mozart.pdf

10
Agron Kalludra

Upload: agron-f-kalludra

Post on 26-Sep-2015

18 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

  • Agron Kalludra

  • Biografi e shkurtr e Mozart-it

    Wolfgang Amadeus Mozart ( 1756 1791)

    sht njri nga kompozitort m t mdhenj t periudhs s klasicizmit.

    I studioi dhe i admiroi veprat e Bach-ut, Handel-it dhe Haydn-it.

    N moshn 6 vjeare kishte shkruajtur kompozime t ndryshme.

    Operan e par, Mitridate Re di Ponto, e shkroi n vitin 1770 kur ishte

    vetm 14 vjear.

    Meshn e madhe t tij t par, Misa Brevisin G, e shkroi si 12 vjear.

  • Gjat vizits s tij n Vatikan, Mozart e dgjoi Miserere-n e Gregorio

    Allegri-t, e cila u shfaq n Kapeln Sistina. Ai qe n gjendje ta rishkruaj ate

    t trn nga memoria, prmendsh ! Paraprakisht, ajo nuk ishte luajtur

    kurr jasht Vatikanit.

    Haydn ishte prplot lvdata pr Mozart-in e ri, duke i thn t jatit se nuk

    ekziston edhe nj si ky (Mozart-i).

    N vitin 1748 i bashkohet Freemasonve.

    N prill t vitit 1787, Beethoven-i, i cili atbot ishte n moshn 16 vjeare,

    erdhi n Vien pr t mar msime muzikore nga Mozart-i.

    N moshn 17 vjeare, Mozart e pranoi ftesn prestigjioze t luaj n pallatin

    perandorak t Viena-s.

    N vitin 1782 martohet me Constanze eber. Ata patn 6 fmij, por vetm

    2 prej tyre e mbijetuan fmijrin e hershme.

    Mozart fitonte shuma t konsiderueshme parash nga operat e suksesshme

    t tij, por ai ishte shum ekstravagant n harxhimin e tyre, sa q shpesh

    prfundonte pa asnj metelik n xhep.

    Ka qen katolik prkah besimi dhe disa nga veprat m t mdha t tij kishin

    karakter religjioz.

    Vdiq nga komplikimet me veshk dhe u varros n nj varr t thjesht.

    Veprat m t njohura t Mozart-it

    Operat :

    Die Zauberflote (Flauti magjik)

    Don Giovanni (Don Gjovani)

    Die Hochzeit des Figaro (martesa e Figaros)

    Koncertet :

  • Koncert pianistik n Sibemol maxhore (K.595)

    Koncert pianistik nr.21 n Do maxhore (K.467)

    Koncert pr klarinet n La maxhore (K.622)

    Simfonit :

    Simfonia Nr. 39 n Mibemol maxhore (K.543)

    Simfonia Nr. 40 n Sol minore (K.550)

    Simfonia Nr. 41 n Do maxhore "Jupiter" (K.551)

    Veprat korale :

    "Ave verum corpus" (K.618)

    "Requiem" n Re minore (K.626)

    T tjera :

    Kuintete pr harqe n Mibemol maxhore (K.614)

    Opera "Die Zauberflote" (Flauti magjik)

    sinopsis :

    AKTI 1

    Princi Tamino ishte i prndjekur nga nj gjarpr i keq. Ai ishte i drrmuar

    nga lodhja dhe posa gjarpri deshi ta sulmoj ate, u vra nga tri zonja

    shrbtore t Mbretreshs s Nats. Tri zonjat e vrejtn se Tamino ishte

    shum i bukur dhe n t kthyer te Mbretresha, i treguan asaj se

    'ndodhi. Kur Tamino u kndell, u prshndet nga Papageno, gjahtar

    zogjsh.

    Papageno i tha Taminos se mu ai e kishte vrar gjarprin e keq. Kur tri

    zonjat u kthyen te Tamino-ja e zun Papageno-n duke gnjyer. Pr denim,

    ato ia ndryn gojn Papageno-s me dry. Ato ia treguan Taminos portretin e

  • vajzs s Mbretreshs, Pamina dhe e njoftuan ate se ajo ishte zn rob nga

    Sarastro. Tamino n shikim t par u dashurua n Pamina-n. Mbretresha i

    tha se ai mund ta kishte vajzn e saj nse e nxjerr nga burgu. Pa ndonj

    hezitim, Tamino bie dakord. Pasi Mbretresha shkoi, tri zonjat ia dhan

    Taminos nj flaut magjik, tingujt e t cilit i bjn zemrat e njerzve t

    ndryshojn. Ato ia hoqn dryrin nga goja Papagenos dhe ia dhan tri zile

    argjendi ta mbrojn ate. T dy kta (Tamino dhe Papageno) u hodhn n

    nj mision t shptimit me ndihmn e tre shpirtrave t drguar nga tri

    zonjat.

    N pallatin e Sarastros, Paminn e sjell Monostatos, skllavi i tij. Pas disa

    astesh, Papageno, i cili ishte nisur para nga Taminoja. erdhi. T dy kta

    burra, t friksuar nga njri-tjetri filluan t ikin npr dhom, n drejtime

    t kundrta. N t kthyer, Papageno i tha Paminas se ky dhe Taminoja

    ishin drguar nga mamaja e saj pr ta shptuar ate. Pamina u gzua dhe

    mezi priti ta shihte njeriun i cili e dashuronte. Ajo i tha Papagenos se edhe

    ai do ta gjente dashurin e vet nj dit.

    Tre shpirtrat e drguan Taminon n tempullin e Sarastros. N hyrje t

    tempullit, njri nga priftrinjt mundohej ta bindte Taminon se Sarastro

    nuk ishte i keq, por Mbretresha e Nats ishte ajo q ishte e keqe. Pasi prifti

    u largua, Tamino filloi ti bjer flautit, me shpres ti thirrte Papagenon dhe

    Paminn. N t njejtn koh dhe Papageno dhe Pamina mundoheshin ta

    gjenin rrugn deri te Taminoja. Papageno gjithashtu luante n flautin e tij

    dhe me t dgjuar kta tinguj, Tamino i prcillte nga vinin. befas, ata u zun

    nga Monostatos dhe njerzit e tij. Papageno cingrroi me zilet magjike dhe

    ata t dy ikn. M von, Sarastro hyri n dhom. Ai i tha Paminas se do ta

    liroj ate kur kjo i tregoi se Monostatos u prpoq ta krkonte dashurin e

    saj. Ai e dnoi Monostatosin. Pasi ky u kthye, e solli me vehte Taminon.

    Tamino dhe Pamina u takuan pr her t par dhe u prqafuan mes vete.

    M pas, Sarastro e drgoi Taminon dhe Paminan n tempullin e Ordealit,

    ku kta do t ballafaqohen me ca sfida.

    AKTI 2

    Kur Tamino dhe Papageno u futn n tempull, atyre u than se Tamino do

    t martohet me Paminan dhe do ta trashgoj fronin e Sarastros nse ai me

  • sukses i prfundon disa sprova. Tamino bie n dakord gjersa Papageno

    ende ndruhej. N fund Papagenos i than se edhe ai do t shprblehet me

    gruan q e do nse sprovohet dhe ky pranoi.

    Sprova e tyre e par ishte q ata t heshtin n ballafaqim me ndonj grua.

    Tri zonjat u faqn e Tamino nuk bzau. Papageno e hapi gojn pa hezitim,

    por Taminua e urdhroi t mos filstte. Mpastaj tri zonjat shkuan.

    N dhomn e Paminas, Monostatos ra n gjunj n mnyr q ta vidhte nj

    puthje nga Pamina e fjetur. Prnjher, Mbretresha e Nats faqet dhe e

    urdhron Monostatosin t shkonte. Mbretresha ia v n dor Paminas nj

    thik dhe e kndon arien e famshme "Der Holle Rache" (Hakmarrja e

    Skterrs), duke i dhn asaj instrukcione si ta therrte Sarastron.

    aria "Der Holle Rache" n interpretim t Diana Demrau

    N tempull, Tamino dhe Papageno ballafaqohen me sprovn e dyt. Prap

    ata duhet t mos flasin. Ata iu afruan nj plake e ajo u ofroi uj. Tamino

    nuk foli por Papageno e mori ujin dhe filloi bisedn me plakn. Plaka u

    zhduk para se Papageno mundi t'ia msonte emrin. Tre shpirtrat u faqn

    ti udhheqin kta dhe ti prkujtojn se duhet t mos flasin. Pamina u doli

    para, t fliste me Taminon, mirpo ky vazhdimisht heshtte. Ai ishte

  • prcaktuar ti kalonte sprovat vetm e vetm ta shptonte Paminan. Ajo

    ishte e vetdijshme pr kto sfida dhe shkoi me zemr t thyer, duke ndjer

    se askusht nuk po e donte.

    Priftrinjt festonin kryerjen e sprovave nga Tamino dhe e kurajonin ate ti

    kryente sprovat tjera me sukses. papageno, i vetmuar prap u ballafaqua me

    gruan plak. Ajo i tha se ai duhet t lidh dashurin me te prndryshe tr

    jetn do t mbetet i vetm. Papageno duke mos dashur t jetoj i vetm,

    pranoi t binte n dashuri me plakn. Prnjher, ajo u teransformua n nj

    bukuroshe t re me emrin Papagena, por u ndoq nga priftrinjt. n

    dhomn tjetr, Pamina provoi ta vritte vehten, por u pengua nga tre

    shpirtrat.

    Tamino ishte gati pr tu prball me dy sfidat e fundit, ecja npr zjarr dhe

    npr uj, por Pamina e ndaloi. U pajtuan q sfidat ti kalojn bashk. T

    mbrojtur nga flauti magjik, ata hecn npr zjarr dhe uj pa u lnduar.

    Priftrinjt e festuan suksesin e tyre. Papageno, nga ana tjetr, ishte i

    mrzitur se nuk e gjente Papagenan e vet t bukur. Edhe ai, u prpoq ta

    vriste vehten, por tre shpirtrat e penguan n kt gj. Ata i than t

    cingrronte me zilet magjike e kur ai veproi kshtu, Papagena iu faq

    ppara e ata, t lumtur, filluan t kndojn pr t ardhmen e tyre.

  • dueti Papageno - Papagena (Jaki Jurgec dhe Katarina Perger)

    Mbretresha e Nats, Monostatos i cili tani ishte br tradhtar dhe forcat e

    saj, arritn ta shkatrrojn pallatin e Sarastros. Para se t vazhdonin, ata u

    mposhtn dhe u dbuan prgjithmon. Sarastro iu bashkangjit Taminos

    dhe Paminas n tempull dhe iu falnderuan Perndive pr fitoren.

    5 fakte interesante mbi operan "Flauti magjik"

    Fakti 1:

    Kjo sht opera e fundit e Mozart-it. Premiern e pati m 30.09.1791, fiks 3

    muaj para vdekjes s tij. Ai vet e dirigjoi orkestrn, ndrsa libretisti

    Emanuel Schikaneder e kndoi rrolin e Papagenos.

    Fakti 2:

    Kjo oper publikisht njihet si nj alegori masonike. Mozart, sikur edhe

    libretisti ishin pjestar t Masonve. Gjat operas, shihen qart simbolet

    masonerike, sidomos n pjest ku bhen sprovat n Tempullin e Urtsis

    (menuris).

    Fakti 3:

    Kur Mozart e shkroi kt oper, shumica e pasazheve t kndimit ishin

    shkruar special pr kngtart t cilt do t bnin premier. kngtart me

    m pak eksperienc ai i akomodoi duke ua dubluar partet me orkestrn.

    Fakti 4:

    Aria e Mbretreshs s Nats "Der Hlle Rache kocht in meinem Herzen",

    sht njra prej arieve m t njohura tt gjitha kohve. E vendosur n

    Aktin e dyt, kjo arie shum e vshtir pr tu knduar kkon nj shtrirje 2

    oktavshe dhe nj soprano lirike me dramaticitet t nevojshm pr

    prcjellje t emocioneve n sken.

    Fakti 5:

    Kur Emanuel Schikanede e shkroi libreton pr kt oper, ai u bazua n

  • shum burime, duke prfshir ktu edhe Sethin e Jean Terrason-it, Yvain,

    Abbe-n, u bazua edhe n misteret e Egjptasve t vjetr dhe n tregimet nga

    Dschinnistan-it. Ai edhe u bazua n eksperiencn e tij si Mason.

    Prkthimi i aries "Der Holle Rache"

    Der Hlle Rache kocht in meinem Herzen,

    (Hakmarrja e skterrs vlon n zemrn time)

    Tod und Verzeiflung flammet um mich her!

    (Vdekja dhe dshprimi digjet n mua)

    Fhlt nicht durch dich Sarastro Todesschmerzen,

    (Nse Sarastro nga ti nuk e ndjen dhembjen e vdekjes)

    So bist du meine Tochter nimmermehr.

    (Nuk do t jesh m bija ime)

    Verstossen sei auf ewig,

    (Do t leitem nga ti prgjithmon)

    Verlassen sei auf ewig,

    (Do t t braktis prgjithmon)

    Zertrmmert sei'n auf ewig

    (Do t shkatrrohesh prgjithmon)

    Alle Bande der Natur

    (T gjitha lidhjet me natyrn)

    enn nicht durch dich Sarastro wird erblassen!

    (Nse prmes teje Sarastro nuk zbehet si vdekja)

  • Hrt, Rachegtter,

    (Dgjoni o Zotr t hakmarrjes !)

    Hrt der Mutter Schur!

    (Dgjoni betimin e nj nne !)