mozart.pdf
TRANSCRIPT
-
Agron Kalludra
-
Biografi e shkurtr e Mozart-it
Wolfgang Amadeus Mozart ( 1756 1791)
sht njri nga kompozitort m t mdhenj t periudhs s klasicizmit.
I studioi dhe i admiroi veprat e Bach-ut, Handel-it dhe Haydn-it.
N moshn 6 vjeare kishte shkruajtur kompozime t ndryshme.
Operan e par, Mitridate Re di Ponto, e shkroi n vitin 1770 kur ishte
vetm 14 vjear.
Meshn e madhe t tij t par, Misa Brevisin G, e shkroi si 12 vjear.
-
Gjat vizits s tij n Vatikan, Mozart e dgjoi Miserere-n e Gregorio
Allegri-t, e cila u shfaq n Kapeln Sistina. Ai qe n gjendje ta rishkruaj ate
t trn nga memoria, prmendsh ! Paraprakisht, ajo nuk ishte luajtur
kurr jasht Vatikanit.
Haydn ishte prplot lvdata pr Mozart-in e ri, duke i thn t jatit se nuk
ekziston edhe nj si ky (Mozart-i).
N vitin 1748 i bashkohet Freemasonve.
N prill t vitit 1787, Beethoven-i, i cili atbot ishte n moshn 16 vjeare,
erdhi n Vien pr t mar msime muzikore nga Mozart-i.
N moshn 17 vjeare, Mozart e pranoi ftesn prestigjioze t luaj n pallatin
perandorak t Viena-s.
N vitin 1782 martohet me Constanze eber. Ata patn 6 fmij, por vetm
2 prej tyre e mbijetuan fmijrin e hershme.
Mozart fitonte shuma t konsiderueshme parash nga operat e suksesshme
t tij, por ai ishte shum ekstravagant n harxhimin e tyre, sa q shpesh
prfundonte pa asnj metelik n xhep.
Ka qen katolik prkah besimi dhe disa nga veprat m t mdha t tij kishin
karakter religjioz.
Vdiq nga komplikimet me veshk dhe u varros n nj varr t thjesht.
Veprat m t njohura t Mozart-it
Operat :
Die Zauberflote (Flauti magjik)
Don Giovanni (Don Gjovani)
Die Hochzeit des Figaro (martesa e Figaros)
Koncertet :
-
Koncert pianistik n Sibemol maxhore (K.595)
Koncert pianistik nr.21 n Do maxhore (K.467)
Koncert pr klarinet n La maxhore (K.622)
Simfonit :
Simfonia Nr. 39 n Mibemol maxhore (K.543)
Simfonia Nr. 40 n Sol minore (K.550)
Simfonia Nr. 41 n Do maxhore "Jupiter" (K.551)
Veprat korale :
"Ave verum corpus" (K.618)
"Requiem" n Re minore (K.626)
T tjera :
Kuintete pr harqe n Mibemol maxhore (K.614)
Opera "Die Zauberflote" (Flauti magjik)
sinopsis :
AKTI 1
Princi Tamino ishte i prndjekur nga nj gjarpr i keq. Ai ishte i drrmuar
nga lodhja dhe posa gjarpri deshi ta sulmoj ate, u vra nga tri zonja
shrbtore t Mbretreshs s Nats. Tri zonjat e vrejtn se Tamino ishte
shum i bukur dhe n t kthyer te Mbretresha, i treguan asaj se
'ndodhi. Kur Tamino u kndell, u prshndet nga Papageno, gjahtar
zogjsh.
Papageno i tha Taminos se mu ai e kishte vrar gjarprin e keq. Kur tri
zonjat u kthyen te Tamino-ja e zun Papageno-n duke gnjyer. Pr denim,
ato ia ndryn gojn Papageno-s me dry. Ato ia treguan Taminos portretin e
-
vajzs s Mbretreshs, Pamina dhe e njoftuan ate se ajo ishte zn rob nga
Sarastro. Tamino n shikim t par u dashurua n Pamina-n. Mbretresha i
tha se ai mund ta kishte vajzn e saj nse e nxjerr nga burgu. Pa ndonj
hezitim, Tamino bie dakord. Pasi Mbretresha shkoi, tri zonjat ia dhan
Taminos nj flaut magjik, tingujt e t cilit i bjn zemrat e njerzve t
ndryshojn. Ato ia hoqn dryrin nga goja Papagenos dhe ia dhan tri zile
argjendi ta mbrojn ate. T dy kta (Tamino dhe Papageno) u hodhn n
nj mision t shptimit me ndihmn e tre shpirtrave t drguar nga tri
zonjat.
N pallatin e Sarastros, Paminn e sjell Monostatos, skllavi i tij. Pas disa
astesh, Papageno, i cili ishte nisur para nga Taminoja. erdhi. T dy kta
burra, t friksuar nga njri-tjetri filluan t ikin npr dhom, n drejtime
t kundrta. N t kthyer, Papageno i tha Paminas se ky dhe Taminoja
ishin drguar nga mamaja e saj pr ta shptuar ate. Pamina u gzua dhe
mezi priti ta shihte njeriun i cili e dashuronte. Ajo i tha Papagenos se edhe
ai do ta gjente dashurin e vet nj dit.
Tre shpirtrat e drguan Taminon n tempullin e Sarastros. N hyrje t
tempullit, njri nga priftrinjt mundohej ta bindte Taminon se Sarastro
nuk ishte i keq, por Mbretresha e Nats ishte ajo q ishte e keqe. Pasi prifti
u largua, Tamino filloi ti bjer flautit, me shpres ti thirrte Papagenon dhe
Paminn. N t njejtn koh dhe Papageno dhe Pamina mundoheshin ta
gjenin rrugn deri te Taminoja. Papageno gjithashtu luante n flautin e tij
dhe me t dgjuar kta tinguj, Tamino i prcillte nga vinin. befas, ata u zun
nga Monostatos dhe njerzit e tij. Papageno cingrroi me zilet magjike dhe
ata t dy ikn. M von, Sarastro hyri n dhom. Ai i tha Paminas se do ta
liroj ate kur kjo i tregoi se Monostatos u prpoq ta krkonte dashurin e
saj. Ai e dnoi Monostatosin. Pasi ky u kthye, e solli me vehte Taminon.
Tamino dhe Pamina u takuan pr her t par dhe u prqafuan mes vete.
M pas, Sarastro e drgoi Taminon dhe Paminan n tempullin e Ordealit,
ku kta do t ballafaqohen me ca sfida.
AKTI 2
Kur Tamino dhe Papageno u futn n tempull, atyre u than se Tamino do
t martohet me Paminan dhe do ta trashgoj fronin e Sarastros nse ai me
-
sukses i prfundon disa sprova. Tamino bie n dakord gjersa Papageno
ende ndruhej. N fund Papagenos i than se edhe ai do t shprblehet me
gruan q e do nse sprovohet dhe ky pranoi.
Sprova e tyre e par ishte q ata t heshtin n ballafaqim me ndonj grua.
Tri zonjat u faqn e Tamino nuk bzau. Papageno e hapi gojn pa hezitim,
por Taminua e urdhroi t mos filstte. Mpastaj tri zonjat shkuan.
N dhomn e Paminas, Monostatos ra n gjunj n mnyr q ta vidhte nj
puthje nga Pamina e fjetur. Prnjher, Mbretresha e Nats faqet dhe e
urdhron Monostatosin t shkonte. Mbretresha ia v n dor Paminas nj
thik dhe e kndon arien e famshme "Der Holle Rache" (Hakmarrja e
Skterrs), duke i dhn asaj instrukcione si ta therrte Sarastron.
aria "Der Holle Rache" n interpretim t Diana Demrau
N tempull, Tamino dhe Papageno ballafaqohen me sprovn e dyt. Prap
ata duhet t mos flasin. Ata iu afruan nj plake e ajo u ofroi uj. Tamino
nuk foli por Papageno e mori ujin dhe filloi bisedn me plakn. Plaka u
zhduk para se Papageno mundi t'ia msonte emrin. Tre shpirtrat u faqn
ti udhheqin kta dhe ti prkujtojn se duhet t mos flasin. Pamina u doli
para, t fliste me Taminon, mirpo ky vazhdimisht heshtte. Ai ishte
-
prcaktuar ti kalonte sprovat vetm e vetm ta shptonte Paminan. Ajo
ishte e vetdijshme pr kto sfida dhe shkoi me zemr t thyer, duke ndjer
se askusht nuk po e donte.
Priftrinjt festonin kryerjen e sprovave nga Tamino dhe e kurajonin ate ti
kryente sprovat tjera me sukses. papageno, i vetmuar prap u ballafaqua me
gruan plak. Ajo i tha se ai duhet t lidh dashurin me te prndryshe tr
jetn do t mbetet i vetm. Papageno duke mos dashur t jetoj i vetm,
pranoi t binte n dashuri me plakn. Prnjher, ajo u teransformua n nj
bukuroshe t re me emrin Papagena, por u ndoq nga priftrinjt. n
dhomn tjetr, Pamina provoi ta vritte vehten, por u pengua nga tre
shpirtrat.
Tamino ishte gati pr tu prball me dy sfidat e fundit, ecja npr zjarr dhe
npr uj, por Pamina e ndaloi. U pajtuan q sfidat ti kalojn bashk. T
mbrojtur nga flauti magjik, ata hecn npr zjarr dhe uj pa u lnduar.
Priftrinjt e festuan suksesin e tyre. Papageno, nga ana tjetr, ishte i
mrzitur se nuk e gjente Papagenan e vet t bukur. Edhe ai, u prpoq ta
vriste vehten, por tre shpirtrat e penguan n kt gj. Ata i than t
cingrronte me zilet magjike e kur ai veproi kshtu, Papagena iu faq
ppara e ata, t lumtur, filluan t kndojn pr t ardhmen e tyre.
-
dueti Papageno - Papagena (Jaki Jurgec dhe Katarina Perger)
Mbretresha e Nats, Monostatos i cili tani ishte br tradhtar dhe forcat e
saj, arritn ta shkatrrojn pallatin e Sarastros. Para se t vazhdonin, ata u
mposhtn dhe u dbuan prgjithmon. Sarastro iu bashkangjit Taminos
dhe Paminas n tempull dhe iu falnderuan Perndive pr fitoren.
5 fakte interesante mbi operan "Flauti magjik"
Fakti 1:
Kjo sht opera e fundit e Mozart-it. Premiern e pati m 30.09.1791, fiks 3
muaj para vdekjes s tij. Ai vet e dirigjoi orkestrn, ndrsa libretisti
Emanuel Schikaneder e kndoi rrolin e Papagenos.
Fakti 2:
Kjo oper publikisht njihet si nj alegori masonike. Mozart, sikur edhe
libretisti ishin pjestar t Masonve. Gjat operas, shihen qart simbolet
masonerike, sidomos n pjest ku bhen sprovat n Tempullin e Urtsis
(menuris).
Fakti 3:
Kur Mozart e shkroi kt oper, shumica e pasazheve t kndimit ishin
shkruar special pr kngtart t cilt do t bnin premier. kngtart me
m pak eksperienc ai i akomodoi duke ua dubluar partet me orkestrn.
Fakti 4:
Aria e Mbretreshs s Nats "Der Hlle Rache kocht in meinem Herzen",
sht njra prej arieve m t njohura tt gjitha kohve. E vendosur n
Aktin e dyt, kjo arie shum e vshtir pr tu knduar kkon nj shtrirje 2
oktavshe dhe nj soprano lirike me dramaticitet t nevojshm pr
prcjellje t emocioneve n sken.
Fakti 5:
Kur Emanuel Schikanede e shkroi libreton pr kt oper, ai u bazua n
-
shum burime, duke prfshir ktu edhe Sethin e Jean Terrason-it, Yvain,
Abbe-n, u bazua edhe n misteret e Egjptasve t vjetr dhe n tregimet nga
Dschinnistan-it. Ai edhe u bazua n eksperiencn e tij si Mason.
Prkthimi i aries "Der Holle Rache"
Der Hlle Rache kocht in meinem Herzen,
(Hakmarrja e skterrs vlon n zemrn time)
Tod und Verzeiflung flammet um mich her!
(Vdekja dhe dshprimi digjet n mua)
Fhlt nicht durch dich Sarastro Todesschmerzen,
(Nse Sarastro nga ti nuk e ndjen dhembjen e vdekjes)
So bist du meine Tochter nimmermehr.
(Nuk do t jesh m bija ime)
Verstossen sei auf ewig,
(Do t leitem nga ti prgjithmon)
Verlassen sei auf ewig,
(Do t t braktis prgjithmon)
Zertrmmert sei'n auf ewig
(Do t shkatrrohesh prgjithmon)
Alle Bande der Natur
(T gjitha lidhjet me natyrn)
enn nicht durch dich Sarastro wird erblassen!
(Nse prmes teje Sarastro nuk zbehet si vdekja)
-
Hrt, Rachegtter,
(Dgjoni o Zotr t hakmarrjes !)
Hrt der Mutter Schur!
(Dgjoni betimin e nj nne !)