MİTOZ VE MAYOZ

• Çekirdekli hücrelerde genetik maddenin bir nesilden diğer hücre nesline aktarımı

mitoz ve mayoz bölünmeleri içerir.

• Mayoz gametlerin (eşey hücrelerinin) oluşumunu sağlar.

• Oluşan hücrelerin kromozom sayısı, ana hücrenin yarısı kadardır.

• Mitoz aynı sayıda kromozom içeren iki hücrenin oluşumuyla sonuçlanır.

DİPLOİD CANLILARDA KROMOZOMLAR HOMOLOG ÇİFTLER HALİNDE BULUNUR

• Bir türün somatik hücreleri (vücut hücreleri) belirli bir sayıda kromozoma sahiptir.• Homolog çiftler halinde bulunurlar.

• Ör: insanlar: 46 kromozom (23 homolog çift)

• Homolog kromozomlar benzerdir.• Aynı karakteristik özellikleri kodlayan genleri taşırlar

• Tıpatıp aynı değillerdir• Aynı genin farklı versiyonlarını taşıyabilirler.

• Her diploid canlı bir genin iki kopyasını taşır.

• Bu çift genlerin yapıları aynı olmak zorunda değildir.

• Aynı genin alternatif formlarına alel denir.

• Mayoz bölünme diploid sayıdaki kromozomu (2n) haploid sayıya indirir (n).

• Gametler (eşey hücreleri) haploid kromozom içerir.

• Döllenme sırasında iki gametin birleşmesi diploid zigot oluşturur.

MAYOZ, EŞEY HÜCRELERİ VE SPORLARDA KROMOZOM SAYISINI DİPLOİDDEN HAPLOİDE İNDİRİR

• Böylece oluşan her eşey hücresi veya spor, homolog kromozom çiftinin bir tanesine

sahip olur.

Mayoza genel bakış:

• Mayoz I sayıyı azaltan bölünme

• Mayoz II eşit bölünme

• DNA sentezi (eşlenmesi) mayoz I’den önce interfaz sırasında olur fakat mayoz

II’den önce bir daha olmaz.

© 2012 Pearson Education, Inc.

Figure 2.9

Mitoz Mayoz I

Diploid hücre

2n=4

Prometafaz Profaz I (sinaps)

Kardeş

kromatitler

Metafaz

(4 kromozom –

her birinde 1 çift

kardeş kromatitMetafaz (2 tetrad)

Tetrad

Anafaz

Telofaz

Yavru

hücre

(2n)

Yavru

hücre

(2n)

Dyad

Monad

Mayoz II

Azaltan

bölünme

Eşit bölünme

Gametler (n)

© 2012 Pearson Education, Inc.

Mayoz I’de parça değişimi ve rastgele dağılım sayesinde genetik çeşitlilik artar.

Parça değişimi olduğunda hem dişi hem de erkek ebeveynden genler karışmış olur.

İkinci mayoz bölünme

• Mayoz II sırasında her diyaddaki kardeş kromatitler karşı kutuplara ayrılır.

• Mayoz ıı’de oluşan her yavru hücre bir çift homolog kromozomun bir üyesini alır.

© 2012 Pearson Education, Inc.

ÜREME SİSTEMİASLI SADE MEMİŞOĞLU

YAŞAM DÖNGÜSÜ

• Doğada yaşayan canlıların doğması, büyümesi, gelişmesi, üremesi (çoğalması) ve

ölmesini içine alan süreye yaşam döngüsü denir.

• Doğada bulunan hayvanlar beslenme, çoğalma şekli, gelişim özellikleri ve yavru bakımı

açısından farklılık gösterirler.

• Bu nedenle hayvan gruplarının hayat döngüleri birbirinden farklıdır.

• Hayat döngüsü üreme olayı ile başlar.

ÜREME ÇEŞİTLERİ

I) Eşeysiz üreme

• Eşeysiz üreme sonucu oluşan yavrular ebeveynleri ile tamamen aynıdır.

• Eşeyli üremeye göre daha verimlidir çünkü kur yapma, çiftleşme gibi olaylara vakit

ve enerji harcanmaz

• Eşeyli üreme sonucu meydana gelen genetik çeşitlilik eşeysiz üremede yoktur

• Çevresel değişimlere uyum sağlamayı kolaylaştıran doğal seçilim geçerli olmaz

• Çoğunlukla omurgasız hayvanlarda görülür.

• Bunlar bir yere tutunarak veya birey sayısı az olan popülasyonlarda yaşayan hayvanlardır

• Genellikle çevresel şartların etkili olmadığı değişmeyen çevre koşullarında yaşarlar.

• Değişmeyen bir çevrede eşeysiz üreme bir genotipi (genetik bileşim) korumak için

en iyi yöntemdir.

II) Eşeyli üreme

• Eşeyli üreme iki adet haploid (n) üreme hücresinin diploid (2n) bir birey oluşturmak

üzere birleşmesidir.

• Bazı omurgasız hayvanlar ve omurgalıların tamamında görülür.

• Dezavantajı: Eşeysiz üremeye göre çok daha fazla vakit ve enerji gerektirir

• Eş bulma, çiftleşme için yarışma, çiftleşme, yeni doğanları koruma ve besleme.

• Ayrıca riskleri daha fazladır: Avlanmaya daha açık olma

• Avantajı: genetik çeşitlilik sağlar:

• Bu da tüm dezavantajların önüne geçer

EŞEYLİ ÜREME

• GENETİK ÇEŞİTLİLİK SEBEBİ 1: ANNE VE BABADAN GELEN FARKLI HAPLOİD KROMOZOM

TAKIMLARININ BİRLEŞMESİ

Parça değişimi Parça değişiminden

Parça değişimi

Genetik çeşitlilik sebebi 2

• Eşeyli üremenin temel aşamaları:

1. Gametogenez: üreme hücrelerinin (gamet) üretilmesi

2. Çiftleşme: üreme hücrelerinin bir araya gelerek zigot oluşturması.

3. Döllenme: gametlerin birleşmesi

• Gametogenez ve döllenme eşeyli üreyen hayvan türleri arasında oldukça benzerdir.

• Çiftleşme ise türler arasında çok büyük farklılıklar gösterir.

EŞEYLİ ÜREME

1. Gametogenez

• Üreme hücrelerine gamet denir ve gametogenez ile oluşurlar.

• Erkek üreme hücresine sperm, dişi üreme hücresine yumurta denir.

• Erkekte gametogeneze spermatogenez.

• Dişide gametogeneze oogenez denir.

EŞEYLİ ÜREME

Sperm ana

hücresi (2n)

Spermatogonyum

(2n)

Birincil

spermatosit(2n)

İkincil spermatosit

(n)

Sitoplazmik

köprü

MitozMitoz

Mayoz II

Mayoz I

Spermatid (n)Sperm (n)

Farklılaşma ve olgunlaşma

Erişkin

X

X

Y

Y

Spermatogenez

Yumurta ana

hücresi (2n) Oogonyum (2n)Birincil oosit (2n) İkincil oosit (n) Ootid (n) Yumurta (n)

Mitoz Mitoz

Mayoz

I

Mayoz

II

Farklılaşma ve olgunlaşma

Kutup cisimcikleri

ölür1. kutup

cisimciği

2. kutup

cisimciği

Birincil oosit ergenliğe kadar mayoz I

profazında durur. Gerekli besinleri depolar.İkincil oosit mayoz II’yi döllenme

olursa tamamlar

Erişkin

Oogenez

Erkek: Spermatogenez

• Testislerde gerçekleşir

• 1 sperm ana hücresinden 4 sperm hücresi oluşur

• Mayoz bölünme tamamlanır

• Sperm sayısı sınırsızdır

• Mitoz bölünme ergenlikten sonra devam eder

• Spermler hareketlidir

• Küçük boyutlu

• Besin maddesi içermez

• Zigotun sentrozom kaynağıdır

EŞEYLİ ÜREME

Dişi: Oogenez

• Yumurtalıkta gerçekleşir

• 1 yumurta ana hücresinden 1 yumurta oluşur

• Diğer 2 hücrenin sitoplazmasını içerir

• Mayoz bölünme döllenmeden sonra tamamlanır

• Yumurta sayısı sınırlıdır (insanda 300.000)

• Mitoz bölünme doğumdan sonra durmuştur.

• Yumurtalar hareketsizdir

• Büyük boyutlu

• Besin maddesi içerir

• Zigotun mitokondri kaynağıdır

Gametogenez

EŞEYLİ ÜREME

• Akrozom sindirim enzimleri içeren bir keseciktir.• Yumurta hücresinin zarını eritmekte görev alır.• Farklılaşma sırasında Golgiden gelişir

• Spermin orta bölümünde mitokondriler bulunur.• Mitokondrilerin ürettiği ATP enerjisi, kamçının yapısını

oluşturan mikrotübüller tarafından kullanılarak hareket sağlanır.

• Kamçı hareketi, spermlerin döllenmeyi gerçekleştirmek üzere yumurtaya doğru hızla hareket etmelerini sağlar.

Sperm

• Memelilerde yumurta zarı protein, glikoprotein ya dapolisakkaritlerden oluşan ve zona pellusida adı verilen jel benzeri örtüyle çevrilidir.

• Türe özgü yapıya sahiptir ve yumurtayla aynı türe ait spermlerin döllenmesini sağlar!!!

• Memelilerde yumurta, gelişim aşamasında folikülhücreleri ile çevrilidir.

• Yumurtalık dokusundan gelişen bu hücreler yumurtayı besler ayrıca zona pellusidanın oluşumuna katılır.

• Yumurta bırakıldıktan sonra farklılaşarak koruyucu bir örtü şeklinde yumurtayı çevreler.

EŞEYLİ ÜREME

Yumurta

• GAMETOGENEZ VİDEO

https://www.youtube.com/watch?v=NW0sp-BZMOU

3. Döllenme

• Haploid sperm ve yumurtanın birleşmesi diploid zigotu oluşturur.

• Zigot daha sonra embriyoya gelişecektir.

• Zona pellusida sayesinde farklı türlerin yumurta ve spermlerinin birleşmesi engellenir.

• Sadece 1 sperm yumurtaya girebilir!

• Aşamalar:

• Sperm ve yumurta birbirini tanır

• Sperm aktif hale gelir ve yumurtanın hücre zarına girer

• Yumurta ve spermin hücre zarları birleşir

• Yumurta başka spermlerin girişini engeller

• Yumurta aktifleşir ve gelişimine başlar

• Yumurta ve spermin çekirdekleri birleşir.

EŞEYLİ ÜREME

Erkek üreme sistemi

A. Testis: Birincil üreme organı

• Sperm üretimi

• Çoğu memelide vücut dışındadır

• Spermatogenezin ideal sıcaklığı vücut sıcaklığının altındadır.

B. Seminifer tübülleri: Spermatogenezgerçekleşir

C. Epididimis: Spermler burada olgunlaşır ve hareketlilik kazanır

D. Sperm kanalı (vas deferens): Spermin iletimini sağlar

E. Penis: Çiftleşme organı

• İdrar ve sperm dışarıya atılır

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

Epididimis

F. Salgı bezleri:

• Sperm, semen sıvısı ile birlikte bulunur.

• salgı bezleri tarafından üretilir

• Spermin hareketini kolaylaştırır, besin maddeleri

içerir ve asitli ortamı nötralize eder.

1. Seminal kesecikler: Seminal sıvı

• Semenin %60’ını oluşturur seminal sıvı oluşturur

• Mukus, fibrinojen ve fruktoz içerir

2. Prostat bezi: Prostat sıvısı

• Semenin %30’unu oluşturur

• Bazik olduğundan erkek ve dişi üreme kanallarındaki

asitli ortamda spermlerin hayatta kalmasını

kolaylaştırır.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

• Testosteron:

• Erkek üreme hormonu

• Spermatogenez ve yüz kılları, kalın ses gibi ikincil üreme özellikleri

• Testislerdeki Leydig hücreleri salgılar

• Ergenlikte üreme organlarının gelişimini sağlar

• Ergenlikte büyüme ve kas kütlesindeki artışa da neden olur

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

Dişi üreme sistemi

A. Ovaryum (Yumurtalık): Birincil üreme organı

• Yumurtaların oluştuğu organdır

• Ortalama 28 günde bir yumurta gelişir

• Yumurta gelişimi var olan yumurtaların mayoza

devam etmesidir!

• Yumurtalar folikül denen yapıların içindedir

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

B. Fallop tüpü (Yumurta kanalı):

• Ovulasyonla karın boşluğuna bırakılan yumurtaları huni şeklindeki baş kısmı ile toplar.

• Döllenmenin gerçekleştiği yerdir

• Kanala geçen yumurtalar uterusa (rahim) taşınır

• İlk bölünmeler kanalda başlar

• İç yüzey silli epitelle döşelidir

• İç yüzeyde besleyici sıvı üreten bezler bulunur.

• Bu bezlerden salgılanan sıvı ile döllenmiş yumurtanın hareket ve beslenmesi sağlanır

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

C. Uterus (Rahim):

• Düz kaslardan oluşmuş organdır

• Follopi kanalı ile vajina arasında yer alır

• Embriyonik gelişimin gerçekleştiği yerdir

D. Vajina:

• Spermlerin dişi vücuduna alındığı organdır

• Doğumda bebeğin ana vücudunu terk ettiği organdır

• Döllenmemiş yumurtanın dışa atılımını sağlar

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=_5OVGQW6FG4

Menstrual döngü:

• Dişilerde döllenme olmamışsa; yumurta gelişimi, olgunlaşması, yumurtalık ve

uterusta meydana gelen değişiklikler 28 – 30 günde bir tekrarlayan periyotlarla

gerçekleşir.

• Bu döngüye menstrüasyon döngüsü denir. Bu olaylar hormonlarla düzenlenir.

• Evreler:

i. Folikül evresi

ii. Ovulasyon evresi

iii. Korpus luteum evresi

iv. Mensturasyon evresi

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

12

3

i. Folikül evresi:

• Hipotalamus, hipofizi uyararak FSH (Folikül uyarıcı hormon) salgılanmasını sağlar.

• FSH yumurtalıkta folikül gelişimini başlatır.

• Folikül içinde oogenez ile yumurta gelişir.

• Gelişen foliküllerden bazıları östrojen salgılar.

• Östrojen uterusta mitoz bölünmeleri hızlandırarak rahimin (uterusun) gelişmesini sağlar.

• Yumuşak dokular ve salgı bezleri oluşur.

• Embriyonun tutunacağı ortam sağlanmış olur.

• Östrojenin artması durumunda FSH azalır. Bu olaya Geri bildirim denir. Östrojenin artması, yumurtanın olgunlaştığını gösterir. FSH a gerek kalmaz ve miktarı azalır.

• Folikül evresi: 10 – 14 gün sürer.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

ii. Ovulasyon:

• Bir gün sürer

• Hipofizden salgılanan LH (luteinleştirici hormon) gelişen

folikülün yırtılmasını ve olgunlaşmış yumurtanın fallop

tüpüne atılmasını sağlar.

• Bu olay genelde menstrüasyon döngüsünün tam ortasında

14. günde gerçekleşir.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

iii. Korpus luteum evresi

• Ovulasyonun ardından folikül içine yağ damlacıkları

dolar ve sarı cisim (korpus luteum) oluşur. Korpus

luteum progesteron ve az miktarda da östrojen salgılar.

• Progesteron, uterus iç damarlarının kalınlaşmasını sağlar.

Kılcal damarlar genişler ve mukus salgısı artar.

Böylece embriyo tutunması için düşüğe karşı önlemler

alınmış olur.

• Bu evre 10 – 14 gün devam eder.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

iv. Menstrüasyon evresi

• Döllenme olmamışsa korpus luteum bozulur. Korpus

luteum bozulunca progesteron ve östrojen salgısı durur.

• Uterus iç dokusu, korpus luteum, döllenmemiş

yumurta parçalanarak kanamayla vajinadan atılır.

• Bu olaya menstrüasyon (adet görme) evresi denir.

• 3 – 5 gün sürer.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

Menstrüasyon evresi (devam)

• Döllenme olmuşsa, korpus luteum bozulmaz.

• Embriyo uterusa tutunur.

• Uterus, embriyo ve plasenta birlikte HCG (karyonik gonadotropin) salgılar.

• Östrojenin etkisiyle göğüsler gelişir, progesteron etkisi ile süt kanalları gelişir.

ÜREME SİSTEMİ-İnsan

TEK YUMURTA İKİZİ

• Tek yumurta ikizleri (monozigotik ikizler) aynı tek gebeliklerde olduğu gibi anneden

gelen bir yumurta ve babadan gelen bir sperm ile oluşurlar. Sperm ve yumurta

birleşirler ve döllenme meydana gelir, bir tane döllenmiş yumurta (zigot) oluşur.

• Mono: bir zigot: döllenmiş yumurta anlamındadır, bu nedenle monozigotik denir.

• Döllenmeden belli bir süre sonra döllenmiş yumurta ikiye ayrılır ve ayrı iki embriyo

gelişmesi başlar, bu bölünme ikiz gebeliğe neden olur.

• Çift yumurta ikizleri anneden gelen iki yumurtanın babadan gelen iki sperm ile

döllenmesi sonucu oluşurlar.

• İki tane döllenmiş yumurta (zigot) oluşur, bu nedenle dizigotik ikiz denir. Di: iki ,

zigot: döllenmiş yumurta anlamına gelir.

• İki tane zigot iki ayrı bebeği oluşturacak şekilde ayrı ayrı gelişirler.

• Genetik yapıları farklıdır, farklı yıllarda doğan iki kardeş gibidir, sadece aynı anda

aynı rahimde bulunmaktadırlar.

ÇİFT YUMURTA İKİZİ