mot so y kien ve hoat dong gin giu hoa binh cua hoi dong bao an lien hop quoc
DESCRIPTION
TÀI LIỆU THAM KHẢOTRANSCRIPT
-
M O T S O V K I N V H O A T D O N G G I N G i f t H O f l B l N H C U f i
H O I D O N G B A O A N U N H O P Q U O C
D u o i goc do phap ly quoc te, kh i quan
he hop tac giua cac quoc gia ngay cang phat
trien th i tranh chap cung cang co ca sa de
phat sinh. V a i t u each la ca quan dai dien
cho Lien hop quoc ( L H Q ) , chiu trach nhiem
chinh trong duy t r i hoa b inh va an ninh quoc
te, H o i dong Bao an ( H D B A ) dugc giao
nhiem v u giai quyet hoa binh cac tranh chap
quoc te. Quyen l g i va nghTa vu cua H D B A
trong ITnh vuc nay dugc ghi nhan cu the tai
chuong V I ciia Hien chuong L H Q .
Theo quy d inh tai D ieu 34 Hien chuong
L H Q . H D B A truoc het co tham quyen dieu
tra mo i tranh chap hoac t inh h inh tranh chap
de xac dinh xem neu keo dai co the de doa
hoa binh va an ninh quoc te hay khong. M o t
quoc gia khong phai la thanh vien L H Q cung
co the luu y H D B A viec cuoc tranh chap ma
ban than ho la mot ben duong su de ca quan
nay xem xet giai quyet, mien la quoc gia nay
thua nhan truoc se tuan m i l nghia v u giai
quyet hoa binh cuoc tranh chap theo quy
dinh ciia Hien chuong L H Q (Dieu 35 Hien
chuong).
Hoat dong gin g i u hoa b inh ciia L H Q ra
doi dau tien vao ngay 29/5/1948, kh i H D B A
thong qua quyet d inh thanh lap Phai doan
Giam sat qua t r inh d inh chien tai Palestine.
T S . N g u y e n L a n N g u y e n
Khoa Luat, DHQG Hd Npi
Ke tir do den nay, duo i su lanh dao chung
ciia H D B A , hoat dong g in g i u hoa binh ciia
L H Q da trai qua nhieu giai doan phat tr ien
khac nhau. Ban dau, k h i m a i ra da i , hoat
dong gin g i u hoa b inh dugc xem la bien
phap thoa hiep giua cac nuoc Ion nham tan
dung vai tro t rung lap tuong doi ciia L H Q ,
tranh no ra cuoc chien tranh nong tai nhung
khu vuc khong nam trong an ninh true tiep
ciia hai nuoc L ien X o va M y . Tien de de
kien lap cac hoat dong gin g i u hoa binh
truyen thong la phai dugc cac ben tranh chap
dong y. Luc lugng gin g i u hoa binh truyen
thong co t u tuong chi i dao la "g iu g in hoa
binh", "phoi hop giup do" de giai quyet tranh
chap va thuong dugc chi i t rong trien khai
vao tha i ky cuoi ciia cuoc tranh chap. K h i
tranh chap dugc giai quyet th i luc lugng gin
g i u hoa b inh cung cham dirt hoat dong. Co
the thay h inh thi ic g in g i u hoa binh nay
mang lai nhung hieu qua nhat d inh trong giai
quyet xung dot Arap - Ixraren, cuoc khi ing
hoang kenh dao Suez, sir k ien a Conggo, roi
loan o L i b a n g . . .
Ke tir k h i thanh lap d i n thang 9/2008.
L H Q da t r ien khai dugc 64 chien dich g in
g i u hoa b inh khac nhau, t rong do co 16 chien
dich v o i hon 110.000 nhan vien hien dang
-
18 NGHIEN CUTJ CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N 0 6 (129).2011
hoat ctong a khap cac na i tren the g ia i .
Nhi rng chiec "mu noi xanh 1 ' - bieu tuong cua
luc luong gin g i u hoa b inh eta nhan dugc su
ung ho t i ch cue cua xa ho i quoc te. N a m
1988, luc l ugng g in g i u hoa binh cua L H Q
gianh dugc giai thuong Nobe l Hoa b inh -
chung m i n h su dong gop to Ion cua luc
luong nay doi v o i hoa b inh va an ninh the
g io i . Co the thay rat nhieu v i du ve nhung
thanh cong quan t rong cua luc lugng gin g i u
hoa binh L H Q nhu hoat dong gin g i u hoa
binh a Mozambic , D o n g T i m o , Campuchia,
El Sanvador, Libang, Croatia, Grudia, Tay
Sahara, Conggo, N a m i b i a . . . Tuy nhien,
nhung thanh cong ma luc luong gin g iu hoa
binh L H Q dat dugc lai b i l u m o bo i chinh
nhung that bai ma luc lugng nay da va dang
vap phai. Do la nhung that bai to Ion trong
chien dich g in g i u hoa binh o X o m a l i hay
nhung trac t ro trong gin g i u hoa b inh a N a m
T u cu, 6 Angola , Ha i t i , Ruanda va khu vuc
Bancang.. . Co nhieu nguyen nhan khac nhau
dan den ket qua khong mong dgi nay, t rong
do co the ke den mot so nguyen nhan ca ban
nhu:
Thu nhdt: Trong nhieu t ruong hop,
H D B A da danh gia qua lac quan ve ket qua
co the dat dugc nha su giup da cua luc luong
gin g i u hoa binh, nen da de ra nhiem v u qua
tham vong trong k h i lire luong gin g i u hoa
binh con thieu nhung nguon luc can thiet. V i
du, viec m o rong nhiem v u cho luc luong gin
giCr hoa binh a X o m a l i nam 1993 tir bao dam
van chuyen va cap phat luong thuc sang loai
trir cac phe phai v u trang, thiic day hoa giai
chinh t r i . . . chinh la nguyen nhan quan trong
dan den sir t h i t bai cua c h i i n d ich nay.
Thu hai: D o ban than L H Q khong co
trong tay nhan lire va vat luc de t ien hanh cac
hoat dong g in giu: hoa b inh ma phai dua vao
su dong gop ciia cac quoc gia thanh vien,
t rong k h i cac nuoc thanh v ien L H Q v o i muc
t ieu dat l g i ich quoc gia len hang dau, thuong
chi quan tam dong gop nhan luc va tai chinh
mot each day d i i , nhanh chong cho nhung
chien d ich dem lai l g i ich cho chinh ban than
ho. D o i luc, l g i ich nay dugc quan tam nhieu
hon l g i ich ciia ngua i dan dang ganh chiu
hau qua ciia cac cuoc chien tranh, xung dot
can sir giup da ciia cong dong quoc te. Do
vay, viec quyet d inh t r ien khai chien dich gin
g i u hoa b inh tai cac khu vuc co dia - chinh
t r i , dia - k i n h te khong quan trong thuong rat
kho khan, khong dugc sir quan tam ciia cac
nuac t rong H D B A (dac biet la cac thanh vien
thuong true) . K e ca k h i quyet d inh trien khai
chien d ich g in g i u hoa b inh da dugc thong
qua th i viec thuc hien tren thuc te thuong
cung rat cham tre, tham chi , co nhieu chien
dich g in g i u hoa b inh khong tr ien khai dugc
hoac phai l i i i t h a i han tr ien khai , giam qui
mo hoat dong m a i t r ien khai dugc. Chiing ta
co the thay ro dieu ay qua viec so sanh giua
hai khu vuc Trung D o n g va chau Phi. Chau
Phi - no i co rat nhieu cac cuoc xung dot dam
mau xay ra, nhung do l g i ich ciia cac nuoc
uy v ien H D B A tai khu vuc nay khong Ion,
nen cac cuoc xung dot nay cham nhan dugc
su ho t rg tir phia H D B A khien cho xung dot
ngay cang leo thang, tham chi dan ta i tham
hoa nhan dao, nhieu t ruong hop vuot qua
-
J}Lot SJO IL UleJL ixe ti&at itmig.. 19
tam k iem soat cua lire luong gin g i u hoa
binh. Trong kh i do, d Trung Dong - khu vuc
tap trung nguon nang luong Ion cua the g io i
- thuong thu hut nhieu su quan tam. Cac
chien d ich g in g i u hoa b inh d day thuong
nhan dugc su dong gop t i ch cue ke ca ve tai
chinh va nhan lire tir nhieu quoc gia tren the
g i o i
Thu ba: Luc luong gin g i u hoa binh
L H Q bao gom quan nhan va cac chuyen gia
tren nhieu ITnh vuc den tir nhieu quoc gia
khac nhau, tuy chiu su chi huy chung ciia T u
lenh luc luong gin g i u hoa binh, nhung kha
nang phoi hop hoat dong giua ho con thieu
thong nhat, dong bo, con ton tai su chia re,
mat doan ket, nen trong nhieu t ruong hop,
khong nhung khong phat huy dugc sire manh
chung ma con lam giam hieu qua hoat dong
cua lire luong g in g i u hoa binh. Dac biet,
trong tha i gian vira qua, luc luong gin g i u
hoa binh chiu sir thao tung rat Ion ciia M y va
cac nuoc phuong Tay. M y thuong t u cho
minh quyen "quyet d inh va thuc t h i " nhung
nhiem v u gin g i u hoa binh. Trong cac chien
dich gin g i u hoa b inh , ngudi M y khong bao
g id tir bo quyen chi huy quan doi M y hoac
chi trao quyen chi huy nay cho dong m i n h
quan su than can, n h u mot thanh vien N A T O
chang han. Do vay, do i v d i cac chien dich
gin g i u hoa b inh co sir tham gia dong gop
ciia quan doi M y , chi huy luc luong gin g i u
hoa binh buoc phai la ngudi M y hoac mang
quoc t ich ciia mot t rong cac dong m i n h than
can ciia M y , neu khong se rat kho khan trong
chi huy, dieu hanh tren chien t rudng. Khong
nhirng vay, d mot so khu vuc tren the g id i ,
M y con t u t r ien khai cac don v i quan doi ciia
m i n h ben canh cac luc luong gin g i u hoa
binh ciia L H Q nhu Bancang, Dong T i m o . . .
Cac don v i nay khong nam dud i su dieu
harm ciia L H Q nen viec phoi hop hoat dong
thudng rat kho khan. Cong tac dao tao nhan
luc tham gia luc l ugng g in g i u hoa b inh chi i
yeu do cac quoc gia thanh v ien t u tien hanh
theo t ieu chuan ciia L H Q , dan den t r inh do
chuyen mon, kha nang phoi hop trong cac
hoat dong chung ciia nhan v ien g in g i u hoa
binh den tir cac quoc gia ci ing khong dong
deu va khong phai ai c i ing dap ung dugc day
di i cac t ieu chuan do L H Q de ra. D ieu nay
cang khien cho cong tac hop dong phoi hgp
hoat dong ciia luc l ugng g in g i u hoa b inh t r d
nen kho khan hon, hieu qua hoat dong g in
g i u hoa b inh v i the ci ing g iam sut ro ret.
Thu tu: Hoat dong quan ly , k y luat ciia
H D B A va Ban T h u k y do i v d i cac thanh vien
tham gia g in g i u hoa b inh chua chat che, dao
diic nghe nghiep ciia luc lugng gin g i u hoa
binh con ton tai nhieu van de. Dieu nay
khien cho hoat dong g in g i u hoa binh phai
doi mat v d i nhieu v u tai t ieng, khong nhung
lam giam hieu qua hoat dong ma con lam suy
giam long t i n ciia cong dong quoc te. V i du:
N h u n g tai t ieng ve tham nhung ciia mot so
quan chuc L H Q trong Chuong t r inh D 6 i d i u
lay l uong thuc tai Irac. Ca H D B A va Ban
T h u ky deu khong nam dugc quyen dieu
hanh Chuong t r inh nay, khong nhung vay,
k h i nhung cao buoc ve tham nhung dugc dua
ra, ca hai co quan nay da khong k ip tho i xem
xet de co nhung quyet d inh ngan chan, giam
thieu hau qua; Tai t ieng bd i cac v u tham sat
-
2 0 NGHIEN CLfU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N 0 6 (129).2011
d Ruanda va Secbrenica nam 1994 va 1995
dien ra ngay truac mat cac luc lugng gin g i u
hoa binh cua L H Q ; Su c6 lam dung t inh due
ma cac b inh l i n h g in g i u hoa b inh gay ra doi
v a i chinh nhung nan nhan ciia cuoc xung dot
dang can su bao ve ciia L H Q dien ra d nhieu
na i tren the g i a i (Conggo, Ha i t i , Liberia ,
Xudang), t rong do dac biet nghiem trong la
v u cac b inh l inh g in g i u hoa binh do Maroc,
N a m Phi. Nepan. Pakixtan, Tuyn id i va
Urugoay c i i den b i phat hien da lam dung cac
thieu nu Conggo va Liber ia nam 2004; Hien
tuong doi siing lay vang ciia b inh l inh g in
g i u hoa binh d Conggo dang bi to cao va
dieu tra hien nay. . .
Thu nam: Hoat dong gin g iu hoa binh
hien nay co chieu hudng gia tang, nhung it
duoc trien khai d nhung nai l ien quan den
xung dot giua cac nude, trai la i , dugc trien
khai nhieu d no i xay ra noi chien do xung
dot dan toe, xung dot ton giao, tranh gianh
tai nguyen. L g i dung dieu nay, mot so nude
ldn thudng k i n h dong mau thuan dan toe, ton
giao. k ich dong ly khai . co t inh gay ra cac
diem nong ve nhan quyen, tao cd de thao
tung H D B A thong qua quyet d inh thanh lap
lire luong gin g i u hoa b inh ciia L H Q hong
can thiep vao cong viec noi bo ciia quoc gia
khac. ap dat "trat t u the g i d i " theo y do ciia
ho. Trong t rudng hgp nay. hoat dong gin g i u
hoa binh mat di t inh khach quan, mat di n iem
t in ciia nhan dan. ciia cac ben l ien quan t d i
xung dot dan toe, ton giao va cung khong
nhan dugc su i ing ho rong rai ciia cong dong
quoc te - n l iung nhan to co ban quyet d inh su
thanh cong ciia mot chien dich g in g i u hoa
binh. K h o n g rmung vay, no con k i ch dong su
phan khang, chdng do i ciia nhung ngud i nay,
anh hudng true tiep t d i ket qua cua hoat
dong gin g i u hoa b inh .
Gan day, v d i t n rdng hop ciia L ibya , sau
k h i cac lire l uong an n inh L i b y a no siing vao
mot cuoc bieu t inh nho lai Benghazi - thanh
pho ldn t hu hai ciia nude nay, L i b y a dang t rd
thanh t ieu d iem cua mot cuoc chien tranh
keo dai do lire l ugng l ien quan t ien hanh do
A n h , Phap va M y cam dau.
A n h va Phap dong vai tro dau tau trong
cuoc chien nay v d i su ho t r g ciia M y va dudi
danh nghTa L H Q . H o i nghi Paris da quyet
dinh bat dau cac hanh dong quail su chong
lai chinh quyen L i b y a "de ap dat vung cam
bay theo nghi quyet ciia H o i dong Bao an
L ien hgp quoc". Cac dot khong k ich ciia
phuong Tay dugc t ien hanh vao thdi diem
cac lire l ugng quan doi ciia L ibya da tien vao
trung tarn thanh pho Benghazi , na i tap hgp
bo chi huy cac luc l ugng noi day. Mac dii
ngudi phat ngon ch inh ph i i T r i p o l i bac bo t in
la quan doi ciia ong Gaddaf i da tan cong
thanh pho - mot harm dong dugc xem la vi
pham cam ket ngung ban ma chinh phi i nude
nay dua ra sau k h i H D B A L H Q ra nghj
quyet ap dat v i i n g cam bay.
Phan i i ng tire th i sau cac cuoc tan cong
ciia Phap, A n h va M y , nha lanh dao Gaddafi
tuyen bo D i a Trung Hai da bien thanh "chien
t rudng" , dong tha i tuyen bo se trang b i vu
k h i cho ngud i dan de doi pho v d i cac cuoc
tan cong ciia phuong Tay. Cuoc chien nay
nham loai bo chinh quyen Gaddafi , nhung d i i
-
Jloi sA g Lieji oi Itjtuil a*p*ig,.. 2 1
v i dong ca g i , no cung khong phai la led ich
quoc gia song con cua bat ky quoc gia
phuong Tay tham chien nao. Chinh quyen
Libya tir nhieu nam qua da tir co lap m i n h
bdi nhung cuoc dan ap dam mau dan thuong.
Chinh dieu nay da tudc d i t inh hop phap cua
chinh phi i do Gaddafi lanh dao.
Chien tranh se thiic day sir phan hoa noi
bo L ibya sau rong hon nua. Phuong Tay co
the muon tranh mot cuoc chien tranh tren bo,
nhung khong loai trir k i ch ban nay, neu cac
lire luong noi day tai L ibya khong d i i kha
nang lat do chinh quyen Gaddafi , mot quoc
gia v d i 6,5 trieu dan dang bi chia re nghiem
trong. D o i v d i phuong Tay, con dudng dan
td i cuoc chien tranh nay duoc trai bang
"thien y" bao ve dan thudng Libya khoi su
tan sat ciia chinh quyen Gaddafi . N h u n g con
dudng nay cung co the dan td i su sa lay.
Trong co che ciia L H Q , H D B A khong
phai co quan g i u vai tro chi i dao trong hoat
dong chong khi ing bo n h u doi v d i hanh dong
trong t rudng hop hoa b inh b i xam hai, bi pha
hoai hay co hanh v i xam luoc hoac quyet
d jnh trien khai lire luong g in g i u hoa binh.
Trong hoat dong chong khi ing bo quoc te,
Dai H o i dong ( D H D ) dong vai tro la co quan
hoach dinh chinh sach, D H D co tranh nhiem
ldn hon H D B A trong viec xay d img chien
lupc chong khi ing bo, d j n h nghTa phap ly ve
khi ing bo, ngan chan hien tupng l o i dung
chong khi ing bo de xam pham chi i quyen ciia
quoc gia khac. De lam dupe dieu nay can
phai cai to toan dien H D B A , dac biet la cai
each co che bo phieu theo hudng giam bdt
anh hudng ciia cac thanh v ien thudng true
doi v d i co quan nay.
Nhi rng phan t ich neu tren cho thay
H D B A da va van se ch iu trach nhiem chinh
trong viec t r ien khai cac chien dich g in g i u
hoa b inh ciia L H Q . Trong qua t r inh thuc hien
nhiem v u g in g i u hoa b inh , viec tang cuong
trao quyen, uy quyen va hpp tac v d i cac to
chirc khu vuc la can thiet. De lam tot viec
nay, cpng dong quoc te can xay dung dupe
mpt co che phoi hpp co hieu qua giua hai
ben. H D B A phai xac d inh ro pham v i quyen
han ma cac to chirc khu vuc dupe phep thuc
hien trong t irng chien dich g in g i u hoa binh
cu the va khong ngirng tang cuong quyen
k i em soat doi v d i hoat dpng ciia cac to chuc
do, sao cho vira dam bao dupe t inh dan chii
trong giai quyet cac van de quoc te, vira dam
bao dupe vai tro chi i chot, quyet d jnh ciia
H D B A trong cac hoat dpng gin g i u hoa binh.
T a i l ieu t h a m khao
1. Hpc v ien Quan he quoc te (2007), Su phat trien cua Hpi dong Bdo an Lien hop quoc, Ha N p i .
2. B u i T r u d n g Giang (2007), Cai each Hpi dong Bdo an Lien hop quoc - mpt so chieu hudng va nhan dinh, Tap chi N h u n g van de K i n h te va Chinh t r i the g i d i , 1(129).
3. Chu M a n h H i i n g (2005), Cai to Lien hop qudc - thdi co vd thach thuc, Tap chi Luat hpc, (Dac san 60 nam Lien hpp quoc).
4. V i e n Quan he qu6c t