motor genel

8/7/2019 Motor Genel

1/10

MOTORUN TANIMI

Motor: Is enerjisi mekanik enerjiye eviren paralara motor denir. Motor tekerleridndren ve otomobilin yrmesine yardm eden mekanizmadr. Bu mekanizmaya motordenir. Silindir odalarnda yanma olur. Bu yanma yle yksek bir sratle olur ki buna infilak

da denebilir. Bu ekilde motorda bulunan kuvvet bir aft dndrr. Bu hareket saftantekerleklere iletilir. Bylece tekerlekler dner ve ara yrr.Birok otomobillerde motorlar alt veya sekiz silindirli ise de drt, oniki ve onalt

silindirli motorlar kullanlr. Bu motorda silindirin nasl altn anlayalm. Oynak birekilde taklr. Her ne kadar piston iyice oturmu olsa da gevektir. Piston zerine sekmantaklr ve bu boluk alnr. Motor krank mil zerindeki dirsek ve bir biyel kolu ile hareketinitemin eder. Dirsek milin kk parasdr. Mil dndke bu dirsek bir daire izer. Bu dirsekpistona biyel kolu vastas ile birleir. Biyel kolunun dirsek taraf ucunda bir yatak vardr. Buyatak biyel kolu ile milin zerine boluunu alarak biyelin mil zeride rahat dnebilmesinisalar. Piston silindir iinde aa yukar hareket ettike krank mili dirsei bir daire izer vekrank milini dndrr.

Biyel kolu pistona nazaran bir cihet veya aksi cihete piston pimi zerinde serbesteeilebildiinden ayn sebep dolays ile krank mili dirsei de biyel kolu yata iinde serbesteeilebildiinden rahat dner.

Silindirin kapal ucu etrafnda iki delik vardr. Bunlardan birine emilen karmngiriine temin eder. Dieri ise egzoz gazlarnn kn temin eder. ayet piston aa doruinerken bu deliklerden herhangi birisine atmosfere alm olsa idi silindir iine hava emilmiolacaktr. Ayn ekilde piston yukar karken de silindir kapal taraf deliklerinin birbirindenhava dar atlm olacaktr. Her silindirin kapal tarafndaki iki delikten iinde supap tertibatvardr. Bu supaplar delikler zerine cereyan eden hadisenin harekete geerek deliklerin biriniveya dierini veya ikisini de kaparlar.

MOTORLARDA ALIMA PRENSPLER

Drt zamanl motorlarda ottonun prensiplerine gre gelitirilmi olan drt zaman srasvardr.

EMME ZAMANI: Emme zaman balangcnda piston ON da bulunur. Pistonun ON danAN ye doru harekete balamas ile emme supab alr. Balangta emme supabaldnda; piston ON da iken zerindeki basn normal atmosferik basnca hacim iseyanma odas hacmine eittir. Piston AN ya doru hareket ettike; silindir hacmibyyeceinden basn dmesi olacaktr.

Silindir ierisindeki meydana gelen bu basn dkl (vakum) nedeni ilekarbratrden 15/1 orannda yakt ile karan hava (1 ksm benzin,15 ksm hava) emmemanifoldu ve emme supabndan geerek silindirlere dolar. Piston AN ya gelince emmesupab kapanr. Bu anda emme sonu basnc 0,90 kg/cm2 ye kadar dmtr. Emmesupabnn kapanmas ile birinci zaman yani emme zaman sona ermitir.

SIKITIRMA ZAMANI: Emme supabnn kapatlmas ile silindire emilmi olan karmn dhava ile ilgisi kesilir. Sktrma zaman balangcnda piston AN den ON ye doruhareket ederken her iki supap kapaldr. Piston ON ya ilerledike silindir hacmikleceinden karm sktrlmaya balar.

Sktrlan karmn basnc ve ss sktrma oranna bal olarak artar. Sktrma

orannn bymesi sktrma sonu basnc ve scaklnn artmasna neden olur. Sktrma


2/10

sona erdii anda yani piston N ta da iken sktrma sonucu basnc ortalama olarak (7kg/cm2-12kg/cm2 ) sktrma sonu scakl 300 0C 500 0C arasnda deiir.

Piston N ya geldii zaman bir buji vastas ile karm atelenir. Yanan karmnartan basnc ile piston AN ya doru itilir.

Motor rejimine gre avans ayarlamas ya otomatik olarak ya da elle yaplr.

ZAMANI: Benzin motorlarnda karm buji ile atelenmesi sonucu yanma balar. Yanmanedeni ile karmn basnc ve ss artar. Bu basncn deeri sktrma oranna ve yaktkalitesine bal olarak 35 kg/cm 2 dir. Artan bu basn pistonu N den AN ya doru iter.Pistonu iten toplum kuvvet piston yzey alanna ve yanma sonu basncna gre deiir. Pistonyzey alanna ve yanma sonucunda piston AN ya yaklatka zerindeki hacim byyeceiiin basn bu bymeye orantl olarak azalr.

Bu zamanda yanma sonu elde edilen enerji krank miline (ana mil) iletildii iin eldeedilmi olur. Bu nedenle 3. zaman i veya g zaman da denir. Piston AN ya geldiindeegzoz supab alr ve i zaman sona ermi olur.

EGZOZ ZAMANI: zamann sonunda piston hz sfra iner(AN da olduu anda). Artkyanm gazlarn tm enerjisinden yararlanm olup geriye kalan gazlarn dar atlmasgerekir. Piston N ya gelirken egzoz supab ak olduundan ii biten egzoz gazlarnnegzoz manifoldu yolu ile darya atar. 3. Zamann sonunda egzoz supab alsa da silindiriindeki yanm gazlar kmaya frsat bulmadan sktrmaya balar.

4. zaman sresi iinde yanm gazlarn hepsini boaltmak mmkn deildir. Btn busebeplerden dolay egzoz mmkn olduu kadar erken balatmal bunu iinde egzoz supabna3. zamann sonuna doru amaya balamaldr. Buradan da motorun dnme hzna gre alt lnoktadan 30 0 ile 500 arasnda bir egzoz avans vermek gerekir.

4. zamann sonunda egzoz supabnn kapanmasnda gazlarn ataleti rol oynar. Onuniin silindir iindeki gazlarn tamamen temizlemek maksad ile egzoz supabna st lnoktadan biraz sonra kapatmak icap eder. Kapanmada bu gecikme 50 ile 150 dir.

MOTOR PARALARI VE ALIMA PRENSPLER

SLNDR KAPAI:

GREV: Silindirin st tarafn kapatr ve yanma odalarn tekil eder. Ayrca baz yardmcmotor paralar silindir kapana balanr.

ETLER: L tipi motorlarda supaplar, supap yuvalar, silindir blokunda bulunduu iin,silindir kapaklar dz basit olarak yaplmtr. I tipi motorlarda ise supaplar ve supap yuvalarsilindir kapanda bulunur. Bunlarn dnda T tipi motorlarn silindir kapaklar L tipi silindirkapaklarna F tipi motorlarn silindir kapaklar ise I tipi motor kapaklarna benzer.

SLNDR BLOKU VE ST KARTER

GREV: Silindir bloku st karterle (krank muhafazas) birlikte motorun gvdesini tekileder. Pistonlara yataklk eder. Zamanlarn olutuu silindir blokunda bulunur. Silindirler,silindir kapa ile birlikte, yanma odalarn tekil eder. Motora tamamlayan birok donanm

paralar iten veya dtan silindir bloku veya st kartere balanr.Hava ile soutmal motorlarda ise silindirler ayr ayr st kartere balanr.


3/10

ETLER: L tipi motorlarda silindir ve su ceketlerinde baka supap yuvalar portlar vesupap yuvalar, supap itici yuvalar silindir blokunda bulunduunda I tipi motorlarda yalnz suceketleri supab iticilerinin yuvalar bulunmaktadr. V 8 tipi motorlarda ise silindir bloklar ikiblok V eklinde birletirilmitir. Dayankl ve olduka kark biimde yaplmtr. Supaplar,supap yuvalar ve supap klavuzlar silindir kapanda olup blokun iki tarafna iki ayr kapak

ile balanmtr.

MANFOLDLAR

GREV: Motorun supap tertip tarzna gre silindir blokunun veya silindir kapann yantarafna balanan bir boru sistemi olup emme ve egzoz manifoldlar olarak iki ksma ayrlr.

Egzoz Manifoldlar: Egzoz manifoldu yanm gazlar silindirlerden dar atacak bir borudur.L tipi motorlarda egzoz manifoldu silindir bloku yan tarafnda vidalanmtr. Ve sttensupapl motorlarda bu manifold silindir kafasnn yan tarafna vidalanmtr. Egzoz gazlarnnkamamas iin manifold ile blok arasnda conta bulunur. Bu motorlarda silindir adetinin

yars kadar egzoz delikleri vardr. Baz motorlarda her silindir iin ayr bir egzoz geidi deliivardr. Egzoz manifoldu normal olarak emme manifoldundan geen yakt-hava karmnstr ve karmn daha iyi randman almasna salar.Emme Manifoldu: Emme manifoldu, yakt hava karmn karbratrden silindire gtren birborudur. Karbratr, emme manifolduna nazaran merkezi bir vaziyette konmutur. Emmemanifoldu borular, silindirlere karm akn engellemeyecek ekilde, i yzeyleri dzgnve keleri tatl kavisli olarak yaplm olup, silindirlere ar karm gnderecek ekildebiimlendirilmitir. Baz sra tipi motorlarda, emme manifoldu, silindir kapa ierisineyerletirilmi biimde, kapakla beraber dklmtr.

BYELLER

GREV: Biyeller pistonla, krank milline mafsall olarak birbirine balar. Pistondan aldyanm gaz basncna krank miline iletir. Pistonun yanm gaz basnc ile silindir de yaptdz hareketi krank milinde, sreli ( dairesel ) hareket haline dnmesine yardm eder.Biyeller, biyel ayandan, piston pimi yardm ile pistona, biyel bandan krank mili biyelmaylusuna balanr. Biyeller g zamannda pistonun itme kuvvetine eilip burulmadantayabilecek kadar kuvvetli bir yapda olmal ve ayn zamanda yataklar zerine binenmerkezka ve atalet (eylemsizlik ) kuvvetlerinin az olmas iin, mmkn olduu kadar hafifolmaldr.

PSTONLARGREV: Silindir ierisinde iki l nokta arasnda hareket ederek zamanlar meydana getirir.Silindirin alt tarafnda hareketli bir kapak vazifesi grr. Yanm gaz basncna biyel yardmile krank miline iletir.

GENEL ETLER: Benzin motorlarnda dz etekli, dz diyagonal yarkl, T yarkl, Uyarkl ve oto termik pistonlar kullanlmaktadr. Dz etekli pistonlarn eteklerinde, yatay veyadikey herhangi bir yark yoktur. Bu yarklarn grevi pistonun rahata genleebilmesi iinyaplr. Dz diyagonal yarkl bir pistonun etek balangcndan yatay bir yarkla beraber eikbir yark daha vardr. Benzinli motorlarda T yarkl ve U yarkl pistonlar kullanlr.


4/10

ST KARTER

GREV: Otomobil motorlarnda silindir bloku ile beraber dklen st karter krank miline vekam miline yataklk eder. Ya pompalar motorun cinsine gre iten veya dtan st karterebalanr. Benzin otomatii, distribtrde st kartere baldr. Motoru aracn asesine balayan

motor kulaklarda st karterdedir. Bunlarn dnda ya kontrol ubuu, arj dinamosu balamadzeni st karter zerinde bulunur. st karterin i ksmnda bloku boydan boya kat eden birana ya kanal bulunur.

Genellikle ya pompas zerinde bulunan basn ayar supab baz motorlarda stkarterdeki ana ya kanalnda bulunur. st karterde bulunan ana yatak yuvalar, ana yatakkepleri ile birlikte, ana yataklar iin tam bir silindirik yuva tekil eder. Ana yatak kepleri anayatak yuvalarna, ana yatak civatalar ile balanrlar. Bir motordaki ana yatak says motorunmodeline ve silindir saysna gre deiir.

Drt silindirli sra tipi ve V 8 tipi motorlarnda st karterlerinde 3-5,6 silindirli ve V 12motorlarda 4-7,8 sral silindirli ve V 16 motorlarda 5-9 ana yatak yuvas bulunur. st kartermotorda meydana gelen yksek basnca ve titreimlere dayanabilecek ekilde salam

yaplmtr. Bu amala ana yatak yuvalarnn etrafnda kaburga denilen dkm srasndayaplan takviye kntlar vardr.

Genellikle kam mili yuvalar da st karterde, ana yatak yuvalarna paralel olarakbulunur. 4 ve 6 sra silindirli ve V 8 motorlarnda st karterlerinde genellikle 4 kam mili yatakyuvas bulunur. Krank ve kam millerinin kasnt yapmadan rahat dnebilmeleri iin ana yatakyuvalar ile kam mili yatak yuvalarnn eksenleri arasndaki aralk ok nemlidir. Bu nedenleana yatak yuvalar dzeltirken veya kaba ilenmi ana yataklar torna edilirse bu eksenlerarasnda aralk korunmaldr. Aksi halde kasntl dnerek dili veya zincirin arzasna sebepolur.

KLBTR DZEN

GREV VE YAPISI: Genellikle silindir kapa zerine balanan klbtr dzeninde klbtrmili, yeterli sayda klbtr destei motorun supap says kadar klbtr manivelas ile bumanivelalarn supaplarla karlamasn salayan yay veya ara paralar vardr.

Klbtr mili elik alamndan yaplm ii boaltlm ve iki bana zel tapalartaklm dz bir mildir. Mil zerinde motorun supap saylarna uygun klbtr manivelasmuylullar vardr. Mil yzeyi zel s ilemi ile sertletirilmitir. Klbtr milinin n tarafndaya giri delii ve sonunda ise ya dn delii bulunur. Klbtr mili destek yataklar ilesilindir kapandaki yerine balanr. Klbtr malivas eski sistemlerde dkme demir veyaelik dkmden yaplan manivelann supaplar karlayabilmesi iin deiik eilimlerde

yaplr. Bu nedenle klbtr manivelalarn kartrmamak iin, sklp taklrken daimasrasnca skp takmak gerekir. Baz son model otomobil motorlarnda elik salardan, piresedilmi klbtr manivelalar kullanlmaktadr. Ayrca baz motorlarda supap boluununotomatik olarak alan ve supap sesini nleyen mekanik iticili zel klbtr dzenleri vardr.

KLBTR MEKANZMASININ KONTROL

Yanma odasnn yaps ve supap pozisyonu ve diziliine gre klbtr manivelalardoru veya saa sola alandrlarak yaplmtr. Bu nedenle klbtr manivelalar sklrkendikkatlice dizilir ve ayn sraya gre dizilir taklr. Ar snm veya eilmi manivelalardeitirilmelidir. Klbtr milindeki ya deliklerine hava tutularak milin ya giri k

delikleri ile, manivela ya deliklerini alr mildeki manivela muylularnda ar snma ve


5/10

izikler varsa mil deitirilmelidir. Klbtr mili dizilirken, mil ve manivela yataklaryalanarak manivelalar skldkleri pozisyonda taklr.

Ayrca klbtr desteklerinde doru pozisyon yerli yerine taklmaldr. Klbtrdzeni komple motora takld zaman her manivela, kendi supabn karlayacak biimdeoturmaldr.

SLNDR GMLEKLER

GREV: Silindir blokundaki silindirik yuvalarna taklan, silindirik paralara silindirgmlei denir. nceleri sabit byk motorlarda, traktr, kamyon ve otobs motorlarndakullanlan silindir gmlekleri, bugn kk otomobil motorlarnda bile kullanlmaktadr.Silindir blokundaki yuvalarna kolayca taklp sklebilen, silindir gmlekleri motor tamir veyeniletirmesinde, pek nemli avantajlar salamaktadr. Silindir gmlekleri sayesinde motortamir ve yeniletirmesi, fevkalade kolay, basit , gvenli ve ucuz hale getirilmitir. Bununlaberaber gmlek, piston, sekman ve piston pimleri beraberce deitirilmitir. Fabrikalardaaltrlan bu paralar kolayca alnp taklabilmektedir.

a) Kuru Gmlekler: Silindir blokundaki silindirik yuvalarna, sk geirilen ince cidarl elikveya dkme demir gmlekleridir. Fabrika tarafndan yaplan gmlekler, bloktaki silindirikyuvasna takld zaman., gmlek d cidarlarna soutma suyu temas etmez. Kurugmlekler bloktaki yuvalarna 1-2 tonluk bir basnla oturtulur. zel usullerle dklengmlein i aplar standart lsnden kk yaplr. Buna sklk pay denir.

b) Ya Gmlekler: stten ve alttan silindir blokundaki yuvasna oturan d cidar devaml,soutma suyu ile temas halinde olan, silindir gmleklerine ya gmlekler denir. Yagmleklerin deitirilmesi kolaydr. Ya gmleklerin st tarafnda bulunan faturalar ksaveya uzun biimde yaplmaktadr.

SUPAP TCLER

GREV VE YAPISI: Kam mili ile supap mekanizmas arasnda bulunan, supap iticileri kamhareketini supaplara iletir. Motorlarda supap tertip tarzna gre eitli tipte supap iticilerikullanlmaktadr. Tablolu iticiler kontra somumlu ve ayar vidas kendi kendine kitleyeniticiler olmak zere iki tiptir. Kontra somumlu iticiler ayar zor olduundan bu gnyaplmamaktadr. Bunun yerine kendi kendini kitleyen supap iticileri kullanlmaktadr. Bu

iticilerde ayar vidas yerine taklrken koniklik nedeni ile merkezden evreye doru bir basnyaparak viday kilitler. Bylece bu tip iticilerle, supap ayar iki anahtarla daha kolay yapldgibi vida kendi kendini kitlediinden, motorun almas srasnda supap ayarnn bozulmassz konusu deildir.

Eski Ford L tipi motorlarda ayar edilmeyen supaplar kullanlrd. Bu motorda supapayar supap sap ucu ve supap iticisi talanlarak yaplrd. Supap iticileri krom nikellieliklerden yaplr. I tipi motorlarda kartu tipi iticiler kullanlr. Bu iticiler silindirik ekildeyaplm ve ii botur. L ve I tipi motorlarda kullanlan iticiler kam mili ile temas eden yzey,gvde ve itici ubuunun oturduu i ksm sertletirilmitir. F tipi motorlarda emmesupaplar iin, I tipi motorlarda kullanlan kartu tipi iticiler, egzoz supaplar iin L tipimotorlarda kullanlan tablal tip iticiler kullanlr.


6/10

SUPAP TCLERNN KONTROL

Tablal kartu tipi iticilerde, kam mili ile temas eden yzeyler karncalanm veyaanmsa bu iticiler, supap talama tezgahlarnda talanr. Anma fazla iticiler deiir. ticigvdeleri A ve B eksenlerinden llerek ant ve ovallik aranr. Tablal iticilerde supap sap

ile temas eden ayar vidas yzeyi anmsa talanp dzgn bir yzey elde edilir. Ayrcasupap ayar vidas dilileri bozulmusa deitirilir.tici gvdesi ile itici yuvas arasnda genellikle 0,05 mm boluk vardr.

MOTOR YATAKLARI

GREV: Motor yataklarnn grevi, dnerek hareket eden motor paralarnn gereklidurumda tutmaktr. Yataklar ayrca motorda meydana gelen mekanik kuvvetler oranndayzeylerine binen yk bozulmadan tayabilmelidir. Bununla birlikte ok kymetli olunmuylu yzeylerini bozmamak iin yumuak bir srtnme yzeyi tekil edecek ekildeyaplmaldr. Yksek kaliteli bir yatak dahi motorun almas sonucu zamanla da olsa

anacaktr.Motorun ok nemli iki paras olsada krank ve kam milinin deitirilmesi ve tamiri

ok klfetli ve pahaldr. Bu nedenle krank ve kam mili yataklar srtnme sonucu meydanagelecek anmay zerinde toplayp milleri koruyacak nitelikte yaplmtr. Yeni taklan biryatak cins ve kalite ynnde iyi seilir. Ve teknii uygun ekilde taklrsa motorun orijinalyata gibi uzun mrl olur.

KRANK MLLER

GREV VE MALZEMES: Krank milleri pistondan ald dorusal hareket ile biyel yardmile dner sreli dairesel harekete evirir. Ve bu hareketin valon ve kavramaya iletir.

Krank milleri, zel elik alamlarndan dvlerek veya dklerek yaplr. Bir seritornalama ilemleri ile biimlendirildikten sonra; anma, vurulma ve eilmeye kardayanklln arttrmak amac ile s ilemleri ile uygulanarak muylu yzeyleri sertletirilir.Son ilem olarak muylular talanp, parlatlarak standart llerine getirilir. Bylece sertleenmuylu yzleri srtnmeye dayankl klnd gibi, yumuakln koruyan i ksmlarsayesinde krank milleri darbelere ve burulmalara kar grevini baar ile srdrebilmektedir.

YAPISI: Yapl biimine bal olma art ile, bir krank milinde en az iki ana muylu ile birveya iki manivela kolu bulunur. Biyeller manivela kollar arasnda bulunan biyel muylularnabalanr. Krank milleri motorun st kartelinde bulunan ana yataklara, ona muylular

yardmyla balanr. Motorun silindir saysna ve modeline gre bir veya daha fazla anamuylu bulunur.

KAM ML

GREV: Kam mili supaplar drt zaman evirimine gre, zamannda aan piston kursuboyunca ak tutan ve yaylar yardm ile kapatan setli bir mildir. Kam mili bu esas grevindenbaka zerinde bulunan bir helis dili yardm ile distribtr ve ya pompasn altrr.Ayrca bir zel kam vastas ile de benzin otomatiini altrr.

YAPISI: Genellikle L ve I tipi motorlarda kam mili st karterdeki kam mili yataklarna, kam

miline paralel olarak taklr. Baz I tipi motorlarda kam milleri, silindir kapa zerindebulunan yataklar zerine yerletirilir ki, bu motorlara stten kam mili motorlar denir. T tipi


7/10

motorlarda ise st karterin iki tarafna yerletirilen, ift kam mili vardr. Bunlarn biri eksardieri ise emme supaplarna hareket verir. V tipi motorlarda kam mili V nin ortasna ve krankmiline paralel olarak yerletirilmitir.

Kam milleri, krank milleri ile birlikte motorda drt zaman dzenler. Kam milihareketini krank milinden, helis dili veya zincirle alr. Drt zamanda krank mili, iki defa

( 7200

) dnnce, kam mili bir defa ( 3600

) dner. Bu nedenle kam mili dili says, krankmili dili saysnn iki katdr. Drt zamann dzenli bir ekilde olabilmesi iin, zamandililerine ve zincir dililerine, zaman ayar iareti vurulmutur. Motor toplanrken bu iaretlerdaima kar karya getirilerek taklr.

SUPAPLAR

GREV:ten yanmal benzinli motorlarda, emme zamannda alan bir delikten hava yaktkarm silindire dolar. Ayn ekilde egzoz zamannda, ikinci bir delikten yanmgazlar dar atlr. Silindire alan bu delikleri ap kapayan ve belli bir sre ak tutanmotor elemanlarna supap denir. Her silindirde pistonun durumuna gre supaplar ap

kapayan supap mekanizmas vardr.Ekseriya her silindir iin bir emme ve bir egzoz supab bulunmaktadr. Baz

motorlarda, silindire daha ok karm alabilmek iin ve yanm gazlar da kolayca atabilmekiin, bir silindirde iki emme, iki egzoz supab vardr.

Supaplar motor tertip tarzna gre L tipi ve T tipi motorlarda silindir blokunda, I tipimotorlarda silindir kapanda F tipi motorlarda ise emmeler silindir kapanda, egzozlarsilindir blokunda bulunur.

YAPISI: Bugnk iten yanmal motorlarda, mantar tipi supaplar kullanlr. Supaplar bir tablave bir de supap sap olmak zere iki ksmdr. Bir supap mekanizmasnda supap tablas,supapsaplar, supap yuvas, supap portu, supap yay, supap yay tablar, supap turna vb.

paralardan oluur.

VOLAN

GREV: Volan, krank mili volan flana, volan civatalar ile balanr. Motorun btndevirlerinde krank milinin dzgn ve dengeli dnmn salar. Krank mili ile beraberstatik ve dinamik dengesi yaplan volan, krank miline bir pozisyonda balanr. Skptakmada ayn pozisyonda balanabilmesi iin, baz firmalarca merkezleme pimleri yaplmsada sklmeden nce iaretlenmelidir. Volan i zamannda bir ksm enerjiyi zerine alarakdier zamanlarda pistonlarn kolayca l noktalar amasn salar. Ateleme aral ne kadarfazla olursa motorda kullanlacak olanlar o kadar byk olur. Volan kavramaya yataklk eder.Ve kavrama diskine hareket veren bir kavrama paras olarak grev yapar. Ayrca volannzerinde bulunan volan dilisi yardm ile motora ilk hareket verilir.

KARTER

GREV: Karter motorun alt tarafn kapatarak, hareketli motor paralarn d etkilerdenkorur. Drt zamanl motorlarda motor yana, depoluk eder, ya dinlendirir ve soutur.

Genellikle kk motorlarda, karter 3-4 litre, orta ve byk motorlarda 5-9 litre yaalr. Karterde bulunan ya motorda devrederken hem snr, hem de bir ksm pislikleri karteretar. Bu pislikler karterin dibine ker ve zararsz hale gelir ve d yzeyden gelen hava

karterdeki ya soutur.


8/10

Dz Karterler: Oturma yzeyleri dz, yanlardan st kartere, nden zaman dilileri kapana,arkadan dzletirilmi arka ana yatak kepine bir btn olarak oturan karterlere dz karterdenir. Bu karterlerde kullanlan karter contalar, tek para olarak yaplr.

Boazl Karter: Yanlara st kartere, nden ve arkadan kavis biiminde, n ve arka ana yatak

kepine oturan karterlere, boazl karter denir. Bu karterler st kartere, karter civatalar ilebalanmtr. Bu karterlerde contalar iki yan ve iki boaz olmak zere drt paradr.

SOUTMA DONANIMI

GREV VE ETLER: Soutma donanm ayrlmaz bir parasdr. Bu donanm dzenlialmas motorun dier ksmlarnn ve paralarnn da dzenli almasn salar. Soutmadonanm motor alt srece alr. Ve motor durunca almaz. Soutma sistemininamac motorun her trl koullarda ve btn motor devirlerinde motoru en verimli bir ekildealabilecei scaklkta tutmaktadr. Soutma sistemi iki ekilde olur. Motosikletlerdekullanlan hava ile soutma otomobillerde de kullanlr. Kullanld yerlerde silindirler ve

motor kapanda kanatklar vardr. Bunlarn hepsi, hususi bir ekil verilmi bir sa ilekaplanmtr ve bir vantilatr vasat ile hava bylece meydana gelmi olan odaya (silindirlerve motor kapa etrafnda) yollanr. Termostat yada kanatl bir ayar edici, giren hava miktarnkontrol eder. Ayrca bu motorlar su ile souyanlardan daha ok grltl alr.

Su ile soutma silindirlerin etrafnda ikinci bir d zarf vardr. Silindirlerle, silindirblokunun d ksm arasnda su gmlei denen bir boluk vardr. Bu gmlek iki boru vastasile, vazifesi silindir etrafnda snm olan suyu soutmak olan radyatrle irtibatldr.Radyatrde, arabann hareketi ile meydana gelen hava cereyan ile sour. Vantilatr busoumaya yardm eder. Motorun ana mili kasnandan hareket alan su pompas milinucundaki palet dnmeye balaynca, radyatrn alt tarafnda suyu alarak merkez ka kuvvetetkisi ile evreye doru sktrr. Bylece bir basn kazanan su pompay terk eder ve suceketlerinden dolaarak termostattan geer ve tekrar radyatre dner. Radyatrden geerkenbir ksm s havaya iletilir ve su dolam devam eder.

Bu supaplar, delikler zerine oturduklar veya deliklere doru aa hareketezorlandklar zaman delikleri tkayan gayet hassas altrlm madeni tkatan baka bir eydeildir. Supaplarn ubuu zerindeki yaylar supaplar yuvalar zerine oturmaya seyreder.Fakat muayyen zamanlarnda supap ama mekanizmas supap iticileri vastas ile supapubuklarn iterek supaplarn almasn temin eder.

Bu tip supaplara poppet supap denir. Eksantrik mili krank milinden dili arkvastas ile hareket alrlar. Krank milini yar srati ile dnerler.

Motor zerindeki her supapa eksantrik mili zerinde bir kam vardr. Her kam

eksantrik mili ile yekpare bir bilezik eklindedir. Kamn muayyen bir yerinde bir yksek ucuvardr. Kam eksantrik ile dnerken, bunun yksek ucu supap iticisini kaldrr ve bylecesupab yuvasndan kaldrm olur. Supaplarn silindir bloku veya silindir kafas zerindekitertip tarzna gre deiirler.

Motor silindiri iinde cereyan eden hadiseler drt ksma veya stroke a blnrler.Strok pistonun silindir iindeki hareketine denir. Piston bir gaye vaziyetinden dierine getiizaman bir strok hasl olur. Piston hareketini st gayesine st l nokta veya N derler.

Pistonun alt gayesine alt l nokta veya AN derler. Piston hareketinin st lnoktadan N alt l noktadan veya alt l noktadan st l noktadan olan ksmna stroktamamlanm olur.

Dier tabirle piston hareket cihetini her deitirite bir strok tamamlanm olur. ayet

silindir iindeki hadiselerin hasl olma mecmu devresi drt strok icap ettiriyorsa (krank miliniki hareketi) motora drt zamanl motor derler.


9/10

ATELEME SSTEM

Gnmz aralarnda bataryal ateleme sistemi kullanlr. Dier atelemesistemlerinin standart ateleme sisteminin gelitirilmi eklidir.

Standart bataryal ateleme sistemi, batarya, kontak anahtar, ateleme bobini,distribtr, bujiler ve kablolardan meydana gelir.

BATARYA

Ateleme sistemi iin gerekli olan elektrik enerjisi salar 6 V veya 12 V olabilir.

KONTAK ANAHTARI

Bataryadan primer devreye akm gemesini salar. Batarya ile bobin arasndadr.

ATELEME BOBN

Ateleme bobini batarya gerilimini sktrma zamannda buji trnak aralndanatlayabilecek yksek gerilime kartr. Bobin iki sargdan meydana gelir.

Distribtr platinleri kapal iken batarya akm primer sarglarndan geer. Bobindemanyetik alan meydana gelir. Platinler aldnda manyetik alan kaybolur. Bylece deikenmanyetik alan meydana gelir. Deiken manyetik iindeki primer sarglarda 250 V gerilimidourur. Skonder sarglarda ise 25000 V gerilim doar.

DSTRBTR

Distribtr, platinlerdeki primer devre akmn zaman zaman keserek bobinde yksekgerilim meydana getirir. Yksek gerilimi ateleme sras gelen bujiye iletir. Motor devrinegre ateleme avans salar.

Distribtr kam platinleri ap kapatr. Primer devre akm zaman zaman kesilir.Bobinde deien manyetik alan ve yksek gerilim oluur. Bobinde meydana gelen yksekgerilim kablo ile orta kuleye gelir. Buradan kmr ve datm makaras ile buji kulelerineiletilir. Buji kulesinden yksek gerilim kablosu yardm ile ateleme sras gelen bujiye iletilir.

BUJ

Distribtrden gelen yksek akm buji trnaklar arasndan geerken kvlcmmeydana gelir. Kvlcm ise yakt hava karmn ateler.

KARBRATRLER

GREV: Karbratr motora her hzda lazm olan belirli hava benzin karmn vermeye vebu hzlar temin etmeye yarayan organdr. Karmda nispet benzinin kalitesine gre 15 ile 20gr. havay 1 gr. benzindir. Bu karm her an sabit tutmak maddelerle birinin mayi, dieriningaz olmas dolaysyla ok zordur. Motorun hz rolantide birka yz turdan, limit hzdanbirka bin tura kadar deimektedir. Ayrca motor alrken rolantide ve kavramazamanlarnda karmndaki benzin nispetinin motorun normal almasndakine nazaran

daha fazla olmas icap eder.


10/10

ALIMA PRENSB: Motor alrken ve rolantide emme taziki az olduundan benzinemilmekle zorluk eker. Aytide motoru hzlandrmak maksad ile kelebei birden atmzdabenzin fazla gelir. Karbratrde bulunan devreler amandra devresi, rolanti devresi, yksekhz devresi, g devresi, kaps devresi, jikle devresi olmak zere alt devre bulunmaktadr.

Karbratrn iyi pskrtmesi motorun kolay harekete gemesini salamaldr. Motor

fazla ykte almazken ekonomi salanmaldr. Motorun yksz olarak kendi kendine endk devir adedi ile almasn salamaldr.Geici rejimlerde yani motorun hzlanmas veya yavalatlmas durumunda karm

oranna iyi bir yanma olacak ekilde ayarlamaldr.

ZAMANI

Benzin motorlarnda, karm buji ile atelenmesi sonucu yanma balar. Yanma nedeniile karmn basnc ve ss artar. Bu basncn deeri sktrma oranna ve yakt kalitesinebal olarak 35 kg/cm2 dir. Artan bu basn pistonu N dan AN ya doru iter. Pistonu itentoplum kuvvet piston yzey alanna ve yanma sonu basncna gre deiir. Piston yzey

alanna ve yanma sonucunda piston AN ya yaklatka zerindeki hacim byyecei iinbasn bu bymeye orantl olarak azalr.

Bu zamanda yanma sonu elde edilen enerji krank miline (ana mil) iletildii iin eldeedilmi olur. Bu nedenle 3. zamana i veya g zaman da denir. Piston AN ya geldiindeegzoz supab alr. Ve i zaman sona ermi olur.

EGZOZ ZAMANI

zamann sonunda piston hz sfra iner. (AN da olduu anda ) artk yanmgazlarn tm enerjisinden yararlanm olup geriye kalan gazlarn dar atlmas gerekir. PistonN ya gelirken egzoz supab ak olduundan ii biten egzoz gazlarnn egzoz manifolduyolu ile darya atar. nc zamann sonunda egzoz supab alsa da silindir iindekiyanm gazlar kmaya frsat bulmadan sktrmaya balar.

Drdnc zaman sresi iinde yanm gazlarn hepsini boaltmak mmkn deildir.Btn bu sebeplerden dolay egzozda mmkn olduu kadar erken balatmal, bunun iindeegzoz supabn nc zamann sonuna doru amaya balamaldr. Buradan da motorundnme hzna gre alt l noktadan 30 0 ile 50 0 arasnda bir egzoz avans vermek gerekir.

Drdnc zaman sonunda egzoz supabnn kapanmasnda gazlarn ataleti rol oynar.Onun iin silindir iindeki gazlarn tamamen temizlemek maksad ile egzoz supabna st lnoktadan biraz sonra kapatmak icap eder. Kapanmadaki bu gecikme 5 0 ile 15 0 dir.

MOTOR PARALARI VE ALIMA PRENSPLER

SLNDR KAPAI

GREV: Silindirin st tarafn kapatr ve yanma odalarn tekil eder. Ayrca baz yardmcmotor paralar silindir kapana balanr.

ETLER: L tipi motorlarda supaplar, supap yuvalar, silindir blokunda bulunduu iin,silindir kapaklar dz basit olarak yaplmtr. I tipi motorlarda ise supaplar ve supap yuvalarsilindir kapanda bulunur. Bunlarn dnda T tipi motorlarn silindir kapaklar L tipi silindirkapaklarna F tipi motorlarn silindir kapaklar ise I tipi motor kapaklarna benzer.

motor genel

Documents