Mr. Nguyeãn ngoïc Nam911 Alder street *784Seattle WA98104

Anh Nam thaân ,

Caûm ôn anh ñaõ göûi thö cho toâi vaø toâi raát tieác phaûi göûi cho anh laù thö naøy ñeå anh hieåu roõ :.-Veà thaêm queâ höông ,vôï choàng toâi döï truø moät thôøi gian baåy (7) ngaøy , nhöng khi veà tôùi Taân sôn Nhöùt ngöôøi ta “ ñoùn tieáp “ . Coù theå giaùm ñoác vaên phoøng dòch vuï naêm 1988 trôû laïi nhieäm sôû cuõ , cuïc tình baùo chieán löôïc haûi ngoaïi giuùp toâi khoâng phaûi chôø ñôïi ,bò phieàn haø vì khi hoïc tröôøng trung hoïc Nguyeãn Khuyeán ôû Traø Baéc toâi ôû troï nhaø anh vaø laø baïn hoïc cuûa em anh , vôï anh laø chaùu oâng nghò Tieân laøng Xuaân Baûng .Anh em oâng nghò Tieân vaø nghò Thaønh giaàu coù , dinh cô bao quanh laø böùc töôøng thaønh , coång tieàn coång haäu vaø xaây moät ngoâi chuøa raát lôùn maø tröôøng Nguyeãn Khuyeán möôïn toå chöùc leã phaùt phaàn thöôûng cho caùc hoïc sinh ñöôïc giaûi thöôûng veà vaên hoïc , khoa hoïc vaøtoùan cuûa lieân khu 3vaoø cuoái nieân hoïc maø toâi cuõng ñöôïc laõnh thöôûng .Toå chöùc raát troïng theå vì coù phaùi ñoøan cuûa boä Giaùo duïc tham döï , toå chöùc ôû trong nhaø vôùi treân döôùi moät ngaøn ngöôøi tham

1

döï , yù toâi muoán noùi tôùi ngoâi chuøa lôùn nhö theá naøo vaø môùi xaây caát vaøo khoaûng naêm 1943-1944.Raát nhieàu ngöôøi trí thöùc , con caùi nhaø giaàu coù , quan laïi ñi theo Vieät Minh vì loøng yeâu nöôùc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp baûo veä ñoäc laäp toå quoác , hoï khoâng thích Coäng saûn ,Ruùt kinh nghieäm baøi hoïc lòch söû khi Hoà quùy Ly laät ñoå nhaø Traàn thoái naùt , duø Hoà quùy Ly coù nhöõng chöông trình canh taân ñaát nöôùc phoàn thònh tieân tieán , nhöng raát tieác daân trí thaáp bò luõ huû nho ñaõ röôùc voi veà daày moà , ñaát nöôùc bò noâ leä Taàu , neân raát nhieàu thanh nieân trí thöùc tham gia khaùng chieán choáng Phaùp.. Sö cuï Thích Quaûng Long chuøa Coå Leã cuõng keâu goïi caùc tu só treû hoaõn tu haønh toøng quaân choáng xaâm laêng. De Lattre de Tassigny moät danh töôùng vaø laø toång tö leänh quaân ñoäi vieãn chinh Phaùp ôû Ñoâng Döông ñaõ vieát traû lôøi böùc thö chia buoàn cuûa Baûo Ñaïi khi con trai laø Bernard de Lattre cheát trong cuoäc chieán ôû Ninh bình “.. Bernard con toâi khoâng theå naøo ñaïi dieän cho giôùi thanh nieân öu tuù Vieät nam, boïn naøy ra ngoaïi quoác , nhöng khoâng phaûi laø ñeå ra traän .Neáu caùc sinh vieân cuûa quùy quoác coù ra traän thì ñoù laø trong haøng nguõ Vieät Minh .Hoï laø con caùi cuûa daân

2

chuùng , caùc tieåu ñieàn chuû môùi ra traän , vaø ñaùnh raát hay . Con chuùng toâi khoâng theå naøo ñaïi dieän cho caùi giôùi goïi laø thanh nieân öu vieät Vieät nam (con caùi ngöôøi Quoác gia choáng Coäng soáng pheø phôõn trong caùc thaønh phoá .” Vaø trong leã phaùt phaàn thöôûng taïi tröôøng trung hoïc Chasseloup Laubat Saìgoøn De Lattre ñaõ noùi vôùi thanh nieân Vieät nam vöøa ñaäu baèng Tuù Taøi toaøn phaàn “..Khi moät quoác gia ñang ngoài döôùi boùng töû thaàn , thì giôùi thanh nieân nhö boâng hoa haøm tieáu vaãn nôû ñuùng luùc giao thöøa trong ngaøy teát , cuõng phaûi bieát nôû ra ñuùng dòp ñeå mang laïi keát quûa toát ñeïp tröôùc khi laïi thaáy aùnh bình minh loù daïng ….Khi moät quoác gia bò phaûn boäi bôûi giôùi trí thöùc ,noù seõ cheát hoaëc phaûi thay baèng lôùp trí thöùc môùi khaùc . Toâi noùi vôùi giôùi thanh nieân ñang tröôûng thaønh ôû Vieät nam haõy thuoäc loøng caâu noùi baát huû ñaõ trôû thaønh chaâm ngoân cuûa moät thanh nieân gaøo theùt tröôùc quoác hoäi Ba lan “ Toâi muoán soáng trong neàn Töï Do ñaày nguy hieåm , coøn hôn soáng trong thanh bình cuûa Noâ Leä . “Vaøo giôø phuùt long troïng cuûa soá phaän AÙ chaâu naøy, haønh ñoäng maø lòch söû chôø ñôïi ôû caùc anh ñaõ vöôït quùa taàm voùc quoác gia cuûa nöôùc anh . Noù phaûi ñaùp öùng ñöôïc nguoàn hy voïng aâm thaàm cuûa

3

haøng trieäu con ngöôøi ,saün saøng phaûi chòu aùch Coäng saûn nhö moät ñònh meänh phuõ phaøng .Töï tay anh , maø mai ñaây ,coù nhöõng con ngöôøi thoaùt ñöôïc naïn khuûng boá cuûa Ñeá quoác Baéc phuông coù theå reo leân ôû bieân giôùi Vieät nam , nhö naêm 1789 , nhöõng khaùch phöông xa ñeán bieân giôùi Phaùp ñaõ töøng reo “ Ñaây baét ñaàu ñaát cuûa Töï Do “ …….Caùc anh ñöôïc töï do löïa choïn ñöôøng loái cuûa mình ,hoaëc theo con ñöôøng höôùng thöôïng ,laø con ñöôøng danh döï ,cuûa boån phaän vaø cuûa noã löïc , hoaëc theo ñöôøng ñi xuoáng , laø con ñöôøng cuûa baát ñoäng , cuûa chaïy troán vaø töø nhieäm……Nhöng ñoái vôùi caùc anh , thanh nieân trí thöùc Vieät nam , maø toâi öu aùi nhö ñoái vôùi thanh nieân nôi queâ cha ñaát meï ,thôøi gian ñaõ ñieåm ñeå caùc anh baûo veä laáy xöù sôû cuûa mình .. Ñeå ñi tôùi aùnh saùng cuûa Ñoäc Laäp , coøn phaûi maát nhieàu moà hoâi xöông maùu môùi coù theå gaët haùi ñöôïc nhöõng boâng hoa quùy aáy .” ( Hoài kyù cuûa Baûo ñaïi , Con Roàng An Nam )Toâi muoán ñeà caäp tôùi taâm traïng cuûa nhöõng ngöôøi trí thöùùc thuoäc nguoàn goác tieåu tö saûn hay tö saûn phuïc vuï trong cheá ñoä coäng saûn trong tình huoáng ñaëng chaúng ñöøng , Neân khi giaùm ñoác vaên phoøng dòch vuï vaø toâi gaëp nhau , bieát ñöôïc ** gia phaû ** cuûa nhau neân chuyeän troø taâm tình “ hôïp

4

yù taâm ñaàu “ , Anh noùi khi tröôùc moãi ngöôøi ôû moät chieán tuyeán khaùc nhau, gaëp nhau baèng suùng ñaïn baây giôø mình gaëp nhau cheùn anh cheùn chuù noùi chuyeän haïch toaùn kinh teá .Ñoù laø suy ñoaùn theo höôùng tích cöïc ( positive ), neáu suy ñoaùn theo höôùng tieâu cöïc ( negative ) thì laø moät hình thöùc caûnh caùo , baûo cho bieát “ veà ñöøng coù quaäy , moïi söï ñi ñöùng cuûa anh chuùng toâi ñeàu bieát “ . Khi toâi ñieän thoaïi veà Doanh chaâu cho chaùu Loä thì bò phaù , khoâng sao nghe ñöôïc , toâi phaûi noùi laø chuaån bò chuyeán veà thaêm queâ höông sau gaàn 50 naêm xa caùch , khoâng coù maàêu saéc chính tri , môùi thoâi bò phaù .Nhöng khi ñi xe löûa ra Baéc vaø khi trôû veà tôùi Ñaønaüng môùi chaám döùt söï * hoä toáng *. Nhöng raát “ lòch söï “ khoâng gaây phieàn haø , khi naøo thaáy toâi noùi chuyeän vôùi ngöôøi ngoaïi quoác laø tìm caùch ñöùng gaàn ñeå nghe leùn , hoaëc ñi tôùi toa khaùc ngoài ngaém caûnh cuõng thaáy loø moø ñi theo . Khi nguû ôû hotel gaàn ga Haøng Coû , thaáy gia ñình caäu Ñaêng em trai nhaø toâi qua gaëp , vì toâi khoâng coù thì giôø qua beân Gia Laâm ( trong thoân xoùm ) vaø khoâng bieát ñöôøng , neân nhôø nhaén baèng ñieän thoaïi ,vaø khi toâi ñi phoá thì va li haønh trang bò luïc xeùt . Nhöng khi rôøi Taân sôn nhöùt nhaân vieân coâng an phuï traùch xuaát caûnh raát nieàm nôû ,

5

khoâng nhö khi nhaäp caûnh “ laàm lì , laïnh luøng “, noùi vôùi toâi vôùi cung caùch raát thaân maät “ sao baùc veà thaêm ít quùa vaäy , thöôøng ngöôøi ta ôû vaøi ba thaùng ? Baùc veà , chuùng chaùu cuõng bieát “ Coøn chò Thuïy Khueâ naêm 1997 bò hoä toáng saùt nuùt , taøi xeá bò haêm doïa baèng caùch vu khoáng laø gaây tai naïn boû chaïy , ñeán noãi khoâng daùm laùi xe cho chò nöõa , chò ñi ñaâu cuõng coù xe coâng an ñi theo , laøm baø con hoï haøng khoâng daùm gaëp chò , sôï lieân luïy .Coù theå hoï chôi * nhôø boïn choáng coäng hung haêng ngu xuaån chuïp muõ coái , la loái laø toâi ñaàu haøng Coäng saûn * nhö boïn choáng coäng ngu xuaån aáy ñaõ vaø ñang thöôøng laøm , Chuùng hung haêng choáng coäng ôû ngoaïi quoác nhöng tröôùc 30/04/75 thì chuùng chæ laø nhöõng keû heøn nhaùt , troán lính , khoâng daùm ra maët traän . Döï truø seõ veà thaêm queâ trong thôøi gian baåy ngaøy , toâi seõ ôû laïi vôùi baø con noäi ngoaïi , moãi nôi hai ngaøy ñeå coù thì giôø haøn huyeân , toâi cuõng baøn thaûo vôùi nhaø toâi laø toâi khoâng theå nguû ñeâm ôû Truøng Quang maø khoâng nguû ñeâm ôû Doanh chaâu .Nhöng khi veà tôùi Taân sôn nhöùt , söï ñoùn tieáp baát bình thöôøng , toâi phaûi baùo cho toøa ñaïi söù bieát söï vuï vaø thôøi gian cuõng nhö nhöõng nôi seõ thaêm vieáng , vì toâi khoâng coøn laø

6

coâng daân Vieät nam vaø toâi coøn laø hoâi vieân RSL cuûa Cöïu chieán binh Uc . Khi ñöôïc caáp passport ñaàu tieân ôû ngoaïi quoác , trong passport coù ghi caâu *ñöôïc ñi tôùi moïi quoác gia ngoaïi tröø Vieät Nam * baøêng tieáng Anh vaø Phaùp vaø sau khi ñoåi passport môùi khoâng coøn ghi chuù caâu treân nöõa , muïc ñích baûo veä cho caù nhaân toâi .Thaáy toâi thaêm queâ ôû thoân xoùm vaø ôû ñeâm tôùi baåy ngaøy , neáu ôû thaønh phoá thì khoâng coù gì trôû ngaïi , vaø khuyeán caùo chæ neân ñi thaêm veà laïi thaênh phoá trong ngaøy , khoâng neân nguû ñeâm ôû thoân queâ .Toâi phaûi tuaân thuû nhöõng khuyeán caùo , neáu coù gì môùi ñöôïc baûo veä .Toâi coù baøn vôùi nhaø toâi vaán ñeà nguû ñeâm ôû thoân queâ , thì nhaø toâi noùi anh Chuùc veà ôû ñeâm coù sao ñaâu , toâi baûo laø anh Chuùc khaùc , toâi khaùc , nhaø toâi khoâng baèng loøng , nhöng toâi khoâng theå noùi cho bieát laø ñaõ coù khuyeán caùo cuûa toøa ñai söù , neáu cho bieát chæ laøm cho nhaø toâi lo aâu , laøm cho chuyeán veà thaêm maát vui vaø toâi muoán ra Baéc goïn nheï neân toâi baøn neân daønh tieàn trang traûi nôïï naàn xaây nhaø cho ñöùa con trai maø chaùu khoâng coù khaû naêng thanh toaùn , neân nhaø toâi ñoàng yù khoâng ra Baéc nöõa maø chæ coù toâi vaø chaùu trai ñeå bieát queâ höông boá meï , ñi veà trong ngaøy nhö ñaõ ñöôïc khuyeán caùo

7

. Anh traùch cöù toâi khoâng tôùi vieáng thaêm moä oâng baø ngoaïi duø ôû saùt caïnh nghóa trang hoï Vuõ , anh ñaõ ñoïc kyõ laù thö chöa , hay khoâng ñuû khaû naêng hieåu .Haõy ñoïc laïi , toâi chæ bieát moä oâng baø ngoaïi sau khi toâi baét ñaàu rôøi nghóa trang hoï Vuõ thì moät ngöôøi ñeán gaëp toâi xöng teân laø Vuõ cho bieát moä oâng baø ngoaïi ôû beân caïnh , cha con toâi ñöôïc anh Vuõ höôùng daãn tôùi vieàng ,chaúng coøn moät neùn höông toâi chæ quøy tröôùc moä vaùi laäy maø thoâi . Hoâm gioã thaân maãu toâi , coù moät soá baø con beân ngoaïi döïï, toâi ngoû yù seõ veà thaêm queâ baèng xe hôi ñi veà trong ngaøy ,khoâng ai chaéc chaén ñöôøng xaù toát vì ngoaøi Baéc möa daàm nhieàu chuyeán bay ñi vaø ñeán Haønoäi bò huûy boû . Ñöôøng töø Truøng quang tôùi Doanh chaâu thi laày loäi , töôûng xe khoâng qua ñöôïc neáuá veà tröôùc ñoù ba ngaøy thì phaûi loäi boära Doanh chaâu .Nhaø toâi maáy naêm tröôùc coù veà thaêm coù gaëp chò Huy anh Cam , toâi coù hoûi veà dinh cô nhaø oâng ngoaïi , vì voäi vaêng khoâng roõ , chæ bieát thaáy caây coái um tuøm .Neân toâi ñinh ninh hoï Vuõ khoâng may töø ñöôøng bò phaù , moà maû bò ñaøo bôùi ñem ñi choã khaùc coøn ø hoï Nguyeãn beân ngoaïi nhôø coù con chaùu coù ngöôøi laøm bí thö chi boä CS xaõ neân coøn nguyeân , nhöng khi gaëp anh Vuõ

8

thì bieát cuõng gioáng hoaøn caûnh hoï Vuõ , moà maû naèm nhôø ñaát xaõ Lieân phuù , nhaø oâng ngoaïi cuõng chung soá phaän nhö nhaø toâi chaúng coøn vieân gaïch . Ñöôïc bieát moät vaøi nôi cuõng thuoäc huyeän Haæ Haäu gaàn chôï Löông coáng Muùc nhaø thôø toå , moà maû toå tieân vaãn coøn nguyeân khoâng bò ñaøo phaù ,duø con chaùu nhieàu ngöôøi di cö vaøo Saøigoøn coù ñòa vò lôùn ,nhöõng ngöôøi ôû laïi vaø xoùm laøng bieát baûo toàn caùi di saûn vaên hoùa cuûa oâng cha ñeå laïi neân khoâng coù xu thôøi , haønh ñoäng quùa khích ñaäp phaù , hoïc theo Caùch maïng vaên hoùa cuûa Trung quoác .Coøn ôû Haûi ñoâng hoïï ñaõ caûi taïo ñòa hình moïi söï thay ñoåi , caùi ñình laøng , caây baøng döôùi doác ñeâ khoâng coøn nöõa , con soâng Caùt cuõng laáp thaønh ruoäng . Toâi chæ bieát con ñöôøng tröôùc nhaø toâi ñöôïc ñaép laïi chaïy thaúng ra ñoàng ngoaøi . Khi veà tôùi Uùc ñoái chieáu treân baûn ñoà quaân söï ñöôïc veõ laïi tham khaûo theo baûn ñoà cuûa Phaùp vaø khoâng aûnh cuûa Hoa kyø chuïp vaøo thôøi kyø chieán tranh vaø vaãn duøng teân caùc ñòa danh cuõ tröôùc thaùng 8/1945 ( baûn ñoà toâi coù photocopy cho anh ) vaø cuoán video leã khaùnh thaønh ñeàn thôø thaønh hoaøng ,môùi bieát nhöõng söïï ñoåi thay vaø treân thöïc teá coøn nhieàu thay ñoåi , nhieàu nhaø xaây lôùn nhö nhaø oâng toång Boàng , toång

9

Nguyeän ,lyù Chaán ñeàu bò caøo baêng cuõng nhö töø ñöôøng hoï Nguyeãn khoâng coøn thaáy treân baûn ñoà maø chæ thaáy coøn ngoâi ñeàn , khoâng ngöôøi höôùng daãn ñöa veà chaéc seõ gaëp khoù khaên .Ñinh ninh ra Ñoàng ngoaøi laø ñi con ñöôøng reõ choã haøng Ñaûn roài qua ñöôøng choã gaàn nhaø oâng lyù Tính roài tôùi nhaø oâng ngoaïi hoaëc qua ngaû coáng Taây xaây coù caùnh ñoùng baèng caùch keùo leân haï xuoáng , roài men theo ñöôøng bôø ruoäng maø xe gaén maùy coù theå ñi ñöôïc , neân chæ döï truø thì giôø thaêm hai nôi , Neáu bieát ñi xe hôi ñöôïc , toâi seõ caét boû cuùng töø ñöôøng beân baùc Toång Thö maø ñi beân ngoaïi .Tröôùc khi rôøi Saøigoøn ,toâi ñieän thoaïi cho chaùu Maäu quyeàn tröôûng toäc hoï Vuõ ôû Doanh chaâu , ngoaøi hai chaùu Maäu vaø Loä thì môøi oâng Maõn maø toâi keâu laø chuù vaø maáy ngöôøi thaân thieát anh Ñónh con baùc chaùnh Uyeån ,anh Kim , chò Thaãm vaø chuù Tieàm vì khi toâi bò giam giöõ chuù Tieàm coù ñeán thaêm vaø möôi ngöôøi khaùc trong hoï duøng côm vôùi toâi .Raát tieác queân anh Moõ vaø chò Mít ngöôøi giuùp vieäc trong gia ñình , khi gaëp anh Vuõ maø ngaøy xöa laø Moõ , neáu toâi nhaän ra , toâi seõ khaån khoaûn môøi anh duøng côm tröa vôùi toâi , coøn beân ñoàng ngoaøi , duø hoï haøng nhöng toâi chaúng coøn ai thaân thieát , ñeàu qua ñôøi chæ coøn anh em

10

anh Ñónh vaø Vuõ .Anh Vuõ coù ngöôøi con trai laøm Giaùm ñoác coâng ty xaây döïng cuûa quaân ñoäi , giaàu coù nhaø laàu xe hôi loaïi xòn ôû Saøigoøn . Coøn anh Phuøng khi toâi coøn nhoû haøng tuaàn anh keùo xe ñöa ñoùn vaøo hoïc trong tröôøng phuû gaàn chôï Ñoâng bieân Ñoâng cöôøng, Khi thaân phuï toâi qua ñôøi , toâi töø Nam ñònh vöøa veà tôùi nhaø , ngöôøi ñaàu tieân toâi gaëp laø anh Phuøng vôùi hai doøng nöôùc maét nöùc nôû “ Caäu Caû , oâng maát roài . Trong suoát thôøi gian tang leã, ngoaøi chuù Ba Caàm lo toå chöùc ,baùc xaõ Saûng , anh Phuøng ,anh Thaãm thöôøng tröïc cho ñeán khi toâi trôû laïi Nam ñònh . Ñeán khi moà maû oâng noäi vaø thaân phuï toâi bò khai quaät ñaùng leõ thaát taùn , nhöng nhôø anh Phuøng neân môùi coøn .Con ngöôøi trung tín nhö vaäy ,neân khi anh maát toâi raát buoàn ,toâi göûi chuùt tieàn veà phuùng ñieáu vaø khi veà queâ thì toâi khoâng theå khoâng ñeán thaêm thaép vaøi neùn höông ñeå caûm taï con ngöôøi trung tín .Ñoái vôùi oâng baø ngoaïi luùc naøo toâi cuõng kính meán , neáu thaân phuï toâi khoâng laø con reå thì oâng baø ngoaïi vaø gia ñình khoâng coøn moät maûnh ñaát treân Ñoàng ngoaøi vì ñaát ñoù cuûa daân aáp Vaên Saâm xaõ Xuaân Haø ñöôïc pheùp khai khaån , Vì khoâng coù tieàn ñaép ñeâ xaây coáng khai khaån neân ñaùm kyø haøo nhöôïng mieäng ( khoâng

11

giaáy tôø ) laáy moät soá tieàn ñuùt tuùi . Nhaø oâng ngoaïi tröùôc ôû ngoaøi khu ñaát ñaõ lôû thaønh bieån; troäm vaø, buoân muoái laäu neân giaàu coù (boïn Phaùp ñoäc quyeàn thu mua muoái , taát caûphaûi baùn cho chuùng vôùi gía reû maït , chuùng boùc loät taøn nhaãn , luùc ñaàu chöa coù kho taøng canh gaùc caån maät , chuùng thueâ moät soá nhaø laøm kho , do ñoù bò maát troäm ) Duø giaàu coù nhöngø chöõ nghóa chöõ nho chæ bieát chuùt ít , chöõ quoác ngöõ thì khoâng. Ñeán khi caùnh ñoàng baét ñaàu caáy caày , dinh cô ñaõ xaây caát , cuõng ñaùm kyø haøo ñoù kieän ñoøi laïi ñoàng ruoäng , oâng ngoaïi chæ coù maûnh giaáy cho pheùp daân aáp Vaên Saâm khai khaån .nhö vaäy oâng vaø con chaùu seõ phaûi ra ñi tay traéng ,maát luoân caùnh ñoàng baét ñaàu canh taùc ,Oâng nhôø caäy thaân phuï toâi lo lieäu vuï kieän tuïng naøy , neáu thaéng thì chia ñoâi caùnh ñoàng , thaân phuï toâi höôûng moät nöûa , vì maáy ngöôøi con trai cuûa oâng ( noùi thaät maát loøng ) thuoäc loaïi I tôø laøm sao lo noåi , Vì thaân phuï toâi giao thieäp roäng , neân nhôø ù baïn quen vôùi tri phuû Haûi Haäu luùc ñoù laø Nguyeãn duy Xaùn môùi traùt ñoøi lyù tröôûng laøng Lieân Phuù laø oâng Lyù Tónh coù caùnh ñoàng ruoäng khoaûng 17 maãu ôû phía ñoâng baéc nhaø anh vaøo gaêp quan phuû vôùi hoïa ñoà caùnh ñoàng ruoäng cuûa oâng ta .Tri phuû taïm giöõ taám hoïa ñoà , sau

12

ñöa laïi cho thaân phuï toâi vaø thaân phuï toâi nhôø ngöôøi chaùu laøø anh Hoäi Ñieäp (ø nhaïc phuï anh Cam ) ñieàn theâm Nguyeãn vieát Caûnh ( teân oâng ngoaïi )baèng chöõ nho , thaønh ra trong hoïa ñoà coù caâu taây vaø nam giaùp Nguyeãn vieát Caûnh Vaên Saâm aáp Xuaân haø xaõ roài ñöa traû laïi tri phuû , coøn oâng lyù Tónh chöõ Nho khoâng bieát , chöõ quoác ngöõ thì may ra ñöôïc vaøi lon , duø laø lyù tröôûng nhöng thaáy quan phuû laø run roài ,neân ñaâu coù bieát caùi hoaï ñoà theâm bôùt chöõ naøo .Ñeán ngaøy xeùt xöû lyùõ tröôûng Xuaân haø ñaùm kyø haøo aáp Vaên Saâm , oâng ngoaïi vaø ø lyù Tónh ñem theo hoïa ñoà ruoäng ñaát vì chung moät caùnh ñoàng , chung moät ñeâ bao quanh vaøo phuû nghe quan phuû phaân xöû. Oâng ngoaïi trình baày vì khi coøn ôû khu nhaø cuõ ñaõ bieán thaønh bieån bò baõo nöôùc bieån daâng traøn vaøo cuoán maát giaáy pheùp. Xeùt xöû chieáu theo hoïa ñoà vaø lôøi khai cuûa oâng lyù Tónh thi chæ coù oâng ngoaïi vaø con chaùu canh taùc khai khaån laøm nhaø cöûa treân caùnh ñoàng caïnh ruoäng ñaát cuûa oâng ta vaø khoâng moät daân aáp Vaên saâm naøo canh taùc .Lyù tröôûng Xuaân haø vaø boïn kyø haøo aáp Vaên Saâm cuõng nhìn nhaän nhö vaäy , nhöng giaáy pheùp khai khaån thì hoï khai ñöa cho oâng ngoaïi caàm theá (??) oâng ngoaïi baùc boû khoâng coù giao tieáp vôùi chuùng veà vieäc naøy ,

13

Tri phuû Xaùn xeùt xöû oâng ngoaïi thaéng kieän vaø thaân phuï toâi khoâng laáy moät thöôùc ñaát naøo nhö ñaõ höùa vaø chæ möôïn tieàn mua nhöõng ruoäng trong ñoàng trong cuûa hoï Vuõ maø thaân phuï toâi khoâng muoán loït sang hoï khaùc. Lyù Tónh thì ñöôïc lôïi maáy maãu vì chieáu theo hoïa ñoà thì dieän tích nhoû hôn thöïc teá ,coøn ñaùm kyø haøo bò maéng laêm baäy sang nhöôïng laáy tieàn boû tuùi , neáu thaät söï nhö vaäy chuùng seõ bò tuø , nghe tôùi bò boû tuø , “ nhaát nhaät taïi tuø ,thieân thu taïi ngoaïi “ maët muõi taùi meùt , khoâng bieát ñoøi ñöôïc ruoäng ñaát coù xô muùi gì khoâng maø ñi tuø tröôùc ñaõ vì toäi laøm baäy, neân laäy luïc ruùt ñôn kieän ( quan phuû coù theâm lôïi loäc môùi boû qua ) , taát caû ngaäm mieäng khoâng coøn nhaéc nhôû tôùi vuï kieän naøy nöõa.Luùcù oâng ngoaïi coøn ba ngöôøi con trai ( baùc Baèng maát sôùm ) , coù leõù khoâng tin töôûng , hoaëc sôï cöôùp vì coù laàn bò cöôùp oâng ngoaïi troán thoaùt ñöôïc ; vì beân Doanh chaâu coù toå chöùc an ninh tuaàn phoøng caån maät neân tieàn baïc göæ beân nhaø toâi , tieàn giaáy khoâng roõ bao nhieâu , nhöng loaïi tieàn ñoàng xu raát nhieàu haøng traêm quan chaát trong buoàng cuoán ( traàn xaây cuoán nhö caùi haàm ).Naêm Giaùp Thaân ( 1944) baõo vôõ ñeâ nhieàu ngöôøi cheát , oâng coù moät boïc giaáy naêm traêm roàng xanh bò nöôùc laøm

14

dính beát vaøo vôùi nhau , neáu khoâng coù thaân phuï toâi thì vöùt boû , thaân phuï toâi ñem tôùi Ngaân haøng Ñoâng döông ôû Nam ñònh ñoåi laáy tieàn môùi .Oâng ñeå laïi moät soá nhöng thaân phuï toâi khoâng nhaän vaø baûo toâi mang bò tieàn vaø anh Phuøng chôû oâng chaùu toâi baèng thuyeàn veà beân nhaø oâng vaø cho toâi moät tôø giaáy 100 ñoàng , trong khi toâi hoïc tröôøng phuû troï nhaø oâng ñoác (hieäu tröôûng )coù baåy ñoàng moät thaùng , toâi khoâng daùm noùi vôùi cha maø chæ thì thaàm vôùi meï Nhöng deán thôøi Vieät Minh soá tieàn ñoù ñem doåi ra tieàn Hoà chí Minh thì gía trò chaúng coøn bao nhieâu.Ñaàu naêm 1947 , toâi cöôùi vôï sôùm vaø voäi vaøng vì oâng beänh vaø sau ngaøy cöôùi maáy hoâm thì oâng qua ñôøi . Oâng maát chöa kòp laøm xong di chuùc , khi oâng nhuoám beänh cha toâi khuyeân oâng laäp di chuùc hay phaân chia taøi saûn vaø löu yù oâng neân löu taâm daønh moät phaàn taøi saûn cho ngöôøi chaùu ñich toân laø anh Huy con trai caû baùc Caû Trung ( baùc ñaõ maát ) vaø baùc Chaùnh Uyeån , tröôûng nöõ ñaõ haàu haï oâng baø ngoaïi raát cô cöïc , aên ôû döôùi xoù beáp. Khi oâng ngoaïi quyeát ñònh phaân chia gia taøi ñeå laøm di chuùc thì hieän dieän coù hai ngöôøi con trai ,hai con gaùi ( baùc Lyù Tuïng , baùc Chaùnh Uyeån ) con daâu laø baùc Baèng ,chaùu ñích toân anh Huy , thaân phuï toâi , toâi

15

vaø coâ Quøy ,chaùu daâu sang leã töø ñöôøng vaø chaøo oâng ngoaïi (chaùu daâu do oâng löïa choïn ,maáy choã khaùc oâng khoâng ñoàng yù ) . Vì beänh tình cuûa oâng neân môùi coù taäp hoïp voäi vaøng ñeå phaân chia taøi saûn laäp di chuùc , raát may khoâng coù thaân maãu toâi tham döï vì cha toâi töø choái khoâng nhaän baát cöù maûnh ñaát naøo ,duø ñöôïc cho maáy maãu gaàn coáng Cuï Bang ( oâng noäi toâi ) naïi côù laø oâng ñaõ giuùp nhieàu vaø gia saûn cuõng ñaõ ñaày ñuû ( vieäc naøy gaây söï baát hoøa giöõa cha meï toâi ) . Toâi vaø Quøy phuï traùch ghi cheùp, cha toâi raát haøi loøng veà söï ghi cheùp roõ raøng vaø chöõ ñeïp cuûa naøng daâu ( Quøy gioûi Phaùp vaên , hôn toâi nhieàu , vì coù anh reå laø hieäu tröôûng tröôøng phuû ôû trong nhaø vôï neân maáy chò em coâ tieáng Phaùp ñeàu khaù , Quøy thuoäc loøng baøi thô Isolement ( Coââ ñôn ) cuûa Lamartine vaø rung caûm veà baøi thô naøy . Coù leõ con ngöôøi sinh ra ñaõ coù söï an baøi naøo ñoù , moät buoåi toái coù chuù Khaùch Tình , oâng giaø ngöôøi Hoa , thaày töû vi ñòa lyù tôùi thaêm töø giaõ ñi veà Haûi phoøng , thaáy Quøy mang ñeøn ra thaép , oâng quan saùt nhöõng cöû ñoäng , töøngø böôùc ñi cuûa naøng , roàià noùi vôùi cha toâi “ daâu baàn töôùng , ngheøo long ñong , trai voõ caùch tam töù phaåm , laøm tyø thieáp thì ñöôïc .” Ai tin ñöôïc , naøng töø luùc loït loøng meï cho tôùi khi

16

veà nhaø choàng chöa bao giôø loäi xuoáng ruoäng , goùt chaân boùng mòn chöa heà coù veát nöùt lam luõ .Sau 1954 qua hai ñôøi choàng nhöng moãi ngöôøi moät nieâu cheát trong taâm hoàn coâ ñôn nhö baøi thô Isolement ) . Baûn chuùc thö chöa laäp xong thì oâng maát nhöng ñöôïc ñeà ngaøy tröôùc khi oâng maát , neáu khoâng thì gaëp nhieàu raéc roái veà thuû tuïc phaùp lyù , laäp theo nguyeân taéc phaùp lyù cuûa boä luaät Baéc kyø daân luaät . Oâng maát coû chöa xanh moà , chöa tôùi gioã ñaàu thì con trai cuûa oâng vì nghe ngöôøi xuùi ñeå laøm giaûm uy theá cuûa cha toâi vaùc ñôn kieän cha toâi laøm giaû chuùc thö , baét ngöôøi con trai lôùn (boá anh ) kyù giaû chöõ kyù oâng ngoaïi .Khi ra toaø , hoûi veà tieàn baïc , taát caû ñeàu khai laø khoâng coøn bao nhieâu ,sau khi tang leã , xaây moà coøn chuùt ít daønh cho tröôûng nöõ doïn veà ôû vôùi con caùi ,coøn ruoäng ñaát tröø höông hoûa coøn chia theo taäp tuïc trai hai gaùi moät , nhöng phaàn cuûa meï toâi thì khoâng coù vì cha toâi töø choái nhaän vôùi lyù do ñaõ coù ñaày ñuû , Vaø theo thueá noâng nghieäp cuûa VM ñaùnh theo luyõ tieán vôùi dieän tích , caøng nhieàu ruoäng möùc thueá caøng cao , khoâng lôïi loäc gì ( cha meïtoâi khoâng coù moät thöôùc ñaát naøo beân caùnh ñoàng cuûa oâng ngoaïi ). Toøa hoûi khoâng nhaän phaàn gia taøi naøo thì gæa maïo chuùc thö laøm gì thì caùc

17

ngöôøi con trai traû lôøi töùc vì con reå loäng quyeàn baét con trai kyù . Toøa phaùn quyeát laø moät söï vu khoáng ,neáu beân bò ( cha toâi ) khoâng khieáu naïi thì beân nguyeân (ngöôøi kieän , caùc ngöôøi con trai ) bò chòu moïi aùn phí , neáu beân bò khieáu naïi khôûi toá söï vu khoáng thì toøa seõ phaït beân nguyeân coù theå bò tuø giam hoaëc aùn treo . Caùc ngöôøi con trai naên næ cha toâi boû qua, nghó tình oâng ngoaïi neân cha toâi khoâng khieáu toá. Laøm ôn neân oaùn, giuùp keû ngu doát nhieàu khi maéc naïn .Theo anh thì gia ñình toâi giaàu coù vì sang ñoaït taøi saûn cuûa oâng noäi anh. Moät söï sai laàm, nhôø cha toâi maø oâng noäi cha con anh môùi coøn ruoäng ñaát maø sinh soáng giaàu coù vaø coønø khaúng ñònh 9/10 gia taøi cuûa gia ñình toâi vaø dì ÖÙng laø cuûa oâng baø ngoaïi , toâi chöa bao giôø ñeán nhaø dì ÖÙng neân khoâng bieát giaàu coù nhö theá naøo , coøn ñoái vôùi gia ñình toâi laø söï laoù khoeùt . Cuï toâi coù coâng quai ñeâ laán bieån laäp laøng xaõ ñöôïc vua phong THAÀN HOAØNG xaõ maø nay nhaân daân xaõ Haûi Ñoâng taùi laäp ñeàn thôø , ñaõ phaân chia cho oâng noäi moät soá ruoäng ñaát vaø oâng noäi toâi phaân chia cho cha toâi moät soá ruoäng ñaát tuy khoâng nhieàu baèng soá ruoäng cuûa oâng ngoaïi , nhöng phì nhieâu , coøn ruoäng ñaát cuûa oâng ngoaïi thì

18

pheøn maën , duø tuy ít nhöng soá thoùc thu hoaïch nhieàu hôn cuûa oâng ngoaïi .Thöïc ra oâng ngoaïi chæ laøm ra tieàn baïc giaàu coù khi coøn buoân baùn muoái luùc ôû khu nhaø nay ñaõ thaønh bieån caû , coøn khi di vaøo caùnh ñoàng môùi khai khaån vì ñaát pheøn maën neân chæ dö daû moät chuùt , Thôøi Phaùp thuoäc luùc quaân ñoäi Nhaät chieám ñoùng thu mua thoùc cuûa daân chuùng vôùi gía reû maït , trong toaøn toång ( goàm nhieàu xaõ) chæ coù gia ñình toâi phaûi baùn moät soá thoùc nhieàu nhaát .Trong thôøi Phaùp thuoäc boïn Taây thu mua muoái ñoäc quyeàn maø chuùng chæ laø nhöõng con buoân tö nhaân , chuùng loäng haønh vôùi ñaùm daân ñen , nhöng cuõng toû ra bieát ñieàu vôùi nhöõng ngöôøi hieåu bieát coù theá löïc , duø khoâng coù thuyeàn lôùn vaän taûi chuùng cuõng baùn haøng thaùng cho cha toâi moät soá löôïng muoái ñaùng keå neân coù lôïi töùc khaám khaùmaø nhaøn haï , tay khoâng phaûi sôø tôùi haït muoái vì baùn laïi cho caùc chuû thuyeàn , phi thöông baát phuù , tieàn lôøi buoân muoái trong hai muøa ñoâng naêm 1947 vaø 1948 ñuû mua caên nhaø ôû thaønh phoá Nam ñònh .Laøm ruoäng hai söông moät naéng , coøn tuøy thuoäc vaøo thôøi tieát saâu boï , vaát vaû môùi ñöôïc haït thoùc . Ñaùng leõ neân cho moät soá gia ñình nhaäp cö ñeå coù nhaân löïc khai khaån , ñaøo kinh laïch tieâu maën chua

19

pheøn ,thì môùi coù naêng xuaáùt cao,vì hoïc vaán khoâng coù ra gì neân khoâng nghe lôøi khuyeân ñuùng ñaén , chæ bieát con traâu ñi tröôùc caùi caày theo sau , chaúng caûi thieän ñöôïc ñôøi soáng . Gia ñình toâi chaúng laøm gì sai traùi vôùi oâng baø ngoaïi maø caàn tôùi loøng töø bi cuûa oâng baø ngoaïi , anh haõy sôø leân gaùy maø töï hoûi caùi thôøi maø quan nieäm troïng nam khinh nöõ ,thaäp nöõ vieát voâ , nhaát nam vieát höõu coøn aên saâu vaøo ñaàu oùc moïi ngöôøi Vieät maø gia ñình toâi ñöôïc quùi troïng hôn con trai vì nhôø thaân phuï toâi maø coøn ruoäng ñaát vaø nôû maøy nôû maët .Cöù nhìn vaøo ñaùm taùng baø ngoaïi thì roõ , tang leã ñöôïc toå chöùc troïng theå , to lôùn nhaát trong vuøng , cho tôùi naêm 1954 chöa coù moät tang leã naøo lôùn nhö vaäy . Caùc nôi tôùi teá leã vieáng döï ñaùm taùng raát ñoâng ,Duø choân caát ngay tröùôc coång ngoõ nhöng ñaùm tang ñaõ ñi theo moät loä trình daøi haøng caây soá leân con ñeâ phía baéc qua ñeâ laøng Doanh chaâu,ñeâ phía nam tôùi gaàn khu laøm muoái thì baêng ñoàng ñöa tôùi nôi choân caát . Ñeå linh cöõu ñöôïc kieäu caân baèng khi di chuyeån neân oâng Toång Boàng ( cöïu chaùnh toång toång Queá haûi goàm 7 xaõ ) ñích thaân goõ nhòp ñieàu khieån taäp döôït maáy ngaøy , loä trình ñaùm tang ñi qua ñöôïc söûa

20

sang baèng phaúng . Ñaùm tang keùo daøi nhöõng höông aùn , thuyeàn baùt nhaõ , minh tinh nhaø taùng , caàu kieàu , haøng chuïc caâu ñoái , phöôùn lieãn , roài ñoäi keøn troáng ñoàng maø ngöôøi ta goïi laø keøn troáng taây vaø ñoäi baùt aâm ( hai ban nhaïc cuûa laøng Doanh chaâu ) haøng traêm ngöôøi döï ñöa ñaùm .Tang åleã ñöôïc troïng theå nhö vaäy chaéc chaén khoâng do caùc ngöôøicon trai duø oâng ngoaïi duø giaàu coù maø coù theå coù ñöôïc . Coøn caù nhaân toâi ñöôïc oâng baø ngoaïi thöông yeâu ñaëc bieät hôn caùc chaùu noäi ngoaïi khaùc , ñaõ naûy sinh ra nhöõng ghen tî .Ñöôïc oâng baø ngoaïi thöông yeâu laø do aûnh höôûng cuûa cha toâi ñaõ giuùp oâng baø vaø toâi laø ngöôøi chaùu duy nhaát luùc ñoù ñöôïc hoïc ôû tröôøng phuû sau kyø thi tuyeån .Toâi troï hoïc ôû nhaø oâng hieäu tröôûng , thöôøng ngaøy chuû nhaät toâi ñöôïc veà vôùi gia ñình , anh Phuøng thöôøng keùo xe vaøo ñoùn toâi , nhöng coù laàn coù caû oâng ngoaïi .Ñang giôø hoïc cuoái cuøng buoåi hoïc , baø hieäu tröôûng xin pheùp cho toâi ñöôïc veà sôùm .Oâng ngoaïi ngoài chôø ôû phoøng khaùch raát vui veû khi thaáy baø hieäu tröôûng daãn toâi veà. Coøn baø hieäu tröôûng troø chuyeän vôùi oâng raát nieàm nôû trònh troïng , coù leõ vì goùi quaø to lôùn hay toâi , moät con boø söõa , coù oâng ngoaïi giaàu coù ; oâng thì vui veû haû heâ vaø haõnh dieän ñöôïc ngoài

21

tieáp chuyeän vôùi “ baø ñoác “ . Sau ñoù oâng chaùu , anh Phuøng keùo xe , anh Maïch ñaåy taát caû vaøo moät quaùn aên ôû phoá phuû , moät chaàu khaù thònh soaïn , xong oâng baét reõ qua phoá chôï Ñoâng bieân mua quaø cho toâi vaø quaø thöôûng cho hai ngöôøi keùo vaø ñaåy xe , oâng tieâu tieàn moät caùch haøo phoùng , Suoát doïc ñöôøng veà chuyeän troø ran nhö phaùo noå . Toâi khoâng bieát oâng ñaõ coù laàn naøo thích thuù nhö vaäy cuøng vôùi chaùu naøo khaùc khoâng ? Kính troïng vaø nhôù coâng ôn toå tieân khoâng phaûi chæ vaøi neùn höông maølaø söï thaønh quûa vöôn leân cuûa chính mình vaø söï giuùp ích cho xaõ hoäi , Toâi thaáy thaân phuï toâi möùôn thaày giaùo veà daäy chuùng toâi nhöng khoâng daäy ôû nhaø maø ngoaøi ñình laøng ñeå con em daân laøng cuõng coù choã hoïc , laøng khoâng coù coâng ñieàn coâng thoå , daân ña soá ngheøo khoâng ñuû dinh döôõng , muoán thoaùt khoûi ngheøo tuùng thì phaûi coù hoïc , bôùt meâ tín dò ñoan , caûi tieán leà loái sinh hoaït ,caûi tieán canh taùc thì ñôøi soáng môùi khaù . Vaøo khoaûng heø 1942 moät soá sö huynh ( freøre ) doøng tu Coâng giaùo veà nghæ heø vì nhaø doøng coù moät soá ruoäng ôû Doanh chaâu . Sö huynh Lieân , con quan tuaàn phuû , gia ñình ñi Löông ñaõ daäy toâi vaø caùc baïn hoïc baøi haùt Leân ñöôøng hay Tieáng goïi Thanh nieân “

22

Naøo caùc baïn treû nöôùc Nam , Vieät nam … “ vaø keå truyeän Nhöõng keû khoán cuøng ( Les Miseùrables cuûa moät vaên haøo Phaùp Victor Hugo thì phaûi , raát tieác toâi chöa bao giôø ñoïc hoaëc coi phim neân khoâng bieát roõ toaøn boä coát truyeän maø chæ bieát sô qua do sö huynh Lieân keå ) . Sau ñoù daãn chuùng toâi thaêm moät soá gia ñình gaàn khu ruoäng nhaø doøng , ña soá ngheøo thaân phaän cuõng khoâng khaù hôn Nhöõng keû khoán cuøng vaø sö huynh Lieân noùi khi naøo caét boû xieàng xích boùc loät thì daân ngheøo môùi khaù ñöôïc .Cuõng khoaûng thôøi gian naøy coù moät soá baïn beø cuûa anh Vyõ töø Haønoäi veà Doanh chaâu nghæ heø , hoï toå chöùc nhöõng buoåi sinh hoaït vôùi hoïc sinh cuûa daân laøng , hoïc haùt , keå truyeän daõ söû , coå tích v.v..choáng ngoaïi xaâm , choáng boïn quan laïi tham oâ , v. v.Hoï laø nhöõng thanh nieän trí thöùc tieán boä coù loøng yeâu nöôùc muoán ñaát nöôùc thoùat khoûi noâ leä, coù leõ vì theá hoï ñi veà noâng thoân ñeå truyeàn baù tö töôûng tieán boä gieo maàm * caùch maïng * nhö sö huynh Lieân ( trong soá sinh vieân naøy coù anh Ñaëng vuõ Tröù con baùc só Ñaëng vuõ Laïc nghe noùi sau naøy cheát ñeå phaûn ñoái VM ñaøn aùp caùc ñaûng phaùi ) .Nhôø ñoù toâi ñaõ coù ñöôïc nhöõng nhaän thöùc veà xaõ hoäi , cuoäc soáng laàm than cuûa daân ngheøo , ngaøy teát cheùn côm gaïo

23

ri ñoû , muaø ñoâng reùt thaáu xöông maø chæ ñaép baèng manh chieáu , chöa tôùi giaùp haït nhaø heát gaïo phaûi ñi vay thoùc tôùi muøa sau khi gaët haùi xong thì traû, Cöù vay möôøi thuøng thì traû möôøi ba , goïi laõi ba phaân , nhöng thöïc ra ba möôi phaân , muøa naøy khoâng traû heát tôùi muøa sau thì “ ba phaân “ nöõa ( thöïc teá 60 phaân ) , khoâng vay laáy gì maø aên , ñaønh nhaém maét maø vay .Meï toâi muø chöõ , coøn hai ngöôøi chò , chöõ nghóa vaøi xaâu , neân maáy quyeån soá ghi cheùp coâng nôï luoäm thuoäm , moãi laàn coù ngöôøi traûø nôï tìm kieám khoù khaên laàm laãn neân toâi ñeà nghò ñeå toâi ghi cheùp , moãi ngöôøi daønh moät soá trang rieâng bieät xeáp theo thöù töï A, B,C , khi tra luïc deã daøng, :; Vì theá môùi bieát coù ngöôøi nôï naàn kheâ khieám töø naêm naøy sang naêm khaùc , nôï laõi choàng chaát ,soá thoøc ñaõ traû ñaõ gaáp maáy laàn soá nôï vì caùi möùc laõi BA PHAÂN aân hueä , toâi xoùa bôùt soá nôï vaø ñaùnh daáu baèng buùt ñoû ñeå khi hoï ñem traû, toâi noùi tröôùc cho bieát soá nôï phaûi traû ñeà phoøng meï toâi bieát söï xoùa nôï aåu , nhöng coù ngöôøi chaát phaùc chaân thaät , khi nghe soá nôï phaûi traû ít hôn hoï ngôõ ngaøng “ Baåm caäu caû … “ toâi voäi chaën laïi , noùi cho bieát vì soá nôï quùa laâu naêm neân khoâng nhôù roõ ,vaø chæ mang vöøa ñuû soá thoùc phaûi traû .Nhôø cha toâi mua

24

saùch baùo vaø toâi cuõng ñam meâ ñoïc saùch baùo ,baùo haøng ngaøy coù nhaät baùo Trung Baéc taân vaên sau ñoiå laø Ñoâng Phaùp , tuaàn baùo Con Ong , truyeän Thuûy höû , Nöûa Chöøng xuaân , Gioâng Toá , Laïnh luøng , Laøm leõ , truyeän Kieàu maø Nguyeãn vaên Vónh dòch sang tieáng Phaùp , vaø cha toâi cuõng mua caùi maùy haùt chaïy baèng caùch leân daây coùt ( thieàu ) vôùi nhöõng baøi haùt ñieäu coø laû , chaàu vaên , quan hoï , coâ ñaàu , taân nhaïc maø tieáng haùt cuûa ca só Aùi Lieân trong treûo vaø haáp daãn, duø ñeå giaûi trí , nhöng cuõng môû mang kieán thöùc raát nhieàu , raát tieác caùc di saûn vaên hoaù daân toäc aáy ñaõ bò phaù huûy . Khi hoïc ôû Trung linh , linh muïc Kunch ( ngöôøi Bæ ) cho möôïn quyeån Tö baûn luaän cuûa Karl Marx vaø baùo chí vieát baèng tieáng Phaùp (töø beân Phaùp vaø Bæ göûi qua ) vaø toâi coøn ñoïc nhöõng saùch cuûa nhöõng ngöôøi Coäng saûn VN nhö Tröôøng Chinh , Haûi Trieàu v.v.. vieát veà chuû nghóa CS vaø moät vaøi laàn toâi theo Vuõ ngoïc Huyeàn ( keâu toâi baêng chuù ) , [tröôùc naêm 1948 laø ngöôøi coù vaên baèng cao nhaát cuûa hoï Vuõ ôû Doanh chaâu vaø coù theå noùi laø caû toång Queá haûi , nhö töôùng Vuõ ñöùc Nhuaän Cuïc tröôûng An ninh quaân ñoäi VNCH con oâng höông Khaùi , thaày lang thuoác Baéc ôû chôï Coàn( anh bieát anh Nhuaän tröôùc 1952 laø con reå trong gia ñình

25

cha meï toâi , nhöng ñeán 1956 thì vôï choàng ly dò duø coù 2 con nhöng höõu sinh voâ döôõng ) ,thi hoaøi khoâng ñoã trung hoïc , duø döôùi thôøi Vieät Minh , phaûi duøng baèng cuû khoai ( baèng gæa cuûa Vieät minh ) ñeå vaøo Haønoäi thi laáy baèng töông ñöông( yù toâi muoán noùi thôøi kyø ñoù thi ñoã ñöôïc caùi baèng trung hoïc cuõng saày vaåy laém ,nhieàu ngöôøi 23, 24 tuoåi vôï con ñuøm ñeà thi hoaøi cuõng khoâng ñoã , khoâng deã nhö sau naøy, Nhö phuû Haûi haäu daân soá tôùi 100 ngaøn, tröôùc 1945 chæ coù moät tröôøng tieåu hoïc , hai lôùp Cours Moyen 2 vaø Supeùrieur chæ coù moät phoøng , só soá khoâng quaù 50 ,Hoï Nguyeãn beân anh vaø caû laøng Xuaân haø khoâng ngöôøi naøo coù ñöôïc caùi maûnh baèng Certificat – tieåu hoïc) , ø Chæ toå chöùc thi laáy baêng töông ñöông moät laàn duy nhaát vaøo naêm 1951 vaø cuõng laø naêm ban haønh leänh Ñoäng Vieân , nhöõng ngöôøi coù baèng trung hoïc trôû leân thuoäc lôùp tuoåi ñi lính thì ñöôïc hoïc lôùp Syõ quan tröø bò , neân ñeå ñuû soá löôïng khoùa sinh vaø soá thí sinh xin thi töông ñöông ñeàu thuoäc lôùp tuoåi ñoäng vieân vaø veà Phaùp vaên ña soá khaù gioûi , neân baøi thi vaø caùch chaám thi cuõng deã daõi , vaø sau vaøi khoùa só quan tröø bò , taøi nguyeân nhöõng ngöôøi coù baèng trung hoïc khoâng ñuû , neân phaûi thaâu nhaän nhöõng ngöôøi hoïc lôùp ñeä töù qua

26

moät kyø saùt haïch ] , Huyeàn laø moät bieân taäp vieân tôø baùo L’Etincelle vôùi buùt hieäu Vuõ Huøng , tôø baùo naøy in hai ngoân ngöõ Phaùp vaø Anh muïc ñích tuyeân truyeàn boïn lính Phaùp .Luùc chieán tranh buøng noå ôû thaønh phoá Nam ñònh , boïn Phaùp chæ coá thuû hai nôi , nhaø baêng Ñoâng döông vaø khu nhaø maùy sôïi . Trong ñeâm toái ñöôïc moät toùan boä ñoäi möôi ngöôøi baûo veä loø moø tôùi gaàn vò trí ñòch , phaùt thanh caùc baøi vieát trong baùo L’Etincelle qua oáng loa ,Coøn daân chuùng ôû ngoaïi oâ ñem vaøo thaønh phoá ñoát phaù nhaø cöûa cuûa daân vaø hoâi cuûa goïi laø tieâu thoå khaùng chieán , hoïc theo Lieân xoâ , Cuõng nhö ñeàn ñaøi nhaø cöûa cuûa nhöõng gia ñình giaàu coù ôû thoân queâ cuõng laáy côù laø ñòch coù theå xöû duïng ñeàu bò phaù huûy. Nhöng thöïc ra laø baàn cuøng hoùa nhaân daân trong saùch löôïc gaây haän thuø giöõa nhaân daân ñeå deã cai trò . Taïi sao toâi vieát nhöõng söï kieän treân vì toâi muoán chöùng minh vì lyù do naøo maø Vieät Minh loâi cuoán ñöôïc quaàn chuùng vaø ngay caû moät soá goïi laø trí thöùc cuõng bò meâ hoaëc vì daân trí thaáp , nhöõng tin töùc veà chuû nghóa coäng saûn , ñôøi soáng sinh hoaït cuûa daân chuùng trong caùc nöôùc coäng saûn haàu nhö muø tòt , Mieàn Baéc tröùôc 1954 chæ coù ôû Haønoäi môùi coù moät caùi thö vieän maø phaûi coù baèng Trung hoïc môùi ñöôïc vaøo

27

ñoïc , coøn möôïn saùch thì phaûi coù baèng Tuù taøi moät . Daân chuùng thì bò löøa bòp bôûi nhöõng töø ngöõ xaùch ñoäng haáp daãn maø hoï chaúng hieåu thöïc chaát laø gì nhö “ daân chuû taäp trung , chuyeân chính voâ saøn , chuû nghiaõ xaõ hoäi v.v. “ Cuõng do caùc ñaûng phaùi quoác gia thieáu laõnh ñaïo ñuùng ñaén , thieáu ñoaøn keát chæ döïa daãm vaøo ngoaïi bang , nhö Vieät nam quoác daân ñaûng cuûa Vuõ hoàng Khanh , Vieät nam caùch meänh ñoàng minh hoäi cuûa Nguyeãn haûi Thaàn theo chaân boïn taàu phuø Lö Haùn sang VN töôùc khí giôùi quaân Nhaät ,Hoï queân raèng daân toäc ta thuø haän boïn Taàu coøn hôn hoïn thöïc daân Phaùp .. Hoï chæ bieát vaän doäng loâi keùo moät soá trí thöùc ôû thaønh thò hoaêc moät soá thaân haøo ôû thoân queâ nhöng ña soá thuoäc loaïi cöôøng haøo aùc baù ; hoï boû rôi noâng daân vaø daân ngheøo , coøn VM bieát lôïi duïng löïc löôïng naøy , ñaïi ña soá quaàn chuùng . Roài chính quyeàn Quoác gia ñaõ sai laàm trong saùch löôïc choáng Coäng xaây döïng neàn daân chuû nhö chieán dòch Toá Coäng döôùi thôøi Ngoâ ñình Dieäm ñaõ chaën ñöôøng trôû veà cuøng xaây döïng ñaát nöôùc daân chuû tö saûn töï do cuûa nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc ñaõ coäng taùc vôùi VM khaùng chieán choáng Phaùp , vaø bieán hoï thaønh

28

thuø nghòch xoâ ñaåy sang phía Coäng Saûn .Coøn anh ñaû kích toâi veà ñöôøng loái choáng Coäng ,ñem Ñoã Maäu ra noùi , nhöng anh ñaâu coù bieát Ñoã Maäu laø moät teân cai khoá xanh haàu toång ñoác Ngoâ ñình Khoâi ( anh Ngoâ ñình Dieäm ) vaø vì ø cuøng queâ , neân ñöôïc oâng Dieäm tin duøng cho laøm Giaùm ñoác Nha An ninh quaân ñoäi , voâ taøi , voâ lieâm sæ . Vuï ñaûo chaùnh 11/11/60 vaø neùm bom vaøo dinh Ñoäc laäp oâng Dieäm vaø gia ñình suyùt vong maïng , maø Giaùm ñoác An ninh QÑ chaúng bieát gì (ñeàu do quaân nhaân toå chöùc ), neáu khoâng ñöôïc oâng Dieäm naâng ñôõ chaéc chaén bò caùch chöùc , nhöng sau laïi phaûn chuû gieát oâng Dieäm vì oâng khoâng cho haén leân töôùng . Coøn anh vôùi toâi , xin loãi khoâng phaûi ñeà cao caù nhaân mình , moät trung só ru ruù ôû Saøigoøn töï cho mình laø thuoäc gioøng maùu baát khuaát coù leõ chæ daùm baát khuaát ôû Myõ , nhö maáy thaèng choáng Coäng phuøng mang trôïn maét la loái , chuùng chæ daùm la heùt ôû xa Vieät Nam , khi tröôùc 30/04/75 thì chuùng laø boïn troán lính hoaëc chaïy choït khoâng phaûi ra maët traän . Caù nhaân toâi gaàn 22 naêm quaân nguõ , laên loäi treân chieán tröôøng , chæ coù vaøi ba teát ñöôïc höôûng teát vôùi gia ñình , chöa coù ngaøy pheùp thöôøng nieân , raát may

29

maén toâi khoâng coù caùi gioøng maùu baát khuaát nhö anh vaø cuõng khoâng anh duõng choáng Coäng nhö boïn la loái treân , vì theá trong quaân nguõ toâi ñaõ hai laàn aân thöôûng Baûo quoác huaân chöông( ñeänguõ vaø ñeätöù ñaúng ) vôùi anh duõng boäi tinh nhaønh döông lieãu .Coøn anh duõng boäi tinh nhaønh döông lieãu , vaøng baïc ñoàng , toâi coù vaøi ba chuïc ,vì nhöõng chieán coâng nhö traän Xích Bích Ñöùc Duïc maøanh muoán toâi thuaät laïi , traän naøy theo ñaïi taù Bình ( quaân ñoäi mieàn Baéc ) chuû nhieäm lôùp hoïc ôû Long giao cho nhöõng ngöôøi bò taäp trung caûi taïo noùi vôùi toâi traän ñoù quaân Mieàn Baécù “ nöôùng maát ngaøn röôûi “ ( nguyeân vaên ) , Traän Môû Hoäi Hoa Ñaêng trong loøng ñòch ôû Quaûng Tín 1974 chæ moät ñeâm ñòch ñang ngon giaác bò ñaùnh baát ngôø boû chaïy troái cheát , boû laïi haøng traêm vuõ khí haøng chuïc taán ñaïn döôïc löông thöïc Coøn coù caû Nhaân Duõng BoäI Tinh vì ñaõ cöùu haøng traêm ngöôøi daân thoaùt cheát trong vuï luït 1969 , trong ñeâm toái möa to gioù lôùn ,haøng traêm daân laøng taäp trung treân moät maûnh ñaát maø nöôùc ñang daâng cao ñaõ ngaäp tôùi maét caù chaân , Tænh chaúng coù phöông tieän gì di taûn , hoï xin leân treân , nhöng quaân ñoäi VN phöông tieän caáp cöùu ngheøo naøn , vôùi thôøi tieát xaáu nhö vaäy , phi coâng VN khoâng theå bay vì khoâng ñuû

30

phöông tieän kyõ thuaät vaø cuõng khoâng ñuû phi cô chuyeân chôû kòp thôøi , Quaän tröôûng ñaõ naên næ toâi giuùp ( duø khoâng thuoäc traùch nhieäm cuûa toâi vaø luùc chieàu thaáy nöôùc töø thöôïng nguoàn vaãn ñoå maïnh vaø trôøi tieáp tuïc möa lôùn toâi ñeà nghò vôùi tænh tröôûng vì toâi saün coù tröïc thaêng Myõ xem nôi naøo caàn di taûn thì toâi giuùp nhöng tænh tröôûng töø choái ) , Vì tieáng noùi trong maùy truyeàn tin cuûa quaän tröôûng gaàn nhö khoùc neân ñaønh giuùp .Toâi lieân laïc vôùi töôùng tö leänh caùc ñôn vò tröïc thaêng cuûa Myõ ôû Ñaønaüng giuùp ñôõ , nhöng khi tôùi tröïc thaêng ñaùp khoâng ñöôïc , toâi vaø ñaïi taù coá vaán Myõ phaûi xuoáng baèng thang daây ñeå thu xeáp baõi ñaùp , nöôùc ñaõ ngaäp gaàn tôùi ñaàu goái , trôøi vaãn möa gío , hoûa chaâu soi saùng chaêng caû vuøng trôøi nhöng möa lôùn neân chæ thaáy môø môø , di taûn choã naøy chöa xong thì nôi khaùc laïi caàu cöùu ,Nhieàu nôi tröïc thaêng ñaùp cheânh veânh treân noùc nhaø phaûi duøng rìu chaët maùi ngoùi loâi cöùu ngöôøi töø traàn nhaø , sô soùt moät chuùt laø maùy bay bò laät nhaøo . Thaät may maén di taûn caáp cöùu khoù khaên nhöng khoâng xaåy ra tai naïn , Toâi phaûi bay lieân tieáp trong naêm saùu giôø chæ trôû laò phi tröôøng tieáp teá nhieân lieäu , Chính toâi cuõng duøng rìu chaët phaù noùc nhaø loâi cöùu daân khoâng quaûn ngaïi nguy hieåm möa gío

31

reùt laïnh , nhö vaäy phi coâng Myõ môùi taän tình gíup ,neáu naèm nhaø ñieàu haønh qua maùy truyeàn tin ,ñieàu kieän bay nguy hieåm , phi coâng seõ boû veà , maáy traêm maïng ñoàng baøo seõ laøm moài cho caù bieån . Roài phaûi giuùp cho soá daân di taûn öôùt nhö chuoät loät coù choã truù traùnh möa gioù vaø löông thöïc , coù ngöôøi seõ hoûi tænh quaän ñaâu , möa gioù nöôùc luït phuû truøm nhö bieån caû , hoï cuõng boù tay , chæ coøn troâng nhôø vaøo quaân ñoäi ,may coù quaân ñoäi Hoa kyø phöông tieän ñaày ñuû , leàu baït , chaên maøn , löông khoâ , côm noùng , nöôùc uoáng ñeàu do hoï cung caáp luùc ban ñaàu . Traän luõ luït naøy , daân khoâng coù ai cheát , nhöng lính Ñaïi Haøn cheát caû chuïc maïng . Toâi luoân luoân nghó raèng choáng Coäng baèng ñaáu tranh quaân söï , baïo löïc chæ laø haï saùch maø phaûi naâng cao daân trí , nhaân daân ñöôïc aám no vaø töï do phaùt trieån . Muoán naâng cao daân trí , thì trình ñoä hoïc vaán cuûa nhaân daân phaûi ñöôïc naâng caáp. Vì theá döôùi cheá ñoä cuûa toång thoáng Ngoâ ñình Dieäm vôùi chieâu baøi “ muoán aám no , töï do phaùt trieån thì phaûi ñaùnh thaéng ba thöù giaëc , giaëc doát ( sau goïi laø giaëc chaäm tieán ) ,giaëc ngheøo ñoùi vaø giaëc coäng . Ñôn vò toâi gaàn 3000 binh só vaø gia ñình treân 10.000 ngöôøi di cö töø Mieàn Baéc tôùi ñoàn truù treân baùn

32

ñaûo Sôn Traø Ñaønaüng , khoâng coù tröôøng hoïc cho con em , muoán ñi hoïc thì phaûi sang Ñaønaüng caùch xa 12km , Khi môùi di cö ,ña soá coøn ngheøo vaø coøn phaûi lo oån ñònh nhaø cöûa , neân vieäc cho con caùi ñi hoïc laø moät vaán ñeà khoù khaên cho nhieàu gia ñình . Khi aáy toâi laøm vieäc ôû boä chæ huy , phuï traùch veà tieáp vaän ( haäu caàn ) , ñeà nghò ñöôïc xöû duïng vaøi chuïc binh só ñeå xaây caát tröôøng hoïc , moïi ngöôøi ngaïc nhieân vì ngaân khoaûn khoâng coù , vaät lieäu cuõng khoâng nhöng ñöôïc caùc tieåu ñoøan tröôûng taùn thaønh, saün saøng cung caáp nhaân löïc . Tuy theá vaãn coù moät soáø tin toâi seõ thaát baïi vì thôï moäc , thôï xaây khoâng coù , binh só ñeàu laø noâng daân caày saâu cuoác baãm . Huaán luyeän caáp toác veà caùch ñoán haï caây vaø cöa xeû , toùan cöa xeû ñöôïc ñöa leân röøng nuùi nôi caùc ñôn vò Coâng binh ñang laøm ñöôøng , Nhöõng caây goã daàu choø , ñöôøng kính tôùi 60 , 70cm uûi ñoå boû xuoáng ven suoái vì laáy leân raát khoù , nhöng toâi cho caét xeûtaïi choã theo kích thöôùc nhu caàu roài ñoùng beø chôû tôùi choã thuaän tieän cho leân xe ñem veà, caønh cuõng laáy veà nung gaïch ,coù khoùkhaên thì CB môùi vöùt boû , mình môùi coù . Ít laâu sau , moät daãy naêm lôùp hoïc ñaàu tieân hoaøn thaønh vôùi ñaày duû baøn gheá vaø sau cuøng tröôøng sôû vôùi 11 phoøng hoïc . Nhôø coù goã gaïch

33

ñôøi soáng binh só vaø gia ñình cuõng ñöôïc caûi thieän, nhaø cöûa khang trang , mua maùy ñieän coù coâng suaát haøng chuïc kwatt thay theá ngoïn ñeøn daàu baèng ñeøn oáng saùng chöng trong doanh traïi cuõng nhö ngoaøi gia binh . Sau hieäp ñònh Geneøve ,ñôn vò di chuyeån vaøo Lahai , moät quaän vuøng nuùi cuûa tænh Phuù yeân ,caàn phaûi baéc caàu qua soâng La hai ñeå chuyeån vaän löông thöïc cho ñôn vò vaø gia ñình , loøng soâng laø caùt vaø muøa möa nöôùc luõ daâng cao tôùi 2m50 ,caàu chieán thuaät do coâng binh baéc seõ bò cuoán troâi khi coù luõ . Nhöng ñaïi ñoäi toâi ñaõ ñaûm nhieäm baéc caàu , vaät lieäu laø tre töôi ,ñaù taûng , ñaù daêm , giaây keõm vaø thanh ñöôøng raày xe löûa vaø 9 naêm sau coù dòp ñi qua caây caàu vaãn coøn xöû duïng . Khi giöõ chöùc vuï tham möu tröôûng ñaëc khu Quaûng Ñaø naêm 1966 , toâi thaûo luaän vôùi tieán só Vanderbilt veà soá tieàn thuoäc ngaân quõi vieän trôï Myõ trôï giuùp daân chuùng bò thieät haïi vì chieán tranh ,daønh öu tieân cho daân ngheøo ñang ôû trong caùc traïi tî naïn , Möùc aán ñònh trôï giuùp cuõng daønh öu ñaõi cho daân ngheøo , chaúng haïn con traâu bò cheát hoaëc bò thöông taät khoâng coøn caày böøa thì ñöôïc giuùp tôùi 35.000 ñoàng , coøn nhaø xaây duø hai ba taàng cuõng chæ coù 20.000 ñoàng , nhöng nhaø tranh thì 15.000 ñoàng , coøn

34

lôïn gaø gia suùc 10.000 ñoàng , coøn veà ngöôøi neáu bò cheát hay thöông taät , ñaûm traùch nhieäm nuoâi döôõng gia ñình thì ñöôïc trôï giuùp nhieàu vì theá coù gia ñình ñöôïc giuùp tôùi vaøi ba traêm ngaøn ñoàng ( khoaûng boán naêm chuïc löôïng vaøng ).Caùc gia ñình giaàu coù , duø bò thieät haïi baïc trieäuõ di chuyeån veà thaønh phoá ñaõ oån ñònh cuoäc soáng thì khoâng ñöôïc trôï giuùp . Nhaân dòp töôùng Green tö leänh Löïc löôïng Thuûy quaân luïc chieán Hoa kyø vaø töôùng Krulark tö leänh thuûy quaân luïc chieán Hoa kyø taïi Thaùi bình döông tôùi thaêm caùc thoân aáp trong khu vöïc traùch nhieäm cuûa ñôn vò , toâi ñaõ yeâu caàu quaân ñoäi Hoa kyø xaây ñaäp Haø Thanh daãn thuûy nhaäp ñieàn vaø taëng hai oâng boä aùo daøi quoác phuïc VN ,hai oâng “ xuùng xính “ khaên ñoáng aùo daøi daïo thaêm thoân xoùm . Coâng binh Myõ vôùi haøng traêm taán vaät lieäu tôùi xaây ñaäp , ñôn vò toâi raùp oáng xi phoâng ñöa nöôùc chaûy qua soâng tôùi caùnh ñoàng haøng traêm hecta coù nöôùc canh taùc , neáu khoâng thì muøa khoâ ruoäng boû hoang . Khi laøm vieäc ôû tieåu khu Quaûng Nam , toâi ñaõ nhôø caùc ñôn vò Hoa kyø söûa chöõa ñöôøng xaù vaø laøm theâm ñöôøng töø Hoäi an veà Ñaønaüng qua ngaû Non Nöôùc , vì muøa möa quoác loä 1 thöôøng bò ngaäp luït , con ñöôøng môùi thì khoâng , baây giôø ñöôïc môû roäng , nhaø cöûa hai beân san saùt truø

35

phuù , tröôùc kia laø giaûi caùt khoâng caây coái . Ñöôøng xaù löu thoâng toát ,haøng hoùa nhu yeáu phaåm chuyeân chôû deã daøng , ñôøi soáng nhaân daân ôû xa thaønh thò ñöôïc caûi thieän ,Nhö quaän Thöôøng Ñöùc , hôn moät naêm chæ ñöôïc tieáp teá baèng tröïc thaêng ,ñôøi soáng thieáu thoán ñaét ñoû, nhöng chæ moät thaùng sau khi toâi veà laøm vieäc ôû Quaûng nam , ñöôïc tieáp teá baèng ñöôøng boä , gaïo mua gía chính thöùc cuûa boä Kinh teá cuøng nhu yeáu phaåm ñöôïc chuyeân chôû baèng quaân xa töø Ñaønaüng , Duø ñòch phaù hoaïi caùc chuyeán tieáp teá cho daân chuùng baèng caùch ñaët mìn hay phaùo kích , nhöng chuùng bò thaát baïi , Moãi thaùng haøng traêm taán löông thöïc chuyeân chôû an toaøn cho daân chuùng vaø coøn giuùp daân chôû caùc saûn phaåm ñem veà Ñaønaüng baùn . Nhieàu thoân xoùm xa xoâi heûo laùnh treû nhoû khoâng ñi hoïc vì khoâng coù giaùo vieân ,neân toâi cho pheùp xöû duïng binh só laøm giaùo vieân , trong vaên thö chæ thò , toâi vieát “ thaø thieáu moät tay suùng ñaùnh giaëc , khoâng theå ñeå treû nhoû thaát hoïc vì khoâng coù giaùo vieân “ , haøng chuïc quaân nhaân ñöôïc xöû duïng laøm giaùo vieân . Taïi Hoäi an tröôøng trung tieåu hoïc huaán ngheä Cao baù Quaùt ñöôïc xaây döïng daønh cho con em gia ñình quaân nhaân vaø daân ngheøo khoâng ñuû khaû naêng

36

ñöôïc tuyeån choïn vaøo caùc tröôøng coâng laäp hoaëc khoâng coù tieàn baïc ñeå theo hoïc ôû caùc tröôøng tö thuïc .Thaày Ñaøm xuaân Thieàu , giaùm ñoác nha Trung hoïc ñaõ giuùp toâi trong vieäc laäp thuû tuïc hôïp thöùc hoùa tröôøng Cao baù Quaùt ñöôïc boä Giaùo duïc coâng nhaän laø moät cô sôû giaùo duïc cuøa boä , nhö vaäy hoïc sinh cuûa tröôøng môùi ñöôïc pheùp tham döï caùc kyø thi cuûa boä toå chöùc vaø cuõng nhö vieäc xin chuyeån tröôøng cuûa hoïc sinh tôùi moät tröôøng hoïc coâng laäp khaùc .Tröôøng sôû treân 20 phoøng hoïc ,hôn 1000 hoïc sinh vaø khoùa sinh , coøn giaùo vieân khi chöa ñöôïc boä boå nhieäm tôùi thì ña soá laø anh em só quan vaømoät soá giaùo chöùc ôû caùc tröôøng trung hoïc thieän nguyeän daäy khoâng nhaän thuø lao .Phaùi ñoaøn boä Giaùo duïc do baùc só Nguyeãn löu Vieân , phoù thuû töôùng kieâm boä tröôûng Giaùo duïc höôùng daãn , coù hai thöù tröôûng veà phoå thoâng vaø kyõ thuaät cuøng ñi thaêm tröôøng thaáy tröôøng sôû , tieän nghi vöôøn treû ,saân chôi boùng roå , trôï huaán cuï , projecteurs , haøng chuïc maùy may cho lôùp hoïc caét may , caùc ñoäng cô xaêng daàu cho lôùp hoïc söûa chöõa cô khí , maùy ñieän v. vv vaø xe ñöa ñoùn giaùo vieân , hoïc sinh , Caùc oâng hoûi tieàn ôû ñaâu maø coù ñöôïc tröôøng sôû nhö vaäy , toâi traû lôøi “ Vieät coäng “ , Caùc quaân nhaân Hoa kyø

37

muoán coù kyû nieäm veà chieán tranh VN maø suùng tröôøng Nga vaø suùng luïc ñöôïc pheùp ñem veà nöôùc , neân caùc loaïi chieán lôïi phaåm treân xin pheùp ñöôïc duøng laøm quøa taëng caùc ñôn vò Hoa kyø , Caùc ñôn vò tieáp lieäu haäu caàn , coâng binh nhaát laø caùc ñôn vò Ong bieån , coâng binh haûi quaân giaàu coù vaät lieäu maùy moùc ñeàu nhaän ñöôïc quøa taëng trao ñoåi . Vaät lieäu xaây caát ciment , saét caùc loaïi , ñaù saïn , goã , vaùn eùp , sôn , maùy moùc ñeàu do caùc ñôn vò Hoa kyø taëng coøn saùch vôû thì do JUSPAO < cô quan thoâng tin lieân vuï Hoa kyø > cho. Sau khi nghe toâi trình baày veà dieãn tieán xaây döïng tröôøng sôû vaø chöông trình giaùo duïc ñaëc bieät , thay vì hoïc 24 giôø moät tuaàn nhö cuûa boä aán ñònh maø hoïc töø 33 ñeán 35 giôø ñeå hoïc sinh coù trình ñoä hoïc vaán nhö boä aán ñònh vaø sau khi hoïc heát lôùp 12 chuùng coù moät chuùt tay ngheà veà canh noâng bieát caùch xöû duïng vaø söûa chöõaø caùc noâng cô , phaân boùn , thuoác dieät saâu raày , hoaëc y taù noâng thoân v. v. vì chuùng laø con nhaø ngheøo , haàu heát khoâng ñuû ñieàu kieän tieàn baïc hoïc ñaïi hoïc ,OÂâng toång tröôûng muoán taëng huaân chöông giaùo duïc khen thöôûng nhöng toâi töø choái .Nhaân dòp naøy toâi taëng oâng phoù thuû töôùng kieâm toång tröôûng giaùo duïc moät böùc töôïng baèng ñoàng noùi leân nhieäm vuï

38

cuûa ngöôøi Quaân nhaân chieán ñaáu treân ba maët traän :1- Baûo veä Toå quoác 2- Vaên hoùa,giaùoduïc. 3-Kinh teá xaõ hoäi .Saùu xaõ Phuû kyø(Goø Noåi) hoang taøn vì chieán tranh , ñaày raãy hoá bom vaø mìn baãy , nhôø ñôn vò khai quang Hoa kyø , haøng chuïc maùy uæ haïng naëng tôùi phaù mìn baãy vaø san phaúng haøng chuïc Km2 ñeå daân veà caáy caày . Giuùp daân coù moät ñôøi soáng toát ñeïp hôn veà tinh thaàn cuøng tri thöùc vaø vaät chaát , ñoù laø moät phaàn chuû yeáu trong ñöôøng loái choáng Coäng cuûa toâi . Theo quan ñieåm cuûa anh thì phaûi taän dieät coäng saûn ,nhoå coû nhoå taän reã , Nhöng ña soá gia nhaäp coäng saûn vì khoâng hieåu thöïc chaát veà coäng saûn hoaëc vì mieáng côm manh aùo , söï thaêng tieán baûn thaân trong moät cheá ñoä coäng saûn vaø cuõng laø baø con hoï haøng , do ñoù toâi luoân luoân tìm caùch cho hoïhieåu cheá doä CS khoâng theå ñem aám no haïnh phuùc cho nhaân daân maøchæ laø caùi thaéng ( phanh , brake ) hay laø phaûn ñoäng löïc ñeå kìm haõm vaø baét chuû nghóa tö baûn giaûm bôùt boùc loät vaømuoán soáng coøn thì luoân luoân phaûi caûi thieän nhôø vaäy nay môùi coù moät thöù chuû nghóa tö baûn caûi tieán daân chuû

39

ña nguyeân xaõ hoäi chuû nghóa , Daân ngheøo , ngöôøi gìa caû , taøn taät ñöôïc caáp döôõng coù moät ñôøi soáng oån ñònh . Nhôø ñoù anh vaø toâi cuõng nhö haøng trieäu ngöôøi VN ñang sinh soáng ôû haûi ngoaïi môùi coù ñôøi soáng aám no , nhö vôï choàng toâi töø ngaøy soáng ôû Nauy vaø Uc khoâng coù ñi laøm moät ngaøy , höôûng trôï caáp beân boä Cöïu chieán binh UÙc , moãi hai tuaàn (fortnight ) , moãi ngöôøi ñöôïc 338 ñoâ Uc , ngoaøi ra coøn ñöôïc caùc trôï giuùp khaùc nhö khaùm beänh , chieáu ñieän mieãn phí , mua thuoác , ñi xe bus giaûm giaù v. v. , vì aûnh höôûng thueá GST , VN goïi laø VAT ,naêm nay moãi ngöôøi gìa ñöôïc chính phuûcho 300 ñoâ . Coøn Coäng saûn xaõ hoäi chuû nghóa chæ laø phong kieán kieåu môùi , daân thì bò traán aùp boùc loät taän xöông tuûy ,moät soá ñaûng vieân thuoäc loaïi aên treân ngoài troác môùi soáng pheø phôõn , vöông gæa . Neáu luaän coâng ñònh toäi moät caùch coâng minh , ( khoâng ñeà caäp toäi vì söï laàm loãi cuûa CS Haønoäi quùa to lôùn vaøquùa roõ raøng ) thì CSVN cuõng coù coâng laõnh ñaïo cuoäc khaùng chieán ñaùnh baïi thöïc daân Phaùp ôû Ñieân bieân phuû , nhôø ñoù boïn thöïc daân ngoan coá môùi chòu trao traûVieät nam doäc laäp hoaøn toaøn cho chính phuû Quoác gia ( 09/06/1954 ) neân môùi coù VNCH

40

sau naøy , Ngöôøi VN ôû Mieàn Nam môùi coù cô hoäi soáng döôùi moät cheá ñoä daân chuû ña nguyeân sô khai , sung tuùc maø daân Mieàn Baéc khoâng coù . Vôùi tinh thaàn khoan dung , hoøa giaûi , ñoaøn keát daân toäc ,khoâng coi nhöõng ngöôøi CSVN laø keû thuø khoâng ñoäi trôøi chung maø muoán hoï giaùc ngoä ñeå cuøng xaây döïng ñaát nöôùc daân chuû ña nguyeân , toân troïng quyeàn tö höõu vaø , nhaân quyeàn ,Vì theá tröôùc 30/04/75 coù nhieàu ngöôøi thuoäc quaân ñoäi Mieàn Baéc vaø Maët traän giaûi phoùng hoài chaùnh vaø tình nguyeän ñaàu quaân phuïc vuï döôùi quyeàn toâi ,só quan , haïsó quan vaø binh só haøng chuïc ngöôøi , coù nhieàu ngöôøi laäp ñöôïc chieán coâng thaät ñaùng khen , nhö thöông só Ñoâng queâ Haø nam , chuaån uùy Bình queâ Sôn taây , Ñaëc bieät moät du kích ñaàu naêm 1967 baén toâi bò thöông vaø taøi xeá cheát , naêm 1969 toâi laøm vieäc ôû Hoäi an coù ñoâi laàn tænh môøi noùi chuyeän taïi trung taâm caûi huaán ( traò giam ) , anh du kích töï thuù ñaõ baén toâi vaø raát hoái haän , Sau khi ñöôïc aân xaù , ñaõ tình nguyeän gia nhaäp Ñòa phöông quaân , toâi cho veà ñôn vò trinh saùt , ñaõ laäp ñöôïc nhieàu chieán coâng , ñöôïc thöôûng nhieàu anh duõng boäi tinh cuûa Vieät nam vaø Hoa

41

kyø vì hoaït doäng phoùi hôïp vôùi Thuûy quaân chieán Hoa kyø , trong voøng 18 thaùng töø binh nhì leân tôùi haï só nhaát , Raát tieác trong moät haønh quaân vieãn thaùm , bò ñòch bao vaây , moät mình anh ôû laïi chaën ñòch ñeå anh em ñoàng ñoäi Vieät Myõ trong toaùn ( moãi toaùn vieãn thaùm coù 7 ngöôøi ) di chuyeån tôùi vò trí an toaøn . Anh ñaõ hy sinh , khi ñöa xaùc vaø ñôn vò ruùt veà haäu cöù ñöôïc ñôn vò Thuûy quaân luïc chieán Hoa kyø chaøo ñoùn theo leã nghi quaân caùch . Moät trong toaùn caän veä cuûa toâi laø cöïu boäi ñoäi Mieàn Baéc queâ Sôn taây hoài chaùnh , sau 30/04/75 bò giam vaø bò gieát khi lao ñoäng . Theo quan ñieåm cuûa anh laø phaûi taän dieät Coäng saûn nhö vaäy ñaùm chaùu chaét baùc Baèng , coù ñöùa laø bí thö chi boä ñaûng xaõ , thì anh cuõng dieät chaêng ? Nhö vaäy maùu chaûy thaønh soâng , haän thuø truyeàn kieáp . Coøn toâi ngöôïc laïi , coù leõ vì baø noäi toâi sinh ra cha toâi laø moät ngöôøi nhaân töø , hieàn haäu , vaø cha toâi laø ngöôøi coù tinh thaàn xaõ hoäi , muoán giuùp daân laøng caûi thieän ñôøi soáng ,nhö khuyeân nhuû anh Thuyeát con oâng tri Nghóa khoâng ñi lính cho Taây, ôû laïi xaây döïng xoùm laøng , vì ñi lính seõ qua ñaùnh nhau ôû Aâu chaâu maø chaúng lôïi ích gì cho daân mình . Anh Thuyeát coù vôï , hình nhö coù moät ñöùa con nhöng cheát , coù leõ vì theá

42

anh nhaát quyeát ra ñi , Vì söï “ di truyeàn “ cuûa baø noäi vaø cha toâi , cuøng thaám nhuaàn söï Töø bi cuøa giaùo lyù nhaø Phaät , neân toâi coù ñöôïc söï khoan dung , nhaân aùi duø ngöôøi ñoù laø keû thuø . Moät thieáu nieân cuûa ñôn vò Mieàn Baéc ñi taán coâng moät ñoàn Nghæa quaân , nhöng thaát baïi , bò thöông , ñoàng ñoäi boû chaïy , naèm thoi thoùp treân caùnh ñoàng mía , nghóa quaân luïc soaùt thaáy ñem veà ñöa laïi ñôn vò toâi nhôø cöùu chöõa .Ngöôøi gaày ñeùt chöøng 16, 17 tuoåi , khai queâ thaønh phoá Nam ñònh , nhaø soá 11 Haøng Suõ , tieáng noùi theàu thaøo , Baùc só cho bieát y bò thöông raát naëng ôû buïng caàn phaûi giaûi phaãu gaáp ôû caáp beänh vieän , May coù tröïc thaêng cuûa töôùng tö leänh tôùi ñoùn toâi veà hoïp , toâi cho chôû theo veà Toång y vieän Duy taân , moät beänh vieän lôùn thöù nhì cuûa quaân ñoäi ,Thaáy maùy bay coù gaén baûng ñoû sao traéng (phi cô daønh cho caáp töôùng ) laïi coù baùc só ñi theo coù leõ vì theá ñaõ ñöôïc ñöa tôùi phoøng giaûi phaãu gaáp . Coøn chuùng toâi khi bò giam ôû Yeân baùy , moät ngöôøi ñi lao ñoäng khieâng naëng teù ngaõ bò vôõ xöông chaäu khoâng cöùu chöõa , ñeå nhieãm ñoäc söng muûñau ñôùn haønh haï,naèm lieät keùo daøi maáy thaùng ,roàiï cheát trong luùc ñoùi , khoâng nuoát troâi mieáng saén maø anh em nöôùng troäm cho . Khi bò

43

giam ôû Haø taây , haøng chuïc ngöôøi daân xaõ sôû taïi ñöôïc toâi chöõa khoûi beänh , coù caû vôï chuû nhieäm hôïp taùc xaõ vaø bí thö chi boä xaõ , vaø phaûi tieáp nhaän hai laäy soáng vì ñaõ cöùu soáng moät ñöùa treû laøchaùu duy nhaát cuûa baø cuï gìa maø ñöùa con trai ñoäc nhaát ñaõ sinh Baéc töû Nam , con daâu boû ñi laáy choàng , Thaân gìa coõng chaùu leân beänh vieän huyeän ,bò töø choái vì khoâng thuoác men cöùu chöõa vaø theo hoï thì noùkhoâng cöùu chöõa ñöôïc nöõa , neân cho veà ñeå cheát ( nhaân aùi cuûa xaõ hoäi chuû nghóa CS nhö theá ñaáy ), Vöøa ñi vöøa khoùc , treân löng cöùt ñaùi cuûa thaèng nhoû chaûy roøng , thaáy hoaøn caûnh thöông taâm , toâi ñaõ cöùu chöõa, Coù leõ ñöôïc Thöôïng ñeá ban ôn neân noù ñaõ laønh beänh vaø baø gìa coøn chuùt noái doõi toâng ñöôøng . Khi chuùng toâi toøan boä chuyeån traïi ñi nôi khaùc , töø giaùm thò tröôûng ( traïi tröôûng traïi giam ) trung taù Nguyeãn vaên Moâ vaø caû traïi gia binh cuõng nhö hoïc sinh vaø daân xaõ Myõ Höng tieãn ñöa vôùi lôøi chuùc bình an may maén .Khi ñöôïc thaû veà , thaáy coâng an khu vöïc hieàn laønh , soát saéng giuùp toâi ,coù laàn coù leõ coá yù ñeå queân soå nhaät kyù coâng taùc nhö muoán baùo cho toâi bieát nhöõng ai trong toå daân phoá laø maät baùo vieân maø ñeà phoøng , Hai ba ngaøy sau môùi tôùi laáy , nhöng raát teá nhò chôø toâi ñi

44

vaéng môùi tôùi laáy , coi nhö toâi khoâng bieát vieäc ñeå queân naøy . Ít laâu sau qua ñôøi vì aùp huyeát cao , toâi phuùng vieáng vaø chia buoàn cuøng gia ñình ,coù baø baùn haøng tröôùc cöûa bieát vieäc toâi ñi phuùng , baø keå laïi y laø moät teân aùc oân vaø hoûi toâi sao laïi laøm vieäc ñoù , toâi traû lôøi , tröôùc noù laø keû xaáu , nhöng nay ñaõ hoái caûi thaønh ngöôøi toát , thì mình phaûi cö xöû toát vôùi noù .Trong kinh nhaø Phaät ,18 teân luïc laâm cöôùp cuûa gieát ngöôøi nhö ngoeù , nhöng bieát aên naên hoái loãi trôû thaønh ngöôøi löông thieän , töø bi, tu ñaéc ñaïo thaønh quûa tôùi Boà taùt , Teát vöøa qua toâi thaáy baø ñi leã chuøa maø . Naêm 1967 moät ñaëc coâng naêm 1954 taäp keát ra Baéc roài hoài keát taán coâng ñoàn bò gieát , baø meï nhaän xaùc nhôø xaõ mang ñôn leân quaän xin pheùp mai taùng , quaän tröôûng baûo ñeán xin toâi . Chuû tòch xaõ trình baày söï vieäc , toâi pheâ trong ñôn : “ Vieäc cuûa daân chuùng thuoäc caùc caáp haønh chaùnh giaûi quyeát , nhöng quaän khoâng giaûi quyeát , baûo ñeán xin toâi , Chieáu theo söï trình baáy cuûa chuû tòch xaõ , cheát heát moïi haän thuø , thuaän cho laøm ma chay ñeå troïn tình maãu töû . Thaønh thaät chia buoàn cuøng tang gia , caàn gì ñôn vò saün saøng giuùp ñôõ .”Coù theå töï haøo maø

45

noùi , trong cuoäc chieán ,trong khu vöïc traùch nhieäm cuûa toâi , coù nhieàu ngöôøi hoài chaùnh nhaát .Duø Mieàn Nam bò chieám , cuoäc chieán vaãn chöa chaám döùt maø thay ñoåi hình thaùi ñaáu tranh , Cuoái thaùng 5/75 toâi bò môøi tôùi soá 7 Leâ vaên Höu laøm vieäc vôùi nhaân vieân khai thaùc tình baùo cao caáp raát côûi môû ,toâi cho bieát söï thaät veà vuï Hoaøng sa laø keá hoaïch cuûa Myõ trao cho Taàu ñeå kieåm soaùt ñöôøng bieån cuûa Lieân xoâ ra vaøo vònh Baéc boä vaø Mieàn Baéc chieám ñöôïc Mieàn Nam nhö nuoát con caù hau hay caù roâ maéc ngheõn ôû coå , nuoát cuõng khoâng ñöôïc maø nhaû ra cuõng khoâng . Hoûi taïi sao vaäy ? Traû lôøi vì Mieàn Nam tieáp thu moät loái soáng daân chuû ña phöông , ña daïng , loái Myõ , loái Phaùp , loái Anh v. v. nhieàu khi hoãn ñoän phöùc taïp . Truyeàn thoâng baùo chí do tö nhaân , coù laàn ñaêng hình con choù , ñaàu ngöôøi , maùi toùc chaûi gioáng toång thoáng Thieäu , nhaûy muùa vaø chuù thích “ Tuyùt ñoäc dieãn “ vì, naêm 1971 baàu cöû toång thoáng chæ coù moät lieân danh Nguyeãn vaên Thieäu . Daân chuùng bieåu tình choáng tham nhuõng , toá caùo baø Thieäu chieám ñaát cuûa daân ,toång thoáng Thieäu phaûi ñieàu traàn treân ñaøi phaùt thanh vaø truyeàn hình . Coøn Mieàn Baéc töø treân xuoáng döôùi thoáng nhaát moät

46

luaän ñieäu ñöôïc ñaøo taïo nhö con ngöïa mang bao traù ( hai mieáng da che hai beân maét ñeå khoâng bò aûnh höôûng caûnh vaät hai beân maø chæ thaáy moät ñöôøng tieán tôùi ) . Kinh teá hai mieàn khaùc bieät vaø cheânh leäch quaù xa . Khi tieãn chaân toâi ra veà , ra khoûi taàm maùy ghi aâm , anh noùi nhoû “ caùc anh coù caùi thieân ñöôøng maø khoâng bieát giöõ “ coøn toâi phuï theâm “ mai ngaøy con chaùu cuûa caùc ngöôøi Quoác gia vaø coäng saûn oâm nhau khoùc vì loãi laàm cuûa cha oâng “ Khi toâi bò giam ôû ngoaøi Baéc töø Yeân baùy tôùi Haø Taây ñöôïc nhaø toâi vaø caùc chaùu lo laéng cho toâi ( thaân coø laën loäi gaùnh gaïo nuoâi choàng ) vaøanh Bænh vaø vôï choàng caäu Ñaêng laën loäi tieáp tay thaêm nuoâi neân duø bò tuø cuõng soáng vöông giaû neân trong töï thuaät cuoäc ñôøi vieát taïi Haø Taây , coù ñoaïn vieát “ Mieàn Nam thua treân maët traän quaân söï , nhöng ñaõ vaø ñang chieán thaéng treân maët traän kinh teá vaø nhaân taâm “ Naêm 1978 khi coù thaêm nuoâi , qua coång bò khaùm coù tieàn daáu trong ngöôøi ,trong bieân baûn ghi can toäi Phaûn caùch maïng , ñöa toâi kyù , toâi gaïch boû phaûn caùch maïng maø vieát can toâò Baøi Phong , Ñaû Thöïc , Dieät Coäng thöïc thi daân chuû tö saûn . Syõ quan an ninh traïi tröøng

47

maét nhìn toâi vaø hoûi “ taïi sao vieát nhö vaäy ? “ toâi traû lôøi “ toâi chöa bao giôø theo coäng saûn maø baûo laø phaûn boäi . Khoâng chæ coù coäng saûn môùi laøm caùch maïng , cuoäc caùch maïng 1789 laø cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn ôû Phaùp maø Leùnine ñöôïc chuû tòch Hoà chí Minh toân vinh laø ngöôøi thaày vó ñaïi , ñaõ goïi cuoäc caùch maïng 1789 laø cuoäc caùch maïng vó ñaïi cuûa loaøi ngöôøi . Mieàn Nam chuùng toâi baøi phong baèng caùch truaát pheá Baûo ñaïi , baõi boû cheá ñoä phong kieán laäp cheá ñoä coäng hoøa , Ñaû thöïc laø ñuoåi thöïc daân Phaùp ruùt khoûi mieàn Nam sau hieäp ñònh Geneøve khoâng toán moät gioït maùu . Chuùng toâi toân troïng quyeàn tö höõu maø tö höõu laø moät thieân tính cuûa taïo hoùa daønh cho caùc sinh vaät treân haønh tinh naøy , nhaát laø con ngöôøi . Ñöùa treû thô cuõng bieát giaønh vuù meï laøm cuûa rieâng noù . Caùi buùt Hoàng haø cuûa oâng , toâi nhaän laø cuûa toâi, oâng coù chòu khoâng ? “ Treân caùc baûn kieåm ñieåm thöôøng nieân vaø giaáy thaû veà , muïc can toäi ghi Ñaïi taù trung ñoaøn tröôûng vaø khi caàn boå tuùc hoà sô di truù , ñöôïc dòch sang tieáng Nauy vaø Anh , ngöôøi ngoaïi quoác ñoïc muïc can toäi cuõng laéc ñaàu cho caùi luaät phaùp cuûa Coäng hoøa

48

xaõ hoäiõ chuû nghóa Vieät Nam . Naêm 1979 thaáy thôøi haïn ba naêm caûi taïo ñaõ qua maø anh em vaãn bò giam giöõ khoâng thaáy ñaû ñoäng tôùi ngaøy naøo veà, neân khi vieát kieåm ñieåm toâi ñaõ keâu goò nhaø caàm quyeàn Haønoäi thaû taát caû anh em caáp töø trung taù trôû xuoáng vì hoï chæ laø caáp thöøa haønh chæ ñaâu laøm ñoù , coøn chuùng toâi , caáp ñaïi taù laø caáp chæ huy cuaû hoï hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm nhöõng coâng vieäc hoï thi haønh trong cuoäc chieán vöøa qua , Neáu caàn cöù truy toá chuùng toâi ra toøa xeùt xöû nhö moät toäi phaïm chieán tranh ( Naêm 1978 khi vieát töï thuaät cuoäc ñôøi , thì cuoäc chieán 1964-1973 laø do möu ñoà cuûa Myõ vaø Haønoäi laø keû coõng raén caén gaø nhaø, röôùc voi veà daày maû toå ,Hoài kyù Muøa xuaân ñaïi thaéng cuûa töôùng Vaên tieán Duõng ñaõ thuù nhaän toäi ñöa quaân vaøo xaâm chieám Mieàn Nam , do ñoù Myõ môùi coù côù ñöa quaân vaøo Mieàn Nam cöùu nguy caùi tieàn ñoàn choáng Coäng , gaây neân cuoäc chieàn taøn khoác maø toång thoáng Dieäm nhaát ñònh töø choái vieäc Myõ ñöa quaân vaøo Nam VN , Neân nhôù raèng vuï Phaät giaùo 1963 laø do Myõ taïo neân vaø coù söï hoã trôï cuûa CS Haønoäi vaø thöïc daân Phaùp ñeå laät ñoå oâng

49

Dieäm ( Neáu Hoà chí Minh khoâng phaûn boäi ñöa laù thö cuûa Ngoâ ñình Nhu vieát cho y bieát veà söï thoûa hieäp vôùi Phaïm Huøng ,thì hai mieàn Nam Baéc khoâng quaáy phaù nhau ,maø hoã trôïõ nhau xaây döïng ñaát nöôùc, Ngoâ ñình Nhu coøn vieát khi taùi thieát xong ñöôøng xe löûa thæ Nhu vaø gia ñình seõ ñi xe luûa ra thaêm Haønoäi cho Toång ñaïi dieän Phaùp ôû Haønoäi xem vaø nhaân dòp teát Hoà chí Minh göûi bieáu Ngoâ ñình Dieäm vaøNhu hai caønh ñaøo nhôø UHQTKSÑC chuyeån , do ñoù Myõ quyeát laät ñoå oâng Dieäm ) . Boïn töôùng laõnh tham gia ä laät ñoå chæ laø tay sai cuûa ngoaïi bang . Taäp ñoaøn phaûn quoác Nguyeãn vaên Thieäu laøm ung thoái Mieàn Nam vì thi haønh saùch löôïc cuûa ngoaïi bang keá hoaïch phoái trí löïc löôïng ,boû quaân ,boû vuõ khí, boû daân quaân khu 1 vaø 2 cho ñòch , neân CS Haønoäi môùi coù cô hoäi ñi hia baåy daëm xaâm chieám Mieàn Nam , Duø tröôùc hieäp ñònh Paris 1973 oâng Thieäu ñaõ kieân cöôøng tranh ñaáu vôí chính quyeàn Hoa kyø cho quyeàn lôïi daân toäc trong cuoäc chieán choáng Coäng ) Ñaàu.thaäp nieân 80 thaáy toå chöùc Hôïp taùc xaõ noâng nghieäp thaát baïi , ñöa tôùi söï ñoùi keùm vì noâng daân thaáy hoï: Moãi ngöôøi laøm vieäc baèng hai

50

Ñeå cho chuû nhieäm mua ñaøi mua xe Moãi ngöôøi laøm vieäc baèng ba Ñeå cho chuû nhieäm xaây nhaø xaây saânHoï yø ra , laøm laáy leä , Toâi vieát kieåm ñieåm ñeà nghò neân trao traû ruoäng ñaát cho noâng daân , duø coù khoùan saûn phaåm ( loái caáy khoùan ngaøy xöa ) khoâng baèng hoï ñöôïc laøm chuû , quyeàn sôû höõu , hoï seõ taän löïc canh taùc ,thaønh moät cuoäc caùch maïng xanh môùi coù theå cung öùng ñuû cho nhu caàu , hy voïng dö thöøa . Khi ñöôïc thaû veà thaáy chính saùch côûi troùi ñoâi chuùt theo neàn kinh teá thò tröôøng , vì quen vôùi caùi gì cuõng do nhaø nöôùc quûan lyù laøm chuû , cai trò baèng phaùp leänh tuøy theo laõnh chuùa caùt cöù , khoâng phaûi laø moät nhaø nöôùc phaùp trò maø,saøi luaät röøng . Môû cöûa giao thöông vôùi caùc nöôùc daân chuû tö saûn , phaûi bieát veà coâng phaùp quoác teá , luaät leä minh baïch maø hoï chöa bieát . Khi toâi vöøa tôùi Nauy daêm baåy ngöôøi Myõ thuoäc quoác hoäi vaø quoác phoøng Hoakyø tôùi gaëp tìm hieåu veà ngöôøi Myõ maát tích trong cuoäc chieán , toâi ñaõ ñeà nghò tröôùc khi Hoa kyø thieát laäp quan heä bình thöôøng vôùi Haønoäi neân coù ba chöông trình :

51

* 1-Phoái hôïp ( cooperation ) thöïc hieän caùc coâng trình maø hai beân coù lôïi .*2- Huaán luyeän ( training ) caáp thôøi cho Haønoäi bieát caùch quaûn trò vaø ñieàu haønh caùc cô caáu toå chöùc xaõ hoäi thò tröôøng theo loái tö baûn, cuõng nhö bieát caùch xöû duïng caùc thieát bò kyõ thuaät v. v.. Neân toå chöùc nhöõng phaùi ñoaøn thuoäc nhieàu thaønh phaàn xaõ hoäi vieáng thaêm Hoa kyø quan saùt , hoïc hoûi , khoâng gì baèng taän maét nhìn thaáy .*3- Giaùo duïc (education ) moät chöông trình laâu daøi , huaán luyeän kyõ caøng coù caên baûn coù theå quaûn lyù toát moät quoác gia phaùp trò veà moïi maët nhö kinh teá , xaõ hoäi , kyõ thuaät töø cô sôû tôùi thöôïng taàng .Ruùt kinh nghieäm cuûa VNCH ban ñaàu khi tieáp nhaän vieän trôï Myõ khoâng coù chuaån bò , quaân duïng thuoäc chöông trình vieän trôï hoã töông phoøng thuû , vieát taét MDAP ñöôïc phieân dòch ra tieáng Vieät vôùi yù nghóa chua xoùt * Myõ ñöa An nam phaù * Baõi boû caám vaän vaø quan heä bình thöôøng sôùm ngaøy naøo thì daân Vieät ñôõ khoå sôùm ngaøy ñoù . Nhöng duø Haønoäi coù guïc ñaàu van xin , Hoa kyø thaâm ñoäc chôi troø meøo sau khi baét ñöôïc chuoät nhöng khoâng aên thòt ngay maø chôøn vôøn ñuøa dôõn

52

chaùn cheâ roài môùi caén cheát . CSVN töï kieâu töï ñaïi ñaùnh thaéng hai keû thuø lôùn , thöïc daân Phaùp vaø ñeá quoác Myõ , nay laïi van xin ñeá quoác Myõ thieát laäp ngoaïi giao . Hieäp öôùc bình thöôøng thöông maïi Vieät Myõ laø troùi buoäc VN trôû thaønh nhaø nöôùc phaùp trò thay vì quen chôi luaät röøng , do ñoù VN môùi coù töï do phaùt trieån , neàn kinh teá tö nhaân môùi coù cô hoäi boäc phaùt vaø nhôø ñoù neàn daân chuû môùi phaùt huy theo trænh ñoä daân trí .vaø cheá ñoä CS Haønoäi ñoäc ñoaùn tham nhuõng seõ bò khai töû baèng chính ngöôøi CS giaùc ngoä vaø thaân nhaân cuûa hoï .Tuøy thuoäc vaøo daân trí , thaùi ñoä cuûa daân VN , thì Hoa kyø seõ laø söù gæa cuûa Daân chuû , Nhaân quyeàn hay chæ laø anh laùi buoân xaûo quyeät boùc loät , moät ñeá quoác Coca Cola . Naêm 1966 xaåy ra vuï Phaät giaùo tranh ñaáu ,ñôn vò toâi ñöôc leänh vaøo Hoäi an ñeå oån ñònh tình hình , nhöng moät só quan Hoa kyø , coá vaán tröôûng ñaëc khu Quaûng Ñaø ( Quaûng nam vaø Ñaønaüng ) vaø ñaïi ñöùc Thích nhö Hueä (nay laø hoøa thöôïng truï trì chuøa Phaùp hoa Adelaide Nam Uc ) tôùi gaëp ngaên caûn ñöa quaân vaøo Hoäi an vaø ñe doïa töï thieâu ,Ra leänh cho ban 4 ñem maáy thuøng xaêng ñeå tröôùc coång quaän Ñieän baøn , ai muoán töï thieâu thì laáy xaêng maø thieâu vaø moät coâng ñieän

53

göûi cho toøa Haønh chaùnh tænh vaø ban coá vaán Myõ thì taát caû ngöôøi ngoaïi quoác , quaân söï cuõng nhö daân söï phaûi rôøi khoûi Hoäi an trong voøng 24 giôø .(Vì thaáy vuï Phaät giaùo Mieàn Trung ñaõ bò CS thao tuùng , laõnh ñaïo tôùi möùc nguy hieåm , töôùng Lewis Walt tö leänh caùc löïc löôïng Thuûy quaân luïc chieán Hoa kyøôûVN ñaõ môøi trung taù Nguyeãn thoï Laäp vaø toâi tôùi tö thaát beân Myõ Kheâ duøng côm ,thaûo luaän keá hoaïch oån ñònh tình hình. Ngaøy 15thaùng 5 naêm 1966 laø ngaøychuû nhaät, löïc löôïng Duø vaø TQLC töø Saøigoøn ra , baát ngôø chieám giöõ thaønh phoá Ñaønaüng moät caùch deã daøng , löc löôïng choáng ñoái khoâng kòp phaûn öùng . Bieát HK ñaõ quyeát oån ñònh tình hình , thì coù thaùch ñoá töï thieâu cuõng chaúng aên nhaèm gì .Raát tieác Saùu Leøo Nguyeãn ngoïc Loan ñaõ khoâng daùm ra tay vì sôï ngöôøi cuûa Myõ , ñaùng leõ ñaët söï ñaõ roài duø laø ngöôøi cuûa ai chaêng nöõa , nhaø sö Thích trí Quang neáu ñöôïc ban Tam baûo thì oâng khoâng coøn cô hoäi gaây taùc haïi cho ñaát nöôùc vaø daân toäc , vaø hai nhaø sö treû Tueä Syõ , Trí Sieâu suyùt maát maïng cuõng vì möu tính cuûa oâng . Boä tröôûng Quoác phoøng HK McNAMARA õ hoái tieác ñaõ xöû duïng Thich Trí Quang vì nhaø sö naøy ñaõ gaây nhieàu khoù khaên cho HK. Khi ôû traïi giam Haø Taây coù

54

thôøi gian bò giam trong khu F –bieät giam –ôû cuøng buoàng vôùi oâng Traàn trung Dung cöïu boä tröôûng quoác phoøng , laáy chaùu toång thoáng Dieäm , töôùng Caûnh saùt Buøi vaên Nhu, töôùng Leâ vaên Tö vaø anh Buøi töôøng Huaân , boä tröôûng quoác phoøng nhöõng ngaøy cuoái cuøng cuûa chính phuû toång thoáng Döông vaên Minh . Anh Huaân cho bieát thoâng ñieâp yeâu caàu Myõ ruùt toaøn boä binh só cuõng nhö nhaân vieân toøa ñaïi söù Myõ ra khoûi VN do toøa ñaïi söù Myõ göûi qua, baûn vaên vieát nhö theá naøo thì phaùt thanh nhö vaäy , vì ñaïi söù Myõ cho bieát phaûi laøm nhö vaäy thì VC môùi chòu hoøa ñaøm . Nhöng tôùi saùng 30/04 VC vaãn tieán quaân vaøo Saøigoøn , Döông vaên Minh ñieän thoaïi nhôø thöôïng toïa Thích trí Quang noùi vôùi moät töôùng cuûa Maët traän giaûi phoùng laøm lieân lac beân caïnh thöôïng toïa , yeâu caàu quaân CSBaéc Vieät ngöøng tieán vaøo Saøigoøn ñeå hoøa ñaøm vì Döông vaên Minh ñaõ chaáp nhaän caùc yeâu saùch cuûa hoï . Nhöng moät laùt sau Thích trí Quang traû lôøi CSBV khoâng chòu , tieáp tuïc tieán quaân . Nhaø sö coøn cho bieát töôùng MTGP khi lieân laïc vôùi CSBV , ngoài tröôùc maët nhaø sö – yù muoán nhaán maïnh söï lieân laïc coù thaät . Trong Saám Traïng Trình coù

55

caâu “ Chaân nhaân khoâng phaûi laø phöôøng thaày taêng” laø theá ñaáy !! ) Cuoäc tieán quaân vaãn tieán haønh vaø ngay khi tôùi Hoäian trong phieân hoïp hoãn hôïp ñaàu tieân ñaëc khu vaø tænh ,vôùi tö caùch laø tham möu tröôûng ñaëc khu , toâi yeâu caàu coá vaán tröôûng ñaëc khu rôøi nhieäm sôû vì khi oâng laøm coá vaán ñaõ ñeå ñaïi taù Yeâu cöïu ñaëc khu tröôûng laøm loïan choáng chính phuû , Ñeå taân ñaëc khu tröôûng deã daøng laøm vieäc ,oâng neân rôøi khoûi Hoäi an caøng sôùm caøng toát . Moïi ngöôøi trong phieân hoïp naøy ñeàu ngôõ ngaøng vì laàn ñaàu tieân thaáy vuï truïc xuaát coá vaán Myõ vaø hôn giôø sau oâng ñeán chaøo töø bieät . Vaøi naêm sau , toâi trôû laïi Hoäi an laøm vieäc thaáy moät soá thaùm saùt tænh (PRU ) do Myõ tuyeån duïng trong chöông trình Phöôïng Hoaøng , döïa theá Myõ vaø ñoaøn theå coù haønh ñoäng voâ kyû luaät phaù roái traät töï vaø chuùng laø nhöõng ñaøo binh , toâi cho leänh baét truy toá veà toäi ñaøo nguõ vaø phaù roái trò an . Moät só quan Myõ laøm vieäc ôû uûy ban Phöôïng Hoaøng tænh göûi moät vaên thö cho tænh tröôûng phaûn ñoái vieäc baét giöõ vôùi lôøi leõ thieáu leã ñoä vaø coøn ñe doïa seõ ñoùng cöûa vaên phoøng . Toâi trieäu môøi coá vaán tröôûng tænh vaø tieåu khu Quaûng nam cho bieát söï tuyeån duïng nhö vaäy laø vi phaïm thoûa hieäp giöõa thuû töôùng

56

chính phuû VN vaø ñaïi söù Hoa kyø veà vieäc tuyeån duïng ngöôøi Vieät laøm trong cô quan Hoa kyø vaø neáu coù gì khoù khaên trôû ngaïi thì coá vaán tröôûng tænh vaø tieåu khu , hai ngöôøi tôùi gaëp tænh tröôûng hoaëc toâi ñeå giaûi quyeát , Coøn vieäc moät só quan göûi vaên thö cho tænh tröôûng laø voâ kyû luaät , phaûi rôøi nhieäm sôû trong voøng moät tuaàn leã . Nhìn laïi cuoäc ñôøi , hôn hai möôi naêm phuïc vuï trong quaân nguõ nhieàu khi vaøo sinh ra töû , toâi ñaõ ñoùng goùp moät phaàn nhoû nhoi trong vieäc xaây döïng ñaát nöôùc neân ñaõ ñöôïc töôûng thöôûng , veà quaân ñoäi , hai laàn Baûo quoác huaân chöông( ñeä nguõ vaø ñeä töù ñaúng ) vôùi nhaønh döông lieãu ,Luïc quaân huaân chöông , Anh duõng boäi tinh vôùi nhaønh döông lieãu (15 laàn ) , sao vaøng , sao baïc sao ñoàng haøng chuïc , Nhaân duõng boäi tinh v. v. , veà daân söï Chöông Myõ boäi tinh ñeä nhaát haïng , Giaùo duïc boäi tinh ñeä nhaát haïng , toâi töø choái khoâng nhaän nhöng thaày Ñaøm xuaân Thieàu giaùm ñoác nha Trung hoïc vaø kyõ sö Traàn löu Cung thöù tröôûng Giaùo duïc kyõ thuaät khuyeân toâi neân nhaän khoûi meách loøng baùc só Nguyeãn löu Vieân phoù thuû töôùng kieâm toång tröôûng Giaùo duïc vì toâi ñaõ moät laàn töø choái .Xaõ hoäi boäi tinh ñeä nhaát haïng , Phaùt trieån noâng thoân boäi tinh v. v. Veà ngoaïi quoác coù huy chöông cuûa quaân

57

ñoäi Hoa kyø , anh duõng boäi tinh vôùi * V * device , coøn Ñaïi haøn toång thoáng Pak Chung Hy taëng Huarang medal ,boä tröôûng quoác phoøng qua trao gaén cuøng vôùi quaø taëng cuûa toång thoáng Pak Chung Hy . Toâi coù nhieàu quaø taëng , vaät löu nieäm cuûa caùc giôùi chöùc , töôùng laõnh ngoaïi quoác , raát tieác ñaõ bò maát khi nhaø ôû Ñaønaüng bò chieám ñoaït sau ngaøy 29/03/1975 chæ coøn soùt laïi chieác baät löûa voû baèng vaøng , khi hoäi CQN/VNCH ôû Taây Uc toå chöùc gaây quõy giuùp thöông pheá binh VNCH ôû queâ nhaø ,ñem taëng baùn ñaáu gía ñöôïc moät ngaøn ñoâ . Duø ñöôïc töôûng thöôûng ,trao taëng nhieàu huy chöông nhöng khoâng caûm thaáy haõnh dieän vaø xuùc ñoäng baèng moät hoâm cuøng vôùi baùc só Phan Quang Ñaùn , Quoác vuï khanh phuï traùch veà tî naïn ( sau laø phoù thuû töôùng ) döï leã caáp phaùt maùy caày cho daân vuøng Noâng sôn Quaûng nam , moät baø cuï bieáu toâi moät buoàng ( quaày ) chuoái Ngöï Mít , moät ñaëc saûn ngaøy xöa duøng tieán vua , raát thôm ngon maø kyõ sö Hoaøng Kính toång giaùm ñoác khu moû than Noâng sôn vaø khu kyõ ngheä An sôn raát öa thích . Baø cuï ñem bieáu vaø noùi “ … nghe thaèng Hai ( con trai tröôûng ) noùi hoâm nay oâng Naêm coù veà döï leã , toâi ñem bieáu …” nhöng tænh tröôûng khoâng ñöôïc bieáu , khi ra tröc thaêng veà toâi chia bieáu laïi baùc

58

só Phan quang Ñaùn , tænh tröôûng , phi coâng moãi ngöôøi moät chuùt thöôûng höông vò ñaëc saûn cuûa ñòa phöông . Khi bò giam ôû Haø Taây , moät cöïu hoïc sinh tröôøng Cao Baù Quaùt göæ cho toâi moät goí quaø vaøi cuïc ñöôøng cheùn ít baùnh ñaäu xanh khoâ ,moät goùi boät nguõ coác vaø moät goùi keïo , ñoù laø khaåu phaàn cuûa gia ñình ñöôïc mua trong dòp teát vaø moät binh nhì töø Hoa kyø göæ veà vaøo thaùng 5/1979 vôùi moät thuøng quøa 40 caân Anh ( pound ) , nhaän quøa ñoïc thö chuùng vieát “ Boá thöông , … “ maø rôùt nöôùc maét vì nghó khi mình ôû trong tuø , beân ngoaøi gia ñình thì bò hoï haøng thaân thích coù keû chaúng thaêm hoûi laïi coøn tìm caùch löôøng gaït chieám ñoaït . Naêm 2000 gheù thaêm Ñaønaüng Hoäi an , moät baø gìa gaàn 80 tuoåi thaáy toâi veà , baø khoùc nöùc nôû “ …Oâng Naêm thaùng 3/75 ngöôøi ta ñoàn raèng oâng bò gieát , baø con raát thöông tieác , Nhöng maáy naêm gaàn ñaây coù tin oâng ôû ngoai quoác göûi tieàn veà giuùp TBP , daân ngheøo cöïc quùa , TPB chuùng coøn ñoùi , nhuïc hôn nöõa .. “ Vôï choàng toâi vaøo moät cöûa haøng myõ ngheä , chuû tieäm nhaän ra toâi , chaøo hoûi vaø goïi toâi vôùi caáp baäc khi xöa “ .. môøi Ñaïi taù vaø baø ..” , moät binh só thaáy toâi voäi chaïy tôùi oâm chaàm möøng rôõ vaø luõ cöïu hoïc sinh tröôøng Cao baù Quaùt vaø Huøng vöông ,coù ñöùa ñaõ laø oâng baø

59

noäi ngoaïi vaø coù ñöùa laø ñaûng vieân CS bao quanh hoûi thaêm boá . Khoâng huaân chöông naøo cao quí , haõnh dieän caûm xuùc baèng caùi Tình Ngöôøi ñoù ,.Quaûng Nam , queâ höông thöù hai khi toâi tröôûng thaønh, vì theá coù laàn moät cöïu chieán binh Myõ tham chieán VN , hoäi cuûa y maø ña soá hoäi vieân thuoäc ñôn vò tröïc thaêng ñoàn truù ôû Non Nöôùc tham döï taûn thöông daân Sôn Myõ trong vuï trung uùy Calley muoán xaây moät tröôøng kyõ thuaät khoaûng nöûa trieäu ñoâ ôû Quaûng ngaõi , toâi hoûi taïi sao giuùp ôû Quaûng ngaõi maø khoâng xaây ôû Quaûng nam , caùc anh ñoàn truù laâu daøi ôû Non Nöôùc thì phaûi coù nhöõng caûm tình gaén boù vôùi daân chuùng ñòa phöông vaø coù theå coù ngöôøi coù con vôùi con gaùi ôû vuøng naøy, nhieàu khi cuõng coù nhöõng va chaïm , nhö vaäy neân xaây ôû vuøng Non nöôùc Quaûng nam , vöøa coù tình , vöøa coù nhieàu thuaän lôïi . , hoï ñaõ ñoàng yù . Vieät nam ñôøi soáng baây giôø thay ñoåi nhieàu veà vaät chaát laãn tinh thaàn thoaûi maùi hôn , ÔØ Doanh chaâu cuõng vaäy , ñaõ caûi taïo ñòa hình coù quy cuû , nhaø cöûa töông ñoái khang trang goïn gheõ ,ñöôøng saù ngay ngaén , Nhöng möùc soáng thaáp , ngheøo , vì moãi gia ñình coù khoaûng hai saøo troàng luùa , khoâng theå troâng vaøo maáy saøo ruoäng maø caûi thieän ñôøi soáng toát ñeïp hôn ñöôïc nöõa ,

60

Coøn kinh doanh thì khoâng coù voán , neâuù coù chuùt hoïc vaán , tay ngheà moät chuùt maø xuaát khaåu lao ñoäng thì môùi khaù ñöôïc ,Neân khi ôû Saøigoøn , toâi coù lôøi khuyeân neân coá gaéng ñaåy maïnh xuaát khaåu lao ñoäng vöøa caûi thieän ñôøi soáng baûn thaân laïi coù tieàn xaây döïng ñaát nöôùc vaø xaõ hoäi ,Coøn xuaát khaåu gaïo duø coù theå treân 4 trieäu taán moät naêm vôùi giaù khoaûng 160 ñoâ moät taán neáu tröø tieàn voán coâng cuûa caû chuïc trieäu noâng daân caáy caày nhaân coâng ñieàu haønh khuaân vaùc vaø , phaân boùn v.v. coøn laïi chaúng bao nhieâu , nhöng xuaát khaåu lao ñoäng , moãi ngöôøi moãi thaùng coù theå ñeå daønh 200 ñeán 300 ñoâ ( loaïi khoâng coù tay ngheà ) göæ veà gia ñình .Neáu moät naêm xuaát khaåu ñöôïc 100.000 nhaân coâng , ít nhaát cuõng coù ñöôïc 300 trieäu doâ göûi veà . ( trong luùc toïa ñaøm toâi teáu moät chuùt , tröôùc 1975 thanh nieân Mieàn Baéc moäng öôùc ba chöõ Ñ “ ñoàng hoà , ñaøi -radio , xe ñaïp , baây giôø nhaân coâng xuaát khaåu VN laøm vieäc ôû ngoaïi quoác ña soá bò laøm ôû khaâu cuõng ba chöõ D , nghieäp chöôùng . ! ! difficult khoù khaên naëng nhoïc, dirty baån thæu , dangerous nguy hieåm ) .Neáu lao ñoäng ôû caùc nöôùc daân chuûphaùt trieån nhö Myõ , Canada, Ñöùc ,Nauy Nhaät v. v.hoï hoïc ñöôïc leà loái sinh hoaït chính trò xaõ hoäi daân

61

chuû phaùp trò , muoán coù ñôøi soáng toát ñeïp thì phaûi coù töï do phaùt trieån , Nhö Doanh chaâu coù ñöôïc vaøi chuïc ngöôøi xuaát khaåu lao ñoäng qua Myõ hay Canada thì vaøi naêm sau ñôøi soáng ôû Doanh chaâu seõ thay ñoåi toát ñeïp roõ reät . Ngöôøi Vieät ôû haûi ngoaïi coù nhu caàu möôùn nhaân coâng laâu daøi neân thueâ möôùn baø con thaân thuoäc ôû trong nöôùc moät caùch giuùp ñô tích cöïc maø ngöôøi Hoa ñaõ vaø ñang laøm , vöøa giuùp baø con ôû beân Hoa luïcõ vaø ñôõ toán tieàn .Anh chæ trích toâi phaûn boäi anh em ñoàng ñoäi vaø ngöôøi Vieät tî naïn , ñaõ ñaàu haøng CS vì ñaõ ,keâu goïi Myõ boû caám vaän , Uc vieän trôï xaây caàu Myõ Thuaän v. v. Ñuùng , toâi ñaõ laøm nhöõng ñieàu ñoù vì lôïi ích cuûa nhaân daân vaø khoâng bao giôø ñaàu haøng CS , khoâng bao giôø nuoâi loøng haän thuø khinh gheùt hoï , traùi laïi coøn thöông xoùt ñoái vôùi moät con ngöôøi bò ñi vaøo con ñöôøng laàm laïc vaø coá caûm hoùa hoï giaùc ngoä veà con ñöôøng phaûi . Tinh thaàn ñaïi huøng ñaïi löïc cuûa con ngöôøi Phaät giaùo caàn phaûi hoøa hôïp vôùi tinh thaàn ñaïi töø bi ñeå maø ñoøan keát daân toäc vaø xaây döïng ñaát nöôùc . Veà Saøigoøn ñoïc cuoán Chaân dung Sö Ñoaøn 3 do Sôû Thoâng tin Vaên hoaù thaønh phoá Hoà chí Minh xuaát baûn ,

62

moät teân boài buùt coù leõ vì mieáng côm manh aùo ñaõ thoaù maï ñaïi taù Vuõ ngoïc Höôùng laø keû aùc oân hieáu chieán baèng nhöõng chieán thaéng thaàn toác cuûa ñôn vò ñaïi taù Höôùng , nhöng khoâng thuaät laïi trong cuoäc hoïp baùo ( coù leõ khoâng daùm )vôùi haøng chuïc phoùng vieân baùo chí , ñaïi taù Höôùng ñaõ noùi “ …Toâi khoâng muoán ngöôøi daân Vieät , ñoàng baøo cuûa toâi ñeâm thì cheát töùc töôûi baêng AK , baèng B40 , baèng maõ taáu , ngaøy thì cheát vì phi phaùo mìn baãy , taát caû cuûa ngoaïi lai , möu ñoà cuûa ngoaïi lai .. “ caùc ñaøi phaùt thanh Ñaønaüng vaø Saøigoûn ñaõ phaùt ñi lôøi phaùt bieåu naøy . Taïi sao sôû Thoâng tin Vaên Hoùa thaønh phoá HCM phaùt haønh maø khoâng ôû Quaûng nam Ñaønaüng ? Coù leõ vì thaáy toâi göûi tieàn veà giuùp ñôõ Thöông Pheá Binh vaø nhöõng ngöôøi taøn taät nhö ôû Xí nhieäp ngöôøi taøn taät ôû Bình Thaïnh cuõng nhö theå hieän tinh thaàn ñaïi töø bi nhaân aùi ñoái vôùi moät coâng an khu vöïc khi qua ñôøi nhö ñaõ noùi ôû treân . .Khi aùp löïc kinh teá , mieáng aên caùi maëc khoâng coøn lo aâu böùc baùch ,con ngöôøi môùi coù theå nghó ñeán vaán ñeà nhaân phaåm nhaân quyeàn ** Phuù quí sinh leã nghiaõ ** Vieän trôï vöøa laø vieân thuoùc boå vöøa laø vieân thuoác ñoäc “ Tam thi naõo thaàn ñan “ khoáng cheá keû khaùc (ñoïc

63

kieám hieäp cuûa Kim Dung thì roõ) .Chæ coù Hoa kyø quan heä bình thöôøng vaø thöông maõi vôùi Haønoäi môùi ñuû * Coâng löïc * khoáng cheá Haønoäi caûi caùch töø mieáng moài Kinh teá thò tröôøng tôùi neàn daân chuû tö saûn phaùp trò , toân troïng nhaân quyeàn . Coøn caùc ñoaøn theå chính trò cuûa ngöôøi Vieät haûi ngoaïi thì khoâng coù moät hoäi ñoaøn naøo coù khaû naêng noåi baät ñeå taïo ñöôïc haäu thuaãn quoác teá , ñeå caùc hoäi ñoaøn khaùc khuaát phuïc vaø ñoàng baøo nghe theo ,neân quay ra choáng phaù laãn nhau , khaùc yù thì coi nhö keû thuø chính coøn CS laø thöù yeáu . Hoï chuïp muõ coái laãn nhau vaø giaùn tieáp giuùp nhöõng ngöôøi CS ngoan coá ñoaøn keát ñeå keùo daøi söï traán aùp boùc loät nhaân daân , Muoán coù ñöôøng loái ñaáu tranh daân chuû ñuùng ñaén haõy veà VN thaåm ñònh tình hình , phaûi bieát roõ ñoái phöông vaø daân tình , coøn cöù ôû xa VN haøng vaïn daëm la loái chaúng khaùc naøo choù ruùc gaàm giöôøng suûa . Keû naøo daùm veà Myõ Thuaän voã ngöïc nhaän laø mình choáng vieäc Uc vieän trôï xaây caàu vìø chaúng coù lôïi ích gì cho daân chuùng maø chæ lôïi cho boïn thoáng trò , e raèng chöa bò boïn caàm quyeàn laøm khoù deã thì ñaõ bò daân chuùng cho oâm ñaàu maùu hoaëc coù

64

theå bò moät muï truït quaàn aùp caùi beà heâ vaøo maët cho boõ gheùt .Ñôøi soángôû VNñaõ thay ñoåi nhieàu , nhö caûi caùch daânchuûû , nhöng khoâng theå ngaøy moät ngaøy hai thöïc hieän ñöôïc maø ñoøi hoûi thôøi gian naêm thaùng , Nhö caûi caùch haønh chaùnh , vì ñaõ thaáy roõ naïn tham oâ cöûa quyeàn , Phan vaên Khaûi thuû töôùng laëp ñi laëp laïi caùi naïn “ haønh daân laø chính “ vaø Nguyeãn minh Trieát bí thö thaønh uûy HCM phaûi thoát “ caùn boä ai cuõng coù quyeàn , caû ñeán ngöôøi gaùc coång cuõng coù theå laøm khoù ngöôøi daân ..” Caûi caùch haønh chaùnh maø khoâng caûi caùch cheá ñoä löông boång , thì cuõng voâ ích , ñoàng löông khoâng ñuû soáng thì phaûi haønh daân moi tieàn . Bôûi cô cheá , theå cheá khoâng thay ñoåi , khoù maø caûi caùch thaønh coâng . Ai daùm hoâ haøo phaù vôõ caùi UÏ ,caùi haøng raøo caûn cô cheá ,theå cheá ñoäc ñoaùn loiã thôøi ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc . Phaûi chôø khi coù söï bình thöôøng thöông maïi Vieät Myõ vaø VN gia nhaäp toå chöùc Thöông maïi theá giôùi ( WTO ) vaø lôùp treû ‘ Ñuû loâng ñuû caùnh “ seõ böùng caùi UÏ caûn ñöôøng ( Nhöng ñaõ baét ñaàu troãi daäy nhö trong ñaïi hoäi baùo chí , ñoøi hoûi baùo chí ñöôïc môû ( töï do ) , ñöôïc thò tröôøng hoùa , y teá thì xaõ

65

hoäi hoùa ( tö nhaân ñöôïc khai thaùc ) ñaïi hoäi caùc doanh nghieäp , thì ñoøi doanh nghieäp tö nhaân ñöôïc bænh ñaúng treân saân chôi vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc (kinh doanh bình ñaúng ) , Noùi veà caûi caùch haønh chính thì boä tröôûng thöông maõi Vuõ Khoan phaûi noùi haàu daân laø chính ) . Söï thay ñoåi vaø thaønh quûa xaây döïng ñaát nöôùc maø ngaøy nay coù ñöôïc laøcoâng lao ñoùng goùp , söï tranh ñaáu can tröôøng cuûa ña soá nhaân daân thuoäc thaønh phaàn quoác gia vaø coäng saûn yeâu nöôùc coù tinh thaàn caûi caùch nhöng raát tieác vaän toác xaây döïng ñaát nöôùc bò boïn choáng Coäng quaù khích muø quaùng vaø moät soá laõnh tuï CS ngoan coá ñoäc taøi tham nhuõng vì ñaëc quyeàn ñaëc lôïi laøm chaäm laò ,baét daân chuùng keùo daøi cuoäc soáng ngheøo khoå , thua keùm caùc nöôùc laùng dieàng nhö Thaùi lan Maõ lai v. v., Nhöng neáu chuùng khoâng sôùm giaùc ngoä thì chuùng seõ bò nhaân daân ñoái xöû nhö nhaân daân Romania ñoái xöû vôùi vôï choàng Ceaucescu ,caùi gì ñeán , noù seõ phaûi ñeán , saép tôùi vaän Môû hoäi Long Hoa , ngöôøi Vieät taáp naäp leân ñöôøng hoài höông , daân toäc seõ soáng trong caûnh hoøa ñoàng nhaân aùi .Anh Nam , caàn phaûi vieát daøi ñeå anh hieåu roõ , nhieàu khi thaân hình thì

66

lôùn , tuoåi ñôøi duø cao hôn nhöng boä oùc chim seû thì laøm sao coù caùi nhìn taàm daøi , vaø toâi nhôø coù caùi di truyeàn nhaân töø cuûa baø noäi vaø tinh thaàn xaõ hoäi cuûa thaân phuï neân toâi khoâng bao giôøù nuoâi döôõng loøng haän thuø . Baây giôø anh vaø toâi tuoåi ñôøi treân döôùi 70 nhö chieác laù vaøng giöõa muøa thu , toâi môøi anh qua Uc chôi cho bieát caùi xöù Mieät döôùi Kangaroo nhö theá naøo , nhaø coù 3 phoøng nguûmaø chæ coù vôï choàng toâi ôû , coù vöôøn caây aên traùi , hoàng , xoaøi , chuoái , bô ( avocado ) v. v. Toâi coøn khaû naêng laùi xe ñöa anh ñi thaêm caùc nôi , muøa xuaân baét ñaàu thaùng 9 , muøa heø töø 1 -3 naéng aám , coøn thu ñoâng möa gío laïnh . Anh chæ phone cho bieát ngaøy giôø toâi seõ ra taän phi tröôøng ñoùn ,anh em mình coù dòp haøn huyeân , naâng cheùn taïc thuø moùn thòt cöøu BBQ cuûa Uc noåi danh vì theá xuaát khaåu moãi naêm haøng traêm trieäu ñoâ qua Myõ . Nhaø toâi coù ba saân coû , saân trong chieàu maùt ngoài lai rai ba sôïi , thöôûng thöùc moùn thòt cöøu BBQ (nöôùng ) thì tuyeät dieäu .Chuùc anh vaø gia ñình moïi söï toát ñeïp .

Thaân , Muøa xuaân Taây UÙc Nov 2000

.

67

.

68

69

VIEÄT NAM 2000Goàm ba laù thö ñöôïc vieát sau khi veà Vieät nam thaêm queâ höông maø toâi ñaõ xa caùch 48 naêm. Kyû nieäm 48 naêm xöa ,töø thaønh phoá Nam ñònh toâi veà queâ nhaân dòp tuaàn baùch nhaät cuûa cha toâi , nhöng khoâng hieåu sao meï toâi ñaõ toå chöùc sôùm hôn hai ngaøy , toâi veà tôùi nhaø vaøo luùc maët trôøi laën ñaõ khaù laâu , neân daân laøng khoâng ai hay vaø saùng hoâm sau vôï toâi veà thaêm cha meï vaø ôû laïi ñeâm .Toâi coù hai ngaøy moät ñeâm raûnh rang thu xeáp , khoâng phaûi canh chöøng , thieâu huûy nhöõng giaáy tôø cuûa cha toâi ñeå laïi vaø khaåu suùng P 38 maø chöa kòp tieâu huûy vì trong dòp tang leã raát baän roän ,

70

khoâng thuaän tieän vì coù nhieàu ngöôøi thaêm hoûi . Tröø vaøi ngöôøi thaân tín môùi bieát toâi veà , vôï toâi cuõng khoâng bieát choàng seõ ôû laïi bao laâu vaø nghó raèng toâi seõ ôû nhaø ít ra cuõng naêm baåy ngaøy nhöng chieàu trôû veà khi ñaõ heát naéng vaø khoaûng taùm giôø toái môùi bieát toâi ra ñi trong ñeâm ñoù. . Ñi thuyeàn khoaûng hôn 10km tôùi coáng Muùc chôø saùng qua soâng Ninh cô baèng ñoø , roài baêng ñoàng loäi boä tôùi Coå leã môùi coù xe ñoø veà thaønh phoá Nam ñònh . Cuoäc ra ñi moät khoaûng ñöôøng gaàn 50km nhieàu ruûi ro , coù theå bò baét hoaëc bò gieát vì du kích , vì lính cuûa khu Töï veä Buøi chu hoaëc lính Taây ñi caøn , nhöng toâi ñaõõ veà tôùi thaønh phoá an toaøn .vaø nay môùi trôû laïi thaêm .Thö vieát cho anh Vuõ ngoïc Vyõ vì anh laø tröôûng toäc hoï Vuõ ôû haûi ngoaïi , töôøng thuaät laïi chuyeán thaêm queâ höông , baø con hoï haøng , xoùm laøng ra sao .Thö vieát cho anh Nguyeãn ngoïc Nam ôû Seattle HK , ngöôøi anh hoï beân ngoaïi pheâ phaùn , ñaû kích “ chuïp muõ coái “ veà chuyeán ñi naøy cuõng nhö ñöôøng loái choáng coäng cuûa toâi .Thö vieát göûi thieáu töôùng Nguyeãn duy Hinh , caáp chæ huy khi xöa cuûa toâi vì oâng coù coøn nhieàu nhieät tình vôùi ñaát nöôùc . OÂng ñaõ göûi cho toâi nhöõng baøi tham luaän xaây döïng neàn daân chuû cho Vieät nam . Vì loøng

71

nhieät tình vôùi ñaát nöôùc , vôùi daân toäc , oâng ñaõ gia nhaäp toå chöùc cuûa Nguyeãn höõu Chaùnh , ñöôïc phong trung töôùng vaø toång tröôûng Quoác phoøng . OÂng phuï traùch Quoác phoøng , khoâng bieát oâng coù bieát roõ veà toå chöùc löïc löôïng cuõng nhö caên cöù , vaán ñeà tieáp vaän trang bò huaán luyeän ra sao khoâng ? maø oâng nghe theo Nguyeãn höõu Chaùnh veà Thaùi lan , toå chöùc leã kyû nieäm 30thaùng 4 vaø veà Vieät nam ñaûo chaùnh tieáp thu chaùnh quyeàn , nhöng laïi vaøo toøa ñaïi söù cuûa Haønoäi xin chieáu khaùn . Khi chuyeän ñoå beå oâng vaø moät soá ngöôøi bò caûnh saùt Thaùi lan truïc xuaát veà Myõ . Toâi chæ bieát khi moät oâng giaø Taây lai , meï laø ngöôøi Vieät queâ Hueá , Phuù Vang , cho hay . Vöøa buoàn vöaø töùc , laø oâng giaø Taây lai pheâ phaùn cheâbai “ Thaèng Ñính ( töôùng TTÑ ) noù quen hoáng haùch du coân , quen thoùi nhö thôøi laøm police ôû Dalat , noù ñaùnh anh chef ngaønh Hieán binh khi môùi tieáp thu Qui nhôn ( ?? ) , thaèng Töôøng ( Leâ tr T, töôùng tö leänh SÑ 23 ?/ ) thôï may ôû Hueá , ñaùnh giaëc thì laáy tröïc thaêng raûi buøa ñeå tröø ñòch , Coøn Hinh duø sao cuõng hoïc Ñaïi hoïc maø bò thaèng nhoùc noù gaït , töôùng taù nhö vaäy maát nöôùc laø phaûi “. Ñieän thoaïi hoûi thieáu töôùng Hinh ñaàu ñuoâi caâu chuyeän , nhöng oâng chæ traû lôøi raèng ñaõ khai töû roài vaø noùi sang

72

chuyeän khaùc ,neân toâi vieát laù thö naøy nhö moät baûn baùo caùo vôùi mong öôùc :” oâng , moät ngöôøi coøn naëng tình thöông ñaát nöôùc daân toäc , ôû beân Hoa kyø coù nhieàu töôùng laõnh , coù nhieàu ngöôøi taøi gioûi coøn thieát tha vôùi queâ höông Vieät Nam maø oâng coù nhieàu cô hoäi coäng taùc vôùi hoï ngoõ haàu coù nhöõng giaûi phaùp , nhöõng haønh ñoäng höõu hieäu giuùp daân toäc sôùm thoaùt khoûi ngheøo khoù ñeå coù moät ñôøi soáng sung tuùc , haïnh phuùc trong moät xaõ hoäi coâng bình , daân chuû tö saûn , töï do phaùt trieån” .

.

73

.

74

75

i

76

77

I

78