MULTILATERALNA DIPLOMATIJA

KARAKTERISTIKE I FUNKCIJE

Danas postoje različite vrste saradnji između suverenih država. Uzrok svake saradnje je globalizacija, koja podstiče međunarodne odnose i doprinosi njihovoj raznovrsnosti.

Diplomatija je jedan od izuzetno značajnih instrumenata politike jedne zemlje. Njen cilj je unapređenje i zaštita nacionalnih interesa, ostvarenje jednog određenog političkog pravca, rješavanje eventualnih sporova, otklanjanje pogrešnih predstava o zemlji. Jednom rječju, diplomatskim kanalima ostvaruje se spoljna politika.

Najznačajniji oblici diplomatije su bilateralna i multilateralna diplomatija. One u sebe, na jedan ili drugi način, uključuju i sve druge oblike diplomatije i diplomatskih aktivnosti.

Multilateralna ili višestrana diplomatija je proizvod novijeg vremena; njene začetke susrećemo u 19. vijeku. Međutim, pun procvat doživljava u krilu savremenih međunarodnih organizacija koje postaju centri saradnje država na novim osnovama. Diplomatija poprima nove dimenzije, obogaćuje sadržinu i oblike svog rada.

MULTILATERALNA DIPLOMATIJA – PRAVNA PRIRODA Pod multilateralnom diplomatijom podrazumijeva se predstavljanje država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama i na konferencijama koje se sazivaju od strane ili pod okriljem međunarodne organizacije

Dok je bilateralna diplomatija oblik međunarodnih odnosa između dvije države bilo da se odvija kroz povremene ili kroz stalne diplomatske kontakte, multilateralna diplomatija je organizovana saradnja više subjekata međunarodnog prava koja se odvija na osnovu prethodno utvrđenih pravila i procedura.

Osnovna razlika između bilateralne i multilateralne diplomatije je razlika u pravnoj prirodi subjekata između kojih se relevantan odnos uspostavlja. Kod multilateralne diplomatije radi se o odnosu između države i međunarodne organizacije, država vrši aktivno pravo poslanstva a međunarodna organizacija pasivno pravo

Dok se prilikom osnivanja redovnih diplomatskih misija pijavljuje dvostrani odnos između dvije države, dotle se kod osnivanja stalnih misija pri međunarodnim organizacijama pojavljuje složeniji višestrani odnos. Pored države članice koja osniva stalnu misiju i međunarodne organizacije kod koje je osniva, ovdje se pojavljuje i država domaćin, na čijoj teritoriji se nalazi sjedište organizacije

Konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera (1975) razlikuje tri oblika multilateralne diplomatije:

a) stalne misije pri međunarodnim organizacijama

b) predstavnike država na međunarodnim konferencijama sazvanim od strane međunarodne organizacije ili pod njenim okriljem

c) posmatračke misije država-nečlanica

VRSTE MULTILATERALNE DIPLOMATIJE Multilateralna diplomatija javlja se u više oblika, u zavisnosti od toga šta je predmet njenog angažmana, kao i ko su njeni subjekti.

Najčešća je podjela multilateralne diplomatije na političku i ekonomsku

Multilaterana politička diplomatija ima u svom fokusu pitanja i aktivnosti koja se tiču rata i mira, državnih granica, ljudskih prava i sloboda, bezbednosti, borba protiv kriminala i krijumčarenja narkotika i oružja, pitanja očuvanja životne sredine i dr.

Primjer: aktivnost Savjeta bezbjednosti i drugih organa UN, Savjeta Evrope...

Multilateralna ekonomska diplomatija fokusirana je na pitanja i aktivnosti koji se tiču globalnih svjetskih ili regionalnih problema: održivi ekonomski razvoj, nezaposlenost, povećanje proizvodnje hrane, iskorjenjivanje siromaštva, reprogram dugova zemalja u razvoju, smanjivanje jaza između bogatih i siromašnih i dr.

Primjer: aktivnost MMF, Svjetske banke, Svjetske trgovinske organizacije...

Aktivnost u okviru međunarodnih organizacija naziva se stalna ili redovna multilateralna diplomatija

Aktivnost na ad hoc sazvanim međunarodnim konferencijama naziva se privremena ili ad hoc multilateralna diplomatija

Diplomatske aktivnosti predstavnika država članica NATO, kao i misija drugih zemalja akreditovanih pri toj globalnoj vojno-političkoj organizaciji su multilateralna vojna diplomatija

Paramultilateralna diplomatija je ona koja se ostvaruje izvan državne multilateralne diplomatije, u okviru ovlašćenih međunarodnih organizacija

STALNE MISIJE PRI MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA Svestrana aktivnost međunarodnih organizacija i njihova sve veća uloga u životu država zahtijevaju čvršće veze i trajniji kontakt između organizacija i njegovog članstva. To se postiže akreditovanjem stalnih misija pri međunarodnim organizacijama

Diplomatska misija je službeno predstavništvo države u drugim državama, kao i pri međunarodnoj organizaciji/konferenciji. Diplomatska misija može biti stalna ili privremena, može biti ad hoc za jedan specifičan posao ili jedan zadatak

Država-članica uspostavlja stalnu misiju pri međunarodnoj organizaciji jednostranim aktom u formi notifikacije nadležnom organu organizacije, to pravo na uspostavljanje misije proizlazi iz članstva u međunarodnoj organizaciji

Misije se otvaraju u sjedištu međunarodne organizacije. Ako pravila organizacije to dozvoljavaju, uz prethodni pristanak države sjedišta, država imenovanja može da otvori misiju i u mjestu gdje nije sjedište organizacije

 

Funkcije stalnih misija sastoje se u:

1) predstavljanje države imenovanja pri međunarodnoj organizaciji

2) održavanje veza između države imenovanja i organizacije

3) vođenje pregovora sa organizacijom i u okviru organizacije

4) upoznavanje sa djelatnošću organizacije i podnošenje izvještaja o tome vladi države

5) zaštite interesa države imenovanja i načela u odnosu na organizaciju

6) rad na ostvarivanju ciljeva i načela organizacije sa organizacijom i u okviru iste

Stalna misija ima zadatak da obezbjedi diplomatske odnose, kao organ spoljnih odnosa jedne države namijenjen da je predstavlja kod jedne međunarodne organizacije. Stalna misija pored zaštite interesa svoje države, ima zadatak da radi i na ostvarenju načela, ciljeva i zadataka organizacije

Bečka konvencija o predstavljanju država i njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera, usvojena 1975. godine, izvršiće konačno kodifikaciju pravila o stalnim misijama.

Bečka konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera takođe omogućava uspostavljanje stalnih misija država nečlanica organizacije, pod uslovom da to dopuštaju pravila te organizacije. I države nečlanice organizacija mogu upućivati stalne misije, ali samo u svojstvu posmatrača

DIPLOMATSKI PREDSTAVNICI Posebnu grupu predstavnika u međunarodnom opštenju i održavanju međunarodnih odnosa čine lica koja u ime država nastupaju kao članovi stalnih misija pri međunarodnim organizacijama i komisijama, kao i lica koja kao predstavnici država u svojstvu članova delegacija učestvuju na međunarodnim konferencijama i skupovima

U okviru multilateralne diplomatije uključuju se i međunarodni službenici koji predstavljaju međunarodne organizacije kao subjekte međunarodnog prava, i to u odnosu prema državama (članicama ili nečlanicama odnosnih organizacija) ili u odnosu na druge međunarodne organizacije

Diplomatski predstavnik nije samo reprezentant, već i zastupnik države koja ga je akreditovala. U svome svojstvu zastupnika, diplomatski predstavnik radi u ime države, izjavljuje njenu volju i time u njeno ime preuzima obaveze

Razvoj ustanove diplomatskih predstavnika odavno je postavio određene granice njihovih funkcija, svrstavajući ih u četiri osnovne grupe:

1. predstavljanje

2. pregovaranje

3. zaštita interesa

4. posmatranje i obavještavanje.

Peta grupa funkcija, koju pored navedene četiri pominje i Bečka konvencija o diplomatskim odnosima iz 1961. godine je i unapređenje prijateljskih odnosa

DELEGACIJE

Konvencija utvrđuje pravo država da upute delegaciju u organ međunarodne organizacije ili na konferenciju u skladu sa pravilima Organizacije.

Delegacija označava delegaciju pri organu ili delegaciju na konferenciji.

DELEGACIJE PRI ORGANIMA MEDJUNARODNIH ORGANIZACIJA I NA MEDJUNARODNIM KONFERENCIJAMA

Država može da uputi delegaciju u organ međunarodne organizacije ili na konferenciju, pridržavajući se pravila te organizacije

Osim šefa delegacije u delegaciji mogu da budu i drugi delegati, diplomatsko osoblje, administrativno i tehničko osoblje

Broj članova delegacije ne treba da pređe granicu razumnog i normalnog, s obzirom na zadatak konferencije, okolnosti i uslova u državi sjedišta

Ličnost šefa delegacije, ostalih delegata i članova diplomatskog osoblja neprikosnovena je. Oni ne mogu biti podvrgnuti nikakvom hapšenju ili pritvoru

DELEGACIJE POSMATRAČA

Bečka konvencija o predstavljanju država uređuje i status delegacija posmatrača pri organima međunarodnih organizacija i na konferencijama sazvanih od međunarodnih organizacija ili pod njihovim okriljem. Države šalju delegacije posmatrača u skladu sa pravilima međunarodne organizacije.

Funkcije stalne posmatračke misije sastoje se naročito u obezbjeđenju predstavljanja države imenovanja, zaštiti njenih interesa, obavještavanju o radu organizacije i unapređenju saradnje sa organizacijom i pregovaranju s njom

Konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama unosi 2 novine u materiju posmatrača pri organima međunarodne organizacije:

1. Konvencija utvrđuje pravo država-nečlanica da upućuju delegacije posmatrača u organ ili konferenciju u skladu sa pravilima organizacije

2. Konvencija izjednačuje status posmatrača država-nečlanica sa delegacijama država-članica pri organima međunarodne organizacije

Click icon to add picture

PRIPREMILA: KLAPUH VILDANA