muhammad ali · 2019-06-26 · muhammad ali tascanna breise 7. (a) cuir na heachtraí seo thíos in...
TRANSCRIPT
Foilseachán de chuid CCEA © 2014
Ainm: ................................................................................................................................................................Rang: ................................................................................................................................................................
Leabhar Saothair
Muhammad Ali
Beatha le Bua
© A
FP/G
etty
1
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
Nóta don mhúinteoir
Tá an leabhar saothair seo bunaithe ar an tsraith leabhrán Beatha le Bua. Níl an tsraith sin dírithe ar aon aoisghrúpa ar leith agus mar sin is féidir í a úsáid go solúbtha, ag barr na bunscoile ó thuaidh, mar shampla, san iar-bhunscoil ó dheas agus ó thuaidh, nó mar bhunábhar ag leibhéal GCE ó thuaidh. Is é is aidhm don tsraith ábhar suimiúil bunaithe ar bheathaisnéisí gairide a sholáthar le léitheoireacht neamhspleách a spreagadh. Níl an tsraith ceangailte le sonraíocht ná le measúnú ar leith, áfach. Is féidir leis an dalta, mar sin, na leabhráin a léamh ar mhaithe le spraoi nó le spéis amháin. Baineann na beathaisnéisí gairide seo le daoine cáiliúla ar fud an domhain ach tá béim ar leith ar ‘laochra’ na hÉireann a bhain nó a bhaineann le gnéithe éagsúla an tsaoil amhail an spórt, an stair nó cultúr coiteann comhaimseartha an lae inniu. Tá an t-ábhar éadrom agus soléite do dhaltaí agus tá go leor athrá i dtaca le comhréir agus foclaíocht ann.
Níl sa leabhar saothair seo ach deis cur leis an léitheoireacht sin agus níos mó a fhoghlaim faoin duine, machnamh a dhéanamh ar na téamaí a thagann aníos agus, lena chois sin, an teanga atá in úsáid a fhiosrú. Tá roinnt réamhthascanna sa leabhar saothair le cuidiú leis na daltaí teacht isteach ar an ábhar. Ba chóir na tascanna a dhéanamh faoi threoir an mhúinteora. Tá siad sin leagtha amach de réir fhotheidil an leabhráin. Ní gá gach tasc a dhéanamh. Beidh sé sin ag brath ar chumas agus ar spéis an dalta. Go príomha, cuideoidh an leabhar saothair seo go mór leis an teanga agus leis an fhoclóir atá sa leabhrán a dhaingniú.
1
AdmhálachaÍomhá chlúdaigh © AFP/GettyNa híomhánna eile © NY Daily News via Getty agus © AFP/Getty
Ní ghlacann CCEA le freagracht ná le dliteanas as ábhar ar bith atá á sholáthar nó atá ar fáil ar aon cheann de na suíomhanna gréasáin nasctha agus ní ceart glacadh leis go bhformhuiníonn sé na tuairimí a chuirtear in iúl iontu. Ní thig linn a dhearbhú go n-oibreoidh na naisc seo an t-am ar fad agus níl smacht againn ar chuntasacht na leathanach nasctha.
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
2
Réamhthascanna1. Sa chuid seo, déanfaidh tú do mhachnamh ar chúpla ceist agus déanfaidh tú taighde neamhspleách
sula dtosóidh tú ar an leabhar a léamh.
Freagair na ceisteanna seo a leanas:
(a) Cad é a thugann clúdach an leabhair le fios duit faoin chineál duine é seo?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) Ar chuala tú iomrá ar Muhammad Ali riamh?
................................................................................................................................................................................
(c) Cárb as dó?
................................................................................................................................................................................
(d) Luaigh eolas ar bith eile atá agat cheana féin ar Mumammad Ali:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
3
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
2. Cuir ceisteanna sa bhaile nó ar do chairde nó déan cuardach ar an idirlíon le níos mó eolais a
fháil ar na rudaí thíos.
(a) An fáth a bhfuil clú agus cáil ar Muhammad Ali:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) An spórt a raibh sé páirteach ann:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(c) Na duaiseanna atá buaite aige:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
4
© N
Y D
aily
New
s vi
a G
etty
Aithníonn cuid mhór daoine
Muhammad Ali mar an
.........................................
is fearr dá raibh riamh ann.
Is féidir a rá go raibh sé ar
dhuine de na daoine is
......................................... ar
dhroim an domhain lena linn.
Muhammad Ali agus An dornálaí amaitéarach3. Léigh na codanna seo sa leabhrán agus líon na bearnaí sna boscaí. Bain úsáid as na focail thíos.
Bhí sé conspóideach mar
dhuine agus bhí daoine ann
......................................... leo.
Is
.........................................
troid a bhain sé, 100
as 105.
Tháinig sé ar an
...............................................
ar an 17ú Eanáir 1942 in
Louisville, Kentucky.
Cassius Clay a
.........................................
i dtús ama.
iomaí
dornálaí
cáiliúla
nár thaitin sé
tugadh air
saol
5
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
An dornálaí proifisiúnta
4. Léigh an chuid seo sa leabhrán. Nuair a bheidh sé sin déanta agat, roghnaigh cé acu fíor nó
bréagach atá na ráitis thíos agus tabhair fianaise le do fhreagra. Féach an sampla thíos.
Ráiteas: D’éirigh go geal leis sna Cluichí Oilimpeacha i 1960.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
I ndiaidh dó bonn óir a bhaint amach sna Cluichí Oilimpeacha i 1960 thiontaigh sé ina dhornálaí
proifisiúnta.
(a) Ráiteas: Níor shíl daoine go raibh sé maith go leor.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) Ráiteas: Níor éirigh go rómhaith leis ag an leibhéal proifisiúnta.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
6
(c) Ráiteas: Chomh maith le clú a bheith air as an dornálaíocht bhí sé clúiteach mar dhuine
greannmhar.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(d) Ráiteas: Bhí sé óg nuair a bhuaigh sé a chéad teideal.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(e) Ráiteas: I ndiaidh dó an teideal a bhaint, bhí fuath ag daoine air.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
7
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
Ag troid sna 70í5. Léigh an chuid seo sa leabhrán. Nuair a bheidh sé sin déanta agat, líon na bearnaí le focail chuí ón
bhosca leis na habairtí thíos a scríobh ar dhóigh eile.
gan stró ag am gach duine
i gcoinne níor bhain sé
t-am choíche gairmiúil
(a) Sa Leabhrán:
Bhí dhá throid mhóra aige sna 1970í a mbeidh cuimhne ag daoine go deo orthu.
Dóigh eile lena rá:
Bhí dhá throid mhóra aige sna 1970í a mbeidh cuimhne ag daoine
................................................................................. orthu.
(b) Sa Leabhrán:
Bhain Frazier an teideal le linn tréimhse nuair nach raibh cead ag Muhammad Ali a bheith
ag troid go proifisiúnta.
Dóigh eile lena rá:
Bhain Frazier an teideal ................................................................................. nach raibh cead ag
Muhammad Ali a bheith ag troid go ................................................................................. .
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
8
(c) Sa Leabhrán:
Bhí an saol mór ag dúil go mór leis an troid.
Dóigh eile lena rá:
Bhí ........................................................ ag dúil go mór leis an troid.
(d) Sa Leabhrán:
Ach chaill sé an troid sa deireadh i ndiaidh 15 bhabhta – an chéad uair a chaill sé troid
phroifisiúnta.
Dóigh eile lena rá:
Ach ........................................................ an troid sa deireadh i ndiaidh 15 bhabhta – an chéad uair
a chaill sé troid phroifisiúnta.
(e) Sa Leabhrán:
Throid sé in éadan Frazier arís i Mí Eanáir 1974 agus bhuail sé é an iarraidh seo.
Dóigh eile lena rá:
Throid sé ........................................................ Frazier arís i Mí Eanáir 1974 agus bhuail sé é an
........................................................ seo.
(f) Sa Leabhrán:
Throid sé in éadan George Foreman, dornálaí an-láidir a bhuail gach duine eile
go furasta go dtí sin.
Dóigh eile lena rá:
Throid sé in éadan George Foreman, dornálaí an-láidir a bhuail gach duine eile
........................................................ go dtí sin.
9
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
An duine conspóideach6. Léigh an chuid seo den leabhrán agus aimsigh fianaise ón téacs le tacú leis na ráitis thíos.
(a) Labhair sé amach in éadan daoine geala a bhí ag caitheamh anuas ar dhaoine gorma:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) D’athraigh sé an reiligiún s’aige:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(c) Bhí coinscríobh in úsáid sna Stáit Aontaithe ag an am:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
10
(d) Tugadh ar Ali dul os comhair na cúirte:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(e) Níor ligeadh dó troid go proifisiúnta ar feadh tamaill, rud nach raibh cothrom, dar le go leor
daoine:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
11
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
Tascanna Breise
7. (a) Cuir na heachtraí seo thíos in ord.
Bhí sé 70 bliain d’aois i 2012. Bhí a chéad troid phroifisiúnta aige.
Bhain sé a chéad teideal in éadan Sonny Liston.
D’aithin daoine go mbeadh sé ina dhornálaí maith.
Chuir sé suim sa dornálaíocht. Tháinig Muhammad Ali ar an saol in Kentucky.
Throid sé in éadan Joe Frazier den chéad uair.
Bhuail sé Joe Frazier leis an teideal a bhaint.
Throid sé in éadan George Foreman san Afraic.
Bhain sé bonn óir sna cluichí Oilimpeacha.
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
12
(b) Líon amach an cárta aitheantais thíos do Muhammad Ali.
(c) Más mian leat an t-ábhar seo a fhiosrú a thuilleadh, bain triail as na suíomhanna seo a
leanas:
http://ga.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ali
http://en.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ali
http://www.ali.com/
http://www.biography.com/people/muhammad-ali-9181165
Ainm: .......................................................................................
Inscne: .....................................................................................
Aois: ........................................................................................
Dáta Breithe: ........................................................................
Náisiúntacht: .........................................................................
Cur síos fisiceach: ...........................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................©
AFP
Get
ty
13
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
(d) Cad é an sórt duine é Muhammad Ali, i do bharúil?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(e) Ar mhaith leat an saol a bhí aige a bheith agat féin? Cad chuige?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(f) Cad é a bhí conspóideach faoi?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
14
(g) Déan liosta aidiachtaí a chuireann síos ar Muhammad Ali:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(h) Déan achoimre ar gach caibidil:
Caibidil Luaigh rud suimiúil amháin Focail nua a d’fhoghlaim mé
1
2
3
4
5
6
15
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Muhammad Ali
Nótaí breise:
Foilseachán de chuid CCEA © 2014
Ainm: ................................................................................................................................................................Rang: ................................................................................................................................................................
Leabhar Saothair
Muhammad Ali
Beatha le Bua
© A
FP/G
etty