hnh pht l loi ch ti nghim khc nht v ch buc phi p dng cho nhng trng hp hnh vi vi phm nguy him ng k i vi x hi v xm hi n nhng li ch, nhng quan h x hi c ngha quan trng ng k xt t mc tiu v li ch giai cp ca nh nc v ch x hi, th c tnh p dng php lut dn s, hnh chnh thay cho php lut hnh s v li li cng cn c trng tr. Loi hnh vi ny kh nguy him v ang tr nn kh ph bin rt cn c hnh s ho trn phng din lp php hnh s. Bi l, nu hnh vi c p dng php lut hnh s, khi bit r l cc quan h kinh t, dn s s mang n h qu trc tip thit hi nng hn cho i tng b p dng, th ngc li, cc hnh vi dn s ho, kinh t ho cc quan h php lut hnh s, tc c tnh p dng php lut hnh chnh, dn s cho nhng trng hp bit r l quan h php l hnh s li mang li s thit hi trc ht cho li ch nh nc, uy tn v trt t php lut XHCN, c tnh lm tri nhng li ch ca s tn ti Nh nc v ch x hi.

Mt trong biu hin r nt nht ca hin tng phi hnh s ho v li trong hot ng thc tin chnh l nhng hnh vi tiu cc cn c khi qut ho chnh xc v cao bng thut ng tham nhng. Ni cch khc, hin tng "phi hnh s ho sai tri trong hot ng thc tin p dng php lut, cng l vn v ang t ra ht sc gay gt, nan gii.

Kinh t th trng vi nhng s bin i nhanh chng v s i hi tnh nng ng cao ca c ch vn hnh, t chc qun l trong mi lnh vc. Nhng chnh s nng ng cng to ra nguy c cao v vi phm php lut. Trn phng din x hi hc hnh vi, d thy rng hin tng x ro (vi phm hnh lang php l) v tnh nng ng trong kinh doanh, qun l kinh doanh l lun lun ng bn nhau. Chnh iu cng dn n nguy c cao v sai phm trong p dng php lut x l cc vi phm. Ranh gii gia ci hnh s v hnh chnh, kinh t, dn s rt mng manh, d nhm ln. V chnh l cu cnh cho nhng v hnh vi c hnh s ho v li cc quan h kinh t, dn s.

V mt php lut, nhng im cha hon thin trong php lut hnh s chnh l mnh t tt gieo cy nhng ng c v li . V d, vic a vo trong B lut hnh s nhng quy nh, nhng ch ti tu nghi vi di phn cch rng c th thun li cho ngi p dng php lut nhng ng thi cng to ra nguy c cao ca s tu tin, theo xu hng c p dng sai tri v li bng vic phi hnh s ho (hoc hnh s ha) bin bo cc hnh vi ca i tng. Chnh v th, nhiu i biu quc hi ph phn vic a ra cc quy nh c tnh tru tng cao, t tnh nh lng, c th v d nh hnh vi c lm tri... gy hu qu nghim trng. Bi l loi quy nh d lm pht sinh nhng v hnh vi "hnh s ho" v li cc quan h kinh t, dn s cc giai on khc nhau ca qu trnh t tng hnh s. y l vn m nh lp php cn quan tm trong ln sa i BLHS 1999 sp ti.

khc phc vn cn thit phi c mt h thng gii php ton din, tuy nhin trn phng din lp php hnh s cn sa i, b sung BLHS 1999 v BLTTHS 2003 sp ti vi tinh thn sao cho nhng ai ang c thm quyn ca ch th p dng php lut mun thc hin nhng hnh vi v li kh m thc hin c . Mt khc nh lp php cng cn th hin r thi nghim khc vi nhng ngi c tin s v nhng cn bnh v

6

li, lut php cng cn cnh bo h v nguy c chu nhng hnh pht nng hn. Thc t cng ang i hi tng cng nhng hnh pht b sung sao cho nhng i tng nh th khng c ch ng trong mi trng qun l kinh t, vt cht hay cng tc cn b. Trong iu kin php lut c ban hnh ngy cng y , cc quan h x hi ngy cng c t chc cht ch hn th cng cn gia tng hnh s ho, ti phm ho nhng hnh vi, thi xu tham lam, li dng hon cnh, chc v quyn hn trc li. Khng nht thit phi quy nh nhng hnh pht nng, nh kinh nghim ca nhiu nc trn th gii, nhng cn x l v hnh s nhng loi hnh vi c tnh xm hi trt t hot ng t php lm sch mi trng x hi v gi nghim php nc.

Lu nay, thng qua vic p dng php lut, c mt s nhng ngi c chc v quyn hn p dng php lut c tnh p dng sai cc quy phm php lut buc i tng b p dng php lut phi lu mnh, hng thu li bt chnh. Rt tic l nhiu khi nhng hnh vi tu tin hoc v li li c coi l nhng biu hin nhn o. Nhng hin tng php l ng tic nh th din ra kh ph bin trn cc lnh vc khc nhau nhng chng ta hoc l khng nhn ra hoc bng quang v c c nhng ngi c tnh khng tha nhn.

C ch gim st v kim sot quyn lc trong thc t ang km hiu qu. iu dn n hin tng p dng sai php lut m khng b x l, dn dn tr nn ph bin. Vic gii quyt khiu ni, t co ca cng dn, t chc cng cha c hon chnh, cha thun li cho cng dn, cc t chc, doanh nghip thng qua bo v quyn v li ch ca mnh. Cc tranh chp, khiu kin, khiu ni chm c gii quyt dn n tm l chn nn, khng tin tng kh nng c th bo v li ch ca mnh bng gii php php lut. Nhu cu hnh s ho mt s hnh vi c tnh tr hon khng thc hin ngha v trn lnh vc php lut v khiu ni t co cng rt cn c p ng nhm khng ch lm lnh mnh ho cc quan h ng x gia nh nc vi cng dn m cn nhm lm trong sch b my nh nc, tng cng hiu lc hiu qu qun l nh nc. V tnh cht quan trng ca cc quan h php lut c iu chnh trong Lut khiu ni t co i vi Nh nc, x hi v cng dn m nhng hnh vi nghim cm trong lnh vc ny cn c hnh s ho ti a.

Xut pht t thc tin u tranh vi cc loi ti phm kinh t, trn c s d bo khoa hc cng nh ph hp vi yu cu ca cc iu c quc t m Vit Nam k kt, ph chun, nht l t sau khi Vit Nam gia nhp WTO cn phi tip tc hnh s ho, ti phm ho hoc phi hnh s ho, phi ti phm ho mt s ti phm kinh t ph hp vi xu hng tin b, hng thin ca php lut hnh s quc t.

Tuy nhin, vn cn ni n mt gii hn cn thit ca vic phi hnh s ho, phi ti phm ho hoc hnh s ho, ti phm ho cc quan h hnh chnh, kinh t, dn s Vit Nam. Gii hn cn c quan nim nh mt hnh lang chnh tr - php l cn thit hng dn hot ng sng to php lut, qu trnh hnh s ho hay phi hnh s ho cn thit v c th. Php lut hnh s, xt v mt trit hc, cng l s phn nh ch quan i sng x hi khch quan v v th, ngha v ca nh lp php l bo m s phn nh ph hp ti a vi iu kin tn ti khch quan . Sa i, b sung h thng php lut hnh s phi trong nhng gii hn cn thit v c th, ph hp vi iu kin hon cnh c th ca t

7

nc, nhng nhim v t ra i vi nh nc v x hi trong hon cnh hin ti cng nh trong nhng tng lai c d bo ng n.

Gii hn chnh l nhng nguyn tc chnh tr t chc i sng x hi v bn thn h thng chnh tr x hi; nhng nh hng t chc v pht trin nn kinh t t nc c xc nh. V Hin php v php lut Vit Nam tha nhn rng ri mt trung tm lnh o Nh nc v x hi, ht nhn ca h thng chnh tr x hi l ng Cng sn Vit Nam, vic thot ly s lnh o trong hot ng v nhng nh hng t tng cng l vi hin.

3. Chnh sch hnh s i vi ti phm kinh t trong BLHS 1999 v nhng vn t ra

Ch nh "Cc ti phm v kinh t" trong BLHS nm 1985, mc du khng phi c ni hm phn nh y ng nh tn gi ca n, nhng cn c vo mt s du hiu php l c trng, nht l cc du hiu v khch th c gii thch trong cc ti liu, vn bn khc nhau thi k , c th thy rng, n i hi mt tp hp rng ln hn v l ra n phi c m rng gii hn khng ch trong nhm xm hi trt t qun l kinh t.

Cc cu thnh ti phm c quy nh trong Chng VII Phn cc ti phm ca BLHS 1985, phn nh tng i c trng cc du hiu ca cc ti xm phm trt t qun l kinh t. Mc du v l thuyt, ni chung khch th loi ca nhm ti ny c gii thch l cc quan h x hi m bo cho s n nh v pht trin ca nn kinh t quc dn, vi ngha rng l ch kinh t c quy nh trong Hin php. V ch th, tr mt s ti phm c hnh vi khch quan vi phm cc quy nh, ch , chnh sch qun l kinh t, ch th l nhng ngi c chc v, quyn hn trong cc c s hot ng kinh t, trong cc c quan Nh nc hoc trong cc t chc x hi, ni chung ch th cc ti phm v kinh t theo BLHS 1985 c th l bt k ai c nng lc trch nhim hnh s v t tui lut nh. C th ni, BLHS nm 1985 mc du cha c ch nh "Cc ti xm phm trt t qun l kinh t", nhng hu nh trong ch nh "Cc ti phm v kinh t" li ch yu mi ch bao hm cc ti xm phm trt t qun l kinh t.

Phn nh kh r nt nn kinh t vn hnh theo c ch hnh chnh - mnh lnh, BLHS nm 1985, ngay t nhng nm u thi k i mi, bc l rt nhiu bt cp khi nn kinh t dn pht trin v chuyn bin theo c ch kinh t th trng. Nhng bt cp ny li biu hin tp trung nht chnh ngay trong cc quy nh v ti phm kinh t.

BLHS nm 1999 ra i nhm th ch ho nhng quan im pht trin mi ca t nc v khc phc nhng thiu khuyt ca BLHS 1985. Nhiu quy nh mi ph hp hn vi quy lut kinh t th trng c nh lp php a vo BLHS 1999. Nu so snh t l nhng im mi gia cc chng quy nh v ti phm c th, cng nh t l nhng sa i b sung trong cc ch nh ca BLHS 1999 th chnh nhng quan tm sa i cho nhm ti phm v kinh t, cng vi nhm ti xm phm an ninh quc gia chim mt phn tri hn hn.

8

Vic quy nh mt chng ring Cc ti xm phm trt t qun l kinh t khng ch l kt qu sa i tn Chng VII Cc ti phm v kinh t ca BLHS 1985 m cn th hin nhng nhn thc mi, bng cch sa i, b sung du hiu cu thnh ca mt s ti trc y quy nh trong mt iu lut thnh nhiu ti danh mi vi mc hnh pht khc nhau, th hin t tng phn ho cao trch nhim hnh s cc loi hnh vi phm ti. Cc ti: bun lu, vn chuyn tri php hng ha, tin t qua bin gii; lm, tng tr, vn chuyn, lu hnh sc gi, cc giy t c gi gi khc c chuyn t chng Cc ti xm phm an ninh quc gia sang chng Cc ti xm phm trt t qun l kinh t ph hp vi tnh cht ca khch th ca ti phm.

Th hin chnh sch hnh s i mi, BLHS 1999 phi hnh s ho, phi ti phm ho mt s hnh vi phm ti kinh t m cn nguyn ca chng gn lin vi c ch tp trung bao cp hoc t lu khng xut hin trong i sng thc tin. Nhiu loi hnh vi nh: Ti cn tr vic thc hin cc quy nh ca Nh nc v ci to XHCN; Ti sn xut hoc bun bn ru, thuc l tri php; Ti lm st gia sc... c loi b.

Tng kt bc u nhng kinh nghim thc tin u tranh vi ti phm kinh t trong iu kin kinh t th trng, trong BLHS 1999 nh lp php thc hin ti phm ho thm nhiu hnh vi nguy him cho x hi v ang pht sinh trong iu kin c ch kinh t mi m BLHS 1985 cha bit n. Ln u tin xut hin trong BLHS Vit Nam cc ti danh: Ti qung co gian di (iu 168); Ti vi phm quy nh v cp vn bng bo h quyn s hu cng nghip (iu 170); Ti xm phm quyn s hu cng nghip (iu 171); Ti s dng tri php qu d tr b sung vn iu l ca t chc tn dng (iu 178); Ti vi phm quy nh v cho vay trong hot ng ca cc t chc tn dng (iu 179).

Ch nh cc ti phm v mi trng l mt trong nhng im mi d nhn thy mi chnh sch hnh s ca thi k ny. y vn l mt nhm hnh vi phm php c lin quan cht ch vi t chc sn xut v sinh hot vt cht ca x hi, thng c coi l phm php trn lnh vc kinh t, nhng u c du hiu lin quan n mi trng, c nh lp php hnh s ho, ti phm ho v tp hp ring thnh mt ch nh mi, c lp. iu th hin r nt s i mi t duy trong chnh sch hnh s, tip thu nhng t tng mi v bo v mi trng, ng thi tng bc thc hin nhng cam kt ca Vit Nam trong cc cng c lin quan n bo v mi trng. Mt s hnh vi phm ti trc y c quy nh Chng Cc ti phm v kinh t ca BLHS 1985 c chuyn sang Chng Cc ti phm v mi trng BLHS 1999. l: cc hnh vi hy hoi ngun li thy sn (iu 188 ); hy hoi rng (iu 189 BLHS 1985); vi phm cc quy nh v bo v ng vt hoang d qu him. Mt s ti danh trc y c coi l hnh vi xm phm an ninh quc gia nhng khng c mc ch chng chnh quyn nhn dn quy nh ti mc B, Chng Cc ti xm phm an ninh quc gia ca BLHS nm 1985 vi hnh pht nng, c sa i v a vo chng ny.

p ng yu cu c th ha trch nhim hnh s v hnh pht, cc ti danh trong BLHS 1985 c nhiu khon, im phn nh nhng hnh vi c cu thnh tng i c lp c tch ra quy nh thnh nhng ti danh c th ph hp vi tnh cht v mc

9

nghim trng v du hiu nh ti c trng ca chng. V d, t iu 196 ca BLHS 1985, Ti bun lu, vn chuyn tri php hng ha, tin t qua bin gii c xy dng thnh hai ti danh c lp: Ti bun lu (iu 153, BLHS 1999) v Ti vn chuyn tri php hng ha, tin t qua bin gii (iu 154, BLHS 1999) vi chnh sch, mc x l ph hp hn. Tng t, Ti sn xut, bun bn hng gi (BLHS 1985) c tch thnh 3 ti danh khc nhau cn c vo i tng b lm gi. Nh lp php thc hin phn ho r hn trong chnh sch x l, theo tinh thn: nu lm hng gi nhng th phc v s sng ca con ngi th vic lm gi phi b x l nng hn nhng hng gi khc, bi chng d gy ra hu qu c bit nghim trng...

Qun trit t tng c th ha trch nhim hnh s, vic xy dng cc cu thnh ca cc ti phm kinh t trong BLHS 1999 c th hn, chi tit hn. T mt s tnh tit nh khung trong cc ti danh, c nhn din su sc hn, khi qut ho cao hn hnh thnh cc ti danh c lp th hin s phn ho su sc trch nhim hnh s v hnh pht.

Mt bc tin mi trong BLHS nm 1999 so vi BLHS nm 1985 l khi quy nh cc ti xm phm trt t qun l kinh t, nh lp php nh lng gi tr hng phm php lm c s phn bit ranh gii x l hnh chnh v x l hnh s cng nh c th ha hnh pht (c 08/29 iu lut quy nh c th gi tr hng phm php lm cn c x l hnh s). ng li x l cc ti xm phm trt t qun l kinh t cng c s i: t l cc iu lut c hnh pht chung thn, t hnh c rt xung. Ch cn 03 iu lut quy nh hnh pht ti t chung thn hoc t hnh (iu 153; iu 157 v iu 180). Phm vi p dng pht tin i vi cc ti phm kinh t bc u c m rng (c 18 iu lut quy nh hnh pht tin l hnh pht chnh trong cu thnh c bn). Hnh pht b sung c quy nh i vi tt c cc ti phm, bao gm: pht tin (24/29 iu), tch thu mt phn hoc ton b ti sn (07/29 iu), cm m nhim chc v, lm nhng ngh hoc cng vic nht nh (22/29 iu).

Theo quy nh ca BLHS nm 1999, cc ti xm phm trt t qun l kinh t l nhng hnh vi nguy him cho x hi xm hi nn kinh t quc dn, gy thit hi hoc e da gy thit hi cho li ch ca Nh nc, ca cc t chc, quyn v li ch hp php ca cng dn thng qua hnh vi vi phm cc quy nh ca Nh nc v trt t qun l kinh t.

Nh vy, cng vi vic i tn Chng VII Cc ti phm v kinh t thnh Chng Cc ti xm phm trt t qun l kinh t cho ta thy, cng ngy ni hm Ti phm kinh t c nh hnh r hn. BLHS 1999 cho ta thy, ni hm ca Ti phm kinh t khng ch l cc ti xm phm trt t qun l kinh t m cn rng ln hn nhiu. Cc ti xm phm trt t qun l kinh t, v mt khch th, xm phm n cc quan h x hi lp nn trt t qun l, nhm bo m tnh ng n, an ton ca cc quan h qun l kinh t. Trong khi , ti phm kinh t c mt ni hm rng ln hn nhiu, ngoi cc ti xm phm TTQLKT, li cn bao hm c cc hnh vi phm ti m xm hi n nn tng kinh t ca t nc (cc ti xm phm s hu), xm phm n iu kin mi trng, mi sinh tn ti v pht trin bn vng nn kinh t - x hi, cc ti phm xm phm n hot ng bnh thng, ng n ca

10

h thng cc c quan, t chc v ngi c chc v, vi ng c v li, v mt s ti khc lin quan n cng ngh, ti chnh, tin t

Tm li so vi nhng quy nh ca BLHS nm 1985, nhng quy nh v ti phm kinh t trong BLHS nm 1999 c nhiu i mi, nhn chung p ng yu cu ca cuc u tranh phng, chng cc ti phm ny giai on u chuyn giao th k.

Tuy nhin, BLHS 1999 nhanh chng bc l nhng thiu khuyt, khi t nc hi nhp su vo quan h quc t, nht l khi nn kinh t hu nh chuyn hn sang c ch th trng nh hng XHCN. Chnh v vy, nhu cu i mi chnh sch hnh s i vi lnh vc u tranh phng chng ti phm kinh t ang t ra bc xc v c c s thc tin cho nhng i mi, b sung cc quy nh lin quan n cc ti phm kinh t.

4. Nhng nh hng i mi chnh sch hnh s trn lnh vc u tranh phng, chng ti phm kinh t v vn hnh s ho, ti phm ho v phi hnh s ho, phi ti phm ho mt s hnh vi phm php trn lnh ny

C s t tng chnh tr i mi ca chnh trch hnh s ni chung, trong c lnh vc u tranh phng chng ti phm kinh t, trong giai on hin nay n nm 2020 chnh l nhng lun im, ch trng ln trong Ngh quyt s 08/NQ-TW v Ngh quyt s 49/NQ-TW ca B chnh tr.

T trnh ca Chnh ph gi Quc hi Kha XII, ngy thng nm 2008, nu r 5 l do i mi BLHS 1999. Cng vi vic khng nh vai tr to ln ca BLHS 1999 trong vic gp phn quan trng vo s nghip gi vng an ninh chnh tr, trt t an ton x hi, bo v quyn v li ch hp php ca cng dn, u tranh phng, chng ti phm, gp phn tch cc vo vic thc hin thng li nhng nhim v chin lc ca cch mng Vit Nam thi gian qua, Chnh ph cng ch ra mt s bt cp hn ch ca B lut ny, cn c sa i, b sung. V B Lut hnh s 1999 ra i trc khi c ch trng i mi, ci cch t php (c ra trong Ngh quyt 08/NQ-TW thng 01/2002 v Ngh quyt 49/ NQ-TW thng 6 nm 2005 ca B chnh tr), nn mt s quan im mi v chnh sch hnh s ca ng cha c th ch ho trong B lut ny. c bit, ch trng tng cng hn na tnh nhn o, hng thin ca B Lut hnh s, ng thi tip tc hnh s ho, ti phm ho nhng hnh vi nguy him cho x hi mi xut hin trong qu trnh i mi, pht trin kinh t - x hi v hi nhp quc t cha c phn nh y trong B lut.

T Ngh quyt 49/NQ-TW ca B chnh tr cho ta thy r mt trong s cn thit phi i mi l nhm Hn ch p dng hnh pht t hnh theo hng ch p dng i vi mt s t loi ti phm c bit nghim trng.

Thc tin p dng php lut hnh s u tranh vi ti phm kinh t cng cho thy s bt cp trong quy nh v cu thnh ca mt s ti phm v mi trng, ti phm lin quan n cng ngh cao v cha phn nh ng tnh hnh v phng thc, th on hot ng phm ti, gy kh khn cho cng tc phng nga, pht hin, x l; s lc hu ca cc quy nh v nh lng lm c s truy cu trch nhim hnh s i vi mt s ti chim

11

ot ti sn, ti xm phm trt t qun l kinh t v mt s ti phm khc c lin quan n ti sn, cng nh mc pht tin quy nh trong cc hnh pht tin i vi cc ti xm phm quyn tc gi, ti xm phm quyn s hu tr tu khng cn ph hp vi gi c. Nhiu hnh vi ti phm trong cc lnh vc cng ngh thng tin, chng khon, ti chnh - k ton, s hu tr tu... cha c ti phm ha. Ngh quyt 49/NQ-TW ch r: Quy nh l ti phm i vi nhng hnh vi nguy him cho x hi mi xut hin trong qu trnh pht trin kinh t - x hi, khoa hc, cng ngh v hi nhp quc t.

C s thc tin ca vic i mi chnh sch hnh s phc v cuc u tranh vi ti phm ni chung, ti phm kinh t ni ring l nhng kt lun c rt ra t trn c s tng kt thc tin 8 nm thi hnh B Lut hnh s 1999 v c nhng o lut hnh s trc y. ng thi vi s tham kho c chn lc kinh nghim lp php hnh s ca cc nc trong khu vc v trn th gii.

Cng nh i vi nhiu lnh vc khc, vic i mi chnh sch hnh s th hin trong B lut hnh s phi bo m tnh ng b vi cc lnh vc khc, cc o lut khc trong h thng php lut. Nhng i mi trong ch nh ti phm kinh t phi bo m nht qun vi cc ch nh khc ca B Lut hnh s cng nh nhng quy nh khc c lin quan trong cc ngnh lut, o lut hin hnh. c bit vn bo m s nht qun vi cc chnh sch kinh t c ghi nhn trong cc vn kin ca ng v trong cc o lut, Ngh quyt ca Quc hi ban hnh.

i mi chnh sch hnh s trn lnh vc u tranh vi ti phm kinh t phi gp phn thc hin cc ngha v quc t m Nh nc ta k kt, ph chun, ng thi, to c s php l tng cng hp tc quc t trong u tranh phng, chng ti phm, nht l cc ti phm kinh t xuyn quc gia, ti phm c t chc, ti phm ra tin, ti phm cng ngh cao...

R rng bo m nht qun gia chnh sch hnh s vi ng li pht trin t nc trong thi k mi, vic sa i, b sung mt s iu ca B Lut hnh s l mt i hi khch quan v cp thit nhm gip phn khc phc mt bc nhng bt cp, hn ch ni trn, p ng yu cu bc xc ca thc tin ang t ra v bo m hiu qu ca cuc u tranh phng, chng ti phm, ng thi, p ng yu cu hi nhp quc t.

Nhng ni dung c nh hng sa i cc nhm ti xm phm TTQLKT, ti phm v mi trng, ti phm cng ngh cao l ph hp vi nhu cu pht trin hin nay ca s pht trin kinh t th trng thi k hi nhp quc t.

- i vi cc ti xm phm TTQLKT, vic iu chnh chnh sch hnh s ch yu lin quan n nhng hnh vi phm ti kinh t lin quan n vic thc hin cc cam kt ca Vit Nam ng thi ch ng hi nhp kinh t quc t trn lnh vc kinh t thng mi v ti chnh - tin t.

Vic sa i, b sung quy nh Ti u c ( iu 160) theo hng m rng, to ra kh nng x l v hnh s i vi nhng hnh vi mang tnh u c xy ra trong thi gian va

12

qua, gp phn n nh th trng, gi c. iu 160 B Lut hnh s hin hnh cha phn nh ht nhng hnh vi nguy him cho x hi xut hin trong c ch kinh t th trng. Bng cch chng ta b ra ngoi phm vi x l hnh s nhng hnh vi nguy him cao cho x hi trong trng hp thc hin hnh vi u c "trong tnh hnh c kh khn v kinh t".

B sung vo ti trn thu (iu 161) hnh vi gian ln thu, ng thi, nng cc mc nh lng s tin trn thu, lu thu truy cu trch nhim hnh s nhm gp phn bo m thi hnh nghim chnh cc lut v thu v Lut v qun l thu.

Bng s sa i ny, nh lp php phi ti phm ho nhng hnh vi trn thu v hnh vi gian ln thu c mc nh lng di n di mt trm nm mi triu ng" quy nh ti khon 1 iu 161 BLHS 1999; ng thi phi hnh s ho mt bc nhng hnh vi trn thu, gian ln thu "t mt trm nm mi triu ng c quy nh ti cc khon 2, khon 3 iu 161 BLHS 1999.

Vi s thit k li cu thnh ca ti xm phm quyn tc gi (iu 131) v ti xm phm quyn s hu cng nghip (iu 171) theo hng quy nh r rng, c th cc hnh vi vi phm trong lnh vc quyn s hu tr tu, nh lp php hnh s ho nhiu hnh vi c Lut S hu tr tu nm 2005 - mt o lut chuyn ngnh d liu. iu ny cng th hin tinh thn thc hin nghim tc cc iu c quc t m Vit Nam l thnh vin.

Hnh s ho v ti phm ho mt s hnh vi trong lnh vc ti chnh - k ton v trong lnh vc chng khon nhm gp phn u tranh c hiu qu vi cc hnh vi cho x hi mi xut hin trong cc lnh vc ny. l nhng hnh vi in, pht hnh, mua bn, s dng tri php ho n, chng t thu np ngn sch Nh nc; hnh vi vi phm quy nh v bo qun, qun l ho n, chng t thu np ngn sch Nh nc; hnh vi c cng b thng tin sai lch hoc che giu s tht khi cho bn, nim yt hoc giao np chng khon; hnh vi s dng thng tin ni b mua bn chng khon; hnh vi gian ln v la o trong giao dch chng khon; hnh vi thao tng gi chng khon.

i vi cc ti phm v mi trng.

Vic s i B Lut hnh s nhm khc phc nhng bt cp trong cu thnh ca cc ti phm v mi trng, bo m phn nh ng n hn bn cht php l ca cc hnh vi thuc nhm ny. Theo quy nh ti BLHS 1999, cu thnh ca nhm ti gy nhim mi trng i hi phi c ng thi 3 yu t mi x l hnh s c: Hnh vi thi cht gy nhim mi trng trc b x pht hnh chnh; ngi b x pht hnh chnh c tnh khng thc hin cc bin php khc phc; do khng thc hin bin php khc phc m gy ra hu qu nghim trng. Quy nh cu thnh vt cht trong cc ti phm ny hn ch kh nng truy cu trch nhim hnh s i vi nhiu hnh vi nguy him cao i vi x hi. S bt hp l th hin ch cc hnh vi c nguy him cao, kh khc phc hu qu th ngay khi hnh vi cha hon thnh nguy him i vi x hi, v e do nguy him cao i vi x hi, l ra phi quy nh cu thnh hnh thc, nhm tng cng kh nng phng nga ngn chn, ng thi c th x l ngay c khi ti phm cha dn n hu qu thit hi cho x hi.

13

Vic quy nh c 3 yu t ni trn lm lt li nhiu hnh vi nguy him x hi, v lm dn n nhng hu qu l rt kh khn, nht l trong vic xc nh hu qu v mi trng.

Nhng hnh vi hu hoi mi trng mi sinh, x cht thi cng nghip ra mi trng t nhin c th dn n thm ho i vi con ngi. V th vic ti phm ho, hnh s ho cc hnh vi mua bn, ti ch rc thi y t hoc rc thi cng nghip cha qua x l sn xut vt dng tiu dng... l nht qun vi chnh sch hnh s hin i, bo v con ngi, tng lai ca loi ngi.

Chnh sch hnh s i vi cc ti phm mi trng Vit Nam hin nay c Chnh ph nh hng nhm gii quyt mt s vn trung tm:

+ Hnh s ho, ti phm ho mt s hnh vi xm phm mi trng bng vic thi vo khng kh, ngun nc, chn vi vo t cc cht gy nhim mi trng khng tun th cc quy chun k thut quc gia; hp nht cc hnh vi gy nhim khng kh, ngun nc, t vo mt ti danh.

+ Hnh s ho, ti phm ho nhng hnh vi li dng vic nhp khu cng ngh, my mc, thit b, hay th on khc a my mc thit b lc hu, ph liu hoc ho cht, ch phm sinh hc cc cht thi khc vo lnh th Vit Nam;

+ Hnh s ho cc hnh vi vi phm quy nh v bo v ng vt hoang d qu him; cc hnh vi vi phm ch bo v c bit i vi khu bo tn thin nhin cho ph hp vi thc tin v quy nh mi ca Lut Bo v mi trng.

+ Ti phm ho nhng hnh vi vi phm quy nh v qun l cht thi nguy hi; vi phm quy nh v phng nga s c mi trng ... c kh nng gy hu qu rt ln cho sc khe, tnh mng con ngi.

+ iu chnh h thng hnh pht i vi nhm ti ny theo hng nng mc pht tin i vi cc ti phm v mi trng.

i vi cc ti phm trong lnh vc cng ngh thng tin:

khc phc tnh trng hin nay c nhiu hnh vi lin quan n cng ngh thng tin rt nguy him cho x hi, ng x l v hnh s nhng cha c quy nh l ti phm. V th, vic ti phm ho nhng hnh vi truy cp tri php, n chn thng tin tri php, s dng tri php thit b v cc hnh vi khc xm hi n cc thit b, s liu v dch v thng tin, truyn thng, s dng cng ngh thng tin chim ot ti sn, la o qua mng... l p ng nhu cu bc xc ca thc tin v ph hp vi xu th chung trn th gii.

- V nhng hnh vi lin quan n ra tin:

Trong B Lut hnh s nm 1999 c hai iu lut quy nh v hai ti phm lin quan trc tip n ra tin. l ti cha chp, tiu th ti sn do ngi khc phm ti m c (iu 250) v ti hp php ho tin, ti sn do phm ti m c (iu 251). Tuy nhin ch vi hai ti phm , th nhiu hnh vi ra tin xy ra trn thc t cha c quy nh l ti

14

phm. Chnh v th vic ti phm ho cc hnh vi ra tin nh: s dng tin, ti sn do phm ti m c vo cc casino, lm qu tng, lm t thin, ti tr cho cc hot ng vn ho, th thao, du lch; dch chuyn ti sn bit r l do phm ti m c t ni ny sang ni khc nhm mc ch che giu hoc ngu trang ngun gc bt hp php ca ti sn; che giu, ngu trang ngun gc bt hp php ca ti sn ... l ph hp vi xu hng chung trn th gii, to c s php l u tranh c hiu qu i vi ti phm ra tin, ng thi gp phn to thun li cho vic hp tc quc t trong u tranh phng, chng tham nhng. iu ny cng nhm thc hin nhng cam kt quc t ca Vit Nam trong Cng c chng ti phm c t chc xuyn quc gia (TOC) v cc khuyn ngh ca Lc lng c nhim ti chnh v chng ra tin (FATF).

- Ti phm ho hnh vi thnh lp hoc tham gia vo nhm ti phm c t chc l mt ni dung mi trong chnh sch hnh s ni chung, i vi ti phm kinh t ni ring.

5. Mt s vn cn tip tc quan tm

Trong qu trnh pht trin kinh t th trng, c bit qu trnh hi nhp kinh t quc t, bt c lnh vc hot ng kinh t no cng xut hin nhng bin i x hi lm gim, lm mt tnh nguy him x hi ca nhng hnh vi no , ng thi li lm gia tng tnh nguy him x hi hay nhu cu ti phm ho nhng hnh vi khc. V th, cn tip tc r sot tt c mi lnh vc hot ng kinh t xc nh nhng hnh vi cn hnh s ho, ti phm ho cng nh phi hnh s ho, phi ti phm ho.

i mi chnh sch hnh s i vi ti phm kinh t l mt phng hng rt quan trng p ng tt hn chin lc pht trin kinh t - x hi v bo m gi vng n nh chnh tr, gi vng quc phng an ninh t nc.

Thc tin cho thy vn cn kh nhiu nhng hnh vi thng xut hin trong cc hot ng kinh t - x hi, ng sau nhng v bc hp l, hp php cha ng nhng du hiu v bn cht rt nguy him x hi cn c tip tc quan tm x l ti phm ho, hnh s ho c c s php l u tranh loi tr chng.

Xin nu mt s vn ln cn c tip tc nghin cu x l

- Th nht, vn trch nhim hnh s php nhn. Mc du vn ny c t ra kh lu c trn phng din l lun cng nh thc tin nhng cha c x l. Thc tin nhiu nc, k c nhng nc trc y tng c h thng php lut hnh s kiu x hi ch ngha, p dng trch nhim hnh s i vi cc php nhn, nht l trn lnh vc ti phm kinh t, c tc dng to ln trong vic u tranh vi ti phm, c bit l cc loi hnh vi tham nhng. Vic p dng trch nhim hnh s php nhn khng gy bin i ln v mt nguyn tc i vi cc ngnh lut khc, k c cc ch nh ca php lut t tng hnh s. Thit ngh cn c xem xt trong ln sa i BLHS 1999 v BL TTHS 2003 ny.

- Th hai, vn p dng phng php vin dn cc hnh vi c quy nh trong cc o lut, cc vn bn php quy thuc lnh lc kinh t chuyn ngnh. Xu hng ny nhm

15

to ra s nng ng trong hot ng lp php, khng buc phi to ra nhng b lut s m vn c kh nng hnh s ho, ti phm ho, phi hnh s ho, phi ti phm ho nhng hnh vi, quan h c th trong lnh vc kinh t.

- Th ba, thc t cho thy trong hot ng kinh t c khng t hnh vi ti thi im xem xt c th l tiu cc, cho l c lm tri nhng xt v lu di li c ngha tch cc. Nhng loi hnh vi ny cn c phi hnh s ho v nht thit khng p dng nhng hnh pht t hnh, chung thn, hn ch ti a t c thi hn, mt mt th hin tnh cht nhn o, hng thin ca php lut hnh s Vit Nam, mt khc loi tr kh nng oan, sai, nht l trong iu kin chng ta cha c kin thc, phng tin, cng ngh kim chng.

Chnh sch hnh s ca chng ta trn lnh vc u tranh vi ti phm kinh t cn c nh hng phi hnh s ho nhng hnh vi mc du c cc du hiu hnh vi phm ti hnh s, nhng li c tc dng lm gia tng s nng ng ca c ch, khai thc mnh cc kh nng ngun lc ca mi ch th phc v cho pht trin, gii phng nng lc tim tng trong i ng nhn lc ca cc c quan, doanh nghip. Theo hng ny cn xem xt phi hnh s ho loi hnh vi c lm tri trong B Lut hnh s hin hnh. Bi v trong cch quy nh cu thnh ti phm ny cc du hiu c lm tri v hu qu nghim trng u mang tnh c lng rt cao, t tnh c th. Nu cn thit, phi nh hnh r nhng hnh vi no, hon cnh c th, trch nhim php l trc tip, c th trong nhng hon cnh xc nh trch nhim hnh s. X l im ny khc phc tnh trng thc t nhiu khi cc c quan tin hnh t tng khng chng minh c hnh vi ca b can, b co, khng xc nh c mi lin h nhn qu trc tip gia hnh vi v hu qu nguy him x hi m vn c th x l hnh s, dn n kh nng oan sai gia tng; bo ch, d lun x hi bc xc.

- Th t, quan im sa i b sung BLHS 1999 bi Quc hi kho XII l ch chn nhng vn bc xc nht, bt cp nht. Tuy nhin iu khng loi tr nhu cu x l y nhng yu t tim tng hnh vi nguy him x hi trong cc hot ng, cc c ch qun l trn cc lnh vc. V v th, theo ti c nhng hng chnh c th v cn thit nghin cu x l v xc nh nhng hnh vi nguy him cho x hi, lm c s cho vic tip tc ti phm ho, hnh s ho hoc phi hnh s ho, phi ti phm ho. l:

+ Nhng hnh vi li dng c ch phn b v qun l ngn sch Nh nc gii ngn, theo c ch xin cho, tn ti trn mi lnh vc hot ng kinh t c lin quan n ngn sch;

+ Nhng vn tim n ng sau c ch qun l v i din ch s hu Nh nc trong cc tp on kinh t c vn nh nc;

+ Trch nhim php l hnh s ca nhng ch th ng ng sau nhng tht thot, mt mt ln ngun vn Nh nc ca c quan, t chc (t ngun ngn sch, tn dng nh nc, vn vay ODA, tri phiu chnh ph...) m h trc tip qun l, quyt nh lu nay mi tht thot ny u do Chnh ph hng chu;

+ Hnh s ho, ti phm ho cc hnh vi can thip hnh thnh chnh sch v li; iu chnh quy hoch, k hoch lm li cho bn thn hoc ngi khc v li; cc hnh vi

16

lin quan n iu chnh ch chnh sch, phn b d n, quyt nh u t, hnh thnh v iu chnh quy hoch u t xy dng c bn; phn b ngun vn; nhng hnh vi khc can thip v li vo cc cng on ca qu trnh u t xy dng c bn;

- Th nm, khng nh xu hng ci cch mnh m h thng hnh pht theo xu hng tng cng tnh nhn o, hng thin v s dng n by li ch kinh t, vt cht. Xo b cc hnh pht t hnh i vi cc ti phm kinh t; hn ch p dng hnh pht t v thay th bng cc hnh pht tin, hnh pht lao ng cng ch; tng cng bin php t php buc phi phc hi, bi hon cc gi tr vt cht.