http://sachtuky.com

http://sachtuky.com

NỘIDUNG

Chương1 Trướchết,cháulàmộtđứatrẻ.Cháucóchứngtựkỉ.CháukhôngmắcbệnhtựkỉChương2 Nhữngnhận thức có liênquan tới giácquancủatrẻkhôngtrậttựChương3 Hãy phân biệt giữa sẽ không làm (tôiquyếtđịnhkhônglàm)vàkhôngthểlàm(tôikhôngcókhảnănglàm)Chương4 Tôi là một người tư duy cụ thế. Điềunàycónghĩalàtôiphântíchngônngữtheonghĩađen.Chương5 Hãykiênnhẫnvới tôivìvốntừcủatôihạnchếChương6 Dongônngữrấtkhótiếpthuđốivớitôi,nêntôirấtnhạybénvềhìnhảnh.Chương7 Hãy chú ý và xây dựng trên cơ sởnhữnggìtôicóthểlàmhơnlànhữnggìtôikhôngthểlàmChương8 Hãygiúpcongiaotiếpxãhội! Chương9 HãycốxácđịnhyếutốlàmconnảnlòngChương10Hãyyêuthươngconvôđiềukiện

http://sachtuky.com

MƯỜIĐIỀUMÀMỎITRẺTỰKỈƯỚCMONGBẠNBIẾTTácgiả:EllenNotbohmNgườidịch:MinhĐăngKínhtặngbốmẹConnorvàBryceVìđãnuôidạyconkhônlớn.Ýkiến củađộcgiảvềquyểnMườiđiềumàmỗi trẻ tựkỉướcmongbạnbiếtBàibáođầutiênđượcxuấtbảnvớitêngọi“Điềumàmỗitrẻtựkỉướcmongbạnbiết”Children’sVoice,tháng11/2004“Mườiđiềutrẻtựkỉướcmongbạnbiết”SouthFloridaparenting,tháng11/2004Ngaylậptứctôithầmnghĩ“Ôi,đâyđúnglàđiềumàtôiđãcốnóivớimọingười!!! ”Tôihoàn toàn có thế “nhìn thấy ” con traimình trongmọiđiều tácgiảviết.Những lời lẽcủachịkhiến tôinhưcó thêmsứcmạnhđểtiếptụcbướcđivàgiúpđỡcontôimọiđiềumàtôicóthếlàm.Ngaychínhgiađìnhtôicũngkhôngthểhiểuđượcsựviệcvàtôicảmthấyrấtmệtmỏikhiphảigiảithíchđigiảithíchlạimãi.Thôngthường,mọingườigiađìnhcảmthấytộinghiệpchochúngtôi,nhưngđóđâuphảilàđiềutôicần.Tôimuốnmọingườicóthếhiểuđượcphầnnàosựviệc.Quyếnsách[Mườiđiều]đãviếthoàntoànrõràngmọithôngtin.

Squamish,BritishColumbia

http://sachtuky.com

Trìnhbàyrấtrõràng.Khicháutôimắc“cănbệnh”này,tôiđãđọchếtmọi tài liệumàmình có thể tìm được. Nhưng không có tài liệu nàotrìnhbàyrõràngnhưtácgiảcủaquyênsáchnày.

Atlanta,GeorgiaQuyển“Mườiđiềumàmọitrẻtựkỉmongướcbạnbiết”đãgiúpđỡtôirấtnhiều.Tôiđãkhóckhiđọcnhữngtrangsáchnàyvàluônphảigậtđầuđồngý“đúng,đúngvậy!"Mộtlầnnữa,chínhnhữngngườinhưchịđãgiúpchúngtôihiểuđượcđiềumàchúngtôikhôngbiếthayvẫnluôntựhỏimình.

Toronto,OntarioMộtquyếnsáchthúvị,cungcấpđầyđủthôngtin,mangtínhkhíchlệvàxuấthiệnvàothờiđiếmrất thíchhợp...đãkhiếntôicảmthấytựhàohơnkhilàmẹcủamộtđứatrẻtựkỉ.Atlanta,GeorgiaLờitựaKhi bài báo “10 điềumàmỗi trẻ tự kỉ ướcmong bạn biết” (Hay là“Điềumàmỗitrẻtựkỉướcmongbạnbiết”)ấnbảnlầnđầutiênvàotháng11năm2004,tôihầunhưkhôngđoántrướcsựhưởngứngcủadư luận.Lần lượthếtđọcgiảnàyđếnđọcgiảkhácviết thưcho tôibảorằngđâychínhlàkiếnthứccầnthiếtchonhữngngườilàmcôngtácxãhội,giáoviênvàhọhàngcủatrẻtựkỉ.“Đúnglànhữngđiềucontôi sẽnóinếubébiếtnói.”-mộtngườimẹnói. “Mỗi câu từđều thểhiệnsựhiểubiếtsâusắc.”-ngườikhácchobiết.Bàibáođượcchuyểntải từ trangwebnàyđếntrangwebkhác trênkhắpthếgiới: từMỹ,Canada, Pháp, Thổ Nhĩ Kì, Brazil, Hà Lan, Vê-nê-zu-ê-la, úc đếnSingapore.Khisố lượngấnbản lênđếnconsố100, tôichúýkhôngnhữngvềsố lượngmàcònvềthànhphầnđọcgiảđadạngchorằngbàiviếtrấtbổích.HàngtánhómngườitựkỉvàAspergerđềucholànhưvậyvànhiềunhómhỗtrợnhữngngườiđaunhứcmãntínhkhác,béophì,nhữngchúchóhỗtrợ,rốiloạntaitrong,giasư,giáodụcviên

http://sachtuky.com

củanhà thờ,một công ty đan sợi vàmột công ty sản xuất sô-cô-la.“Tôithấyrằngnhữnglờinhắnnhủcủabàiviếtđápứngnhucầucủarấtnhiềungười.”-mộtcôngtácviênxãhộiviếtchotôinhưthế.Qưyển“10điều”đãrađờinhưthế.Thếthi,nóimộtcáchchínhxác,tạisaoquyểnsách lại gây tiếngvang lớnnhưvậy?Tôi cho làvìquyểnsáchnàymangâmthanhcủatiếngnóitrẻthơ,tiếngnóimàtrướcđâyhầunhưchưaai lắngnghedùnhiềungườibànluậnvềchứngtựkỉ.Thật ra thìnhữngđiềuhọbàn luậnđềurất tốt, có íchvàđáng trântrọng. Thếnhưng, còn gì đángmỉamai hơn là chínhđối tượng củacuộcbànluậnlạikhôngthếdiễntảvàbiệnhộchohànhđộngcủabảnthân?Tôithấynhiềubàibáotiếpcậnvấnđềtheophươngpháptươngtự:10việcthầycômongmuốnquíphụhuynhbiết,haynhữngđiềuchamẹmongmuốn thầy cô biết, những điều cha của trẻ tự kỉ cầnbiết.Tôiđãtựhỏi,thếthìaisẽthaythếtiếngnóicủatrẻ?“Chínhbạnsẽphảilàmviệcđó”,Tôitựtrảlời.Bàtôirấtthíchnóithếnày:Khitựnóichuyệnvớimình,bạnluôntìmra câu trả lời cho vấn đề bạnmuốn. Và câu trả lời là, tôi cảm thấymìnhrấtmaymắnkhithấy“tiếngnói”củaBryceđãđượcmọingườinghethấy,nhờvàođộingũ làmviệctậntâm,vànhờvàomongướccháybỏngbiếnnhữngthànhcôngcủacontôi-mộtđứatrẻtựkỉ-trởthànhtiêuchuẩnbìnhthườngchứkhôngphảilàmộtngoạilệ.Bàibáocủatôi,vàgiờđâylàquyểnsáchnàytiếpnốitừkhaokhátmãnhliệtđó.Quả là có phần “ngạomạn”một chút khi cho rằng bất kỳ ai trongchúngtađềucóthể“bướcvào”tâmtrícủangườikhácvànóithaylờihọ.Hivọngrằngmọingườicóthểthathứchotôinếuxétdướigócđộdotôicómongmuốnmãnhliệthiểuđượcthếgiớitheocáchnhìncủatrẻtựkỉ.Chínhchúngtaphảitựchophépmìnhvàcảmthấythậtbõcông tìm hiểu cách suy nghĩ và trải nghiệm thế giới của trẻ tự kỉ.Chúng ta cần lên tiếng chonhững suy nghĩ và cảmgiác của trẻ, dùtiếngnóicủatrẻkhôngphátthànhlời.Nếutakhônglàm,nhữngđiềuvề chứng tựkỉởđứa trẻ sẽvẫnmãi lànhững cơhộikhôngvới tới

http://sachtuky.com

được,nhữngkhảnăngtựnhiênkhôngbaogiờđượckhámphá.Chúnglàtiếngmàchúngtôikêugọimọingườihànhđộng.Mọiviệcbắtđầu...Vớitưcáchlàmẹcủamộtđứatrẻtựkỉ,điềuđầutiêntôihọcđượclà:việcduynhấtmìnhcóthềđoánchínhxáctrướclà:ngàyhômnaysẽcóviệcmìnhkhôngngờtớixảyra.Việcxảyranhấtquánnhấtlà:sựkhôngnhấtquán.Không ai, thậmchí cảnhữngngườidành cả cuộcđời làmviệcvớitrẻtựkỉtranhcãivềmứcđộkhókhăntrẻtựkỉcóthểgâyrachongườixungquanh.Trẻ tựkỉnhìncóvẻbình thườngnhư bao trẻ khác nhưng hành động rất lúng túng và vô cùng khókhăn.Trước kiamọi người nghĩ rằng tự kỉ là “tình trạng rối loạn khôngchữatrịđược”nhưngkháiniệmnàyhoàntoànsụpđốtheokiếnthứcmớivàsựhiểubiếtngàycàngnhiềucủamọingườithậmchíngaykhibạnđangđọcnhữngdòngchữnày.Mỗingày,mỗitrẻthểhiệnchotathấyrằng,trẻcóthểvượtqua,điềuchỉnhvànếukhôngthìtựxoaysởnhiềukhíacạnhđầythửtháchđốivớichúng.Chúngxemnhưđâylàmộtphầncuộc sốngnăngđộngcủa chúng.Một số trẻ thậmchí còntìmcáchloạibỏ2từ“chữatrị”.TrongbàibáođăngtrêntờbáophổbiếnTheNewYorkTimesvàotháng12năm2004,JackThomas,cậubéhọclớp10mắcchứngAsperger,đãgợisựchúýcủacảthếgiớikhiphátbiểurằng:“Chúngtôikhôngbịbệnh,vìthếkhôngthểchữabệnhchochúngtôi.Chúngtôisinhrađãlànhưthế.”Jackvàtôicócùngquanniệmsau:Khinhữngngười“thầnkinhbìnhthường”gọinhữngtháchthứccủatrẻtựkỉdựatrênkhuônmẫuthầnkinhbìnhthườngthìhọkhôngcốýphủnhậncáchsuynghĩthaythếkháclà:Liệutrẻtựkỉcóthểpháttriểnđếnmứcđộnào.Đâylàcâuthầnchútrongcộtbáocủatôi:“Bưuthiếptừconđườngítngười qua lại” (.Autism Asperger ’s Digest). Trên một cột báo vàonăm2005,tôiyêucầucácbậcchamẹghi lạingắngọnmộtsốhànhđộngtrẻgặpkhókhănnhiềunhấtvàsauđódùngngônngữkhácdiễntảlạichúngtheohướngtíchcực.Conbạnlạnhlùnghaycóthếtựchơi

http://sachtuky.com

đùahaytựlàmviệcgìđókhátốt?Cháucóliềulĩnh,mạohiếmvàsẵnsàng thửnhững trảinghiệmmớimẻkhông?Cháu cóquángănnắplắmkhônghaycháucókĩnăngsắpxếprấttốt?Cháucóquấyrầybạnbằngcáchđặtravôsốcâuhỏihaycháucóđầuóctòmòvềthếgiớixungquanhcũngnhưcháucókiêntrì,bềnbỉkhông?Cảhaicụmtừđềucónghĩalà“khôngchịudừnglại.”Đây là câu hỏi tôi ghét nhất: “Con cô có đau khổ vì bị bệnh tự kỉkhông?”haylà“Cháucóchấpnhậnsốngvớichứngtựkỉkhông?”Hãychọntừ“sống”thayvàotừ“chịuđaukhổ”.Cộtnàycótêngọilà“Bưuthiếptừconđườngítngườiqualại”bởivìbiên tậpviêncủa tôi,VeronicaZysk,và tôinghĩrằng têngọinàycómốiquanhệrấtgầnvớibàithơcủaRobertFrost.Haiconđườngrẽsanghaihướngkhácnhautrongkhurừng-vàtôiĐãchọnconđườngítngườiqualại,Vàđiềuđóđãtạonênsựkhácbiệt.Mộtđọcgiảbấtđồngýkiếnlíluậnrằng:“Bưuthiếpgởitừngườicóchuyếnđichơivuivẻ.Tôikhôngchắcrằngđócóphảilàhìnhảnhcômuốngởigắm.”Tôinghĩýnghĩacủabưuthiếpkhôngchỉdừnglạiởđấy.Chúngchongườibạnyêuthươngbiếtrằngbạnđãđếnnơiantoàn.Chúngmuốnnói rằng: “Tôi vẫnnghĩ đếnbạndù trong xa cách” cũngnhư chúnggiúpbạnvàngườikiacóthểcùngchiasẻkhungcảnhbạnđangchứngkiến.Vìthế,ngườibạnyêuthươngvẫncóthểởcạnhbêndùxacách.Bưuthiếpgiúpkểlạichitiếtnhữngphiềnmuộnxảyratrongchuyếnđivàcáchbạngiảiquyếtnhữngkhókhănđó(vàtôihivọngđólàcáchgiảiquyếtkháhàihước).Dođó,câutrảlờicủatôichovịđọcgiảấylà:đúngđólànhữnggìtôimuốngởigắmtrongcộtbáonày,trongquyểnsáchnàyvàtrongtấtcả

http://sachtuky.com

cáccuộcchuyệntròcủatôivớicácbậcchamẹvàthầycô.Tôiđãcómộtthờigiankhávuivẻtrongcuộchànhtrìnhlàmmẹcủatrẻtựkỉ.Nhiên liệu cho cuộc hành trình chính là hi vọng, khả năng, nhữngthànhcôngkhôngngờ(củacontôi,củatôivàcủacảgiađìnhchúngtôi)vàsự“tiếptụcđầutưtrởlại”.Thếnhưngchúngtôiđãkhôngbắtđầutừđó.Chúng tôibắtđầuvớimộtcậubékhôngbiếtdiễnđạtbằng lời,haybứttóc,càoxénhưmèo,haynémđồđạc,chỉmặcquầnáotrongcáccuộc tiếp xúc xã hội cần thiết và là người thường trốn học, khôngtham gia vào các trò chơi trong giờ giải lao, dùng 2 tay bịt tai lại,khôngbiếtcườiđúnglúc,vàkhôngbiếtcáchchịuđựngđauđớnhaylạnhlẽotheocáchbìnhthường.Lúc 3 tuối, khi tham gia vào hoạt động theo nhóm, Bryce bị mộttrườngcôngcho rằngmắc chứng tựkỉ. Lúcđó, tôiđã trảiquanămgiaiđoạnđaubuồntrướckhichocháunghỉhọc.Hainămtrướcđó,cậucontrailớncủatôicũngbịpháthiệnmắcchứngtựkỉ.Tôiđãbiếtvề cáchđiều trị, nhữngkhókhăn vềmặt xãhội, việc luôn luôn cẩntrọngkhichămsóccháuvàcảsựmệtmỏiđếnkiệtsức.Lúcđầu,sựsợhãinonnớtthúcđấytôi.TôikhôngthểchịuđựngkhitưởngtượngrasốphậncủaBrycekhilớnlênnếutôikhôngcốgắnglàmtấtcảnhữnggìtôicóthếđếtrangbịchocon,đếconcóthếsốngtrong thế giới này, thế giới tôi không thể kề cận bên conmãi mãiđược.Đầuóctôikhôngthoátkhỏinhữngtừnhư“trạigiam”hay“vôgiacú”.Khônggiâyphútnàotôinghĩrằngsẽphómặctươnglaicháuchocácchuyêngiahayýtưởngphùdurằng:“Concóthếpháttriếnnhanhhơn.”Mỗivấnđềvềchất lượngcuộcsốngcủaconđềubịđedọa,vàcamchịuthấtbạikhôngphảilàmộtlựachọnđánglàm.Đâychínhlàđiềugiúptôirakhỏigiườngmỗisángthứcgiấcvàthúcđấytôihànhđộngvìcon.Hãy cùng tôi đi tiếp vài năm đến “bước ngoặc của thế kỉmới”. Tạicuộchọpởtrường,nhữnghọcsinhlớp1đángtuyêndươnglầnlượtbướcđếntrướcmi-crôtrảlờicâuhỏi:“Conmuốnlàmgìtrongthiênniênkỉmới?”,“Conmuốnlàmcầuthủbóngđá”,Phầnlớnđềutrảlời

http://sachtuky.com

như thế. “Một ngôi sao nhạc pop”, “Một vận động viên đua xehơi!”,“Họasĩvẽtranhtruyện,ngườiănchay,haylínhcứuhỏa!”Bryce đã cân nhắc kĩ càng câu trả lời; “Con nghĩ con chỉ muốn làngườitrưởngthành.”Một tràngvỗ tayvang lênvàvịhiệu trưởngnói tiếpmộtcách thậntrọng:“ThếgiớinàysẽtốtđẹphơnnếunhiềungườicókhátkhaonhưBryce.”Đâychínhlàthựcchấtnhữnggìtôibiết.Chứngtựkỉcủaconkhôngcónghĩalàconbạn,bạnvàgiađìnhbạnsẽkhôngcócuộcsốngýnghĩa,vuitươivàđầyđủ.Bạncóthểsợhãinhưngdámtintưởngvàođiềunày...vớisựchuẩnbịtrước,mứcđộcaonhấtmàchúngtavàconcáimìnhcóthểđạtđếnphầnlớndựavàonhữnglựachọnchúngtađưaradựatrêncátínhvàtínhcáchkhácthườngcủacon.Mộtđoạnvănđángnhớ trong truyệnHeartbumcủaNoraEphron,nhânvật chínhkhẳngđịnh:Khigiấcmơcủabạntantành,bạncóthểchọnlựahoặctantheogiấcmơđóhoặctìmchomìnhmộtgiấcmơkhác.Một số quí đọc giả vẫn còn khámớimẻ với thế giới tự kỉ khi đọcquyểnnày.Vớibạn,tôisẽnóirằng:bảnthânchứngtựkỉkhôngcógìlàtồitệcả.Nhưngkhônghiểuchứngtựkỉ,khôngaixungquanhbạnhiểuvềnó,khôngcósựhỗtrợnàosẵncóchocontrẻmớithậtlàđiềuđángsợ.Bạnđangbắtđầucuộchànhtrình,vàchúngtôikhôngphủnhận rằng đó sẽ làmột cuộc hành trình dài. Bạn sẽ không bắt đầucuộchànhtrìnhdàinàomàtrướctiênkhôngbiếtchút ítvề lộtrìnhcủanó.Đólàlídoquyểnsáchnàyrađời.Quyểnsáchđưaramộtsốhướngdẫncơbảnbạncóthểcầndùngtrênđườngđi,vìthếkhibạnlàm,mọiviệcsẽtrởnênquenthuộcvàítlạlẫmhayđángsợ.Vàingườitrongcácbạnđãquáquenthuộcvớinhữngtháchthứccủachứngtựkỉ;haythậmchícònbịmộtvàicáithẹolàmdấuấnnữakìa.Tôidámchắcnhưthế.Quyểnsáchnàycóthểthaylờibạnvàconcáibạnkhicóquánhiềungườimuốnlắngngheđểhiểubiếtthêm,vídụnhư:thầycô,chamẹ,anhemhọhàng,bàconthânthuộc,ngườitrônggiữtrẻ,huấnluyệnviên,tàixếláixe,cácbậcchamẹnganghàngkhác,

http://sachtuky.com

bạnbècủanhữngngườihọhàngkhác,tănglữ,ngườibàconhọhàng.Hãychuyềntayquyểnsáchchomọingười.Quyểnsáchnàysẽtrangbịnhữnghiểubiếtđơngiảnvềcácnhântốcơbảnnhấtcủachứngtựkỉchonhữngngườixungquanhtrẻ tựkỉcủachúngta.Hiểubiếtnàyảnhhưởngvôcùngtolớnđếnkhảnăngtrẻtiếnđếngiaiđoạnlàmngườitrưởngthànhmộtcáchđộclập,hữuích. Chứng tự kỉ là sự rối lọan hết sức phức tạp nhưng qua kinhnghiệmcủamình,tôinhậnthấyrằngvôsốđặctínhcủachứngtựkỷrơi vào 4 nội dung chính sau đây:những khó khăn về xử lí cácthông tin giác quan; chậm và suy yếu về sự phát triến ngônngữ/nói;kĩnănggiaotiếpxãhộivànhữngvấnđềliênquanđếnlòngtựtrọnghaynhữngvấnđềcủacontrẻ.Tấtcảnhữngvấnđềnàyđềuquantrọng.Đâylàlídotạisao:Nhữngkhókhănvềxửlýcácthôngtingiácquan:Điềunàykhôngthểnétránhđược.Contrẻkhôngthểhọctheocáchxãhộihaytheocáchnhậnthức,haythậmchí“biếtcáchcưxử”khimôitrườngcủatrẻliêntụcbị “oanhtạc”bởinhiều loạimùihươngkhóchịuvà lạ lẫm,kinhtởm. Đầu óc bạn chứa đầy hàng ngàn “dữ liệu đầu vào” hỗn tạp(những gì bạn thấy, những gì bạnnghe, những gì bạnngửi,...) ngaytứcthì,nhưngđầuóctrẻlạikhôngnhưthế.Trẻcóthểkíchđộngcơntức giận tươngđương24 giờ vì tất cả nhữngdấuhiệu này đặc kínmột cáchvô vọng trong gốcnão.Hãy thử tưởng tượngbạn sẽnghĩnhưthếnàokhibịkẹttronglànkhóibụinghẹtthởvàhàngngànxecộmàkhôngthểthayđốitìnhthế.Chậmvàsuyyếuvềsựpháttriểnngônngữ/nói:Khôngcócácphươngtiệndiễnđạthợp lí,nhữngnhucầucủa trẻsẽkhông thõamãn.Kếtquảkhôngthểtránhkhỏilàgiậndữvàthấtvọng,cũngnhưtrẻkhônghọcvàlớnlênđược.Khảnănggiaotiếpbằngngônngữnói,hìnhảnh,dấuhiệuhaykĩthuậthỗtrợlànềntảng.Kĩnănggiaotiếpxãhội:Haylảngtránhvàkhônggiaotiếpđượclâu,nhữngkĩnăngnày thayđổi tùy theocácnềnvănhóavànhữngbốicảnhkhácnhautrongmộtnềnvănhóa.Thiếunhữngphẩmchấtnàycó thể làmcho trẻhếtsứccô lập.Trẻ tựkỉnhưphải lộingượcmột

http://sachtuky.com

dòngnướchungbạomới có thểhiểuvà sauđómới thựchiệnmộtđiềunàođó.Nhữngvấnđềliênquanđếnlòngtựtrọnghaynhữngvẩnđềcủatrẻ:Mỗi người trên hành tinh này làmột con người tổng thể. Chúng tamuốnđượcmọingườicôngnhậnvàđánhgiácaovềtấtcảnhữnggìchúngtacóchứkhôngchỉđơnthuầnlàmộttậphợpnhữngnéttiêubiểuvànhữngthóiquentiêubiểu,đểđượcngườikháccó thểchọnlọc.Trẻtựkỉcầnđượchướngdẫnkhéoléođểcóthểcóđượcmộtchỗđứngđượcchấpnhậntrongthếgiớirộnglớnnày,nhưngđểđạtđượcmụctiêuđóvớinănglựctíchcựcvàtháiđộlạcquanhoàntoànkhônggiống với việc “chỉnh sửamột đứa trẻ”. Trẻ tự kỉ sở hữu rất nhiềuphấmchấtđángđượckhenngợi;vàgiờđây,chúngtaphảibướcra,yêu thương, hướng dẫn và chấp nhận trẻ như chúng ta chấp nhậnchínhbảnthânmìnhvậy.NhữngthànhcôngcủaBrycebénrễvữngchắctừsựnhậnbiếtvềgiátrịbảnthân,cảmgiácthoảimáivớimôitrườngtựnhiênxungquanhvàkhảnăngtựdiễnđạt.Khimọithứđãvàonềnếp,việchọcvềnhậnthứcvàmôitrườngxungquanhsẽtiếptheo.Khicuộcsốngcủacháutrởnêndễdànghơn,cuộcsốngcủatôicũngtrởnêndễdànghơn.Mỗinăm trôi quamang lại nhiều niềm vui chiến thắng và sự hài lòng:Ngàycháuvấtvảđạtđượcchiếccúptrongcuộcthibơilộithànhphố,ngày cháu hình diễnmúa hát, ngày đầu tiên cháu biết chạy xe haibánh,ngàychúngtôihồihộplosợkhôngaiđếndựsinhnhậtcháuvàcuốicùngcó40ngườiđếndự,rồiniềmvuicủacháukhihảiquakỳtrạihướngđạođầu tiên, vàngày cháu chếngựđược sựhồihộpvàđếnmờicôbạngáicháuthíchtừhồicònhọcmẫugiáocùngkhiêuvũtạibuổikhiêuvũ.Vàsựthậtlà,đúnglúctôinhậnrarằng:Thậmchínếutôicókhảnăngchăngnữa,tôicũngsẽkhôngthayđổicon.Tôisẽkhônglàmchứngtựkỉcủaconbiếnmất.Tôisẽkhônglàmconbiếnthànhmộtngườinàokháchơnlàchínhconngườicủaconlúcấy.Mặcdù4yếutốmớiđượcđềcậpđếncóthểphổbiếnđốivớinhiềutrẻ tựkỉ, nhưnghãynhớ rằngđây làhội chứng rối loạnnêncó thể

http://sachtuky.com

2,10, hay thậm chí 20 trẻ tự kỉ đi nữa cũng không trẻ nào có hộichứnggiống trẻnào.Mỗi trẻ cóbiểuhiệnởmứcđộkhácnhau.Và,mộtđiềucũngquantrọngkhôngkémđólàmỗibậcchamẹ,thầycôvàngườigiữtrẻsẽởmộtmứcđộhiểubiếttrẻkhácnhau.Trẻconhayngười lớn,mỗingườiđều cónhữngnhu cầu riêngbiệt. Cũnggiốngnhư hàng triệu ảnh điểmphối hợp tạo thành hình ảnh trên truyềnhình,mỗi người tự kỉ làmột hỗn hợp phức tạp. Đó là lí do tại saokhôngcómộtcôngthứcriêngbiệtchosựthànhcôngvàtạisaoviệchướngdẫn,dạydỗvàtôntrọngtrẻtựkỉsẽlàmộtcôngviệcđòihỏisự liên tục. Sẽ có rất ít thời gian nghỉ ngơi để bạn chiêm ngưỡngthànhcông.BeverlySills,nữdanhcanhạcOperanổitiếng,mẹcủa2trẻđặcbiệt,đãtừngphátbiểu:“Khôngcóconđườngtắtnàodẫnđếnmộtnơiđángđếncả.”Đúngvậy!Nhưngcóniềmvuikhámphátrongsuốtcuộchành trìnhvàquyểnsáchhướngdẫnđangnằmtrong taybạn.Nào,chúngtahãycùngkhámphá.Đâylà10điềutrẻtựkỉướcmongbạnbiết.Điều1:Trướchết, tôi làmộtđứatrẻ.Tôimắcchứngtựkỉchứkhôngmắcbệnhtựkỉ.Chứng tự kỉ chỉ làmột nét trong tổng thể các tính cách của tôi.Nókhôngquyếtđịnhtôilàngườinhưthếnào.Bạnlàngườicósuynghĩ,cảmxúc,vànhiềutàinănghaybạnlàngườiđượcđặcthùhóabằngmộtđặcđiểm?Bạn cóquámập (thừa cân), cận thị (đeomắt kính),khôngcókhảnăngphốihợptốthaykhônggiỏithểthao?Đâycóthểlà những điều tôi nhận thấy trong lần đầu tiên tôi gặp bạn, nhưngchúngkhôngnhấtthiếtcónghĩalàconngườibạnchỉcóthế.Là người đã trưởng thành, bạn có thể điều khiển đôi chút về cáchđịnhnghĩabảnthânmình.Nếubạnmuốnlựachọnmộtđặctínhduynhất,bạncóthểbàytỏđặctínhấychongườikhácbiết.Nhưnglàđứatrẻ,tôivẫnchưapháthuyhếtbảnthânmình.Cảbạnlẫntôiđềuchưabiếttôicókhảnănglàmgì.Địnhnghĩatôichỉbằngmộtđặcđiểmcóthểgâynguyhạiởchỗlàmmọingườikhôngtrôngđợinhiềuởtrẻtựkỉ.Vànếu tôi cócảmgiác rằngbạnkhôngnghĩ tôi có thế làmđược

http://sachtuky.com

điềugìđó,phảnứngtựnhiêncủatôisẽlà:“[Nếuvậy,]Tạisaotôilạiphảicốgắnglàmviệcđóchứ?”Điều2:Nhữngcảmnhậnvềgiácquancủatôikhôngcótrậttự.Điềunàycónghĩa làhìnhảnh,âmthanh,mùivịvàsựtiếpxúcbìnhthườnghằngngàyvốnlànhữngđiềumàbạncóthểthậmchíkhôngchúýlạigâykhókhănchotôi.Chínhmôitrườngmàtôiđangsốnglạicóvẻcónhiềuthửthách.Tôicóthểtỏvẻthumình,xacáchhayhiếuchiếnđốivớibạnnhưngthậtra,tôichỉmuốntựbảovệmình.Đâylàlídotạisaomộtchuyếnđiđếnquầybánrauquảlạicóthểlàđiềuthậtkhủngkhiếpđốivớitôi.Thính giác của tôi có thể quá nhạy bén. Hàng tá người nói chuyệncùngmộtlúc.Chiếcloaphóngthanhnêubảntinđặcbiệttrongngày.Tiếngríttừhệthốngâmthanh.Tiếngkêucủamáyrúttiền.Máyxaycàphêkêubìnhbịch.Máycắtthịtkêuríttai.Tiếngtrẻkhóc,chiếcxeđẩykenkétvàđènhuỳnhquangkêuoo.Đầuóc tôi không thể thunhậnhếtcácâmthanhvàtôibịquátải!Khứugiáccủatôicóthếquánhạycảm.Cáởquầythịtcákhôngtươilắm;ngườiđànôngđứnggần tôihômnaychưa tắm.Cửahàngbánthứcănngonđangtreoranhữngxâuxúcxíchmẫu.Embéxếphàngtrướctôivệsinhtrongtả.Ngườitađangnhặtdưachuatrênlốiđi.Tôikhôngthếphânloạitoànbộnhữngmùihươngđó.Vàtôibịbuồnnôn.Tôicókhuynhhướngthiênvềthịgiác,cóthểlàdogiácquanthứnhấtcủatôibịkíchthíchquánhiều.Bóngđènhuỳnhquangkhôngnhữngquáchóichangmàcònkêuvovo.Cănphòngdườngnhưrungđộngvàlàmđaumắttôi.Ánhđènrungrinhlàmmọithứtôithấychaođảovàméomó.Khônggiancóvẻnhưthayđổiliêntục.Cóquánhiềuthứđểtôichúývào,vídụnhư:ánhlóetừcửasổ,quạtxoaytrêntrầnnhà,vàquánhiềungườiđangdichuyển.Tấtcảnhữngđiềunàyảnhhưởngđếntiềnđìnhvàkhảnăngcảmnhậncủatôi,vàbâygiờ,thậmchítôikhôngthểbiếtđượccơthểtôinằmởđâutrongkhônggian.

http://sachtuky.com

Điều3:Hãyphânbiệtgiữasẽkhônglàm(Tôiquyếtđịnhkhônglàm)vàkhôngthểlàm(tôikhôngcókhảnănglàm)Vấnđềkhôngphải làtôikhônglắngnghenhữnglờihướngdẫn.Màvấnđề là tôi khônghiểubạnnói gì.Khibạngọi tôi từphíabênkiaphòng, tôi chỉ nghe âm thanh lào xào gì đó, và tên của mình:“*&%$#@,Billy!”,Thay vì gọi tôi từ xa, bạn hãy đến gần bên tôi vànóitrựctiếpvớitôibằngnhữnglờiđơngiản,chẳnghạnnhư:“Billy,cấtsáchvàongănbànđinào.Đếngiờđiăntrưarồi.”Nhờđó,tôisẽhiểubạnmuốntôilàmgìvàchuyệngìsắpxảyrakếtiếp.Bâygiờ,tôisẽdễdànglàmtheolờibạn.Điều4:Tôilàngườitưduycụthể.Điềunàycónghĩalàtôiphântíchngônngữtheonghĩađen.Tôicảmthấyrấtbốirốikhibạnnóirằng:“Giữngựađứnglạinào,cậubécaobồi”trongkhiđiềubạnthậtsựmuốnnóilà“Đừngchạynhảylungtung”.Đừngbảorằngviệcgìđólà“mộtmiếngbánhkemngon”khitôichẳngthấymiếngbánhkemnàocảvàbạnchỉmuốnnóirằng:“Việcnàyrấtdễlàm.”Khibạnnói:“Trờimưatrôicảchóvàmèo”,tôisẽnghĩrằngcóchómèoởđâuđó,nênchỉcầnnói:“Trờimưarấtto.”Thànhngữ,chơichữ,từcósắctháikhácnhau,suyluận,ẩndụ,ámchỉvàmỉamai,tấtcảtôiđềukhônghiểu.Điều5:Hãykiênnhẫnvớitôivìvốntừcủatôihạnchế.Thậtkhónóichobạnbiếttôicầngìkhitôikhôngbiếtdùngtừngữđểdiễnđạtđúngcảmgiáccủamình.Tôicóthểcảmthấyđóibụng,bựcbội, sợ hãi hay bối rối nhưng ngay lúc này, tôi không thể diễn đạtnhững từngữđó.Hãy chú ý đếnngônngữ cơ thể, nhữngdấuhiệumuốn rút lui, lo âu, haynhữngdấuhiệukhácđểbiết rằng tôiđanggặpđiềukhôngổn.Cũngcómộtkhíacạnhtráingượckhácvềvấnđềnày,đólà:tôicóthểnóinăngnhưlàvịgiáosư,haymộtdiễnviênđiệnảnhnhỏtuổi,nóihuyênthuyêncảđoạnlờithoạihoàntoànvượtquáđộtuổicủamình.

http://sachtuky.com

Đó là những lời thoại tôi nhớđược từ xungquanhđểbùđắp, điềuchỉnhnhữngthiếuhụtvềngôntừcủamìnhvìtôibiếtrằngmọingườimongđợitôitrảlờihọkhinóichuyệnvớitôi.Nhữnglờinàycóthểtừtrong sách, ti-vi, hay lời người khác nói. Đó là “chứng lập lại”. Tôikhônghiểubốicảnhhaytừngữmìnhđangdùng.Tôichỉbiếtrằnglặplạinhưthếthìítratôicũngnóiralờigìđógiốngnhưcâutrảlời.Điều6:Dongônngữrấtkhótiếpthuđốivớitôinêntôirấtnhạybénvềhìnhảnh.Hãy chỉ cho tôi thấy cách làmviệc gì đóhơn là chỉnói với tôi cáchthựchiệnnhưthếnào.Vàxinhãychỉtôithậtnhiềulần.Bạncànglàmchotôithấynhiềulần,tôicàngdễhọc.Mộtthờikhóabiếucódánhìnhảnhminhhọarõràngthìthậtsựhữuíchvìnógiúptôinhớtôiphảilàmgìmỗingày.Cũnggiốngnhưđồnghồđịnhngàychobạn,nógiúptôikhôngbịcăngthẳngkhiphảinhớcầnlàmchuyệngìkếtiếp.Nótạorasựchuyểnđổinhịpnhànggiữacáchoạtđộngvàgiúptôisắpxếpthờigiancủabảnthânvàđápứngsựmongđợicủabạn.Đây là trangWebgiúpbạnhiểubiết thêmvềcách làm thời khóa biểu có hình minh họa:www.casa7.kl2.wi.us/sped/autism/structure/strll.htmKhilớnhơn,tôicũngvẫncầnthờikhóabiểucóhìnhminhhọa,nhưngcáchminhhọacó thểkhác.Trướckhibiếtđọc, tôicầncó thờikhóabiểu cóhìnhminhhọahayhìnhvẽđơngiản.Khi đã lớn, thời khóabiểu có hình ảnh và từ ngữ thì tốt hơn. Và sau đó, tôi chỉ cần thờikhóabiểughichữviết.Điều7:Hãychúývàxâydựngdựatrêncơsởnhữnggìtôicóthểlàmhơnlànhữnggìtôikhôngthểlàm.Giốngnhưbấtkỳngườinàokhác,tôikhôngthểhọctrongmôitrườngmàmọingườiluônlàmchotôicảmthấyràngtôikhôngđủgiỏi,rằngtôi cầnphải được “điều trị”. Khi thử làmmột điềumớimẻ, tôi hầunhư chắc chắn rằng mọi người sẽ chỉ trích tôi, dù lời chỉ trích đómangtínhchấtxâydựngđếnmứcđộnàochăngnữa.Vìthế,tôiluôn

http://sachtuky.com

tránh làmđiềumớimẻ.Hãy tìmkiếmđiểmmạnhcủa tôivàbạnsẽtìmthấy.Xétchocùng,khôngphảichỉcómộtcáchđúngduynhấtđểthựchiệnphầnlớnmọiviệc.Điêu8:HãygiúptôitrongviệcgiaotiếpxãhộiCóthểlàtôitrôngcóvẻnhưkhôngmuốnchơivớicácbạnnhỏkháctrongsân.Nhưngthậtra,đôikhitôichỉkhôngbiếtcáchbắtchuyệnhaycùngchơivớingườikhác.Nếubạncóthểkhuyếnkhíchcácbạnkhácrủtôicùngvàochơiđábónghaynémbóngrổthìtôisẽchơirấthàohứngđấy.Tôi chơigiỏinhấtởcác tròcó luật chơi chặt chẽ, cóbắtđầuvàkếtthúcrõràng.Tôikhônghiểungônngữ,nétmặt,ngônngữcơthểhaycảmxúccủangườikhác.Vìthế,tôisẽrấtbiếtơnnếubạnchỉdẫntôithườngxuyênvềcáchứngxửxãhộithíchhợp.Chẳnghạnnhư:nếutôibậtcườikhithấybạnEmilybịngãkhỏicầutrượt,điềuđókhôngphải làvì tôi thấyđó làviệcbuồncười.Tôi cườivìkhôngbiếtphảiứngxửthếnàochothíchhợp.Vìvậy,hãydạytôibiếthỏi:“Bạncósaokhôngđấy?”Điều9:Hãycốgắngxácđịnhxemđiềugìlàmtôinảnlòng.Nảnlòng,quáhứngkhởi,giậndữhaybấtcứđiềugìkhác(theocáchbạn gọi chúng) thậm chí thật kinh khủng đối với tôi hơn với bạn.Chúngxuấthiệnvìmộthaynhiềugiácquan của tôi bị quá tải.Nếubạncóthếhiểutạisaotôilạinảnlòng,bạncóthếgiúptôingănchặnnhững lúc nản lòng đó. Hãy ghi chú lại thời gian, bối cảnh, nhữngngười liênquanvà cáchoạtđộngxuấthiện cùng lúc ấy.Nhữngghichúnàycóthếgiúpbạnpháthiệnranguyênnhân.Hãycốgắngnhớrằngtấtcảcáccửchỉlàmộthìnhthứcgiaotiếp.Nósẽtiết lộchobạncáchtôicảmnhậnmộtsựviệcđangdiễnratrongmôitrườngxungquanhkhitôikhôngbiếtdiễnđạtbằnglời.Cácbậcchamẹcũngvậy,hãyghinhớđiềunày:nhữngcửchỉquyếtliệtcủatôicóthểcónguyênnhântừmộtcănbệnhtiềmẩntrongcơ

http://sachtuky.com

thểnhưdịứngvànhạycảmvớithứcăn,rốiloạngiấcngủvàcácvấnđềthuộcvềdạdày.Tấtcảđềucóảnhhưởngrất lớnđếncửchỉcủatôi.Điều10:Nếulàthànhviêntronggiađình,xinhãyyêuthươngtôivôđiềukiện.Xuatanđinhữngsuynghĩthếnày:“Giánhưconchỉ....”Hay“saoconkhông thế ....”Bạnkhôngđápứnghếtmọimongđợi củachamẹvàbạnkhôngthíchluônbịchamẹnhắcnhở.Tôikhôngchọnsinhravớichứngtựkỉ.Nhưngxinhãynhớrằngtôimắcchứngtựkỉ,khôngphảibạn.Nếubạnkhônghỗtrợthìkhảnăngthànhcông,tựtinkhilớnlêncủa tôi là rất thấp. Có sự hỗ trợ và hướng dẫn của bạn, tôi sẽ làmđượcnhiềuviệchơncảbạnnghĩ.Tôihứavớibạnnhưthế.Tôixứngđángđượcbạngiúpđỡ.Vàcuốicùnglà3từ:Kiênnhẫn,kiênnhẫn,kiênnhẫnHãyhọccáchxemchứngtựkỉcủatôilàmộtkhảnăngkhácvớimọingườihơnlàmộtkhiếmkhuyết.Hãynhìnvượtquánhữnggìbạncholàhạnchếvàbạnsẽthấynhữngtàinăngmàchứngtựkỉđãtraotặngtôi.Đúnglàtôikhônggiỏiduytrìgiaotiếpquaánhmắthayđốithoại,nhưngbạncóchúýrằngtôikhôngnóidối,gianlậnkhichơi,máchlẻovớibạnbèhoặcnóiđinóilạinhữngđánhgiávềngườikhác?Đúnglàtôi có lẽkhôngphải làmộtMichael Jordan thứhainhưng tôi chúýđếntừngchitiếtnhỏvàcókhảnăngtậptrungkhácthường,vàtôicóthể trở thànhmột Einstein, Mozart hay Van Gogh thứ hai trên thếgiới.Nhữngngườinàycũngmắcchứngtựkỉđấy.Câu trả lời cho câu hỏi của những người mắc chứng mất trí nhớ(Alzheimer)- điều bí ẩn của cuộc sống ngoài trái đất- những thànhtựutươnglainàomởraphíatrướcchotrẻtựkỉngàynay,nhữngtrẻgiốngnhưtôi?

http://sachtuky.com

Tấtcảnhữnggìtôicókhảnănglàmsẽkhôngnằmngoàitầmtaykhicóbạn lànền tảngnângđỡ.Hãynghĩđếncácqui tắcxãhộivànếuchúng chẳng có ý nghĩa gì đối với tôi, bạn hãy đặt chúng sangmộtbên.Hãylàluậtsưbiệnhộchotôi,làngườibạncủatôivàchúngtasẽthấytôisẽcóthểpháttriểnđếnmứcnào.BạnmuốncóbảnEbookđầyđủcuốnsáchnày,xinvuilòngliênhệvớichúngtôiEmail:ebooktuky@gmail.comĐiệnthoại:0988929194Website:http://sachtuky.com