muc luc, trich yeu

B TI NGUYN V MI TRNG

BO CO MI TRNG QUC GIA 2014

MI TRNG NNG THN

H Ni, 2014

In 1.000 cun, kch thc 21x29,7cm, ti Nh my in Bn .

KKHXB: 1365-2015/CXBIPH/01-274/Ba. Quyt nh s 28/Q-TMBVN ngy 02 thng 6 nm 2015.

BO CO MI TRNG QUC GIA 2014MI TRNG NNG THN

i

DANH SCH NHNG NGI THAM GIA BIN SONBO CO MI TRNG QUC GIA 2014

MI TRNG NNG THN

Tp th ch o

Nguyn Minh Quang, B trng B Ti nguyn v Mi trngBi Cch Tuyn, Th trng kim Tng cc trng Tng cc Mi trngHong Dng Tng, Ph Tng cc trng Tng cc Mi trng

T th k

KS. Nguyn Vn Thy, ThS. L Hong Anh, CN. Nguyn Th Nguyt nh, ThS. Mc Th Minh Tr, KS. Phm Quang Hiu, ThS. Vn Hng V, ThS. Nguyn Hu Thng, ThS. Bi Hng Nht, TS. Dng Thnh Nam, TS. Nguyn Hng Minh, ThS. Phm Th Vng Linh, ThS. Nguyn Hng Hnh, ThS. Phm Th Thy, ThS. Nguyn Th Thu Trang, CN. Phan Th Nhung, CN. Nguyn Th Bch Loan, CN. Vng Nh Lun.

Tham gia bin tp, bin son

GS. TSKH. Phm Ngc ng, ThS. Tng Th Cng, KS. Nguyn Gia Cng, ThS. Nguyn Hng Thnh, TS. L Hong Lan, ThS. Nguyn Hong nh, TS. ng Khnh.

ng gp kin v cung cp s liu cho bo co

Cc n v thuc B Ti nguyn v Mi trng.Cc n v thuc Tng cc Mi trng.B Cng An, B Cng thng, B Giao thng vn ti, B Lao ng - Thng binh v X hi, B Ngoi giao, B Nng nghip v Pht trin nng thn, B Quc phng, B T php, B Xy dng.S Ti nguyn v Mi trng cc tnh, thnh ph.


iii

Danh mc Biu v

Danh mc Khung vii

Danh mc Bng ix

Danh mc Hnh x

Danh mc Ch vit tt xi

Li ni u xiii

Trch yu xv

CHNG 1. PHT TRIN NNG THN V MI TRNG

1.1. Tng quan nng thn Vit Nam 3

1.1.1. a bn tri di vi iu kin t nhin a dng to nn nhng th mnh c trng cho cc vng nng thn Vit Nam

3

1.1.2. Nng thn gi vai tr l vnh ai xanh i vi th, gp phn cn bng sinh thi gia vng nng thn v thnh th

5

1.1.3. Nng nghip - nng thn c vai tr cung cp nguyn liu v ngun lc cho pht trin kinh t

6

1.1.4. Thay i qu t do cc hot ng kinh t x hi 9

1.2. Xu th pht trin cc hot ng kinh t khu vc nng thn 11

1.2.1. Hot ng trng trt 111.2.2. Hot ng chn nui 141.2.3. Hot ng nui trng thy sn 161.2.4. Ch bin nng lm thy sn 17

1.2.5. Xu th pht trin cc cm cng nghip v hot ng tiu th cng nghip 18

1.2.6. Xu th pht trin lng ngh 191.2.7. Hot ng pht trin lm nghip 201.3. Vn i mi nng thn 22

CHNG 2. SC P I VI MI TRNG NNG THN

2.1. Sc p t hot ng dn sinh 27

2.2. Sc p t hot ng trng trt v lm nghip 29

2.3. Sc p t hot ng chn nui 34

2.4. Sc p t hot ng nui trng v ch bin thy sn 37

2.5. Sc p t hot ng ch bin nng sn thc phm 40

2.6. Sc p t hot ng ca lng ngh 41

2.7. Sc p t hot ng pht trin cng nghip 48

2.8. nh hng ca bin i kh hu, nc bin dng v thin tai 49

CHNG 3. HIN TRNGMI TRNG NNG THN

3.1. Mi trng khng kh 55

3.1.1. Tnh hnh chung cht lng mi trng khng kh khu vc nng thn 55

3.1.2. Mt s vn nhim cc b mi trng khng kh khu vc nng thn 57

3.2. Mi trng nc mt 62

3.2.1. Tnh hnh chung cht lng nc mt khu vc nng thn 62

3.2.2. Vn suy gim cht lng v nhim cc b nc mt nng thn 64

3.3. Mi trng nc di t 713.4. Mi trng t 73

3.4.1. Tnh hnh chung cht lng t khu vc nng thn 73

3.4.2. Thoi ha t 743.4.3. nhim t 783.5. Cht thi rn nng thn 80

3.5.1. Phn loi, thu gom v x l rc thi sinh hot 82

3.5.2. Thu gom v x l cht thi rn t cc ngnh sn xut khu vc nng thn 88

3.5.3. Phn loi, thu gom v x l cht thi rn lng ngh. 90

CHNG 4. TC NG CA NHIM MI TRNG NNG THN

4.1. nh hng n i sng sinh hot v sc khe ngi dn 95

MC LC


iv

4.1.1. nh hng n i sng sinh hot ngi dn 95

4.1.2. nh hng n sc khe ngi dn 964.2. nh hng n s pht trin cc ngnh kinh t - x hi 103

4.2.1. Thit hi kinh t do nh hng n hot ng nui trng thy sn 103

4.2.2. Thit hi kinh t do nh hng n hot ng sn xut nng nghip 103

4.2.3. Thit hi kinh t do nh hng n hot ng du lch 105

4.3. nh hng n cnh quan v mi trng sinh thi 106

4.4. Pht sinh xung t mi trng 1074.4.1. Xung t mi trng pht sinh t hot ng lng ngh 107

4.4.2. Xung t mi trng pht sinh t hot ng ca cc c s sn xut 107

4.4.3. Xung t mi trng trong cng tc quy hoch bi rc tp trung 109

CHNG 5. QUN L MI TRNG NNG THN

5.1. Cc chnh sch v vn bn quy phm php lut 115

5.1.1. Cc chnh sch v vn bn quy phm php lut to hnh lang php l cho cng tc BVMT nng thn

115

5.1.2. Nhng tn ti v thch thc 118

5.2. H thng t chc qun l v phn cng trch nhim 120

5.2.1. H thng t chc qun l v phn cng trch nhim 120

5.2.2. Mt s kh khn, tn ti 120

5.3. Trin khai cc tiu ch mi trng thuc chng trnh nng thn mi 122

5.4. Nc sch v v sinh mi trng nng thn 125

5.5. Qun l v x l nhim mi trng nng thn 127

5.5.1. Qun l v x l cht thi t hot ng trng trt 127

5.5.2. Qun l v x l cht thi t hot ng chn nui 128

5.5.3. Qun l v x l cht thi t cc lng ngh 128

5.5.4. Qun l v x l rc thi sinh hot 1295.6.Vn ti chnh, u t cho bo v mi trng nng thn. 132

5.7. Huy ng s tham gia v nng cao nhn thc cng ng 134

5.7.1. Huy ng s tham gia ca cng ng trong cng tc BVMT nng thn 134

5.7.2. Nng cao nhn thc cng ng 137

CHNG 6. NHNG VN BC XC V MI TRNG NNG THN

V XUT GII PHP

6.1. Cc vn bc xc v mi trng nng thn 141

6.1.1. Pht trin sn xut cha quan tm n cng tc bo v mi trng 141

6.1.2. Thu gom v x l cht thi rn sinh hot nng thn - vn cn nhiu bc xc 142

6.1.3. Cha kim sot c cht thi l bao b ha cht bo v thc vt 142

6.1.4. Kh khn trong kim sot nhim mi trng lng ngh 143

6.1.5. Cng tc qun l mi trng nng thn cn an xen, thiu n v u mi qun l, mt s mng cn b b ng

143

6.1.6. T l dn c nng thn c cp nc sch v iu kin v sinh mi trng nng thn cn thp

143

6.2. xut gii php 1446.2.1. Cc gii php chung 1446.2.2. Gii php u tin cho cc vn ni cm 145

6.2.3. Gii php theo vng, min 147Kt lun 153Kin ngh 155Ti liu tham kho 159


v


Biu 1.1. T trng c cu ngnh kinh t nm 2013 3

Biu 1.2. T l lao ng t 15 tui tr ln ang lm vic ti cc ngnh kinh t 7

Biu 1.3. Din bin s lao ng t 15 tui tr ln phn theo vng nng thn v thnh th giai on 2009-2013

7

Biu 1.4. Thu nhp bnh qun hng thng theo u ngi ca c nc v phn theo khu vc thnh th, nng thn giai on 1999-2012

8

Biu 1.5. T l h ngho cc vng trong c nc nm 2010 - 2013 9

Biu 1.6. C cu s dng t nm 2013 10

Biu 1.7. T l sn lng la phn theo vng nm 2013 11

Biu 1.8. T l phn b din tch cy cng nghip ngn ngy chnh nm 2013 12

Biu 1.9. T l phn b din tch cy cng nghip lu nm nm 2013 12

Biu 1.10. Khi lng cc nhm thuc BVTV Vit Nam 13

Biu 1.11. T l phn b trang tri cc vng trn c nc 15

Biu 1.12. T l phn b din tch mt nc nui trng thy sn nm 2013 16

Biu 1.13. T l CCN do doanh nghip lm ch u t h tng 18

Biu 1.14. T l lp y CCN bnh qun cc vng trn c nc 19

Biu 1.15. T l x c lng ngh phn theo vng 19

Biu 1.16. T l phn loi ngnh sn xut chnh ti lng ngh 20

Biu 1.17. T l x ph duyt quy hoch xy dng nng thn mi 23


Biu 2.1. Tng lng cc cht nhim trong nc thi sinh hot phn theo vng 28

Biu 2.2. T l pht sinh CTR sinh hot theo vng nm 2013 29

DANH MC BIU Biu 2.3. c tnh lng rm r pht sinh ngoi ng rung 31

Biu 2.4. c tnh lng rm r ngoi ng rung mt s tnh vng BSH 32

Biu 2.5. c tnh khi lng cht thi rn chn nui phn theo vng 35

Biu 2.6. T l cc kh thi chnh pht sinh t hot ng chn nui 36

Biu 2.7. T l gia sc mc bnh l mm long mng trn c nc nm 2013 36

Biu 2.8. S lng gia sc b tiu hy do mc bnh l mm long mng nm 2013 36

Biu 2.9. T l cc cht thi sinh hot trong nui trng v ch bin thy sn 38

CHNG 3. HIN TRNG MI TRNG NNG THN

Biu 3.1. Nng TSP trong khng kh xung quanh ti mt s a phng khu vc nng thn

56

Biu 3.2. Nng kh NH3 gn khu vc chn nui x Sng Ly, huyn Bc Bnh, tnh Bnh Thun

56

Biu 3.3. Nng TSP trong khng kh xung quanh mt s lng ngh khu vc pha Bc

57

Biu 3.4. Nng SO2 trung bnh nm ti mt s lng ngh nm 2010 58

Biu 3.5. Nng NO2 trung bnh nm ti mt s lng ngh nm 2010 58

Biu 3.6. Nng TSP xung quanh mt s im khai thc, ch bin khong sn, vt liu xy dng v l gch

58

Biu 3.7. Nng kh SO2 mt s c s khai thc t st v sn xut gch ngi tnh Bnh Thun

59

Biu 3.8. Nng TSP trong khng kh xung quanh ti mt s vng nng thn chu tc ng ca KCN

60

Biu 3.9. Nng TSP trong khng kh xung quanh vng nng thn chu nh hng t nh my xi mng khu vc pha Bc

60

Biu 3.10. Gi tr Coliform trong nc mt ti mt s x khu vc nng thn nm 2013 62


vi

Biu 3.24. Din bin d lng thuc BVTV nhm Pyrethoid trong mi trng t nng thn tnh Bc Giang nm 2013 v 2014

74

Biu 3.25. Din tch t b thoi ha mt s vng trong ton quc 75

Biu 3.26. Din bin hm lng Cl- trong t theo loi hnh s dng ti BSCL giai on 2009 - 2012.

76

Biu 3.27. T l thnh phn rc thi sinh hot huyn Cu Ngang, tnh Tr Vinh 81


Biu 4.1. T l ngi mc cc bnh ph bin ti lng ngh ti ch kim loi Chu Kh, tnh Bc Ninh

98

Biu 4.2. T l mc bnh ca cc lng ngh v cc lng khng lm ngh ti H Nam 101

Biu 4.3. T l % triu chng bnh tt do nh hng ca bi rc 102

Biu 4.4. Din tch la v hoa mu b mt trng do thin tai gy ra trn c nc qua cc nm 2007- 2013

105


Biu 5.1. T l x nng thn t tiu ch mi trng chia theo khu vc 124

Biu 5.2. Kt qu thc hin Chng trnh mc tiu quc gia nc sch v v sinh mi trng nng thn

125

Biu 5.3. Chi cho hot ng BVMT t ngun ngn sch s nghip mi trng ca B NN&PTNT qua cc nm

132

Biu 3.11. Din bin hm lng NH4+ trong nc sng on chy qua khu vc nng thn giai on 2012 -2014

63

Biu 3.12. Din bin hm lng TSS trong nc sng on chy qua khu vc nng thn giai on 2012-2014

63

Biu 3.13. Din bin hm lng COD trong nc sng mt s khu vc nng thn pha Bc giai on 2011-2014

65

Biu 3.14. Din bin hm lng BOD5 trong nc mt s h ti khu vc nng thn tnh Bc Giang giai on 2012-2014

65

Biu 3.15. Din bin hm lng COD trong nc ao, knh mng ni ng ti khu vc nng thn tnh Bc Giang nm 2014

66

Biu 3.16. Hm lng COD v TSS trong nc mt gn m st Cng ty C phn Khong sn Ha Yn, tnh Yn Bi nm 2013

66

Biu 3.17. Hm lng NH4+ ti mt s im quan trc ti vng nng thn trn a bn tnh C Mau nm 2013

67

Biu 3.18. Hm lng DO knh X No giai on 2010 - 2013 68

Biu 3.19. Hm lng TSS knh X No giai on 2010 - 2013 68

Biu 3.20. Hm lng NH4+ trong nc di t mt s khu vc nng thn nm 2013 71

Biu 3.21. Hm lng Fe trong nc ging khoan, ging o mt s khu vc nng thn nm 2013

71

Biu 3.22. Gi tr Coliform trong nc di t mt s khu vc nng thn 72

Biu 3.23. Hm lng Pb v Cu trong t sn xut nng nghip mt s khu vc nng thn tnh Bnh Thun v tnh k Nng nm 2014

73


vii


Khung 1.1. Vn u t trc tip nc ngoi (FDI) lnh vc nng nghip 8

Khung 1.2. Tnh hnh bun bn thuc BVTV ti H Ni 14

Khung 1.3. Tnh hnh nhp khu thc n chn nui 15

Khung 1.4. Tnh hnh huy ng kinh ph thc hin Chng trnh mc tiu quc gia v xy dng nng thn mi

22


Khung 2.1. S lng cng trnh khai thc, s dng nc di t tnh Sc Trng 28

Khung 2.2. Thoi ha t do s dng phn v c ti Lm ng 30

Khung 2.3. S dng ph, ph phm la ti BSCL 32

Khung 2.4. c tnh thi lng cc kh thi do t sinh khi ti Chu 32

Khung 2.5. c tnh thi lng cc kh thi do t rm r ti Thi Bnh 33

Khung 2.6. nh hng ca thc vt ngoi lai i vi mi trng 33

Khung 2.7. Cht thi chn nui ti tnh Thi Nguyn v Thi Bnh 35

Khung 2.8. Tnh hnh dch l mm long mng v cm gia cm 6 thng u nm 2014

37

Khung 2.9. nhim mi trng t nui c da trn ti tnh Bn Tre 39

Khung 2.10. p lc mi trng ti cc lng ngh tnh Bc Giang 42

Khung 2.11. p lc mi trng nc mt ti cc lng ngh H Ni v Nam nh 44

Khung 2.12. p lc mi trng khng kh ti cc lng ngh 45

Khung 2.13. nhim ch ti lng ngh ti ch ch ng Mai 47

Khung 2.14. Pht sinh cht thi rn ti cc lng ngh tnh Ninh Thun 47

Khung 2.15. Pht sinh cht thi rn ti mt s lng ngh tnh Bc Ninh 47

DANH MC KHUNG

Khung 2.16. Tnh hnh hn hn tnh Ninh Thun 50

Khung 2.17. S bt thng bo b vng ven bin 51

Khung 2.18. Tnh hnh ngp lt BSCL 68


Khung 3.1. nhim khng kh do cht thi chn nui 61

Khung 3.2. nhim cc b nc mt ti Ph Yn, Thi Nguyn 68

Khung 3.3. Tnh trng nhim nc bo ng ti lng ngh huyn Hng H, Thi Bnh

69

Khung 3.4. Cht lng mi trng nc gn cc c s nui tm tnh Bnh nh 70

Khung 3.5. Nc sinh hot mt s khu vc nng thn b nhim vi sinh v kim loi nng

72

Khung 3.6. Cht lng t vng nng thn tnh Vnh Long v Qung Bnh 73

Khung 3.7. nhim mi trng do cc kho thuc BVTV tn lu 79

Khung 3.8. nhim dioxin ti sn bay A So tnh Tha Thin Hu 80

Khung 3.9. M hnh phn loi rc thi ti vng nng thn huyn Thp Mi, tnh ng Thp

82

Khung 3.10. M hnh thu gom CTR tp trung nng thn 84

Khung 3.11. Tnh hnh thu gom rc thi ti vng nng thn Tp. H Ni v tnh in Bin

85

Khung 3.12. nhim mi trng t cc bi rc ti tnh Bnh nh 86

Khung 3.13. Bt cp trong x l CTR sinh hot ti tnh Thi Bnh 87

Khung 3.14. D n u t xy dng cng trnh x l nhim mi trng lng ngh c ng i Bi, tnh Bc Ninh

91


viii


Khung 4.1. Hn 7 nm sng chung vi ngun nc b nhim 95

Khung 4.2. nhim nh hng n i sng sinh hot ca ngi dn 96

Khung 4.3. Tc hi ca vic s dng than t ong i vi sc khe con ngi 97

Khung 4.4. Tc hi ca cc cht nhim trong nc i vi sc khe con ngi 99

Khung 4.5. nhim mi trng gy thit hi cho nui c b trn sng Ch V 103

Khung 4.6. Ngi dn iu ng v nc thi nh my tinh bt sn 104

Khung 4.7. nhim mi trng gy nh hng ti du lch ti mt s lng ngh thnh ph H Ni

105

Khung 4.8. Phn ng ca ngi dn v nhim ti tnh Qung Bnh 108

Khung 4.9. Dn khiu kin cng ty gy nhim 109

Khung 4.10. n b cho nhng v khiu kin v mi trng 110

Khung 4.11. Cng thng v rc 111


Khung 5.1. Quy nh lin quan n BVMT trong cc Lut, Php lnh ca ngnh nng nghip

117

Khung 5.2. Cc chng trnh, d n u tin thuc n bo v v ci thin mi trng nng nghip nng thn n nm 2020 trn a bn tnh Thi Nguyn

118

Khung 5.3. Cc tiu ch v mi trng thuc B tiu ch quc gia v nng thn mi 122

Khung 5.4. Kt qu kim tra cht lng nc ti mt s c s cp nc tp trung khu vc nng thn

126

Khung 5.5. Hot ng thu gom v bao b thuc BVTV ti mt s a phng cha pht huy hiu qu

127

Khung 5.6. M hnh thu gom, x l rc thi nng thn da vo cng ng Qung Tr 130

Khung 5.7. Pht huy vai tr ca HTX trong cng tc BVMT nng thn 134

Khung 5.8. Trin khai hng c c lng ghp cc yu cu v BVMT x An Chn, huyn Tuy An, tnh Ph Yn

135

Khung 5.9. Trin khai hng c c lng ghp cc yu cu v BVMT 136

Khung 5.10. Kt qu thc hin Chnh sch chi tr dch v mi trng rng 136


ix

Bng 2.10. Lng nc thi sn xut ti mt s lng ngh ch bin lng thc, thc phm tnh Bnh nh

44

Bng 2.11. c trng nhim ti mt s lng ngh ch bin lng thc, thc phm trn a bn tnh Qung Nam v Bnh Thun

45

Bng 2.12. c trng nhim ti mt s lng ngh th cng m ngh tnh Qung Nam v Bnh Thun

46

Bng 2.13. Lng pht sinh CTR sinh hot mt s lng ngh ch bin nng sn, thc phm tnh Bnh nh

47

Bng 2.14. Tng hp s v thin tai giai on 2013 - 2014 52


Bng 3.1. Kt qu quan trc cht lng nc mt s im nui trng thy sn tnh Bn Tre (minh ha s liu t 1/2014)

70

Bng 3.2. Lng cht thi rn pht sinh ti mt s lng ngh ti ch 81

Bng 3.3. Thc trng mt s bin php x l cht thi chn nui quy m trang tri (TT) v h gia nh ti 54 tnh thnh trong ton quc

89

Bng 3.4. Thc trng s dng m lt sinh hc trong chn nui 90


Bng 4.1. Cc ch tiu c bn v sc khe lin quan n nc v v sinh Vit Nam 99

Bng 4.2. S lng ngi mc cc bnh lin quan n mi trng nc ti Ph Th 100


Bng 5.1. Kt qu thc hin cc tiu ch nng thn mi tnh n cui nm 2014 123

Bng 5.2. Tnh hnh thc hin cc tiu ch nng thn mi n cui nm 2014 123

Bng 5.3. Tng hp hot ng ca cc m hnh dch v qun l cht thi nng thn 131

DANH MC BNG


Bng 1.1. Din tch v sn lng lng thc c ht 6

Bng 1.2. Din tch v nng sut la nm 2010 - 2013 11

Bng 1.3. Tnh hnh sn xut v nhp khu phn bn 13

Bng 1.4. S lng gia sc, gia cm t nm 2010 - 2013 14

Bng 1.5. Phn b s lng chn nui gia sc, gia cm theo vng nm 2013 14

Bng 1.6. Kt qu sn xut thy sn nm 2013 16

Bng 1.7. S lng cc c s ch bin nng sn 17

Bng 1.8. Din bin din tch rng qua cc thi k 21

Bng 1.9. Loi hnh v din tch rng b chuyn i nm 2013 21


Bng 2.1. c tnh ti lng mt s cht nhim trong nc thi sinh hot pht sinh t khu vc nng thn tnh Ph Th nm 2013 v d bo nm 2020

27

Bng 2.2. Lng phn ln v kali trung bnh s dng trn mt s cy trng chnh ti x Thanh Long, huyn Thanh Chng, Ngh An

30

Bng 2.3. Tng hp lng CTR nng nghip pht sinh nm 2012 30

Bng 2.4. c tnh khi lng CTR t hot ng trng trt t 2009 - 2011 tnh H Tnh 31

Bng 2.5. c tnh khi lng cht thi rn chn nui ca Vit Nam 35

Bng 2.6. Thnh phn bn thi nui tm cng nghip BSCL 38

Bng 2.7. c tnh ti lng Nit v Pht pho pht sinh trong hot ng nui tm 38

Bng 2.8. Danh mc mt s loi ngoi lai xm hi bit 40

Bng 2.9. c trng nhim t sn xut ca mt s loi hnh lng ngh 43


x


Hnh 4.1. Bi rc t pht ti thn Ph Vinh, x Ia Bng, huyn Ch Prng, tnh Gia Lai 106


Hnh 3.1. nhim nc t c s git m (Phc Lm, Bc Giang) v sn xut tinh bt dong (Tn Ha, H Ni)

68

Hnh 3.2. Ch bin c ng Thp 69

Hnh 3.3. Khai thc ct gy st l t ti x i Bnh, huyn Yn Sn, tnh Tuyn Quang

77

Hnh 3.4. Bng hng dn phn loi rc ti ngun (trch S tay hng dn phn loi, thu gom v x l rc thi khu vc nng thn trn a bn tnh Qung Nam)

83

Hnh 3.5. L t rc th im ti x M H, huyn Lng Giang, tnh Bc Giang 86

DANH MC HNH


xi

DANH MC CH VIT TT

BVMT Bo v mi trng KT-XH Kinh t - x hi

BVTV Bo v thc vt NGTK Nin gim thng k

CCN Cm cng nghip NN&PTNT Nng nghip v Pht trin

CTNH Cht thi nguy hi nng thn

CTR Cht thi rn QCVN Quy chun Vit Nam

BSCL ng bng sng Cu Long QTMT Quan trc mi trng

BSH ng bng sng Hng TCMT Tng cc Mi trng

DSH a dng sinh hc TCTK Tng cc Thng k

DHMT Duyn hi min Trung TDMNPB Trung du min ni pha Bc

HTX Hp tc x TN&MT Ti nguyn v Mi trng

KCN Khu cng nghip UBND y ban nhn dn

KH&T K hoch v u t VSMT V sinh mi trng

KHKT Khoa hc k thut WHO T chc Y t Th gii

KSON Kim sot nhim


xiii

LI NI U

Vi khong 67% dn s c nc, nng thn Vit Nam ang trn con ng i mi v ng vai tr quan trng trong qu trnh pht trin KT-XH ca t nc. Chng trnh mc tiu quc gia v xy dng nng thn mi c trin khai em li nhng thay i ng k v i sng, h tng k thut cng nh cnh quan mi trng nhiu vng nng thn. Tuy nhin, cng vi s pht trin KT-XH mnh m l nhng nguy c khng nh v nhim mi trng.

Mi trng nng thn ang chu nhng sc p ngay t chnh cc hot ng sn xut v sinh hot ca nng thn, ng thi cn chu tc ng t hot ng ca cc KCN, CCN v khu vc th ln cn. chnh l nguy c nhim mi trng t trng trt, chn nui, nui trng v ch bin thy hi sn, ch bin nng sn thc phm, pht trin lng ngh v sn xut cng nghip. mt s vng nng thn, mi trng nc hoc mi trng khng kh b nhim cc b, c bit vic qun l CTR nng thn cha thc s c coi trng, v ang l vn bc xc.

Thc hin quy nh ca Lut Bo v mi trng, nm 2014, B Ti nguyn v Mi trng la chn xy dng Bo co mi trng quc gia chuyn v Mi trng nng thn. Bo co tr li nhng cu hi: iu g ang gy sc p i vi mi trng nng thn? Hin trng v din bin cht lng mi trng nng thn nh th no? nhim mi trng nng thn gy tc hi n sc kho cng ng v s pht trin KT-XH ra sao? Chng ta , ang v s phi lm g bo v mi trng nng thn?

Tham gia bin son Bo co c cc cn b qun l nh nc, cc nh khoa hc ca cc vin nghin cu, trng i hc. c bit, Bo co nhn c s quan tm, tham gia, ng gp kin ca cc B/ngnh, a phng v nhiu chuyn gia. Phn ln cc s liu v thng tin s dng trong Bo co c cp nht n cui nm 2014 v u c cung cp chnh thc t cc c quan, n v c trch nhim. B Ti nguyn v Mi trng trn trng cm n cc t chc v cc chuyn gia tham gia nhng kin ng gp qu bu.

Hy vng, Bo co ny s h tr qu trnh ra cc quyt nh v bo v mi trng cng nh cng tc lp k hoch v quy hoch pht trin KT-XH nng thn, gp phn pht trin bn vng t nc. ng thi y cng l ti liu tham kho cn thit phc v cng tc nghin cu ca cc nh khoa hc v ph bin thng tin cho cng ng cng nh nhng c nhn c quan tm.

B Ti nguyn v Mi trng


xv

TRCH YU

Bo co mi trng quc gia 2014 - Mi trng nng thn phn tch cc vn lin quan n mi trng nng thn Vit Nam trong giai on 2010-2014: Cc c trng ca khu vc nng thn, qu trnh i mi, pht trin nng thn; cc hot ng pht trin kinh t nng thn; din bin hin trng cht lng mi trng nng thn; kt qu t c v nhng tn ti trong cng tc qun l; xc nh cc vn mi trng bc xc v nh hng bo v mi trng nng thn trong thi gian ti.

Bo co c xy dng da trn m hnh D-P-S-I-R (ng lc - p lc - Hin trng - Tc ng - p ng). ng lc gm vn th ha, s pht trin cc ngnh KT-XH, nng thn c trnh by trong Chng 1 to ra Sc p ln, ng thi cng l nhng ngun pht sinh cht thi ra mi trng (Chng 2), lm thay i hin trng cht lng mi trng khu vc nng thn. Hin trng mi trng nng thn c nh gi trong Chng 3 gm din bin mi trng khng kh, mi trng nc mt, mi trng nc di t, mi trng t, hin trng thu gom v x l CTR. Cht lng mi trng c nh gi thng qua vic so snh kt qu quan trc cc thng s mi trng vi cc quy chun Vit Nam hin hnh. S suy gim cht lng v nhim mi trng nng thn gy ra cc Tc ng n sc kho ngi dn, hot ng pht trin KT-XH, cnh quan sinh thi v dn n xung t mi trng, l nhng vn c trnh by trong Chng 4. Vic phn tch thc trng, nhng tn ti trong cng tc qun l v BVMT nng thn l c s xy dng ni dung phn p ng (Chng 5 v 6), gm cc gii php u tin cho nhng vn bc xc, nhng gii php tng hp v nhng gii php cho tng vng min nhm qun l hiu qu, phng nga, gim thiu nhim, tng bc ci thin, nng cao cht lng mi trng nng thn v m bo mc tiu xy dng nng thn mi.

nh gi cht lng mi trng, Bo co s dng mt s quy chun k thut v mi trng di y:

- QCVN 02:2009/BYT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc sinh hot.- QCVN 02:2012/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v l t cht thi rn y t.- QCVN 03:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v gii hn cho php ca

kim loi nng trong t.- QCVN 05:2013/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng khng kh

xung quanh.- QCVN 06:2009/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v mt s cht c hi trong

khng kh xung quanh.- QCVN 08:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc mt.- QCVN 09:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc ngm.- QCVN 10:2008/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v cht lng nc bin

ven b.


xvi

- QCVN 25:2009/BTNMT - Quy chun k thut quc gia v nc thi ca bi chn lp cht thi rn.

Bo co gm 6 chng.

Chng 1 Pht trin nng thn v mi trngNng thn Vit Nam mi vng min c nhng c trng khc nhau v iu kin t

nhin nn s pht trin KT-XH cng c nhiu c trng v nh hng khc nhau, Vi tng din tch tng ng khong 80% din tch ton quc, nng thn gi vai tr l vnh ai xanh, gp phn gi cn bng sinh thi gia vng nng thn v thnh th. Nng nghip - nng thn gi v tr trng tm, m bo an ninh lng thc quc gia v cung cp nguyn liu, hng ha cho cng nghip v xut khu. Vi khong 67% dn s ton quc phn b cc vng nng thn, y l th trng cung cp lc lng lao ng di do nhng t l tht nghip v bn tht nghip cng khng nh. c tnh thu nhp bnh qun u ngi ca ngi dn nng thn cn thp (1,6 triu ng/thng) v t l h ngho cn kh cao. Bn cnh , thc t qu t phc v cc lnh vc sn xut nng thn, c bit l t nng nghip ang c xu hng gim do sc p t qu trnh th ha, cng nghip ha v chuyn i mc ch s dng t.

Cc lnh vc sn xut chnh v ang pht trin mnh nng thn gm trng trt, chn nui, nui trng thy sn, ch bin nng lm thy sn, pht trin cc cm cng nghip, lng ngh v lm nghip. y l nhng ngnh ng vai tr quan trng trong nn kinh t nc ta.

Hin nay, c nc ang trong qu trnh thc hin Chng trnh mc tiu quc gia v xy dng nng thn mi giai on 2010 - 2020, phn u n nm 2020 s c 50% s x t chun nng thn mi. Thc t trin khai cho thy cng cuc i mi ang em li nhiu chuyn bin tch cc. C s h tng nhiu vng nng thn ang c u t v nng cp, bao gm ng giao thng, cng trnh in, nc... y l tin cc ngnh sn xut nng thn pht trin mnh, c bit i vi cc lnh vc nng nghip, thy sn, lng ngh... Tuy nhin, bt cp trong cng tc qun l v ang gy p lc ng k n mi trng nng thn v tc ng n cht lng cuc sng ngi dn trong vng.

Chng 2. Sc p i vi mi trng nng thnSc p i vi mi trng nng thn n t cc hot ng dn sinh v cc hot ng

sn xut nh trng trt; chn nui; nui trng v ch bin thy sn; ch bin nng sn thc phm; pht trin lng ngh v pht trin cng nghip. Thm vo , mi trng nng thn ang phi chu nhng tc ng trc tip ca bin i kh hu, nc bin dng v vn thin tai. Sc p ln mi trng cc vng nng thn ang c xu hng gia tng c v s lng v mc nh hng. Mi vng min, a phng khc nhau c nhng c trng v th mnh pht trin khc nhau nn sc p i vi mi trng nng thn cng nhng mc khc nhau.


xvii

Cc hot ng sn xut nng thn phn ln quy m h gia nh, gn khu dn c; hnh thc sn xut nh l, cng ngh lc hu, cha u t cho hot ng BVMT l nhng nguyn nhn chnh lm suy gim cht lng mi trng. Ngoi ra, vn quy hoch v qun l cha hp l, cha c hoc vn hnh khng hiu qu, khng ng quy chun cc cng trnh x l nc thi, CTR, cng l nhng p lc khng nh i vi mi trng nng thn.

Chng 3. Hin trng mi trng nng thnHin trng mi trng nng thn c nh gi trn cht lng cc thnh phn mi

trng (1) khng kh, (2) nc mt, (3) nc di t, (4) mi trng t, (5) cht thi rn nng thn.

Cht lng mi trng c nh gi da trn chui s liu quan trc t nm 2010 n 2014 ca cc tnh thnh trn c nc v mt s chng trnh quan trc ca Trung tm Quan trc mi trng - Tng cc Mi trng. Phn tch v nh gi hin trng mi trng nng thn da vo so snh cc kt qu quan trc vi cc Quy chun k thut quc gia hin hnh.

Mi trng khng kh: cht lng mi trng khng kh khu vc nng thn cn kh tt, rt nhiu vng cha c du hiu nhim. Nng cc cht kh gy nhim vn nm trong ngng cho php ca QCVN 05:2013/BTNMT. Hin tng nhim cc b c ghi nhn ti mt s khu vc nng thn gn im khai thc, ch bin khong sn, vt liu xy dng; khu vc cm cng nghip xen k trong khu dn c, lng ngh v mt s khu vc tp trung hot ng nng cp c s h tng. ng ch nht l vn nhim bi. Ngoi ra, nhim kh thi NH3, SO2 v NO2 cng c ghi nhn ti mt vi khu vc gn khu sn xut cng nghip, lng ngh. C s khc bit v thnh phn cng nh mc nhim khng kh nng thn ty theo c im vng min v ngnh ngh sn xut.

Mi trng nc mt: Mi trng nc mt ti hu ht cc vng nng thn c th s dng cho mc ch ti tiu, nhiu ni vn t yu cu cht lng cho cp nc sinh hot. Tuy nhin, cc s liu quan trc cng ch ra s suy gim cht lng v nhim cc b ti khu vc h lu sng, khu vc ven , khu vc dn c ng c, lng ngh Vn ph bin l nhim hu c, vi sinh v cht dinh dng. Mt s im cn c du hiu nhim kim loi nng. Min Bc, c bit BSH l ni xy ra nhiu vn nhim mi trng nc mt nht do tp trung ng dn c v cc hot ng lng ngh.

Mi trng nc di t: Cht lng nc di t khu vc nng thn ph thuc vo c tnh a cht vng cha nc, s thm thu v r r nc b mt t cc hot ng sn xut nng nghip, lng ngh Nhn chung, cht lng nc di t nng thn cn kh tt, hu ht cc thng s u c gi tr t QCVN 09:2008/BTNMT v c th s dng tt cho mc ch sinh hot. Mt vi im cc b c du hiu nhim vi sinh, kim loi nng v nhim cht hu c.


xviii

Mi trng t: Qu trnh thoi ha t ang lm nh hng n 50% din tch t nng nghip ton quc, trong phn ln l nhm t i ni nm khu vc nng thn. Bn cnh tnh trng cht lng t b nh hng do s dng bt hp l cc loi phn bn v thuc BVTV cng nh nhim t do cc cht c ha hc tn lu ang tr thnh vn bo ng mt s tnh thnh trn ton quc.

Cht thi rn: Vn pht sinh, thu gom v x l CTR sinh hot khu vc nng thn ang t ra nhiu thch thc. Bn cnh , cng tc thu gom v x l CTR t cc ngnh sn xut (nng nghip, lng ngh, tiu th cng nghip) cng gp nhiu kh khn. ng quan tm l vn thu gom, x l bao b thuc BVTV, cht thi chn nui v CTR lng ngh.

Chng 4. Tc ng ca nhim mi trng nng thn nhim mi trng nng thn gy ra nhng thit hi v KT-XH v tc ng trc tip

n cuc sng ngi dn nng thn, gy thit hi n hoa mu, nh hng n cnh quan nng thn v gy ra nhng xung t v mi trng. T l ngi mc cc bnh c lin quan n nhim mi trng nng thn c xu hng gia tng qua cc nm, c bit cc khu vc sn xut ang b nhim hoc gn cc ngun gy nhim. Nhng nm gn y, nng thn xut hin mt s lng ung th ti nhng khu vc nm gn cc c s sn xut c hot ng x thi ha cht c hi.

i vi cc hot ng pht trin kinh t nng thn, cht lng mi trng suy gim v nhim lm gim hiu qu sn xut v cht lng cc mt hng xut khu ra th trng trong v ngoi nc. Mt s ngnh b nh hng ng k gm nui trng thy sn, sn xut nng nghip. nhim mi trng cng lm mt m quan v suy gim cht lng mi trng sinh thi l nguyn nhn nh hng n hnh nh nng thn v tc ng tiu cc n ngnh du lch.

Xung t mi trng nng thn pht sinh t hot ng ca cc c s sn xut, lng ngh, tiu th cng nghip... Xung t ch yu gia cng ng lm ngh v khng lm ngh, sn xut lm pht thi nhim v ngi dn sng trong vng chu nh hng ca nhim. c bit ang ni cm l vn xung t lin quan n quy hoch cc bi rc tp trung khu vc gip ranh gia cc huyn x cng nh li ch ca ngi dn.

Chng 5. Qun l mi trng nng thnTrong nhng nm qua, vn qun l v BVMT nng thn nhn c s quan tm

ca ng v Nh nc. Cc ni dung v qun l mi trng nng thn c iu chnh bng nhiu vn bn quy phm php lut, thng qua vic lng ghp vo cc vn bn qun l mi trng ni chung hoc lng ghp vo cc vn bn qun l sn xut chuyn ngnh. B my t chc qun l mi trng nng thn ang c cng c v nng cao nng lc. Cng tc nng cao nhn thc v huy ng s tham gia ca cng ng trong BVMT khu vc nng thn cng ang c y mnh.


xix

Tuy nhin, qun l mi trng nng thn vn cn nhiu tn ti, bt cp cha c gii quyt cc mc v cp qun l khc nhau. Vn bn quy phm php lut cha y , thiu tnh ng b. Mt s quy nh php lut c lin quan n BVMT khu vc nng thn thiu tnh kh thi. Vn cn tn ti tnh trng chng cho trong phn cng trch nhim, c nhng mng cn b ng trong c cu t chc qun l mi trng nng thn, trch nhim ca n v qun l v thc thi cha cao. u t cho qun l v BVMT nng thn cha nhn c s quan tm thch ng, kinh ph t trung ng hoc a phng dnh cho cng tc BVMT khu vc nng thn mi ch tp trung ch yu cho vn nc sch, VSMT. Cc hot ng qun l v kim sot cht thi t khu vc nng thn cha thc s hiu qu. Bn cnh , vn nhn thc ca ngi dn v BVMT nng thn cn hn ch.

Vic trin khai Chng trnh nng thn mi t mt s thnh cng, tuy nhin nh gi chung cho thy nhm cc tiu ch v mi trng rt kh thc hin do cha st vi tnh hnh thc t v thiu tnh kh thi. y l nhng thch thc khng nh v ang t ra cho cng tc qun l mi trng nng thn.

Chng 6. Nhng vn bc xc v mi trng nng thn v xut gii phpMt s vn bc xc, ni cm v mi trng nng thn bao gm: pht trin sn xut

cha quan tm n cng tc BVMT; vn thu gom v x l CTR sinh hot nng thn cn b ng; cha kim sot c cht thi l bao b, ha cht BVTV; kh khn trong kim sot nhim mi trng lng ngh; cng tc qun l mi trng nng thn cn an xen, thiu n v u mi qun l; t l dn c nng thn c cp nc sch v iu kin v sinh mi trng nng thn cn thp.

gii quyt cc vn tn ti trong cng tc qun l v BVMT nng thn ni chung, gii quyt nhng vn mi trng ni cm ni ring cn xy dng cc gii php ng b, c trng tm trng im v c l trnh, k hoch thc thi cc gii php. Trong , cn tp trung u tin gii quyt trc v gii quyt tng bc cc vn mi trng ni cm. Cc gii php chung bao gm: hon thin chnh sch, php lut v BVMT nng thn; kin ton b my thc thi cng tc BVMT cc cp; huy ng ngun ti chnh, tng u t; tng cng khu kim tra, gim st v cc gii php v cng ngh, k thut. Trc mt cn u tin cc gii php cho cc vn ni cm v mi trng nng thn. Bn cnh , cn xem xt ti yu t vng min trong nh hng qun l mi trng nng thn.


xx

muc luc, trich yeu

Documents