1

รายงานการวจย

การจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร : กรณศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยและพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร

(Museum Management under School Administration: Case study National Education Museum, Suankularbwittayalai School and Debsirin

Educational Museum)

สโรชา เมฆอรณ

SAROCHA MEKARUN

งานวจยนไดรบงบประมาณสนบสนนจากเงนรายไดมหาวทยาลย

(แผนงานอนรกษ สงเสรม และพฒนาศาสนา ศลปะและวฒนธรรม ผลผลต :

ผลงานท านบ ารงศลปวฒนธรรม)

ประจ าปงบประมาณ 2557

สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

Instituteof Cultureand Arts Srinakharinwirot University

2

บทคดยอ

การวจยเรอง การจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร : กรณศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยและพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร เปนการศกษาเพอศกษาการจดการพพภณฑในสถานศกษา เพอน ารปแบบการจดการมาพฒนาพพธภณฑของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รวมถงพพธภณฑตางๆ ทมขอจ ากดทางดานงบประมาณ เพอเปนแนวทางในการบรหา รจดการพพธภณฑ

ผลการส ารวจ พบวา พพธภณฑทง 2 แหง มการจดการทคลายคลงกน คอ สถานทตง ทอยในอาคารประวตศาสตรเชนกน วตถประสงคการกอตง เพอท าใหเกดความเขาใจประวตศาสตรโรงเรยน การมสวนรวมของนกเรยน โดยการจดตงชมชนพพธภณฑ งบประมาณทมาจากสมาคมเปนหลก และการบรณาการกบการเรยนในกลมสาระตางๆ

3

สารบญ

บทท 1 บทน า ความส าคญและทมาของปญหา 4

วตถประสงคของโครงการวจย 6 ขอบเขตของโครงการวจย 6 กรอบแนวคดของโครงการวจย 7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 7

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 8 1.แนวคดและทฤษฎเกยวกบพพธภณฑ 8 1.1 ความหมายพพธภณฑ 8 1.2 หนาทพพธภณฑ 9 2.ประเภทของพพธภณฑ 10 3.องคประกอบของพพธภณฑ 11 4.พพธภณฑในสถานศกษา 16 5.วจยทเกยวของ 20

บทท 3 ระเบยบวธวจย 23

บทท 4 การจดการพพธภณฑโรงเรยน 25 1.โรงเรยนเทพศรนทร 25 1.1 ประวตโรงเรยนเทพศรนทร 25 1.2 พพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร 27 2.โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย 31 2.1 ประวตโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย 31 2.2 พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย 36 3.การบรหารจดการพพธภณฑ 44

บทท 5 ขอสรปและขอเสนอแนะ 45 บรรณานกรม 46

4

บทท 1

บทน า

ความส าคญและทมาของปญหา

การเรยนรเปนสงจ าเปนส าหรบคนทกวยไมวาจะอยในวยเดก วยท างาน วยชรา เพอเปนการเพมพนความร พฒนาตนไมใหหยดนง ความอยากรหรอจดประสงคของการเรยนรจะแตกตางกนไป ปจจบนเกดแหลงเรยนรทหลากหลายไมไดถกจ ากดเฉพาะในหองเรยนเทานน ผเรยนรสามารถเรยนรดวยตนเองได จากแหลงเรยนรทมอยรอบตว กรมสามญศกษา (2544 : 7) ไดกลาวถงความส าคญของแหลงเรยนรคอ เปนแหลงการศกษาตามอธยาศย เปนแหลงการเรยนรตลอดชวต เปนแหลงปลกฝงนสยรก การอาน การศกษาคนควาแสวงหาความรไดดวยตวเอง เปนแหลงสงเสรมประสบการณภาคปฏบต และเปนแหลงสงเสรมความร ความคด วทยาการและประสบการณ

“พพธภณฑ” เปนอกหนงแหลงเรยนรทเปดกวางผเขาชมไมวาจะเปนเนอหา การสรางความเพลดเพลน การบอกเลาวถชวตของกลมสงคมใดสงคมหนง นคม มสกะคามะ (2521: 3) ใหความหมายของพพธภณฑสถานเปนสถาบนทตงขนเพอรวบรวมสงวนรกษาและจดแสดงวตถอนมความส าคญทางวทยาศาสตรและวฒนธรรม เพอประโยชนในการศกษา คนควาและความเพลดเพลน หมายรวมถงหอศลปะ อนสรณสถานทางประวตศาสตร สวนสตว สวนพฤกษชาต วนอทยาน สถานทเลยงสตวน าและอนๆ ทจดแสดง พพธภณฑไมเพยงแตจะเปนสถานทเกบรวบรวมวตถเทานน สมเดจ พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร (อางถงใน สายนต ไพรชาญจตร,2548: 28) ทรงใหความหมายของพพธภณฑ คอ การเลาเรองราวชวตของคนกลมหนงทใหคนกลมอนไดรบร และกระบวนการเลาเรองนท าใหสมาชกชมชนทองถนไดมสวนรวมกนทบทวนเรองราวความรจากอดต และน ามาเปนก าลงส าคญส าหรบปจจบนและอนาคตตอไป

บทบาทหนาทของพพธภณฑ นคม มสกะคามะ (2521: 8-9) กลาววา ความรบผดชอบของพพธภณฑสถานในปจจบน คอ การบรหารดานการศกษาและความเพลดเพลน เปนสถาบนแหงหนงทบรการการศกษาแกประชาชนไดเปนอยางด แตเปนการศกษาดวยหลกฐานขอเทจจรงไมใชการบรรยายหรอการอาน เปนการศกษาดวยการวเคราะหปญหา ดวยเหตผลจากหลกฐาน แนวโนมในการบรหารพพธภณฑสถานสมยใหมจงอยทวธการบรการ การศกษาของประชาชนในรปของกจกรรมการจดแสดง หรอทเรยกวา “มหาวทยาลยชาวบาน” การบรการทางการศกษาในพพธภณฑสถานจะไดผลขนอยกบประชาชนทแวดลอมพพธภณฑสถานเปนสวนส าคญทสด ดวยเหตนพพธภณฑสถานทดควรค านงถงประชาชนในระดบตางๆ เชน นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไป

สถาบนวฒนธรรมและศลปะ เปนหนวยงานทมภารกจทตองปฏบต คอ อนรกษ สบสาน สรางสรรค เผยแพรศลปวฒนธรรมและภมปญญา การใหบรการวชาการดานศลปวฒนธรรม และศกษา คนควา วจยศลปวฒนธรรม เพอสรางความเขมแขงขององคความร ภมปญญา ชมชน สงคม ใหเกดการพฒนาทยงยน ในโครงสรางการบรหารงานของสถาบนฯ ไดมหนาทหลกในการดแลพพธภณฑมหาวทยาลยศรนครนทร - วโรฒเพอใหเปนแหลงเรยนรประวตศาสตรมหาวทยาลยแกนสต บคลากร และบคคลทวไป ซงเปนอกหนงแหลงเรยนรทสงเสรมการเรยนรนอกหองเรยน

5

ในโอกาสทพพธภณฑมหาวทยาลยมโครงการปรบปรงนทรรศการถาวรใหมประสทธภาพ เหมาะสมกบเหตการณปจจบน สามารถเปนแหลงเรยนรประวตศาสตร สรางแรงบนดาลใจแกประชาคม มศว ได จงมความจ าเปนทจะตองศกษาพพธภณฑตวอยางเพอเปนแนวทางในการปรบปรงพพธภณฑมหาวทยาลย ผวจยจงเลอกพพธภณฑประเภทพพธภณฑในสถานศกษาภายใตหนวยงานรฐ วตถประสงคการจดแสดงเพอบอกเลาประวตศาสตร การสรางแรงบนดาลใจแกผชม และทส าคญคอมขอจ ากดในดานงบประมาณเชนเดยวกน ผวจยจงศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย และพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร

โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยเกดขนพรอมกบการพฒนาระบบการศกษาของไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เพอการสรางการศกษาใหเปนระบบมากขน มการสอบวดความร ในพ.ศ.2425 รชกาลท 5 จงทรงตงโรงเรยนขน ณ พระต าหนกสวนกหลาบในพระบรมมหาราชวง ตอมา โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบตองยายทเรยนเนองจากตองน าทดนในพระบรมมหาราชวงไปท าอยางอน ท าใหนกเรยนกระจดกระจาขอมาเชาทดนสรางโรงเรยนใหม บรเวณทดนของวดเลยบ หรอวดราชบรณราชวรวหาร จงท าใหโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบไดยายมาอยทนจนถงปจจบน และไดพระราชทานชอใหมวา “โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย” อาคารเรยนหลงแรกทสรางในป พ.ศ.2454 ชอวา “ตกยาว” หรอ “ตกสวนกหลาบ” เปนอาคารสองชนยาวตรงตลอดแนวถนนตรเพชร มความยาว 198.35 เมตร กวาง 11.35 เมตร หลงคาจวมงดวยกระเบองลอนสเทา ปจจบนตกยาวไดขนทะเบยนเปนโบราณสถานดวย

จากประวตศาสตรทมอยางยาวนานกอปรกบโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมอายครบ 120 ป ในพ.ศ.2545 จงมแนวคดจดตง พพธภณฑการศกษาแหงชาต : พพธภณฑโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย มวตถประสงคเพอเกบของเกาทมคณคาภายในโรงเรยนไว และเพอแสดงใหนกเรยนรนใหมๆ ทเขามาไดรจกรนพทเรยนมากอนไดท าความดสรางชอเสยงใหกบโรงเรยนอยางไรบาง พพธภณฑฯ จงก าเนดขนในวนท 8 มนาคม พ.ศ.2545 โดยใชชนลางของตกยาวเปนหองจดแสดง

โรงเรยนเทพศรนทร เกดขนจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มพระราชปรารภทจะท านบ ารงการศกษาเลาเรยนใหเจรญแพรหลายขนโดยรวดเรวจงมพระบรมราชโองการใหจดการศกษาส าหรบราษฎรขน ในชวงแรกของการจดตงโรงเรยนนน ไดอาศยศาลาการเปรยญภายในวดเทพศรนทราวาสเปนทเรยน พ.ศ. 2438 สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาภาณรงษสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวร-เดช ทรงด ารทจะสรางตกเรยนส าหรบวดเทพศรนทราวาสขน เพออทศพระกศลแก สมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน พระชนน และเพออทศพระกศลแกชายาคอ หมอมแมน ภาณพนธ ณ อยธยา ทรงพระราชทานชอตกวา “ตกแมนนฤมตร” และไดพระราชทานชอโรงเรยนวา “โรงเรยนเทพศรนทร”

ดวยความส าคญของประวตการศกษาไทย ชยวฒน วบลยสวสด รวมกบโรงเรยนเทพศรนทร, โครงการเงนบรจาคเพอพฒนาการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร และสมาคมนกเรยนเกาเทพศรนทร (ภาพยนตรประวตศาสตร, 2555) รวมกนจดตงพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทรขน เพอเปนแหลงเรยนร และเผยแพรเกยรตภมของโรงเรยนทยาวนาน แนวทางการจดแสดงจะเปนลกษณะพพธภณฑมชวต (Living Museum) ซงสะทอนวถชวตของนกเรยนและสภาพการจดการศกษาในปจจบนโดยใชสอมลตมเดยทหลากหลายเพอสรางแรงบนดาลใจแกนกเรยนโรงเรยนเทพศรนทร

6

วตถประสงคของโครงการวจย 1. เพอศกษารปแบบการจดการพพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย และพพธภณฑ

เพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร

2. เพอศกษากจกรรมทสงเสรมการเรยนรภายใตการด าเนนงานของพพธภณฑ

ขอบเขตของโครงการวจย

1. ขอบเขตดานพนท ในการวจยครงน มงเนนไปยงพพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย 88 ถนนตรเพชร แขวงวงบรพาภรมย เขตพระนคร กรงเทพมหานคร และพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร โรงเรยนเทพศรนทร 1466 ถนนกรงเกษม แขวงวดเทพศรนทร เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพมหานคร

2. ขอบเขตดานประชากร ประชาชนทใชในการวจยครงน ประกอบดวย ผอ านวยการโรงเรยน จ านวน 2 คน หวหนาผดแลพพธภณฑ จ านวน 2 คน ภณฑารกษ จ านวน 2 คน ผน าชม โรงเรยนละ 2 คน รวมเปนจ านวน 4 คน 3. ขอบเขตดานเนอหา

การวจยครงนมงศกษารปแบบการจดพพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

และพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร จงศกษาเนอหาตามหลกการพพธภณฑ คอ ประวตศาสตรโรงเรยน วตถประสงคการจดตงพพธภณฑ การบรหารงาน การสงวนรกษาวตถ การรกษาความปลอดภย การจดแสดง การใหบรการ การคนควาวจยของพพธภณฑ การประชาสมพนธ พฤตกรรมหลงเขาชม

7

กรอบแนวคดของโครงการวจย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. เกดแนวทางในการจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอน ามาประยกตใชกบพพธภณฑในกลมเดยวกน 2. ทราบแนวทางการบรหารจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอใหเกดประโยชนสงสดภายใตขอจ ากดของงบประมาณ

ทฤษฎการจดการพพธภณฑ

- วตถจดแสดง

- วตถประสงคการจดตง พพธภณฑ

- ประเภทการจดแสดง

- อาคารสถานท

- เนอหาการจดแสดง

- เทคนคการจดแสดง

- เทคนคการน าชม

- การบรหารงานพพธภณฑ

- กจกรรมทสงเสรมใหพพธภณฑเปนแหลงเรยนร

เครองมอวจย

- เอกสาร, ต ารา, บทความวชาการ, งานวจย, ตวอยางกจกรรมพพธภณฑ

- การสมภาษณ

- แบบสอบถาม

แหลงเรยนรทนาสนใจ กอใหเกดการเรยนรนอกหองเรยน สงผลตอพฤตกรรมหลงการเขาชมกอใหเกดความซาบซง ความรกสถาบน

8

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรม

การวจย เรอง การจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร : กรณศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย และพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร มเอกสารทเกยวของ ดงน

1.แนวคดและทฤษฎเกยวกบพพธภณฑ 1.1 ความหมายพพธภณฑ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 ไดใหความหมาย สถานทเกบรวบรวมและแสดงสงตาง ๆ ทมความส าคญดานวฒนธรรมหรอดานวทยาศาสตร โดยมความมงหมายเพอใหเปนประโยชนตอการศกษา และกอใหเกดความเพลดเพลนใจ

ประทม ชมเพงพนธ (2530: 2) ไดแยกค าวา พพธภณฑ มาจากรปค าและความหมาย พพธ เปนภาษาบาลและสนสกฤต แปลวา ตางๆ กน ภณฑ แปลไดวา สงของ เครองใช พพธภณฑ แปลรวมความไดวา สงของเครองใชตางๆ ทเกบรวบรวมไวเพอการชนชมและ

ศกษาหาความร เชน โบราณวตถ ศลปวตถ เปนตน สถาน หมายถง สถานท แหลง ทตง ปราการ เปนค าเตมทายสถานทส าคญ

สมลกษณ เจรญพจน (2553: 6)ไดอธบายความวา พพธภณฑ หรอ Museum นน เปนสถาบนบรการและพฒนาสงคม ทตงขนอยางถาวร โดยไมแสวงหาผลก าไร เปดกวางส าหรบสาธารณะ โดยท าหนาทแสวงหารวบรวม อนรกษ วจย สอสารและจดแสดงวตถทเปนหลกฐานของมนษยและสงแวดลอม เพอจดมงหมาย ในการเรยนร ใหการศกษาและเพอความเพลดเพลน

จรา จงกล (มปพ: 4) ไดใหความหมายวา รวบรวม สงวนรกษา ศกษาวจย และจดแสดงสงซงเปนหลกฐานมความส าคญแกมนษยและสงแวดลอม โดยมความมงหมายเพอการคนควา การศกษา และความเพลดเพลน สงซงสงวนรกษาและจดแสดงนนไมใชเปนเพยงวตถ แตไดรวมถงสงมชวตดวย ความหมายของ “Museum” จงไดกนความไปถง สวนสตว สวนพฤกษชาต วนอทยาน สถานทสงวนสตวน า และสถานทอนจดเปนเขตสงวนอนๆ รวมทงโบราณสถานและแหลงอนสรณสถาน

นคม มสกะคามะ (2521: 3) พพธภณฑสถาน หมายถง สถาบนทตงขนเพอรวบรวมสงวนรกษาและจดแสดงวตถอนมความส าคญทางวทยาศาสตรและวฒนธรรม เพอประโยชนในการศกษา คนควาและความเพลดเพลน หมายรวมถงหอศลปะ อนสรณสถานทางประวตศาสตร สวนสตว สวนพฤกษชาต วนอทยาน สถานทเลยงสตวน าและอนๆ ทจดแสดงสงมชวต จากการทบทวนขางตน ผศกษาเหนวา พพธภณฑ เปนสถานทหรอแหลงทรวบรวม สงวนรกษา อนรกษ ทรพยากรวฒนธรรม เพอการเรยนรและวจย มการบรการเผยแพรวตถเหลานนเปนเรองราวทสะทอนเหนวถชวต มความเชอมโยงกบสงคม เปนแหลงเรยนรไดไมสนสดทกอใหเกดความรและความเพลดเพลน ซงไมแสวงหาผลก าไร ซงทรพยากรทแสดงนนอาจจะมชวตหรอไมมชวตกได

9

1.2 หนาทพพธภณฑ สมลกษณ เจรญพจน (2553: 9) ไดอธบายหนาทของพพธภณฑ ไวดงน

1.การเสาะแสวงหา เกบรวบรวม (Collecting) วตถท เปนหลกฐานทเกยวของกบมนษยและสงแวดลอม ซงการก าหนดวาวตถทพพธภณฑนนจะรวบรวมเปนประเภทใด กขนอยกบนโยบายของพพธภณฑนนๆ ทส าคญกคอตองค านงถงหลกการอนรกษ 2.การอนรกษ (Conservation) วตถทแสวงหาและรวบรวมมานน โดยกรรมวธและกระบวนการทงทางวทยาศาสตรและดวยกระบวนการแหงภมปญญา เพอใหวตถตางๆ นนคงความเปนหลกฐานของมนษยตอไปในอนาคต 3.การศกษา คนควา วจย (Research) เพอใหไดมาซงเนอหาทเกยวของกบวตถทอยในความดแล เพอน ามาประกอบเปนหลกฐาน เรองราวทเกยวของกบมนษยและสงแวดลอม 4.การบนทกขอมล (Record) และการจดท าทะเบยนวตถ (Registration) เพอประโยชนในการดแลรกษา และการศกษา คนควา วจย ซงในการด าเนนการขนตอนนจ าเปนตองใชความร ทางวชาการและความสามารถทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ 5.การจดแสดง (Exhibition) หรอการน าเสนอเนอหาทางวชาการของพพธภณฑนนๆ ไดศกษา คนควา วจย แลวน ามาประกอบกบตววตถทเปนหลกฐานส าคญ ผสมผสานกบเทคนคการออกแบบนทรรศการ การเพมเตมโสตทศนปกรณตางๆ เขาไป เพอใหไดเปนนทรรศการทเผยแพร เพอใหประชาชนไดรบความรและความเพลดเพลน 6.การบรการศกษาและการประชาสมพนธ (Education and Public Relations) คอการถายทอดความรตางๆ ทพพธภณฑรวบรวมมาเปนองคความรใหกบสาธารณชน ดวยการสอสารท เพมเตมไปจากนทรรศการ เพอสรางความเขาใจใหเกดขนโดยงาย และเพอสรางสมพนธระหวางสาธารณชนกบพพธภณฑใหมความใกลชดกน นอกจากนยงตองคดนวตกรรมใหมๆ ในการบรการการศกษา และในการประชาสมพนธเพอใหสาธารณชนมความสนใจในกจการของพพธภณฑอยดวยตลอดเวลา นคม มสกาคามะ ไดระบวา ความรบผดชอบของพพธภณฑในปจจบน คอ การบรการดานการศกษาและความเพลดเพลน ค าวาการศกษาไมไดจ ากดเฉพาะในหองเรยน หากเกยวพนถงการคนควาหาประสบการณและความช านาญตางๆ พพธภณฑเปนสถาบนหนงทบรการการศกษาแกประชาชนไดเปนอยางด แตเปนการศกษาดวยหลกฐานขอเทจจรงไมใชการบรรยายหรอการอาน เปนการศกษาดวยการวเคราะหปญหา ดวยเหตผลจากหลกฐานเดม แนวโนมในการบรหารพพธภณฑสมยใหมจงอยทวธการบรการ การศกษาของประชาชนในรปแบบของกจกรรมการจดแสดง หรอทเรยกกนในบางกลมวา “มหาวทยาลยชาวบาน” (8) พพธภณฑใหบรการความรทถกตองและเปนประโยชนในการศกษายงกวาสถาบนการศกษาอนๆ ทงสน เพราะไมมสถาบนใดเปดโอกาสใหประชาชนไดใชวจารณญาณทางการศกษา คนควาและวจยจากขอมลและวตถจรงๆ เหมอนกบพพธภณฑ ทงนเพราะหองจดแสดงของพพธภณฑกด คลงเกบของพพธภณฑกด ไดเกบวตถหลกฐานขอมลตางๆ ไวมาก และการบรการทางการศกษาในพพธภณฑ ไมใชการศกษาดวยสญลกษณ ตวอกษรบนแผนกระดาษ ซงอาจผดพลาดไดมากกวา (8-9) การบรการทางการศกษาในพพธภณฑจะไดผลอยางไรนน ขนอยกบประชาชนทแวดลอมพพธภณฑเปนสวนส าคญทสด ตองอมชประชาชนบางกลมดวยเพราะไมเชนนนแลวความรตางๆ จะเกยวของอยเฉพาะ

10

กลมนกการพพธภณฑสถานเพยงกลมเดยว ดวยเหตนพพธภณฑจงค านงถงประชาชนในระดบตางๆ เชน นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไปโดยการจดประชมอภปรายหรอตงเปนสมาชกของพพธภณฑขน ประชาชนและพพธภณฑจงแยกออกจากกนไมได (9) 2.ประเภทของพพธภณฑ

พพธภณฑสถานในสมยเรมแรกกจการกมไดมการแบงแยกประเภทพพธภณฑสถานรวมวชาการทกแขนง ตอมาเมอวทยาการในโลกเจรญกาวหนาขนและมการรวบรวมของมากประเภทจ านวนมากขน จงเรมแบงประเภท แยกศลปวฒนธรรมและวทยาศาสตร

จากการสมมนาของ UNESCO เรองบทบาททางการศกษาของพพธภณฑทบราซล พ.ศ.2501 ไดแบงประเภทของพพธภณฑ ตามประเภทสงของทรวบรวมหรอกลมสาระ เปน 9 ประเภท คอ 1.พพธภณฑสถานศลปะ (Art museums) ท าหนาทเกบรวบรวมผลงานศลปะทมคณคา เพอใหผเขาชมไดเกดสนทรยะ ไดศกษาถงววฒนาการของศลปะ ประวตศาสตรศลปะรวมทงความงามและเทคนคในการสรางสรรคงานศลปะของสกลชางตางๆ 2.พพธภณฑสถานศลปะสมยใหม (Modern Art museums) หรอพพธภณฑสถานศลปะรวมสมย ครอบคลมถงศลปะดานตางๆ คอ ศลปะประยกต สถาปตยกรรม ศลปะตกแตง ศลปะอตสาหกรรม งานหตถศลป หอศลป ศลปะการแสดง 3.พพธภณฑสถานโบราณคดและประวตศาสตร (Archaeology and History museums) แสดงหลกฐานทางประวตศาสตรทแสดงชวตความเปนอย วฒนธรรมของกลมคน ไดแก พพธภณฑสถานประวตศาสตร บานประวตศาสตร โบราณสถาน อนสาวรย สถานทส าคญทางวฒนธรรม เมองประวตศาสตร พพธภณฑสถานประวตศาสตรโบราณคด 4 . พ พ ธภณฑสถานชาต พ นธ ว ทยาและ พน เม อ ง (Ethnology and Folklore museums) มวตถประสงคในการสงเสรมใหมนษยแตละชาตมความเขาใจในหลากหลายของวฒนธรรม วตถทเกบรวบรวมไวมตงแตเครองมอ เครองใช วตถทแสดงถงความเชอในทางศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ ลกษณะการด ารงชวต ทอยอาศย การท ามาหากน งานฝมอ เปนตน 5.พพธภณฑสถานธรรมชาตวทยา (Natural Science museums) จดเกบและจดแสดงธรรมชาตวทยาในทกสาขา เชน ภมศาสตร พฤกษศาสตร วตถทางธรรมชาต ตวอยางของพชและสตวตางๆ ทมวถชวตอยรวมกนในธรรมชาต รวมทงเรองเกยวกบโลก ดน น า หนแร วนอทยาน พพธภณฑสตวน า สตวบก เปนตน 6.พพธภณฑสถานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (Museums of science and technology) จดแสดงพพฒนาการของความเจรญกาวหนาของวตถทมนษยไดคดคนและประดษฐขน เชน เครองจกร เครองกล ยานพาหนะ และเรองราวของวทยาศาสตรเทคโนโลยสาขาตางๆ เรองราวการคดคนทางเคม ฟสกส เปนตน เพอการศกษาคนควา ซงไดรบทงความรและความเพลดเพลนจากการพบเหนและทอลอง สมผส 7.พพธภณฑสถานสวนภมภาค (Regional museums) หรอ พพธภณฑทองถน จดแสดงเรองราวความเปนมาเกยวกบทองถนตางๆ ทงประวตศาสตร สภาพแวดลอมทางภมศาสตร ธรรมชาต ชวตความเปนอย ศลปวฒนธรรมของทองถนนนๆ

11

8.พพธภณฑสถานเฉพาะเรอง (Specialized museums) รวบรวมและจดแสดงวตถเปนการเฉพาะเรองใดเรองหนง เชน เครองดนตร แมลง เครองถวย เปนตน 9.พพธภณฑสถานมหาวทยาลยและสถาบนการศกษา (University museums) เกบรวบรวมเรองราวหวขอตางๆ ใหกวางขวางมากทสด เพอสงเสรมการศกษาคนควาความรของนกศกษา นกวชาการ โดยจดเกบวตถตางๆ ใหเปนหมวดหม สะดวกแกการศกษาวจย บรรยายสมมนา

การแบงตามการบรหาร หรอแบงตามผเปนเจาของ สามารถแบงได ดงน 1.พพธภณฑสถานแหงชาต หมายถง พพธภณฑสถานทประกาศจดตงในราชกจจานเบกษา รฐบาลกลางจดสรรและสนบสนนงบประมาณ บรหารจดการโดยกรมศลปากร มหนาทรวบรวมสงวนรกษาโบราณวตถ สลปวตถทเปนทรพยอผนดน ตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พทธศกราช 2504 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2535 และศกษาวจยความรทเกยวของ ตลอดจนการจดแสดงและเผยแพรความรแกสาธารณชน 2.พพธภณฑทองถน เปนพพธภณฑทจดตงขนและบรหารจดการโดยองคการบรหารสวนทองถน เพอการประชาสมพนธเรองราวของทองถน และยงเปนสถานทจดกจกรรมดานตางๆ ของทองถน เชน พพธภณฑเมอง เปนตน 3.พพธภณฑของหนวยงาน เปนพพธภณฑทบรหารจดการโดยหนวยงานเพอประชาสมพนธเรองราวของหนวยงาน ท าใหลกษณะเนอหาวชาการมลกษณะเปนการเฉพาะเรอง เชน พพธภณฑสถานศกษา พพธภณฑกระทรวง หรอกรม เปนตน 4.พพธภณฑของเอกชน เปนพพธภณฑทบรหารจดการโดยภาคเอกชนหรอสวนบคคล ตงขนเพอการประชาสมพนธเรองราวของหนวยงาน หรอวชาการเฉพาะเรองทบคคลนนๆ สนใจ เชน พพธภณฑวด พพธภณฑสวนบคคล เปนตน 3.องคประกอบของพพธภณฑ

ดานกายภาพ 1.ท าเลทตง

1.1 อยในเขตความเจรญ บรเวณใกลเคยงกบสถานทส าคญ เชน สถานศกษา ศนยวฒนธรรม แหลงทองเทยว 1.2 การคมนาคมสะดวก 1.3 มระบบสาธารณปโภคพรอม เชน ไฟฟา ประปา โทรศพท เปนตน 1.4 มเนอทเพยงพอแกการกอสรางอาคารและการปรบขยายตวในอนาคต ตลอดจนครอบคลมการจดแสดงทงในและนอกอาคาร หรอเปนพนทลานกจกรรม 1.5 อยในบรเวณทมสภาพแวดลอมทด รมรน เงยบสงบ น าไมทวม 1.6 ไมอยในสภาพแวดลอมทเสยงตอการเกดมลพษ เชน ฝนละออง ควนไฟ

2.อาคารพพธภณฑ พพธภณฑควรประกอบดวยสวนตางๆ ดงน

12

สวนบรการ โถงตอนรบ หองจดแสดงนทรรศการถาวร หองจดแสดงนทรรศการชวคราวหรอหมนเวยน หองบรรยายหรอหองอเนกประสงค หองสมด หองประชม หองจดกจกรรม หองสนทนาการส าหรบเดก รานจ าหนายอาหารและเครองดม รานจ าหนายหนงสอและทระลก หองสขา ลานจอดรถ ปายบอกทาง สวนปฏบตการ ส านกงานบรหารทวไป ส านกงานทะเบยนวตถพพธภณฑ หองปฏบตการทางวทยาศาสตร (ดแล สงวนรกษาวตถพพธภณฑ) หองปฏบตการทางเทคนคการจดนทรรศการ หองเกบพสด ครภณฑ หองคลงจดเกบวตถพพธภณฑ หองท างานของภณฑารกษ/ผเชยวชาญเฉพาะดาน หองปฏบตการประชาสมพนธ หองปฏบตการการศกษา 3.วตถพพธภณฑ หมายถง วตถทน ามาเลาเรองราว เนอหาของพพธภณฑนนๆ มทงทจดแสดงและจดเกบในคลงของพพธภณฑ เพอน ามาหมนเวยนจดแสดงในโอกาสตางๆ วตถพพธภณฑนจะขนอยกบประเภทของพพธภณฑ วาเปนพพธภณฑประเภทอะไร จดแสดงเกยวกบอะไร พพธภณฑมสวนส าคญในการจดแสดงอยางยง เนองจากผเขาชมตองการศกษาเรองราวตางๆ จากวตถพพธภณฑเปนส าคญ ดงนน การรวบรวม แสวงหาวตถจงเปนภารกจส าคญของการด าเนนงานดานพพธภณฑ กระบวนการจดท าทะเบยนวตถเปนกระบวนการบนทกหลกฐาน รายละเอยดขอมลดานตางๆ ทเกยวของกบวตถพพธภณฑทจดเกบ พพธภณฑตองมระบบทะเบยนเพอ

1.ควบคม ตรวจสอบจ านวน และสภาพของวตถพพธภณฑทเกบรกษาอย 2.เพอปกปองคมครองวตถพพธภณฑ กรณทมการเคลอนยายวตถพพธภณฑ อาจะเพอการจดแสดง

การยม ในระหวางขนตอนการเคลอนยาย บรรจหบหอ หรอการขนสง หากมการช ารด เสอมสภาพ เสยหายหรอสญหาย สามารถตรวจสอบสภาพเดมไดจากทะเบยนวตถ และใชเปนหลกฐานประกอบการตรวจพสจนเพอการตดตามกลบคนมาได

3.เพอการน าขอมลไปใชในการบรหารจดการของพพธภณฑ 4.เพอประโยชนทางการศกษา การใหบรการการศกษาแกสาธารณชน เชน การวจย การคนหาขอมล

จากฐานขอมลวตถพพธภณฑ ดงนน เพอใหเกดประโยชนสงสดจงควรบนทกรายละเอยดดานตางๆ เกยวกบวตถแตละชนใหละเอยดมากทสด เชน ชอเรยก รปทรง ขนาด สภาพ รปแบบ ยคสมย สกลชาง การไดมา คณคาความส าคญ เทคนควธการท า การอนรกษ การจดเกบ สถานทจดเกบ ฯ 4.เนอหาและแนวทางการจดแสดง เปนสาระส าคญทางวชาการ โดนจะตองเปนไปตามนโยบาย วตถประสงค เปาหมาย และแนวคดในการจดตงพพธภณฑ ทงน จะสมพนธกบการรวบรวมวตถจดแสดง ขนาดและปรมาณของวตถจดแสดง ขนาดและปรมาณของวตถจดแสดง การก าหนดพนทในการจดแสดง และพนทใชสอยอนๆ ของพพธภณฑนน ดงนน พพธภณฑตองก าหนดกรอบเนอหาและแนวทางการจดแสดงเพอเปนโครงรางในการด าเนนงานตอไป ขนตอนการไดมาซงขอมลทางวชาการ นบเปนหวใจของการด าเนนกจการพพธภณฑ ภณฑารกษเปนผมหนาทด าเนนการศกษา คนควา วจย และเผยแพรขอมลในรปแบบ วธการตางๆ ตามแตวตถประสงคของพพธภณฑนน (ส านกพพธภณฑสถานแหงชาต :2555,39)

13

เพอการจดแสดงนทรรศการ งานศกษา คนควา วจยของพพธภณฑจ าเปนตองสมพนธเกยวเนองกบวตถพพธภณฑหรอเรองราวทพพธภณฑนนจะจดแสดง เปนการบอกเลาเรองราวโดยวตถ ปายค าบรรยาย และกจกรรมอนๆ เพอใหเกดความร ความเขาใจเกยวกบพพธภณฑ เพอการบรการการศกษาแกผเขาชม ไมวาจะเปนขอมลในการน าชม ขอมลเพอกจกรรมการบรรยายทางวชาการ ขอมลเพอการบรการฐานขอมลพพธภณฑ เพอการจดท าทะเบยนวตถพพธภณฑ เพอการจดตงพพธภณฑ การศกษาคนควาวจยจะชวยใหไดขอมลทเปนประโยชน เปนสวนหนงของการศกษาความเปนไปไดในการจดตงพพธภณฑ หรอปรบปรงพพธภณฑใหมความนาสนใจยงขน

จดท าบทจดแสดง ภณฑารกษเปนผมบทบาทส าคญยง เมอไดขอมลทางการศกษา คนควา วจยอยางละเอยดแลว ภณฑารกษจะตองน าความรดงกลาวมาสงเคราะห จดท าเปนบทจดแสดง เพอใชในการน าเสนอขอมลโดยมเนอหา รายละเอยดทชดเจน และครบอคลมในสงทตองการจะน าเสนอ

การออกแบบนทรรศการ (ส านกพพธภณฑสถานแหงชาต : 2555,78-83) การจดนทรรศการ คอ การเผยแพรความรดานตางๆ อนเปนภารกจของพพธภณฑใหแกประชาชน โดยถายทอดผานวตถจดแสดงและสอประกอบอนๆ ไมวาจะเปนโบราณวตถ ศลปวตถ วตถดานชาตพนธ วตถประสงคในการจดนทรรศการ คอ ใหความรแกผชม สรางความประทบใจ สรางความเพลดเพลน แนวคดในการจดนทรรศการ 1.เนนความส าคญทวตถจดแสดง ค าบรรยายและสวนประกอบอนเปนองคประกอบเสรมใหวตถจดแสดงมความหมายสมบรณ เลาเรองใหผชมเขาใจประวตความเปนมา ความส าคญของวตถจดแสดง 2.การใหเรองราว ความรเกยวกบวตถจดแสดง เชน ภาพถาย ค าบรรยาย แผนท แผนผง วดทศน ขนอยกบกลมเปาหมาย 3.การจดแสดงวตถตองมความตอเนองสมพนธกน สามารถบอกเลาเรองราวทเชอมโยงกนท าใหผชมเขาใจเรองราวไดโดยตลอด 4.สรางความประทบใจและความเพลดเพลนแกผชม ท าใหผชมเหนคณคาของการเกบสงวนรกษาวตถพพธภณฑใหคงอย 5.ยดหลกการจดแบบงายๆ ไมดระเกะระกะแตมความส าคญ 6.ใหความปลอดภยแกวตถ

รปแบบในการจดแสดง แบงได ดงน 1.นทรรศการทใหความส าคญกบวตถจดแสดง เนองจากวตถทจดแสดงมความส าคญ มคณคา มความ

งดงาม และวตถจดแสดงมความเกยวของกบสงคม วฒนธรรม ประวตศาสตร ศาสนา ซงตววตถจะเปนจดส าคญในการเลาเรองใหแกผชม

2.นทรรศการทเนนเนอหา จะบอกภาพรวมของเรองราวทงหมดผชม เปนการเลาเนอเรองและมวตถพพธภณฑประกอบ โดยเนนความส าคญของวตถแตละชนตามเนอหาแตละตอน ดงนนเนอหาตองมความนาสนใจ นาตดตาม

14

3.นทรรศการทเนนการเรยนรของผชมเปนหลก สวนใหญเปนการเรยนรทเกดจากปฏสมพนธ การทดลอง การแตะตอง สมผสดวยตนเอง โดยผานสอการจดแสดงทพพธภณฑจดเตรยมไว เชน กดปม ชมภาพยนตร นทรรศการนมกใชเทคโนโลยเขามาชวยในการจดแสดง เหมาะส าหรบเดกและเยาวชน เกดความสนกสนานจากการเรยนรดวยประสาทสมผสทงหา

การจดแสดงทงสามแบบสามารถน ามาผสมผสานใหเกดความพอเหมาะกบพพธภณฑของตนเองได เพอใหเกดความนาสนใจ อยางไรกตามควรค านงถงศกยภาพในการบรหารจดการของพพธภณฑในอนาคตดวย ประเภทของนทรรศการ 1.นทรรศการถาวร เปนนทรรศการหลก มงจดแสดงวตถทพพธภณฑจดเกบรวบรวมไว โดยมการออกแบบเนอหาทใหสาระความรแกผชม มการใชเทคนคในการจดแสดงทไดรบการออกแบบอบางเหมาะสม นาสนใจ นทรรศการนจ าเปนตองไดรบการปรบเปลยนเปนระยะ โดยประมาณ 5 ป เพอใหมความทนสมยในการน าเสนอ 2.นทรรศการชวคราวหรอนทรรศการหมนเวยน เปนนทรรศการทจดขนเฉพาะเรอง มระยะเวลาการจดแสดงระยะหนง อาจมก าหนดเวลาแนชด เนอเรองทจดแสดงอาจอยในความสนใจของสงคมในขณะนน หรอเปนเรองทเกยวของกบโอกาสใดโอกาสหนง หรอเปนเรองราวทใหความรเฉพาะเรอง พพธภณฑอาจมวตถทเหลอจากการจดแสดงนทรรศการถาวร กอาจน ามาหมนเวยนจดแสดงชวคราวได ดงนนพพธภณฑควรมหองจดแสดงนทรรศการชวคราวเพอใหประชาชนไดศกษาเพมเตมและยงเปนเครองมอทางการตลอดอยางหนงในการเรยกความสนใจจากประชาชน 3.นทรรศการเคลอนท เปนนทรรศการทพพธภณฑน าออกไปจดแสดงยงแหลงตางๆ เชน สถานศกษา ศนยการคา ชมชน เพอวตถประสงคในการใหการศกษาเปนหลก นทรรศการเคลอนทอาจมลกษณะเปนชดนทรรศการ ประกอบดวยบอรดทแสดงเนอหาและวตถพพธภณฑทนะไปจดแสดง อาจท าเปนรถเคลอนท ลกษณะพเศษของนทรรศการเคลอนทควรเปนลกษณะสะดวกตอการขนยาย ตดตง และนาสนใจ กลมเปาหมาย เปนองคประกอบหนงทตองค านงถงเมอออกอบบนทรรศการ จะตองก าหนดกลมเปาหมายใหชดเจนวากลมผชมใดเปนกลมเปาหมายหลก จงจะสามารถออกแบบใหตอบสนองตอผชมไดตรงวตถประสงคมากทสด ประวตพพธภณฑ (จรา จงกล)

“Museum” มาจากค ากรก หมายความวา "Temple of the Muses” คอเทวาลยของเทพธดาทง 9 ซงลวนแตทรงคณวฒในสรรพวทยาการตางๆทศกษาเลาเรยนกนอยในสมยกรกนนเอง เทพธดาทง 9 เปนลกของเทพเจา Zeue และเทพ Mnemosyne ซงเปนเทพแหงความทรงจ า (Goddess of Memory) เทพธดาทง 9 เกดทเชงเขา Olympus Clio เทพธดาแหงประวตศาสตร (Muse of History) Urania เทพธดาแหงดาราศาสตร (Muse of Astronomy) Melpomene เทพธดาแหงโศกนาฎกรรม (Muse of Tragedy) Thalia เทพธดาแหงรอยกรองท านองเรงรมยและเรองชนบท (Muse of Comedy and Pastoral Verse) Galliope เทพธดาแหงกาพย (Muse of love Poetry) Euterpe เทพธดากวนพนธท านองเสนาะหรอดนตร (Muse of lyric poetry of music)

15

Erato เทพธดาแหงกวนพนธเรองรก (Muse love poetry) Polyhymnia เทพธดาแหงเพลงศกดสทธ (Muse of Sacred song) Terpsichore เทพธดาแหงการฟอนร า (Muse of dancing) ความหมายของเทวาลยของเทพธดาทงเกลา แปลได 2 ประการ 1 หมายถงสถานทซงเปนทรวมของสรรพวทยาการ อนกอใหเกดแรงบนดาลใจทคนจะศกษาและคนควาหาความร อกประการหนง 2 เทพธดาทง 9 ยงมแรงบนดาลใจใหเกดคดค านงและความเพลดเพลนใหลมทกขความกระวนกระวายใดๆ ดวยเสยงเพลงและการฟอนร า ดงนนค ากรกตามความหายดงเดมจงยงคงตรงตามวตถประสงคของพพธภณฑสถานในปจจบน ซงหมายถงเปนสถานทซงใหความรและความเพลดเพลนนนเอง ปรากฎขนเปนแหงแรกทเมองอเลกซานเดรยประเทศอยปตราว 300 ป กอนครสตกาล เรยก The museum of Alexandria ตงขนโดย Ptolemy Philadelphus สถานทนถอกนวาเปนพพธภณฑสถานแหงแรกของโลก ความจรงเปนสถานศกษาหรอมหาวทยาลยของกรกในยคนนไมใชพพธภณฑสถาน หากพจารณาดหน าท และบทบาทของพพธภณฑสถานในปจจบนแล ว The museum of Alexandria กถ อ เปนพพธภณฑสถานได สถานบนนตงอยเปนสวนหนงของพระราชวงมหองบรรยาย หองโถงรวบบรวมจดแสดงศลปโบราณวตถ มสวนพฤกษชาตและสวนสตวรวมอยดวย ฉะนน จงกลาวไดวาเปนทงมหาวทยาลยและพพธภณฑสถานรวมอยดวยกนนนเอง (หนา 4- 6) พฒนาการของพพธภณฑสถานเรมขนในยคฟนฟศลปวทยา (Renaissance period) ตงแตพทธศตวรรษท 19 เปนตนมา บรรดาเจานายและขนนาง ไดมการรวบรวมทรพยสมบตและศลปวตถกนมาก โดยทวไปกเพอแสดงความมนคงโออวดกน เชน Duke ในพทธศตวรรษท 20 “Museum” ปรากฎขนท เมอง Florence เมอคลงสมบตของ Cosimo Medicis ถกเรยกวา "Museum” ใน พ.ศ. 1977 ไดมการท าบญชของมคาของตระกล Medicis ซงเปนตระกลเจาผครองนคร จงเปนตนเคาของพพธภณฑสถานศลปในปจจบน มภณฑารกษดแลและมการซอมรกษาวตถ และไดเปดโอกาศใหศลปนชมวตถไดดวย เมอมการเปลยนแปลงทางการเมองตงแตพทธศตวรรษท 22-23 ไดเกดมความกดดนและตนตวสนใจระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทมรฐสถายงขน ประชาชนตนตว ทางการศกษากนทวไป สมบ ตของเจานายและขนนางเรมกระจดกระจาย ศลปโบราณวตถกระจดกระจายจากราชส านก อทธพลส าคญของความคดเรองประชาธปไตยทมตอพพธภณฑสถานกคอความตองการทางการศกษาส าหรบประชาชนทวไป ทงอเมรกา และฝรงเศส ไดแสดงใหเหนความสามารถในทางสตปญญาของสามญชนวาทกคนสามารถเรยนไดเทากน ฉะนน ความรสง รสนยมสง การชนชมในศลปความงามและอนๆ ไมใชมไวส าหรบคนชนสงเพยงชนเดยว แตตองเปนของคนทกคน และความคดความรสกทท าใหความตองการทางการศกษาส าหรบประชาชน (popular education) เพมขนทกท และความตองการนกเปนอทธพลในความกาวหนาของพพธภณฑสถานส าหร บปร ะชาชน ( public museum) และงาน เผยแพร ค ว ามร ( diffusion of knowledge) ของพพธภณฑสถาน(หนา 8-10) ในพทธศตวรรษท 24 นน หลายประเทศไดจดตงพพธภณฑสถานส าหรบประชาชน (public museum) และสวนใหญจดเปนพพธภณฑสถานแหงชาต (National museum) เปนสถานทรวบรวมสงวนรกษาวตถทเปนสมบตทางวฒนธรรมของชาต ในระยะเรมแรก รบของบรจาคจากประชาชนทวไปเปนเหตให

16

พพธภณฑสถานถกเขาใจไปในแงทวาเปนคลงสมบตโดยเหตทรวบรวมของนานาชนดซงอาจไมมความสมพนธกนเลย (หนา 11)

พพธภณฑในประเทศไทย พพธภณฑสถานแหงแรกของประเทศไทยตงขนในป พ.ศ.2417 ในพระบรมมหาราชวง โดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงจดแสดงสงของตางๆ ทเกบรวบรวมไวตงแตพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว และรวมกบสวนของพระองคเอง ในป พ.ศ.2430 ทรงโปรดเกลาใหยายพพธภณฑมาตงบรเวณพระราชวงบวรสถานมงคล พ.ศ.2469 พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงโปรดเกลาฯ ใหรวมตกตางๆ บรเวณพระราชวงบวรจดตงเปน พพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร พพธภณฑในประเทศไทยไดรบการจดระบบใหมโดยความรบผดชอบของราชบณฑตยสถานภายใตการด าเนนงานของกรมพระยาด ารงราชานภาพ ซงขณะนนด ารงต าแหนงนายกราชบณฑตยสถาน ท าใหพพธภณฑศลปะและโบราณคดของไทยเจรญกาวหนา ภาระหนาทหลกของพพธภณฑคอการบรการความรทถกตองและเปนประโยชน สรางความเพลดเพลน และเปนสถานทเรยนรนอกหองเรยน ไมวาจะเปนดานประวตศาสตร มานษยวทยา วทยาศาสตร ฯ ตามภารกจและจดประสงคของพพธภณฑ พพธภณฑมหาวทยาลยเปนหนงในแหลงเรยนรนอกต าราทสามารถบอกเลาเรองราวทงทางสงคมและวชาการไดเปนอยางด มหาวทยาลยตางๆ จงไดจดตงพพธภณฑขน มหาวทยาลยในประเทศไทยมกวา 120 แหง และมการจดตงพพธภณฑถง 71 แหง (ยงยศ ลาภวงศ) นบวาเปนจ านวนคอนขางมากเมอเทยบกบอายของมหาวทยาลย 4.พพธภณฑในสถานศกษา

พพธภณฑเปนสงทเชดหนาชตาของสถานศกษาแหงนน เพราะพพธภณฑสถานในสถานศกษาเปนสงบงบอกถงเกยรตประวตของสถานศกษาทางดานวชาการ จะเปนสถานทแสดงประวตและพฒนาการของสถานศกษา แสดงคณภาพของสถานศกษาทางดานวชาการสาขาตางๆ เปนสถานทผใฝรจะเขามาศกษาและท าการวจย (สรรใจ แสงวเชยร: มปป)

ปจจยตอการพฒนาการเกบรวบรวมของพพธภณฑประเภทน คอ 1.ตองเกบรวบรวมใหมากเพอทจะปรบปรงการศกษาใหเขาใจงาย และเปนการสงเสรมชอเสยงของสถานศกษา ควรจะมการรวบรวมเพอชวยสงตอการศกษาทวๆ ไป ส าหรบผเขาชมจะเปนทงกลมหรอโดยบคคล 2.การรวมมอกนทางจตใจของนกศกษาแตละบคคลหรอผทจะจบการศกษาแลวและเปนผทมบทบาทส าคญและด าเนนงานทงทางดานอตสาหกรรมและดานอนๆ เปนผมอบสงของตางๆ ใหแกพพธภณฑของสถานศกษา 3.การรวบรวมสงของตางๆ เปนสงทมคณคามาก สงของทรวบรวมจง เปนสงของทมความหมายแนนอนเทานน การจดตงพพธภณฑมหาวทยาลย ไดรบความนยมมากขนเพราะระบบการศกษาในปจจบนไมไดจ ากดอยในขอบเขตเพยงการฟงบรรยายและการจดจ า หากปรชญาทางการศกษาสมยใหมเนนหนกในดานการใช

17

วจารณญาณของนกศกษาตอหลกฐานและเรองราวตางๆ ดวยเหตผล บทบาทของพพธภณฑตอการศกษาในปจจบนจงมมากกวาสมยกอน

พพธภณฑสถานในสถาบนศกษาอนๆ หอประวตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร (สนนทา คมภร, 2548 : 14-26) อาคารหอประว ต มหาวทยาล ย เกษตรศาสตร เ ป นอาคารก อ อ ฐถ อป นหล งแรกของ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร รบโอนจากวทยาลยเกษตรกรรม กรมเกษตร กระทรวงเกษตราธการ เมอสถาปนามหาวทยาลยเกษตรศาสตร ป พ.ศ. 2486 ทตงของอาคารอยแนวแกนเดยวกนกบทางเขาประต 2 ดานถนนงามวงศวาน ถดไปทางทศตะวนออก มอาคารเรอนเขยว (เรยกชอตามสเขยวของอาคาร) เปนเรอนไมใตถนสงรอถอนจากสถานทดลองบางกอกนอยมาสราง โดยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดรบมอบในโอกาสใกลเคยงกน แตเนองจากวสดทรอถอนมาสรางเรอนเขยวมความทรดโทรมอยเดมแลว เมอใชสอยตอมาอกนานถง 40 ป จงไดรอถอนออกไป

อาคารหลงนเปนอาคารคอนกรต 2 ชน ดงเดม ชนบนเปนหองเรยน 2 หอง คอหองทางดานทศตะวนออก ใชเปนหองบรรยาย หองทางดานทศตะวนตก ใชเปนหองปฏบตการ ชนลางเปนหองเรยน หองปฏบตการเคม หองเกบเครองชง ถาจะกลาวถงความส าคญของตกหลงนกคอ นอกจากจะเปนหองปฏบตการทางดานวทยาศาสตรแลว ยงเปนทเกบเคมภณฑ ซงเปนของหายาก ราคาแพงเพราะก าลงอยในภาวะสงคราม และอยในระหวางการโจมต ทงระเบดของฝายสมพนธมตรไมเวนแตละวน จงตองทาสพรางตกทงหลง ตอมามค าสงใหเคลอนยายเคมภณฑและอปกรณ ทางวทยาศาสตรทมคาหาไดยากตาง ๆ ไปเกบรกษาไวทสถานทดลองบางกอกนอยเพอความปลอดภย แตการณกลบปรากฎวาตลอดภาวะสงคราม บางเขนไมเคยถกโจมตเลย สวนสถานรถไฟบางกอกนอยนน ถกโจมตเสยหายยบเยน

ชาวเกษตรอาวโส เรยกอาคารหลงนดวยชอตาง ๆ กน ไดแก ตกเคม เพราะชนลางมหองสอนวชาเคม เรยกวาตกเสอ เพราะทาสพรางเปนลายเสอ ระหวางสงคราม แตชอทนยมเรยกกน คอตกสตวบาล เพราะอกหลายปตอมาใชสอนวชาสตวบาลโดยเฉพาะ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดใชอาคารหลงนประกอบพธประสาทปรญญาบตรแกเกษตรบณฑตรนแรก ป พ.ศ. 2489 ถงรนป พ.ศ.2492 โดย ฯพณฯ รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตราธการ ณ ชนลาง หองทางดานทศตะวนออก แตคณคาทส าคญยงทางประวตศาสตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คอ ในป พ.ศ. 2493 พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เสดจพระราชด าเนนมาพระราชทานปรญญาบตร แกเกษตรบณฑต ณ ชนบนหองทางดานทศตะวนออก

ตอมาไดมการเปลยนแปลงการใชประโยชนอาคารหลงนหลายประการ อาทเชน ใชเปนหองท างานของอาจารยผใหญ เคยเปนส านกงานของคณะผแทนสหรฐทมาชวยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ชดตน ๆ และเคยใชเปนส านกงานคณบดคณะกสกรรมและสตวบาลระยะหนง อาคารหลงนมโครงสรางทแขงแรงมาก ซงเปนสญญาณวาจะด ารงคงอยคกบมหาวทยาลยเกษตรศาสตรอกแสนนาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จงไดด าเนนการซอม สงวนรกษา อาคารหลงนไวเปนหอประวต เพอแสดงเรองราวตาง ๆ ในอดตอนเปนเกยรตภมของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทไดสรางคณประโยชนแกประเทศชาตนานปการ ตลอดมาจนถงปจจบน

วตถประสงคของการจดตงหอประวตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

18

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จดตงหอประวตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร เนองในวาระครบรอบวนสถาปนา 60 ป ในว นท 2 ก มภา พนธ 2546 เ พอ เป นอน ส รณ ให คณาจารย บ คลากร น ส ตมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ท งมวลและประชาชนผสนใจไดทราบถงประวตและววฒนาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตงแตเรมสถาปนาจนถงปจจบน พรอมเรองราวตางๆ ในอดตทเปนเกยรตภมและความภาคภมใจ ตลอดจนศกยภาพในอนาคตของมหาวทยาลย โดยมวตถประสงค ดงน

1. รวบรวม จดระบบ อนรกษและบรการ เพอการศกษาคนควาดานเอกสาร ภาพ สงของ เครองใชในยคสมยตาง ๆ ของคณาจารย บคลากร และนสตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรทกรน

2. เพอเปนแหลงรวบรวมขอมลใหแกนกวจย นสตรนหลง และผสนใจทวไปทราบถงประวตและววฒนาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3. เพอเผยแพรและประชาสมพนธความเปนมาและเปนไปในอนาคตของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยจดท าในลกษณะของนทรรศการแบบถาวร และนทรรศการแบบหมนเวยน (เฉพาะเรอง)

กรอบเนอหาของการจดแสดงนทรรศการ หองท 1 เยนศระเพราะพระบรบาล (ชนบนดานทศตะวนออก) แ ส ด ง ภ า พ เ ห ต ก า ร ณ ท พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ เ จ า อ ย ห ว เ ส ด จ พ ร ะ ร า ช ด า เ น น ม า ย ง

มหาวทยาลยเกษตรศาสตรพรอมดวยพระบรมวงศานวงศ ดวยพระราชภารกจ และพระราชประสงคตางๆ ตงแตป พ.ศ. 2493 – พ.ศ. 2545

หองท 2 สามบรพาจารย-แกวเกษตร (ชนบนดานทศตะวนตก) แสดงประวตและผลงาน ของสามบรพาจารยผเรมกอตงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร และบคคลผเปน

ความภาคภมใจของมหาวทยาลย ตงแตป พ.ศ. 2486 – พ.ศ. 2548 หองท 3 สารนเทศหกทศวรรษ (ชนลางดานทศตะวนตก) แสดงประวตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรตงแตเรมกอตงความเปลยนแปลงทงกายภาพและวถชวต

อาท การรบนองใหม การแขงขนกฬา การแตงกาย ฯลฯ โดยแบงเปนชวงเวลาละ 10 ป ตงแตป พ.ศ.2486 – พ.ศ. 2545

หองท 4 กาวสทศวรรษทเจดและนทรรศการเกษตรศาสตร (ชนลางดานทศตะวนออก) แสดงผลงาน วสยทศนและแผนงานในอนาคต ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตงแตป พ.ศ. 2546 –

พ.ศ. 2548 และแสดงนทรรศการหมนเวยน อาท การรบพระราชทานปรญญาบตร วนนนทรทรงปลก – ดนตรทรงโปรด การรบนองใหม ประวตการจดตง คณะ สถาบน ส านก ฯลฯ

หองเกบวตถหอประวตฯ (ชนบน) แสดงวตถประวตศาสตรทส าคญมหาวทยาลยเกษตรศาสตร รวบรวมไว รวมทงทไดรบบรจาคจาก

คณาจารย นสต และบคลากรของมหาวทยาลยฯ ตลอดจนประชาชนทวไป ตงแตป พ.ศ. 2486 – 2548

ศนยศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต (มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต, 2537 : ค าน า)

19

ศนยศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต จดตงขนเพอตองการเพมพนความร เพอใหเกดความรกความเขาใจตอสายสมพนธไทย-จน และสานตอแนวคดการบ าเพญสาธารณประโยชนตอมนษยจากความคดหลวงปไตฮงโจวซอ

นทรรศการในศนยศลปวฒนธรรม แบงเปน 3 สวน คอ 1.นทรรศการพระบรมโพธสมภาร มเนอหาเกยวกบพระราชประวตและพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 2.นทรรศการประวตมลนธปอเตกตงและมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต มเนอหาเกยวกบประวตและจรยาวตรของหลวงปไตฮงโจวซอ ในดานการท าสาธารณประโยชน และตอมาไดมการกอตงมลนธปอเตกตงในประเทศจน จนขยายเขามาในประเทศไทยและท าท าสาธารณประโยชนมากมาย จนกอตงมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรตในปจจบน 3.นทรรศการแสดงความสมพนธไทย-จน แสดงความสมพนธระหวางไทย-จน ในดานตางๆ เชน การทต การคา การถายทอดเทคโนโลยและวชาการ ศลปกรรม ศาสนา พพธภณฑภายในจฬาลงกรณมหาวทยาลย (สชาดา ชนะจตร: 2536, เอกสารประกอบการประชมวชาการ) ภายในจฬาลงกรณมหาวทยาลยมพพธภณฑหลายแหงแยกตามสาขาวชา ลกษณะการเกดพพธภณฑภายในจฬาลงกรณน แบงไดเปน 3 กลมคอ กลมทเกดจากการแสวงหาวตถหรอชนงานทเปฯตวแทนประวตศาสตรหรอเหตการณอยางใดอยางหนง มวตถประสงคเพอการศกษาแกนสต การสะสมมเปาหมายเพอพฒนาเปนพพธภณฑ สวนใหญเปนพพธภณฑดานวทยาศาสตรและการแพทย สอง เปนการสะสมรวบรวมวตถทไดจากการวจยสามารถใชอางองได สาม ไดมาจากการบรจาคหรอสะสมเพอการอนรกษ จฬาลงกรณมหาวทยาลยไดก าหนดนโยบายดานการพพธภณฑเพอใหสอดคลองกบบทบาทและภารกจของมหาวทยาลย ดงน 1.มหาวทยาลยมงทจะใชพพธภณฑสถานและแหลงวตถเพอการอางองเปนเครองมอในการเพมคณภาพ และประสทธภาพในการเรยนการสอนในมหาวทยาลย ดวยการแสวงหาความร ดวยตนเองของนสต เปนสอประกอบและขยายผลการสอนของอาจารย เพมความหลากหลายของความรความคด 2.มหาวทยาลยมงทจะใชพพธภณฑเปนแหลงความรและวชาการของมหาวทยาลยใหเปนประโยชนทางวชาการตอสงคม ดวยการเปนแหลงอางองในการวจยทงในองคความรและเปฯทรวมของผเชยวชาญ 3.มหาวทยาลยจะพฒนาระบบเครอขายและการจดการ ดานการพพธภณฑดวยการจดระบบและบรการ การเกบรกษาตลอดจนการพฒนาบคลากร เพอใหการลงทนและการใชทรพยากรเปนไปอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ 4.มหาวทยาลยมงบกเบกและพฒนาองคความรดานการพพธภณฑ ซงเกยวของกบศลปะและเทคโนโลยการเกบรกษา การจดจ าแนก การจดแสดงและการจดการใหงานพพธภณฑเปนผน า และมความเจรญกาวหนาทนวทยาการของโลก 5.มหาวทยาลยมงทจะใชพพธภณฑและแหลงวตถเพอการอางองเปนแหลงเผยแพรใหความรแกสงคม และสรางจตส านกในการอนรกษตลอดจนสงเสรมดานศลปวฒนธรรม

20

5.วจยทเกยวของ งานวจยเลมนเปนการศกษาแนวทางการจดการและน าเสนอหอศรนครนทรวโรฒศกษาทเหมาะสมและสามารถน าไปใชงานได ศกษาหานวทางในการน ารปแบบทเหมาะสมไปประยกตเพอจดตงหนวยงานใหกบองคกรอนๆ ในอนาคต และเพอใหหอศรนครนทรวโรฒศกษาเปนสถานทสงเสรมงานทางวฒนธรรมใหแกมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ชมชน และสงคมไทย ผวจยไดน าแนวคดของผบรหารมหาวทยาลยมาด าเนนการเปนโครงการเพอเสนอแนวทางการจดการ วธการศกษาใชทงการศกษาเชงปรมาณและคณภาพ ผลการส ารวจพบวา มหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒ ควรมการจดตงหอศรนครนทรวโรฒเพราะมทรพยากรวฒนธรรมและสภาพแวดลอมทเอออ านวย คอ ดานทรพยากรวฒนธรรม มหาวทยาลยมประวตศาสตรของมหาวทยาลยทมชอเสยงในการเปนสถานศกษาจากโรงเรยนฝกหดครชนสงซงปราสาทปรญญาแกคร การขยายฐานการคนควาวจยไปจงหวดนครนายก การมหนวยงานทพฒนาการออกแบบทดสอบทางการศกษาและจตวทยาเพอใชวดผลวชาชพตางๆ เปนสถานศกษาทเนนการเรยนการสอนเดกเปนศนยกลาง ถอเปนการวางรากฐานการปกครองแบบประชาธปไตย เปนสถานศกษาทผลตครซงเปนก าลงของชาตออกไปเปนครชนบท ซ งเนนการพฒนาระดบรากหญา สรางปญยาชนทองถน และเปนสถานศกษาทปฏรปการศกษาแบบเกาสระบบการศกษาแบบใหมในขอบเขตของการศกษาครงน ดานสภาพแวดลอม มหาวทยาลยตงอยบนศนยกลางการคมนาคม มการบรการทมความสะดวก เชน ทจอดรถ หองน า เปนตน ดานการจดการพพธภณฑ ผวจยไดวางรปแบบนทรรศการ โดยใชพนทอาคาร 3 ซงเปนอาคารทเกาแกทสด นทรรศการไดแบงออกเปน 3 สวน คอ 1.หองเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 2.หองเฉลมพระเกยรตพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร 3.หอเกยรตยศ 4.หองพพธภณฑการศกษา 5.หอจดหมายเหต 6.หองนทรรศการ 1 7.หองสมด นทรรศการไดน าวตถจดแสดง รปภาพ มาเปนตวเลาเรอง การบรหาร ผวจยไดน าเสนอรปแบบการบรหารองคกรแบบเกาะกลมรวมตวกน คอการท างานอยางเปบระบบ การบรณาการประสานเปนกลมๆ การท างานเปนทม ปญหาของการจดการและน าเสนอหอศรนครนทรวโรฒศกษา คอทรพยากรบคคล เนองจากไมมผเชยวชาญดานพพธภณฑ งบประมาณ อาคารสถานท การน าเสนอการจดแสดง ความรวมมอของนสตและศษยเกา

ธเนศ เกสรสรธร ไดศกษาเรอง “การจดการความรแหลงเรยนรกรณศกษาพระราชนเวศนมฤคทายวน และสถานศกษาใกลเคยง” เพอศกษาแนวทางในการจดการแหลงเรยนรรวมกนระหวางพระราชนเวศนมฤคทายวน และโรงเรยนใกลเคยงทงสองแหง คอ โรงเรยนเทศบาล 6 บานหวยทรายเหนอ (ราชวทยตาคาร) และโรงเรยนเทศบาล 2 วดไทรยอย (ญาณธรรมสมฤทธ ) เปนการวจยเชงคณภาพ ใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการ โดยใชชดขอมลความรทเหมาะสมกบเยาวชนและประวตศาสตรทองถน คอ พระราชประวต พระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว

ผลการศกษาพบวา 1.ผบรหารตองก าหนดกรอบความรวมมอทชดเจนระหวางกน และจะน าไปสกรอบการด าเนนการใหมการด าเนนงานทสมพนธกน ซงตองมการพดคยระหวางผบรหารและผปฏบตงานอยเสมอ 2.ควรมการจดตงหนวยงานกลางขนมาดแลในเรองนรวมกน โดยจดตงในรปแบบคณะกรรมการหรอคณะท างาน เพอดแลการด าเนนงาน 3.สรางวฒนธรรมการเรยนรใหเกดขนใหมในหนวยงาน จะเปนการเออประโยชนตอการจดการความร สงเสรมใหมการแลกเปลยนความรระหวางกนโดยค านงถงนกเรยนเปนหลก

21

สงเสรมใหบคลากรหมนหาความรอยเสมอ และ 4.ท าความเขาใจเรองการมสวนรวม และการจดการความรกบทกฝายทเกยวของเปนสงส าคญททกฝายตองเขาใจความหมาย วธการ

ประภาพรรณ ชนแขก ไดวจยเรอง “การศกษารปแบบกจกรรมทางการศกษาของพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา” มวตถประสงคเพอหาความสมพนธระหวางสาระส าคญของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานกบเนอหาการจดแสดงของพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา และเพอพฒนารปแบบกจกรรมการศกษาส าหรบนกเรยนของพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจาทมความสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มกลมเปาหมายคอ ครอาจารย และนกเรยนในชวงชนการเรยนรท 2 จ านวน 8 โรง คอ โรงเรยนวดปทมวนารามในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร กรงเทพมหานคร โรงเรยนเจาฟาสราง จงหวดพระนครศรอยธยา โรงเรยนวดดอนยอ โรงเรยนวดหนองทองทราย โรงเรยนวดโคกสวาง โรงเรยนวดพรหมเพชร โรงเรยนวดเกาะกา และโรงเรยนวดบงเข จงหวดนครนายก

ผวจยไดเกบขอมลโดยเรมจากการสรางหลกสตรทสอดคลองกบเนอหาของพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา โดยใชวตถเปนสอหลก จากนนเชญโรงเรยนทก าหนดมาฟงบรรยาย เมอบรรยายเสรจถงแจกแบบสอบถามซงค าถามจะสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานดวย ค าถามจะครอบคลมถงกลมสาระการเรยนรทง 8 สาขา คอ

1.กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย เรองการท าบญชครวเรอน 2.กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร เรองการวดหาปรมาตรของวตถสองมตและวตถสามมต 3.กลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ เรองค าศพทภาษาองกฤษทพบในชวตประจ าวน 4.กลมสาระการเรยนรภาษาไทย เรองค าราชาศพท 5.กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร เรองสงแวดลอมรอบตวเรา (พชและสตว) 6.กลมสาระการเรยนรศลปะ เรองการศลปะรอบตวเรา 7.กลมสาระการเรยนรสงคม ศาสนา และวฒนธรรมเรอง พทธประวต การใชแผนท และระเบยบวธ

การศกษาประวตศาสตร 8.กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา เรองยาสามญประจ าบาน และยาสมนไพร

ผวจยไดใชวตถในการจดแสดงเปนสอการเรยนร พบวา วตถทจดแสดงหนงชนสามารถเปนสอการเรยนการสอนไดมากกวาหนงสาขาวชา และกจกรรมมความเหมาะสมคอ คณลกษณะของกจกรรมมประโยชนในการเพมพนความรแกนกเรยน การสอนใหนกเรยนรจกคด ใชจนตนาการ มสวนกระตนใหเกดการเรยนร มความสอดคลองกบสาระการเรยนร และมความยากงายเหมาะสมกบชวงชนการเรยนเมอนกเรยนท ากจกรรมสามารถหาค าตอบไดอยางถกตอง ครบถวนภายในเวลาทก าหนด มความเพลดเพลน

นาฏยา มหงษ ไดศกษาเรอง “การจดการพพธภณฑกายวภาคศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ” งานวจยเลมนเปนการศกษาประวตและการด าเนนการของพพธภณฑกายวภาคศาสตร ศกษาปญหาของการจดการพพธภณฑกายวภาคศาสตร และจดท าแนวทางการปรบปรงและการจดการพพธภณฑกาย

22

วภาคศาสตร โดยใชการวจยเชงคณภาพ สมภาษณผเกยวของในพพธภณฑกายวภาคศาสตรดานรปแบบการจดแสดง การใชพนท และการจดการพพธภณฑ ผลการวจยพบวา พพธภณฑกายวภาคศาสตร มวตถประสงคการกอตงคอ ใหนสตแพทยใชเปนแหลงเรยนรนอกเวลาเพอคนควาเพมเตม และเพอเปดใหบคคลภายนอกทสนใจเขาชมและเรยนรเกยวกบกายวภาคศาสตร วตถสวนใหญเปนชนสวนอวยวะภายในรางกายมนษยทใชวธการรกษาดวยการก าซาบดวยสารพลาสตก (Plastination) ซงเปนจดเดนของพพธภณฑกายวภาคศาสตร ปญหาทพบในพพธภณฑกายวภาคศาสตร คอ คณะแพทยศาสตรหนวยงานตนสงกด ไมมนโยบายท านบ ารงศลปะดานพพธภณฑ เนองจากพพธภณฑฯ ไมสอดคลองกบยทธศาสตรของมหาวทยาลย การบรหารจดการยงไมเอออ านวยตอการใหบรการ ขาดทรพยากรบคคลทมความรเฉพาะทางการพพธภณฑ ไมมภณฑารกษ ดานการจดแสดง พพธภณฑมลกษณะการจดแสดงทรเฉพาะกลม นสตแพทยหรอผมความรทางการแพทยเทานนทสามารถเขาใจเนอหาของวตถ เนองจากไมมค าบรรยายรายละเอยด มเพยงเฉพาะศพทเฉพาะทาง การขาดนทรรศการหมนเวยน พนทจดแสดงมจ ากด งบประมาณไมเพยงพอในการปรบปรงการจดแสดง รวมถงองคประกอบการจดแสดง เชน ตโชว การประชาสมพนธ สงผลใหบคคลภายนอกไมรบทราบถงการมพพธภณฑกายวภาคศาสตร และหากตองการเขาชมตองท าหนงสอแจงความจ านง หากมาเปนหมคณะจงจะมอาจารยน าชม หากมาเปนบคคลจะตองเดนชมเอง ท าใหพพธภณฑกายวภาคศาสตรไมเปนทรจกแกบคคลอน

23

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การศกษาการจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร : กรณศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยและพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร เปนการศกษาทใชวธการวจยทหลากหลาย เพอใหไดขอมลประกอบการศกษาทมความครอบคลม และหลากหลาย แหลงขอมล

1. แหลงขอมลปฐมภม (Primary Data) ไดแก ขอมลจากการสมภาษณ และสงเกตการณ 2. แหลงขอมลทตยภม (Secondary Data) ไดแก ขอมลทศกษาจากเอกสาร งานวจย บทความ และ

ขอมลออนไลนทจ าเปนตอการศกษาในครงน กลมประชากรทศกษา

กลมตวอยางท 1 ศกษาโดยการสมภาษณแบบเจาะลก ( In-depth Interview) ผทเกยวของกบการด าเนนงานพพธภณฑ ซงไดแก คร ภณฑารกษ และนกเรยน

กลมตวอยางท 2 ศกษาโดยการใชแบบสอบถามผเขาชมพพธณฑทใชเปนกรณศกษา โดยวธการ สมแบบบงเอญ (Accidental Sampling)

กลมตวอยางท 3 ศกษาโดยการสมภาษณแบบเจาะจง (Focused Interview) ผเชยวชาญดาน พพธภณฑ เครองมอทใชในการวจย

การศกษาในครงนไดใชแบบสอบถาม และการสมภาษณ โดยมการวางกรอบแนวคดตามทได ศกษามาแลวในบทท 2

แบบสอบถาม ใชลกษณะของค าถามปลายเปด ปลายปด (Open and Close Ended Question) โดยแบงค าถามได ดงน

1. ขอมลสวนตว ไดแก ประเภทของผเขาชม เพศ อาย อาชพ 2. แหลงประชาสมพนธ 3. ความพงพอใจในดานตางๆ ไดแก - ดานเนอหา / ความรทไดรบ - ดานรปแบบ / วธการน าเสนอ - ดานการใหบรการและการน าชมของเจาหนาทและยวมคคเทศก - ดานความพรอมของสอมลตมเดย - ดานความพรอมของสถานท เชน หองน า ทจอดรถ 4. ความตองการในการเขาเยยมชมพพธภณฑในโอกาสตอไป 5. ความพงพอใจในการบอกตอผอนใหมาชมพพธภณฑแหงน

24

การสมภาษณ เปนการสอบถามขอมลแบบเจาะลกกบผด าเนนงานทเกยวของกบพพธภณฑทใช เปนกรณศกษา และสมภาษณแบบเจาะจงกบผเชยวชาญดานพพธภณฑ

25

บทท 4

การจดการพพธภณฑโรงเรยน

ในการวจยครงนเปนการศกษาการจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร โดยศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย และพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร จงไดแบงประเดนทศกษา ดงน

1.โรงเรยนเทพศรนทร

1.1 ประวตโรงเรยนเทพศรนทร การเปลยนแปลงครงส าคญของประเทศในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา เจาอยหว ท าให

การศกษาเปนเครองมอในการพฒนาราษฎรไทยใหทดเทยมกบอารยประเทศ โดยป พ.ศ. 2427 ปรากฎหลกฐานในการกอตงโรงเรยนหลวงในวดจ านวน 23 โรง โรงเรยนหลวงในวดเทพครนทราวาสจงเปนโรงเรยนหนงทไดรบความรวมมอจากเจาอาวาส ในการจดตงโรงเรยนเพอสนองพระราชประสงคน

การศกษาภายในวดเทพครนทราวาสในอดตเปนการเรยนกบพระภกษสงฆ โดยเปนการ เรยนวชาเพอใหอานออกเขยนได คดเลขเปน และการอบรมจรยธรรม ส าหรบสถานทเรยนไดอาศย ศาลาการเปรยญของวด จนเมอ พ.ศ. 2445 ตกเรยนหลงแรกสราง แลวเสรจ โดยการสนบสนนดานทนทรพยของสมเดจ พระราชปตลาบรมพงศาภมข เจาฟาภาณรงษ สวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช ดวยทรงด ารเพออทศพระกศลสนองพระเดชพระคณ พระชนน ประกอบกบหมอมแมนพระชายาถงอสญกรรม ตกเรยนนจงซอวา ตกแมนนฤมตร ผออกแบบตกเรยนหลงน คอสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟาจตรเจรญ กรมพระยานรศรานวตตวงศ ตอมา ตกเรยนหลงทสองถอก าเนดขนจากการบรจาคทรพยจ านวน 11, 000 บาท จาก พระยาโขฎกเลาหะเศรษฐ (มน เลาหะเศรษฐ) โดยเปนทเรยนวทยาศาสตร การกอสรางตกเรยบยงด าเนนตอไป โดยกระทรวงธรรมการจดสรางตกเรยนดานทศใต มซอวา "ตกเยาวมาลยอทศ" เพออทศพระราขกศลแกjสมเดจเจาฟาเยาวมาลยนฤมล กรมขน สวรรคโลกลกษณวด พระราชธดาทสนพระชนม ตลอดจนพระวมาดาเธอฯ กรมพระสทธาสนนาฎ ปยมหาราชปดวรดา พระมาตฉา สมเดจเจาฟามาลนนภดาราและสมเดจเจาฟานภานภดล พระขนษฐภคน รวมประทานทนทรพยในครงนดวย

นอกจากน ชวงกอนสงครามโลกยงมการสรางสถานทศกษาภายในโรงเรยนเพมเตมอก 2 หลง ไดแก การจดสรางโรงพละในปพ.ศ. 2464 ตงอยบรเวณศาลาการเปรยญภายในวด การ จดสรางนมาจากทรพยของสมเดจเจาฟากรมขนเพชรบรณรนทราขย และการสรางตกปยราชบพตร ปดวรดา ตงอยขางตกเยาวมาลยอทศ ในป พ.ศ. 2474 โดยเปนตกเรยนสองขนทสมเดจพระเจาพยาเธอ เจาฟากรมหลวงลพบรราเมศวรบรจาคทรพยเพอทรงอทศสวนพระกศลถวายแดพระวมาตาเธอ กรมพระสทธาสนนาฏ จงกลาวไดวา โรงเรยนเทพศรนทรไดรบการสนบสนนจากวดทมบทบาทอยางมากในการเออเฟอสถานทและการอบรมสงสอนนกเรยนโดยพระภกษ ตอมาเมอมการกอสรางตกเรยน โรงเรยนยงไดรบการสนบสนนโดยพระบรมวงศา

26

นวงศทรวมบรจาคทรพยในการสรางและจดหา ครภณฑทใชในการศกษา โรงเรยนเทพศรนทรจงเปนโรงเรยนส าหรบราษฎโรงเรยนแรก ๆ ท'ไดรบ การสนบสนนจากวดและวงอยางแทจรง

วนท 10 กรกฎาคม 2488 โรงเรยนเทพศรนทรและวดเทพศรนทราวาสไดรบความเสยหาย จากภยสงครามโลกครงท 2 โดยตกแมนนฤมตร ตกโชฎกเลาหเศรษฐ และโรงพละไม,สามารถ ซอมแซมได ท าให

นกเรยนเทพศรนทรตองอาศยสสานหลวงภายในวดเปนสถานทเรยนชวคราว กระทรวงศกษาธการ สมาคมนกเรยนเกาเทพครนทร และวดเทพศรนทราวาลไดรวมมอ ในการ

ซอมแซมตกเยาวมาลยอทศ และตกปยราชบพตรปดวรดา พรอมทงสรางโรงไมไผjหลงคามง จากเพอใซเปนสถานทเรยนระหวางการบรณะตกเรยนทไดรบความเสยหายอยางหนก

พ.ศ. 2491 ตกโขฎกเลาหเศรษฐ ไดรบการบรณะดวยทนของรฐบาล และอกหนงป ตอมา ตกนฤมตรไดรบประทานขอใหมจากสมเดจพทธโฆษาจารยไดยใซขอวา ตกแมนศกษาสถาน โดยยงคง รปแบบสถาปตยกรรมเดมไว

การศกษาของโรงเรยนเทพศรนทรรดหนาไปมาก จ านวนนกเรยนเพมมากขนท าให สถานทเรยนไม

เพยงพอ ตกเยาวมาลยอทศ และตกปยราชบพตรปดวรดาจงถกรอทงเพอสรางตก เรยน 6 ชน ระหวางนตกนภานภดล เปนตกทสรางขนโดยพระทรพยของสมเดจพระพนางเธอเจาฟา กรมขนอ ทองเขตตขตตยนาร เพอเปนสถานทเรยนพระปรยตธรรมเดมของวดถกทงรางหลงจาก สงครามโลกครงท 2 อาจารยบญอวบ บรณะบตร อาจารยใหญโรงเรยนเทพศรนทรในขณะนนจงขอ อนญาตพระธรรมธขมน (เออน ขนทตโต) เจาอาวาส

วดเทพครนทราวาส ในการใช'ตกนภานกดล เปนตกเรยบจนถงปจจบน พ.ศ. 2515 ตกเรยน 6 ขนสรางแลวเสรจมขอวา ตกเยาวมาลยอทศปยราชบพตรปตวรดา โดยสมเดจ

พระเจาภคนเธอเจาฟาเพ'ขรรตนราขสดๅสรเสภาพณณวดทรงประกอบพธวางศลาฤกษนอกจากน ยงมการสรางตกเรยนเพมเตมเพอรองรบจ านวนนกเรยนมากขนตามนโยบาย ของทางราขการและเปนการเฉลมฉลองวาระพเศษตาง ๆ โดยป พ.ศ. 2528 ตก 100 ปเทพศรนทร สรางเสรจในโอกาสทโรงเรยเทพศรนทรครบรอบ 100 ป จนป พ.ศ. 2552 จงมการเปลยนซอเปน ตกภาณรงษ เพอฉลองวาระ 150 ปแหงการประสตของสมเดจพระราชปตลาบรมพงศาภมฃ เจาฟา ภาณรงษสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช ผประทานตกเรยนหลงแรกแกโรงเรยน (โรงเรยนเทพศรนทร, ม.ป.ป: 7)

พ.ศ. 2539 โรงเรยนเทพศรนทรไดรบงบประมาณจากกรมสามญศกษา เพอสรางตก เทดพระเกยรต เพอเปนการฉลองปมหามงคลกาญจนาภเษก การกอตงของโรงเรยนเทพศรนทรโดยการจดสรางอาคารเรยนถอเปนประโยชนอยางยง ตอการขยายโอกาสทางการศกษา อกทงโรงเรยนเทพศรนทรยงเปนโรงเรยนทผลตนกเรยนคณภาพส สงคมมาแลวหลายรน ดวยการสงสอนดานวชาการ การอบรมจรยธรรม และการปลกฝงความเปน เทพศรนทรซงเปนสงส าคญในการสรางเอกลกษณเฉพาะใหกบนกเรยนเทพครนทรมาแลวรนตอรน การจดการศกษาของโรงเรยนเทพศรนทรมรากฐานยาวนานตงแตอดต และเมอยอนด การจดการศกษาในโรงเรยนเทพครนทรตงแตอดตจนถงปจจบน จะเหนววฒนาการทางการศกษาได ดงตอไปน

ยคท 1 (พ.ศ. 2428-2444) เปนยคทพระภกษจากวดเทพครนทราวาสมสวนส าคญใน การสงสอนอกขรวธ โดยมรฐใหความชวยเหลอดานการก าหนดเนอหาการเรยนขนมลศกษาใหกบ นกเรยนเทพครนทร ในขณะนนโรงเรยนเทพครนทรเปนโรงเรยนหลวงในวด จงมซอวา โรงเรยนวด เทพครนทราวาส ซงนอกจาก

27

ดานวชาการแลว วดยงมบทบาทดานกจการนกเรยน ดานธรการ ดาน บคลากร และดานความสมพนธระหวางบคคลตาง ๆ ทเกยวของกบโรงเรยน สวนวงจะมบทบาทใน การจดหาเงนทนในการจดสรางอาคารเรยน

ยคท2 (พ.ศ. 2445-2450) โรงเรยนเทพครนทรถอก าเนดขนโดยมอาคารเรยนหลงแรก คอ อาคารแมนนฤมตรทไดรบการสนบสนนจากเจาฟาภาณรงษสวางวงศ ผประทานพระทรพยในการ สรางอาคารในชวงเวลานนโรงเรยนเทพครนทรไดจดการเรยนการสอนในขนมลศกษาถงประถมศกษา และมเหตการณส าคญอย 2 เหตการณ คอ เมอ พ.ศ. 2445 โรงเรยนแกหดอาจารยไดมาใชพนทขน 2 ของตกแมนนฤมตร และไดยายจากไปในเวลาตอมา และโรงเรยนสวนกหลาบองกฤษเขามาใชพนท ขน 2 ของอาคารแมนนฤมตร โดยในระยะแรกเมอ พ.ศ. 2449 โรงเรยนเทพครนทรยงท าการสอนใน ระดบขนประถมศกษา จนเมอพ.ศ. 2451 โรงเรยนเทพครนทรไดถกรวมเขากบขนมธยมศกษา จงได ซอวา โรงเรยบสวนกหลาบองกฤษเทพครนทร

ยคท 3 (พ.ศ.2452-2456) ในชวงเวลานนนกเรยนชนมธยมสงของโรงเรยนมธยมพเศษ เทพศรนทรไดถกยายใหไปเรยนท,โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย จงท าใหนกเรยนเทพศรนทรไม,ม นกเรยนชนมธยมสงเพอสอบแขงขบทนเลาเรยนหลวงในระดบประเทศ

ยคท 4 (พ.ศ.2457-2493) โรงเรยนมธยมวดเทพศรนทร มการจดการเรยนการสอบใน ชนประถมจบถงชบมธยม 8 จนเมอพ.ศ. 2480 จงยบระดบชนประถม นบแตนนเปนตนมา โรงเรยน เทพศรนทรจงเปนโรงเรยนระดบชนมธยม และในชวงพ.ศ. 2492-2489 ชนมธยม 7-8 ถกยบตามค า ลงของกระทรวงศกษาธการอกครง

ยคท 5 (พ.ศ. 2494-2513) โรงเรยนวดเทพศรนทรจดการเรยบการสอนในระดบ มธยมศกษามาโดยตลอดแมวาจะมการเปลยนแปลงระบบการศกษาออกเปน ระบบประถม 7 ชน และมธยม 5 ชน

ยคท 6 (พ.ศ. 2514-ปจจบน) โรงเรยนเทพศรนทรไดกลบมาใชซอทไดรบพระราชทาน มาตงแตครงกอตงโรงเรยน การจดการศกษาเปนไปในระบบประถม 6 ชน และมธยม 6 ชน ดงเชน ในปจจบน

1.2 พพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร

สวนการแสดงนทรรศการ ณ ตกโชฎกเลาหะเศรษฐ จะแบงออกเปน 5 โซน ดงน

โซนท 1 ก าเนดจตวญญาณเทพศรนทร

รวมร าลกถงพระมหากรณาธคณแหงพระบรมราชจกรวงศทมตอโรงเรยนเทพศรนทรซงเปนจดก าเนดจตวญญาณเทพศรนทร คอความรก ความกตญญสการสรางประโยชนตอสงคม

โซนท 2 เทพศรนทรสรางคนไมรกโลก

การปลกฝงจรยธรรมอนดงามแกนกเรยนเทพศรนทรเพอสรางคนดสสงคม

โซนท 3 เทพศรนทรระบลระบอ

การสรางสรรคความสามารถใหนกเรยนเทพศรนทรมความเปนเลศในฐานะสถาบนการศกษาชนน าของประเทศ

โซนท 4 กลนร าเพยไมเคยจาง

28

ดวยความรกความผกพนกตญญของนกเรยนเทพศรนทรน ามาสการสรางประโยชนตอโรงเรยนและสงคม

โซนท 5 หนทางสอนาคต

การสบสานจตวญญาณเทพศรนทรดวยความมงมนตอการสรางประโยชนตอสงคมไมมทสนสด

ตลอดระยะเวลากวาหนงศตวรรษทผานมา โรงเรยนเทพศรนทรไดหลอหลอมเยาวชนของชาตใหเปนคนด เปนบคลากรททรงคณคา เพอสนองคณประเทศชาต และสงคม อกทงไดทดแทนแผนดนแหงเกยรตภมน แผนดนแมร าเพยของลกเทพศรนทรทกคน

29

30

31

2.โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

2.1 ประวตโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

ยอนหลงไปประมาณเกอบ 200 ป กอนนนเมอแรกสรางพระบรมมหาราชวง ในสมยรชกาลท 1 บรเวณวงขางดานใตหมด เพยงปอมอนนตครถนนมหาชย ก าแพงพระราชวงหกตรงไปทางตะวนตกจนถงปอมสตบรรพต ในระหวาง ก าแพงพระบรมมหาราชวงกบวดพระเชตพน มบานเสนาบดและวงเจาคนอยหลายบรเวณ

ครนเมอถงรชกาลท 2 จงมการขยายเขตพระราชวงออกไป ในพระราชวงดานใตมทวาง โปรดฯใหท าสวนปลกตนกหลาบส าหรบเกบดอกใชในราชการ จงเกดมสวนกหลาบขนในพระราชวงตงแตสมยรชกาลท 2 เปนตนมาและในสมยรชกาลท 3 โปรดฯใหแบงสวนกหลาบสวนหนงสรางคลงศภรตน ท าเปนตกรปเกงจน แตพนทนอกจากสรางคลงศภรตนยงคงเปนสวนกหลาบตอมาอยางเดม

ตอมาในรชกาลท 4 เมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเจรญพระชนษาถงเวลาจะเสดจมาประทบอยพระราชวงชนนอก แตพระบรมพระชนกนาถมพระประสงคทจะใหเสดจประทบอยในทใกลพระองค จงโปรดฯใหจด ต าหนกพระราชทานเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทในสวนกหลาบ ตรงตกคลงศภรตน ซงสรางไวในสมยรชกาลท 3 และไดเรยกพระต าหนกนวาพระต าหนกสวนกหลาบและหลงจากทพระบาทสมเดจพระ จลจอมเกลาเจาอยหวเสดจเถลงถวลยราชสมบตแลว กโปรดฯใหกรมหลวงอดศรอดมเดชเสดจไปประทบอยทพระ ต าหนกสวนกหลาบแทนจนออกจากวง และจากนนมากใชเปนคลงเกบของเรอยไป

เมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจเถลงถวลยราชสมบตแลว โปรดฯ ใหเลอกสรรลกผดมาฝกหดจดเปนกรมทหารมหาดเลกส าหรบรกษาพระองค และใหเปนทศกษาหาความรในราชส านกส าหรบราชการดวย และพระองคเองกทรงด ารงต าแหนงผบงคบการกรมทหารมหาดเลก ครนเมอกรมทหารมหาดเลกเจรญขนทรงพระราชด ารวาเชอสายราชสกลชนหมอมเจา หมอมราชวงศมอยมากแตมกไมไดรบการอบรม บางคนประพฤตเสเพลเปนนกเลงหวไม เมอเกดถอยความกขนชอวาเชอเจานายไปรงแกผอน จงโปรดใหหมอมเจา หมอมราชวงศ ซงมอายสมควรจะฝกหดเขาเปนทหารมหาดเลก

ตอมากรมพระยาด ารงราชานภาพไดด ารงต าแหนงเปนผบงคบการกรมทหารมหาดเลก ไดทรงด ารทจะจดตง โรงเรยนขนแหงหนงเพอฝกหดหมอมเจา และหมอมราชวงศโดยเฉพาะใหเปนทหารมหาดเลก ทงนเนองจากฐานะ ทหารมหาดเลกไดเสอมไปไมเหมอนแตกอน ประกอบกบสมยนนราชการกระทรวงตางๆ เปลยนแปลงแบบแผนเปน อยางใหม เปนทนยมของคนหนมๆขนมาก ไมเหมอนสมยกอนซงมเพยงทหารมหาดเลกอยางเดยว ดงนนกรมพระยา ด ารงราชานภาพจงคดวาควรจะจดตงโรงเรยนจะไดมผสมครเขามามาก กรมพระยาด ารงราชานภาพจงน าความเหน ขนกราบทลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และไดรบความเหนชอบดวย พระองคด ารสสงใหจดตงโรงเรยน ตามทคดนน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรบจะทรงอดหนน ครนจะเลอกหาทตงโรงเรยนในโรงเรยน มหาดเลกกไมมทพอแกการจด จงไดเลอกพระต าหนกสวนกหลาบซงตอนนนใชเปนคลงรงรงรกอยไมเปนประโยชน นก จงกราบทลฯขอกทรงพระกรณา

32

โปรดเกลาพระราชทานพระบรมราชานญาตใหจดตงโรงเรยนขนในทนน อาศยเหตนนจงไดเรยกชอวา “โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบ” เมอ พ.ศ. 2425 เปนตน

โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบไดจดทงการฝกหดอยางทหาร และเรยนแบบสามญเหมอนโรงเรยนทงปวงดวย ตอมากจการงานของโรงเรยนเจรญกาวหนาขนตามล าดบ มหมอมเจา หมอมราชวงศและบตรหลานของขาราชการ สมครเรยนมากขนทกทจนเกนจ านวนต าแหนงนายทหารมหาดเลก ฉะนน ณ จดนเอง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กทรงตดสนพระทยวา ถาหากเปลยนใหเปนโรงเรยนส าหรบขาราชการทวไป จะเปนประโยชนแกบานเมองยงกวาเปนโรงเรยนส าหรบนายทหารมหาดเลกกรมเดยว และไดเปลยนฐานะนกเรยนจากทหารมาเปนนกเรยนพลเรอน นอกจากนนพระองคกไดโปรดฯใหสรางตกยาวทางพระราชวงดานใตใชเปนทเลาเรยนและทอยนกเรยนอกหลงหนงดวย การตงโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบจงนบวาส าเรจบรบรณเมอประกา พ.ศ. 2427 นนเอง โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบมนกเรยนเพมมากขนเรอยๆ จนกระทงเมอ พ.ศ. 2436 จงขยายออกไปตงนอกพระบรมมหาราชวงและจากเหตนเองจงเรยกชอเพยง “โรงเรยนสวนกหลาบ” กบไดแยกเปน 2 แหง คอ

โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายไทย

หลงจากออกยายจากพระบรมมหาราชวง โรงเรยนสวนกหลาบกไดเคลอนยายไปยงศาลา 4 หลง ของวดมหาธาตดานทศเหนอเรยกวา “โรงเรยนสวนกหลาบวดมหาธาตดานทศเหนอ” เพอรอการกอสรางโรงเรยนแหงใหม ซงในชวงนมโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายไทยอย 2 ท ซงอกทหนงอยทโรงเรยนมหาดเลกหลวงในพระบรมมหาราชวง เรยกวา “โรงเรยนสวนกหลาบไทยในโรงเรยนมหาดเลกหลวง” ซงโรงเรยนนคาดวาเกดจากการเคลอนยายไปยงวดมหาธาตนนเคลอนยายไปไมหมด ตอมากระทรวงธรรมการไดงบประมาณในการสรางทวาการกระทรวงใหม และกระทรวงตองการใหโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบเปนโรงเรยนส าหรบฝกหดทดลองวธสอนและต าราเรยน จงยกตกหลงแรกใน 3 หลง ใหเปนโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบ เรยกวา “โรงเรยนสวนกหลาบวงหนา” ซงจรงๆ กระทรวงตองการใหโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบทงฝายไทยและฝายองกฤษมารวม กนทน แตสถานทคบแคบไป จงน ามาเฉพาะโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายไทยเพยงฝายเดยว และตอมาในป พ.ศ. 2452 กระทรวงธรรมการไดยายสถานทใหม ดงนนโรงเรยนสวนกหลาบจงตองยายดวย ซงไดยายไปอาศยอย ณ บรเวณศาลาวดมหาธาตดานใตเปนการชวคราว จนกระทงยายมาอยทโรงเลยงเดกรมคลองมหานาค (“โรงเรยนสวนกหลาบโรงเลยงเดกรมคลองมหานาค”) หลงจากโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายไทยไดยายไปตามสถานทตางๆ ถง 5 แหง โรงเรยนสวนกหลาบกไดกลบมารวมอกครงท “ตกแถวหลงยาววดราชบรณะ” โดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรง พระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานพระบรมราชานญาตใหก าหนดเปนโรงเรยนชนอดมศกษาแลวใหชอวา “โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย” และการรวมตวครงนเปนการรวม “สวนกหลาบ” ทงหมด ซงรวมทงโรงเรยนพระต าหนกสวน กหลาบฝายองกฤษดวย

โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายองกฤษ

หลงจากโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบฝายไทยยายออกจากพระบรมหาราชวงไปแลวแตโรงเรยนพระต าหนก สวนกหลาบฝายองกฤษยงคงอยในพระบรมหาราชวง โดยยายจากทเดมมาอยท ตก 2 หลงรมพระ

33

ทนงสทธยสวรรค เรยกวา “โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบรมพระทนงสทธยสวรรค” ตอมาไดยายไปตงอย ณ วงพระองคเจาภานมาศ ซงหมายถง “วงหนา” เดมในสมยรชกาลท 4 เรยกวา โรงเรยนสวนกหลาบวงหนา โดยอาศยเกงจนทเปนฝพระหตถของพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวเปนทสอน หลงจากอาศยอยทนชวงหนง โรงเรยนของเรากไดยายมาตงอยทสตรสวนสนนทาลย ( ปากคลองตลาด ) เนองจากโรงเรยนนมนนกเรยนนอยลงเรอยๆ จ าตองปรบปรง จงไดมการพกการเรยนการสอนไวกอน โรงเรยนสวนกหลาบซงยงไมมสถานทแนนอน จงไดยายมาเปดการสอนเปนชวคราว เรยกวา โรงเรยนสวนกหลาบองกฤษสนนทาลย จนกระทงสมเดจพระนางเจาพระบรมราชน นาถไดมหนงสอขอพระราชทานทโรงเรยนสตรสนนทาลยเพอปรบปรงใหเปน “โรงเรยนราชน” โรงเรยนสวนกหลาบองกฤษสนนทาลยจงไดยายมารวมอยกบโรงเรยนเทพศรนทร เพราะวาโรงเรยนเทพศรนทรไดมการปรบปรงซอมแซมโรงเรยนครงใหญซงใชงบประมาณในการสรางโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบแหงใหมโดยมขอตกลงในการกอสราง “ตกแมนนฤมตร” ซงเปนตกเรยนหลงใหม และใหชอวา “โรงเรยนสวนกหลาบตกแมนนฤมตร” ทงนโดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลามพระบรมราชโองการใหกรมศกษาธการเปนผด าเนนการท าสญญากอสราง ตอมาไดมการเปลยนนามโรงเรยนสวนกหลาบเปนโรงเรยนเทพศรนทรแทนโดยอางถงค าสงของปลดทลฉลองของกระทรวงธรรมการ แตไมปรากฏเหตผลในการเปลยนแปลงโรงเรยนสวนกหลาบจงยายมารวมกบโรงเรยนประถมเทพศรนทรเรยกวา “โรงเรยนสวนกหลาบองกฤษเทพศรนทร”

ตอมาการเดนทางอนยาวนานของ “สวนกหลาบ” จงไดสนสดลงเมอป พ.ศ. 2454 โดยโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบกไดรวมกบฝายไทยและไดแหลงทพ านกถาวร พรอมกบนามวา “โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย” ถงตรงน โรงเรยนสวนกหลาบทงสองฝายกไดมารวมกนอกครงโดยอยในพนทของวดราชบรณะ และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงใหสรางตกยาวขนเพอด าเนนการสอน การทพระองคทรงพระราชทานพระบรมราชานญาต ใหสรางตกยาวนทรงมอบใหกรมโยธาธการเปนผออกแบบโดยใชงบประมาณของวดราชบรณะ ซงในเวลานนเงนสรางตกใหชาวบานเชาโดยเปลยนเปนใหโรงเรยนเชา เพอใชเปนโรงเรยนแผนใหม ทงนดวยความคดของเจาพระยาเสดจสรนทรทราธบดศษยเกาเลขประจ าตวหมายเลข 2 ของโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบวทยาลย ซงไดเปนเสนาบด กระทรวงธรรมการในขณะนน จงไดเกดตกยาวรวมกบนกเรยนสวนกหลาบจากทตางๆ และในป พ.ศ. 2453 พระบาท สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจมาทอดพระเนตรการกอสรางดวยพระองคเองกอนสวรรคตในป พ.ศ. 2453 นน เอง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาทรงเปนผกอก าเนดโรงเรยนนโดยแท นบเปนมหากรณาธคณแกทวยราษฎรอยางลนเกลาฯ หาทสดมได

การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เปนทไมคาดคดวาโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย โรงเรยนหลวงแหงแรกของประเทศไทยจะมหนาประวตศาสตรทเกยวกบการเมองการปกครองในสมยนนดวย เมอวนศกร ท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 “คณะราษฎร” ไดจบตวพระบรมวงศานวงศ เปนตวประกน รวมทงสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพดวย บรรยากาศขณะนนตงเครยดมการวพากษวจารณเปนอยางมาก บรรยากาศดานการเมองรนแรงนาหวาดกลวแมกระทงในโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

ในวนท 24 มถนายน 2475 นนมรถถงแลนมาจอดขวางประตโรงเรยน มนายทหารและพลเรอน ชอนายสงวน ตลาลกษณ ผกอการไดเขามาในโรงเรยนเชญอาจารยใหญซงขณะนนคอ อาจารยเอซ เชอรชล และ

34

นกเรยน ม.6-ม.8 เขาหอประชมสามคคยาจารยสมาคมประกาศวา ทกคนไดรบทราบวาขณะนไดมการปฏวตเพอเปลยนแปลงการปกครองขอใหทกคนอยในความสงบ

นกเรยนสวนกหลาบไดลกขนถามวา “ท าไมตองเปลยนแปลงการปกครอง” นายสงวน ตลาลกษณตอบวา “ไมตองถามเวลาน ถาตองการรายละเอยดตองตอบดวยปน ขณะนไดจบเจานายไปแลว” (ค าสมภาษณ คณสมจตต โฆสวรรณะ)

บรรยากาศตอนนมความสบสน นกเรยนทไมเขาใจเหตการณบางกหลบอยตามหองเรยน บางกกระโดดหนออกจากโรงเรยนไป ทเขาประชมกไมคอยเขาใจแจมชดนก แตการกระท าครงนดเหมอนวาจะควบคมความสงบสขของครและนกเรยนในโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยซงเปนโรงเรยนใหญ และในขณะนนถอวาใกลชดกบราชวงศและขาราชการชนสงของกระทรวงธรรมการนนเอง

จากเหตการณตอนนพอสนนษฐานวาโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยเปนโรงเรยนทมบทบาทส าคญแหงหนง ซงคณะราษฎรจ าเปนจะตองควบคมสถานการณไว เพราะเปนตนแบบในดานตางๆของโรงเรยนทวไป ครอาจารย และ นกเรยน กนาจะเปนพลงทจะตอตานคณะปฏวต ซงกอใหเกดความระส าระสายทยากคณะราษฎรจะดแลไดจงไดใชวธน ารถถงมาปดโรงเรยนและควบคมสถานการณดงกลาว

นอกจากน กจกรรมอกประการหนงทเปนผลสะทอนใหเหนวา โรงเรยนสวนกหลาบมบทบาททางการเมอง การปกครอง สมยนนคอการทลกเสอโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมสวนชวยรฐบาลในการปราบกบฏบวรเดช ในกรณของการปราบกบฏบวรเดชน รฐบาลขณะนนไดขอความรวมมอจากโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยใหสงอาสาสมครทเปนลกเสอไปชวยเปนกองก าลงดานล าเลยงกระสนปนสงเสบยงบรเวณบางซอบาง และหลกสท าหนาทเฝาคกเพอไมใหมการจราจลบาง โดยแตงกายชดลกเสอไปชวยเปนพลรบ การสรบครงนมลกเสอโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยทชวยเปนกองก าลงสนบสนนจนฝายรฐบาลไดรบชยชนะ ตอมาจอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตร ไดมอบโลเกยรตยศจากการปราบกบฏครงนใหกบโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย (อยในหองจารกานสรณ) และนกเรยนรนนนทกคนไดรบเหรยญพทกษรฐธรรมนญ ซงมการประกาศไวในราชกจจานเบกษาดวย

ในระยะกอนเกดสงครามโลกครงท 2 นน ไดมการสรางอาคารตางๆเพมเตมรวมทงสนแลวกอมอาคารอย 10 หลง คอ อาคารเรยนหลงยาว ซงยงคงตงตระหงานมาจนกระทงมาจนถงทกวนน ตกวทยาศาสตรชนเดยว โรงอาหาร โรงพลศกษา ตกหลงกลางและบานพกคร ทพกภารโรง รวม 5 หลง ในระหวางสงครามโลกครงท 2 นนอาคารบางหลง ไดรบความเสยหายจากลกระเบด และเมอสงครามสงบกไดรบการซอมแซมดงนคอ อาคารหลงยาว และตกวทยาศาสตรไดรบการซอมแซมจนใชการไดด สวนโรงอาหาร โรงพลศกษา และตกหลงกลาง นนถกระเบดเมอ 14 กนยายน 2488 ไดรบความเสยหายมากเกนจนเกนกวาจะซอมแซมใหใชไดดงเดมได

ตอมาเมอ พ.ศ. 2496 กไดสรางหอประชมเคยงขางกบตกหลงยาวทางดานวทยาลยเพาะชาง และมสะพานลอยโยงถงตกเรยนหลงยาวดวย ปรงขนกสรางตกพลศกษา ทางดานทศตะวนตกใกลวทยาศาสตรและอก 2 ปตอมากไดสรางโรงอาหารขนใกลกบตกพลศกษา หลงจากนนกไดสรางตกสามคยาจารยสมาคม 3 ชน

35

แทนทสามคยาจารยสมาคมทางดานใตของโรงเรยน และสดทายกไดสรางอาคารสามคยาจารย 4 ชน ตดกบตกสามคยาจารยเดมขนพรอมกบอาคารพระเสดจ ซงสรางแทนทศาลาพระเสดจสเรนทราธบด เมอ พ.ศ. 2510

พ.ศ. 2521 สรางตกด ารงราชานภาพบนพนทเดมซงเปนโรงอาหารเปนอาคารเรยน 5 ชน ชนลางเปนโรงอาหาร ตอมาเมอตกปยมหาราชานสรณสรางเสรจแลวไดยายโรงอาหารไปชนลางของตกปยมหาราชานสรณ สวนชนลางของตกด ารงราชานภาพไดกนเปนหองเรยนและหองโสตทศนศกษา

พ.ศ. 2525 เนองในโอกาสทโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมอายครบ 100 ป ไดกอสรางตกปยมหาราชานสรณ ซงเดมเปนอาคารโรงยมชนเดยว ครนกอสรางเสรจแลวไดรบพระมหากรณาธคณเปนลนเกลาลนกระหมอมจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดเสดจพระราชด าเนนทรงเปดพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และทรงเปดตกเมอ 30 กรกฎาคม 2527

พ.ศ. 2530 กรมศลปากรไดขนทะเบยนอนรกษอาคารหลงยาวเปนโบราณสถานเมอวนท 1 กมภาพนธ เนองจากมความส าคญทางประวตการศกษาแหงชาต ในปเดยวกนทางโรงเรยนไดท าการรอถอนอาคารพระเสดจฯ เพอกอสรางใหม เนองจากพนทบรเวณทตงอาคารเกดการทรดตวจงเกรงวาจะเปนอนตราย และไดสรางอาคารพระเสดจฯขนมาใหม เสรจสมบรณเมอวนท 30 ก.ค. 2535 และในโอกาสนโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยไดรบพระมหากรณาธคณจากสมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมารเสดจพระราชด าเนนเปดศาลาพระเสดจฯ ครงนดวย และในปเดยวกน ดานหลงของอาคารสามคยาจารยท าพธเปดอาคารสทธ เพงปานซงใชเปนทพกนกกฬาและสระวายน า ซงไดเรมกอสรางมาตงแตป 2534

พ.ศ. 2537 โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยด าเนนการกอสรางอาคารหอประชมสวนกหลาบร าลกหลงใหมขน แทนหลงเดมซงช ารดทรดโทรมลง โดยสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร เสดจมาพระราชด าเนนมาทรงท าพธเปดในวนท 8 มนาคม 2538

พ.ศ. 2538 จดรวมส าคญของสวนกหลาบวทยาลยในรอบ 113 ป คองาน “สวนกหลาบวทยาลย ใน 12 ทศวรรษ” 8-11 มนาคม 2538 เพอรวบรวมประวตศาสตรอนยาวนานของสวนกหลาบวทยาลยเพอจดตงพพธภณฑการศกษาชาต ณ ตกยาว มก าหนดเสรจในป 2543 พ.ศ. 2541 เหตการณทางการเมองทไมนาเชอวาจะเกดขนอกเปนหนทสอง เมอนกเรยนโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย กวา 2,000 คน ไดเดนทางไปยงกระทรวงศกษาธการเพอสอบถามขอของใจในเรองสาเหตของการสงยายผอ านวยการโรงเรยนในสมยนน (ผอ.ธาน สมบรณบรณะ) จากเหตการณดงกลาวท าใหโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยปรากฏไปตามสอตาง ๆ ทง โทรทศน วทย และหนงสอพมพ

พ.ศ. 2547 รอสนามกฬาเอนกประสงค "สนามไพศาล" สรางอาคารเอนกประสงค "อาคาร ๑๒๓ ป สวนกหลาบ" เปดใชเมอ ๙ มนาคม ๒๕๔๙

พ.ศ. 2549 อญเชญหลวงพอสวนกหลาบองคจ าลองประดษฐาน ณ บษบก ซงสรางขนใหม ณ หนา อาคาร ๑๒๓ ป สวนกหลาบวทยาลยเมอ ๙ มถนายน ๒๕๔๙ ซงตรงกบงานฉลองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป

จากบทพระนพนธของกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทวา “ประโยชนของโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบ นอกจากเปนบอเกดวชาคณของขาราชการเปนกนมาก ยงมประโยชนแพรหลายอยางอนอก ทเปน

36

ส าคญคอเมอปรากฏวาจดตงโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบไดดงพระราชประสงคแลว พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงพระราชด ารวาสมควรจะจดการตงโรงเรยนเขยนและสอนวชาใหแพรหลายออกไปเปนการศกษาส าหรบประเทศสยาม จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหคดจดตงโรงเรยนขนตามพระราชอารามหลวงทงในกรงและหวเมอง” ไดแสดงใหเหนวาโรงเรยนสวนกหลาบเปนบอเกดของความรรวมทงบคลากรทมความสามารถมากมายเพอเผยแพรวชาความรแกเยาวชนรนหลงตอไป

ปจจบนนโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยกไดจดตงมาเปนเวลากวา 129 ปแลวและกสามารถผลตบคลากรและเยาวชนทมคณภาพออกไปรบใชประเทศชาตเสมอมาโดยตลอด สมกบค านพนธของกรมพระยาด ารงราชานภาพ และพระราชปณธานของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ผกอตงสถานศกษาแหงนทกประการ

2.2 พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยถอก าเนดมาพรอมกบการพฒนาระบบการศกษาของสยาม ในปพ.ศ.2425 เพอการสรางการศกษาใหเปนระบบมากขน มการสอบวดความร ในหลวงรชกาลท 5 จงทรงตงโรงเรยนขน ณ พระต าหนกสวนกหลาบในพระบรมมหาราชวง นกเรยนรนแรกทเรยนจบจากโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมจ านวน 3 คน ซงภายในพพธภณฑการศกษาไทยนนไดบรรจประวตศาสตรความเปนมาของโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยเอาไวตงแตเรมแรก สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ฯลฯ ซงเปนผบญชาการ โรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบไดเขามาชวยในการดแลระบบการศกษาของโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย ตอมาในยคเจาพระยาพระเสดจซงเปนผบญชาการโรงเรยนนน ทานเลงเหนวาหลงจากทโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบตองเลกไปเพราะตองน าทดนในพระบรมมหาราชวง ไปท ากจการอยางอน นกเรยนทเรยนจบไปจากโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบกกระจดกระจายไปหมด จงไดทลแกพระพทธเจาหลวงฯ วาจะขอมาเชาทดนสรางโรงเรยนใหม ณ บรเวณทดนของวดเลยบ (วดราชบรณราชวรวหาร) จงท าใหโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบไดยายมาอย ณ ทนจนถงปจจบน การสรางอาคารเรยนแลวเสรจเมอป พ.ศ. 2454 โดย ตกแรกของของโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย คอ “ตกยาว” หรอ “ตกสวนกหลาบ” ทเปนทตงของพพธภณฑฯในปจจบน

ปจจบนความยาวทงหมดของตกยาว คอ 198.35 เมตร แตเมอแรกสรางนนจากปากค าของผดแลพพธภณฑ ตกยาวนมความยาวกวานมาก แตสมยสงครามโลกครงท 2 ตกสวนแรกทยาวไปถงรานเพชรขางหนาถกระเบดเสยหายจงเหลอความยาวอยเพยงเทาน

วตถประสงคของการจดตงพพธภณฑขนเพอเกบของเกาทมคณคาภายในโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยไว และเพอแสดงใหนกเรยนรนใหมๆ ทเขามาไดรวานกเรยนรนพๆทเรยนมากอนไดท าความด ท าชอเสยงอยางไรใหกบโรงเรยนอยางไรบาง

ตกยาวแหงนอยคกบโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมานานรวม 100 ป ในชวงป พ.ศ.2525 -2535 ผอ านวยโรงเรยนในแตละชวงเวลาไดท าการบรณะซอมแซมตกยาวเรอยมา ตอมากรมศลปากรขนทะเบยนตกยาวเปนโบราณสถาน ในวาระทโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยมอายครบรอบ 120 ป ในปพ.ศ.2545 “พพธภณฑการศกษาแหงชาต: พพธภณฑโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย” จงถอก าเนดขนในวนท 8 มนาคม 2545 โดยใชตกยาวเปนทจดแสดง

37

การจดแสดงทงหมดของพพธภณฑแหงนจดแบงหองจดแสดงออกเปนทงหมด 14 หอง ดงน

1) สถาบนกษตรยกบโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย ภายในหองนจดแสดงโบราณวตถ อาท จารกศลาทไดโปรดเกลาใหจารกความเปนมาของโรงเรยน

นาฬกาประทบตรา จ.ป.ร. 2 เรอน พระบรมฉายาสาทสลกษณ พรอมลายพระหตถพระราชทานจากรชกาลท 5 ภาพพระฉายาสาทสลกษณของรชกาลท 6 ผทรงท านบ ารงโรงเรยนสบตอจากพระราชบดา ภาพพระบรมฉายาสาทสลกษณสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ และพระบรมฉายาลกษณพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน อกทงยงเปนทประดษฐานหลวงพอสวนกหลาบองคจ าลอง เพอใหนกเรยนและผเขาชมไดสกการะดวย

2) จาก “วง” ส “วด” การกลาวถงความเปนมาของโรงเรยนเมอตองยบโรงเรยนพระต าหนกสวน

กหลาบ ในพระบรมมหาราชวงไปแลวแตกกระสานซานเซนไปไหนบาง จนกลายมาเปนโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยในปจจบน

38

3) หองบรพคณาจารยสวนกหลาบวทยาลย จดแสดงภาพของเหลาอาจารยตงแตยคกอตงโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยจนถงปจจบนทชวยประสทธประสาทวชาใหแกนกเรยนโรงเรยนน

4) ภมปญญาครสวนกหลาบ บอกถงความเกงกาจของครอาจารยของโรงเรยนสวนกหลาบทท าใหกบโรงเรยนสวนกหลาบเปนคนทเกงและดของสงคม

39

5) หอเกยรตยศและเกยรตภมชาวสวนของโรงเรยน ศษยเกาทดและมชอเสยงของโรงเรยน

6) เกยรตยศสวนกหลาบ คอพลเอกเปรม ตณสานนท ทไดเปนทงนายกรฐมนตร, ผบ.ทบ., ผบ.สงสด, องคมนตรและรฐบรษของไทย

40

7) เกยรตภมชาวสวนกหลาบวทยาลย ทมนกเรยนทเปนนายกรฐมนตรของประเทศไทยทงหมด 8 คนตงแตประเทศไทยเรมมการปกครองระบอบประชาธปไตย

8) หองจารกานสรณ น าเอาปายไม จารกชอของนกเรยนผทท าคณงามความด เอากระดานทผบญชาการโรงเรยนคอ นอรแมน ซตตน เปนผรเรมน ามาใช ไดท าขนในชวงตางๆ มาประดบไว รวมทงโลหรางวลตางๆ ทไดมา จนในปจจบนไมสามารถจารกลงไดหมดส าหรบรายชอของศษยเกาโรงเรยนฯ

41

9) หองกจกรรมน าเกยรตภม (เขาสยคปจจบน) การทโรงเรยนมกจกรรมและเปนศนยกลางของดานวชาการและวฒนธรรมหลายๆอยาง ในประเทศไทย

10) กจกรรมลอหลอมความเปนสวนกหลาบฯ กจกรรมทกกจกรรมภายในโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย ไมวาจะดานดนตร กฬา วชาการ ทกงานทกกจกรรมท าใหเดกสวนกหลาบรจกการบรณาการเอาวชาความรกบกจกรรมทท าทกอยางเขามาไวในตว

11) หองบรณาการ วชาการ พลานามย ศลปะ ดนตร สนทรยศาสตร การสงเสรมวชาการ กจกรรมตางๆ ทนกเรยนสวนกหลาบวทยาลยไดปฏบตกน

12) หองสวนกหลาบฯ ในปจจบน ผลงานทรวบรวมเอาผลงานคณภาพของโรงเรยน ถวยรางวลทงหลายทไดมาในปจจบน

13) หองสญลกษณชาวสวนกหลาบวทยาลย

14) หองเอกสารโบราณและจดหมายเหตสวนกหลาบวทยาลย

42

43

44

ผเขาชมทส าคญของพพธภณฑแหงนคอ นกเรยนของโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยนนเอง ทกๆปนกเรยนมธยมปท 1 จะไดเขามาเรยนรวถของนกเรยนโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย ทงประวตความเปนมา ความส าคญของสงตางๆ ความภาคภมใจทเกดขน ปหนงหลายรอยคน การสนบสนนของบรรดาศษยเกาทมชอเสยงและรกความเปนนกเรยนสวนกหลาบยงมอยมไดขาด นอกจากนโรงเรยนยงมกลมยวมคคเทศก ซงจะผลดเปลยนกนมาท าหนาทน าชมพพธภณฑอยตลอด

3.การบรหารจดการพพธภณฑ

การบรหารจดการ พพธภณฑเพอการศกษา โรงเรยนเทพศรนทร

พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

บคลากร - หวหนางาน 1 คน -เจาหนาทประจ าพพธภณฑ 1 คน -นกเรยนชมนมคนรกพพธภณฑ

- หวหนางาน 1 คน -เจาหนาทประจ าพพธภณฑ 1 คน ดแลพพธภณฑ, ตดตอประสานงานคณะเยยมชม, ดแลนกเรยนทชวยงาน, น าชมพพธภณฑ

งบประมาณ 1.งบประมาณจากสถานศกษาแตละป 2.โครงการเงนบรจาคเพอพฒนาการศกษา 3.รายไดพพธภณฑ เชน การขายของทระลก กลองรบบรจาค

1.สมาคมศษยเกาโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย 2.รายไดพพธภณฑ เชน การขายพวงมาลยสกการะประจ าป

อาคาร อาคารประวตศาสตรมาปรบปรงใหมความแขงแรง

อาคารประวตศาสตรมาปรบปรงใหมความแขงแรง

จดประสงคการจดตงพพธภณฑ

สรางแรงบนดาลใจแกนกเรยนในการประพฤตปฏบตตนเปนคนดของสงคม

เกบวตถทมคณคาทางประวตศาสตรของโรงเรยน

ทตง ตงในสถานศกษา ตงในสถานศกษา สวนบรการ มโถงตอนรบ สนคาทระลก คมนาคม

สะดวก ทจอดรถเพยงพอ หองน ามความสะอาด

มโถงตอนรบ สนคาทระลก คมนาคมสะดวก ทจอดรถเพยงพอ หองน ามความสะอาด

45

บทท 5

ขอสรปและขอเสนอแนะ

ในการศกษาเรองการจดการพพธภณฑในสถานศกษาเพอเปนแหลงเรยนร : กรณศกษา พพธภณฑการศกษาไทย โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลยและพพธภณฑเพอการศกษาโรงเรยนเทพศรนทร เปนการศกษาเพอศกษาการจดการพพภณฑในสถานศกษา เพอน ารปแบบการจดการมาพฒนาพพธภณฑของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รวมถงพพธภณฑตางๆ ทมขอจ ากดทางดานงบประมาณ จากการศกษาพพธภณฑทงสองแหง พบวา การด าเนนงานมลกษณะทเหมอนกน คอ

1.อาคารพพธภณฑ ทงสองแหงไดใชอาคารทมความส าคญทางประวตศาสตรเชนกน เปนการสรางความผกพนระหวางนกเรยนกบโรงเรยน และเหนความส าคญของประวตศาสตรโรงเรยน

2.วตถประสงค ในการจดตงพพธภณฑทงสองแหง ตางมเปาหมายเหมอนกนคอตองการใหนกเรยนเขาใจในประวตศาสตรของโรงเรยน ซงกอเกดความรกในสถาบน

3.ชมนม การท าใหนกเรยนมสวนรวมในพพธภณฑทดคอ การจดชมนม อาจจะเปนในรปแบบชมรม ชมนมนกเรยน เพอมาฝกฝนการน าชม การบรหารจดการพพธภณฑ

4.งบประมาณ พพธภณฑทงสองแหงมขอจ ากดดานงบประมาณเชนกนคอ ในการท านทรรศการตองใชรายไดจากสมาคม ซงแยกตวออกจากงบประมาณโรงเรยน ฉะนนพพธภณฑจงตองหารายไดเพมจากการจ าหนายของทระลก ขายดอกไมในเทศกาลตาง หรอจดคอนเสรตการกศล

5.การบรณาการกบการเรยนการสอน ในแตละกลมสาระการเรยนร อาจารยจะสงใหนกเรยนเขาชมพพธภณฑเพอน าไปประกอบการเรยน เชน การวาดภาพ การค านวน ศกษาประวตศาสตรทองถน

ขอเสนอแนะ

หากมการวจยในครงตอไป ผวจยเสนอแนะใหศกษาถงผลการเขาชมพพธภณฑในแตละแหง วาการเขาชมพพธภณฑจะสงผลตอการรบรขอมลอยางไร และควรน าเสนอขอมลอะไรบางเพอใหเกดการรบรสงสด

46

บรรณานกรม

ครบน จงวฒเวศยและคณะ. การพฒนาพพธภณฑทองถนเพอสงเสรมการศกษาเชงสรางสรรค. กรงเทพฯ : พมพด, มถนายน 2554 สมาล สงขศร และคณะ. การจดการเรยนรของแหลงการเรยนรตลอดชวต : พพธภณฑ. กรงเทพฯ : ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ. 2548 จรา จงกล. พพธภณฑสถานวทยา. กรมศลปากร กระทรวงศกษาธการ ธนก เลศชาญฤทธ. การจดการทรพยากรวฒนธรรม. ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) กรงเทพฯ :2554 นคม มสกะคามะ, กลพนธาดา จนทรโพธศร และมณรตน ทวมเจรญ. วชาการพพธภณฑ. ไทยวฒนาพานช. พมพครงท 2 2521 ประทม ชมเพงพนธ. พพธภณฑวทยา. พพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา กมภาพนธ 2530 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สามยคของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา 2543 สะอาด ปายะนนทน. การจดพพธภณฑ. พมพในงานพระราชทานเพลงศพ พระยาค านวณคคณานต (ศร ปา ยะนนทน) และฌาปนกจศพ คณหญงอน ค านวณคคณานต 11 ต.ค. 2511 พระนคร : สามมตร ตลาคม 2511. สายนต ไพรชาญจตร. การจดการทรพยากรทางโบราณคดในงานพฒนาชมชน. พมพครงท 3” 2550 กรงเทพฯ : โครงการหนงสอโบราณคดชมชน สายนต ไพรชาญจตร, การจดการทรพยากรทางโบราณคดในงานพฒนาชมชน โครงการหนงสอโบราณคด ชมชน(กรงเทพฯ: ศกดโสภาการพมพ,2550),216-221,อางถงใน เปลวเทยน เจษฎาชยยทธ, “การ จดการเศรษฐกจชมชนขาวหลามบานอาฮาม ต าบลทาวงผา อ าเภอทาวงผา จงหวดนาน” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาการจดการทรพยากรวฒนธรรม คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2553), 11-13. สายนต ไพรชาญจตร. การจดการโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานโดยการ

ปกครองสวนทองถน. สถาบนพระปกเกลา. ศนยการพมพแกนจนทร. สงหาคม 2548 ส านกพพธภณฑสถานแหงชาต. คมอพพธภณฑทองถน. กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม พมพครงท 4 2553 ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2554 เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554. กรมราชบณฑตยสถาน ศรวฒนาอนเตอรพรนท จ ากด มหาชน. 2556

วทยา ดานธ ารงกล. การบรหาร. เธรดเวฟ เอดดเคชน กรงเทพฯ 2546 พะยอม วงศสารศร. การบรหารทรพยากรมนษย. ศนยหนงสอมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต พมพครงท 5

2552 วนทนย ภมภทราคม และคณะ. ความรเบองตนเกยวกบการประกอบธรกจ. ว.เจ.พรนตง กรงเทพฯ 2537

47

ประวตผวจย

ชอผวจย นางสาวสโรชา เมฆอรณ

Miss Sarocha Mekarun

ต าแหนง ภณฑารกษ

สงกดหนวยงาน สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

สขมวท 23 กรงเทพฯ โทรศพท/โทรสาร 0 2261 2096

คณวฒ ศศ.บ. มหาวทยาลยบรพา สาขาทช านาญ -

ประวตการรบทนวจย -