mustafa tatci · 2019. 9. 30. · dr. mustafa tatci denizli (kızılcabölük)’de doğdu (1961)....

17

Upload: others

Post on 14-Nov-2020

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ
Page 2: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

H YAYINLARI : 83

Kitabın AdıYûnus Emre Yorumları - İşitin Ey Yârenler

YazarıMustafa Tatcı

Kapak TasarımMurat Yılmaz

MizanpajÇelebi Şenel

ISBN : 978-605-9559-86-7

1. Basım: Ağustos 20146. Basım: Ekim 2018

Baskı ve CiltOfis Yayın Matbaa Ltd. Şti.

Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad. Işık San. Sit. No:19 B Blok / Z-1 Topkapı-

Zeytinburnu/İstanbulTel: 0212 576 4715

Sertifika No: 14973

© Bu kitabın yayın hakları, H Yayınları’na aittir.Kaynak gösterilerek tanıtım amacıyla ve araştırma için yapılacak kısa alıntılar dışında, yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir şekilde kopya edilemez, elektronik ve mekanik yolla çoğaltılamaz, yayınlanamaz ve dağıtılamaz.

w w w . h y a y i n l a r i . c o mw w w . k i t a p b u r c u . c o mb i l g i @ h y a y i n l a r i . c o m

H Yayınları Basım Yayın DağıtımPazarlama ve Ticaret Ltd. Şti.Sultantepe Mh. Paşalimanı Cd. No:48-1/1 Üsküdar - İSTANBULTel. : 0216 532 33 13

Page 3: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

MUSTAFA TATCI

İstanbul 2018

Page 4: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

Dr. Mustafa TATCIDenizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ Üniversitesi Necati Bey Eğitim Fakül-tesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu (1984). Gazi Üniversite-si’nde “Hayretî Dîvânı’nda Din ve Tasavvuf ” konusunda yaptığı teziyle Yüksek lisansını (1986); “Yûnus Emre Dîvânı-İnceleme-Tenkitli Metin” adlı teziyle dok-torasını tamamladı (1990). Askerliğini, Çankırı Assubay Hazırlık Okulu’nda Öğretmen Asteğmen olarak yaptı. Silvan E. Meslek Lisesi’nde Edebiyat Öğ-retmenliğinden sonra (1985-1986) Gazi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebi-yatı Eğitimi Bölümü’ne öğretim görevlisi olarak atandı. Halen aynı bölümde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. MEB Yayınlar Dairesi’nde yayın kurulu üyesi olarak da görev yapan yazarın Klasik Türk Edebiyatı ve özellikle Türk

Tasavvuf Edebiyatı sahasında yayınladığı pek çok araştırma bulunmaktadır. Yazar Ebru Hanım’la evli olup Ha-mid ve Nezahat’in babasıdır.

Yayınlanmış bazı çalışmaları şunlardır: Niyâzî-i Mısrî, Hayatı, Eserleri ve Fikirleri, 1984; Yûnus Emre Bib-liyografyası,  1988; Şiir Burcunda Çocuk,  1993; Niyâzî,Mansûrnâme,  1994; Türk Edebiyatında Tasavvufî Rüyâ Tabirnâmeleri, 1995; Kırımlı Selim Dîvâne, Miftâhü Müşkilâti’l-Ârifin Adâbu Tarîki’l-Vâsilîn, 1996; Üzüm De-desi Hüseyin Hulusî Efendi, 1997; Edebiyattan İçeri, 1997; Mustafa Rûmi Efendi, Dîvân, 1988; Hayretî’nin Dinî Tasavvufî Dünyası, 1998;  İstanbul’da Buharalı Bir Mutasavvıf: Emir Buharî,1998; Türk Edebiyatında Hû Şiir-leri, 1999; Çavdaroğlu Müfti Dervîş, 1999; Hüseyin Vassaf, Hayatı, Eserleri ve Şiirlerinden Seçmeler, 1999; Hü-seyin Vassaf, Mevlid,  1999;Yesevîlik Bilgisi, 2000; Giritli Salacıoğlu Mustafa, Dîvân, 2000; İsmail Hakkı Bur-savî, Şerh-i Nazm-ı Ahmed, 2000; Belgelerle Orhan Velî, 2000. Türk Edebiyatında Şathiyye, 2001;Bayburtlu Celâlî ve Şiir Dünyası,  2000; Ümmî Dîvân Şairleri ve Enverî Dîvânı,  2001;; Muslihüddin Vahyî, Mirâc,  2001; Eroğlu Nuri, Dîvânçe-i İlâhîyat, 2002; Menâkıbnâme-i Hasan Ünsi, 2002; Elmalı’nın Canları, 2003; Üsküdarlı Mustafa Manevî, Dîvânçe-i İlâhiyât, 2003; İbrâhîm Hâs, Yûnus Emre’nin Bir Şiirinin şerhi-Çıktım Erik Dalına, 2003, Saf-ranbolulu Mehmed Emin Halvetî, Mir’âtü’l-Âşıkîn ve Mizânü’l-Âşıkîn-Âşıklara Ayna ve Terazi,  2003, Eroğlu Nûri, Tasavvuf Bi’t-Tarîkat-Tasavvufa Dair,  2003; İbrâhîm Hâs,Yûnus Emre’nin Bir Şiirinin Şerhi-Çıktım Erik Dalına, 2004, Çankırılı Bir Melâmî Şair-Abdullah Özay, 2004, Üsküdarlı Muhammed Nasûhî ve Dîvânçe-i İlâ-hiyâtı, 2004; Ünsî Hasan Şabânî, Dîvân-ı İlâhiyât, 2004; Yûnus Emre Külliyâtı I, II, III, IV, V, 2005; İbretî, Dîvân-ı İlâhîyat, 2005; İbrâhîm Hâs, Tasavvufî Konuşmalar, 2005; İbrâhîm Hâs, Tasavvufî Mektuplar, 2005; Aziz Mah-mûd Hüdâyî, Dîvân, 2005; Hüseyin Vassâf, Mevlid Şerhi-Gülzar-ı Aşk, 2006; Üsküdarlı Selâmî Ali Celvetî-Hayatı, Tarîkatnâmesi ve Vakfiyesi, 2006. Ali Urfî, Tasavvufî Sorular ve Cevaplar, 2006; İbrâhîm Has, Şabâniyye Silsi-lesi, 2006; Üsküdarlı Nasûhî, Hz. Peygamber Yolunda Tasavvuf, 2006; Sinop Gazetesi’nin Tanıklığında Millî Mü-câdele, 2006.,Yûnus Emre Külliyatı 6 Cilt 2008, Hallâc-ı Mansûr Menâkıbnâmesi, 2008, İşitin Ey Yârenler, 2008, Aşk Bir Güneşe Benzer, 2010, Dervişler Hüma Kuşu, Aşk İmamdır Bize, İstanbul 2010; 2010, Limni’de Sürgün Bir Veli, 2010; Burc-ı Belâda Bir Merd-i Hudâ Niyâzî-i Mısrî, 2010; Denizlili Mehmed Emin Efendi, Nereden Ge-lip Nereye Gidiyor İnsan-Hakikatten Bir Bahis, 2011; Ünsî Hasan Şabânî, Kelâm-ı Azîz-Bir Erenin Söyledikleri, 2011; Niyâzî-i Mısrî’nin İzinde Limni’den Geliyorum, 2011, Ömer Fuâdî, Dîvânçe-i İlâhîyat, 2012; Tapduk Emre, 2012; Hüseyin Vassâf, Dîvân 2012; Bursalı Kâsımzâde Seyyid Mehmed Emin Halvetî, Dîvân-ı İlâhiyât 2012; Niyâzî Mısrî, Sarajevo 2012; İşitin Ey Yârenler, 2015; Hazret-i Pîr Şabân-ı Velî ve Şabânîlik, İstanbul 2012; Geredeli Mus-tafa Rûmî, Dîvân-ı İlâhiyât, 2013; Senâyî Hasan Şabânî, Dîvân-ı İlâhiyât, 2013; Safranbolulu Mehmed Emin Hal-vetî, Mir’âtü’l-Âşıkîn ve Mizânü’l-Âşıkîn-Âşıklara Ayna ve Terâzî, 2013; Muslihiddîn Vahyî, Mirâç, 2013; Hasan Ünsî ve Menâkıbnâmesi, 2013;Yunus’un Gül Bahçesinden C. I, II, Ankara 2013; Hüseyin Vassâf, Mevlid Şerhi-Gülzâr-ı Aşk, 2013; Halvetî Şabânî Yolunun Adâbı, 2013; İbrâhîm Hâs, Yûnus Emre’nin Bir Şiirinin Şerhi-Kerpiç Koydum Kazana, 2014; Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî, Niyâzî-i Mısrî Dîvânı Şerhi, 2014; Eşrefoğlu, Divân-ı İlâhiyât, 2014; Şâir Yûnus, Tahran 2014; Yahya-yı Şirvânî’den Şabân-ı Velî’ye Halvetiyye, Bakü 2014, Bursalı Meh-med Tâhir, Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî Menâkıpnâmesi, 2014; Arşiv Belgelerine Göre Niyâzî-i Mısrî ve Der-gâhları, Ankara 2015; Yûnus Emre İle Aşk Yolculuğu, 2015, İlyas İbn İsa Saruhanî, Mecdüddin İsâ Bayramî Menâ-kıpnamesi-Nutk-ı Şerifler 2016; Eroğlu Nuri, Dîvânçe-i İlâhîyat, 2016; Rumeli Alperenleri, 2016; Hüseyin Vassaf Bey, Gerçeği Gösteren Ayna, 2016; Hasan Ünsi Halvetî ve Menâkıpnâmesi, 2016; Enfi Hasan Hulûs Halvetî-XVI. Ve XVIII. Asırlarda Yaşayan Veliler ve Deliler-Tezkiretü’l Müteahhirin 2016; Niyâzî-i Mısrî Halvetî- Dîvân-ı İlâ-hiyât, 2015; Sinân-ı Ümmî Halvetî, Dîvân-ı İlâhiyât, 2016; Cihangirde Bir Aşk ve İrfan Ocağı, 2016; Osman Ke-malî, Aşk Sızıntıları, 2016¸ Azerbaycan Bilgeleri, 2017; Erenler Kitabı, 2017; Üsküdarlı Mehmed Nasûhî Halvetî-Seyr ü Sülûk Mektupları, 2017; Osman Kemalî-İrfan Sızıntıları, 2017; Denizlili Mehmed Emin Efendi, Nereden Gelip Nereye Gidiyor İnsan-Hakikatten Bir Bahis, 2017; Muhammed Nuru’l-Arabî-Nesefi Akaidi Şerhi, 2017; Melâ-met Kalesinin Hazinedârı Niyâzî-i Mısrî,  2017; Elmalılı Vâhib Ümmî Halvetî-Divân-ı İlâhiyât, 2017; Hazret-i Pîr Şabân-ı Velî Kitabı, 2018, Yahyâ-yı Şirvanî Kitabı, 2018. Selanikli Ali Örfî, Mısrî Niyâzî Dîvânı Şerhi 2018.

Page 5: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

İTHÂF

Bu eserimi Yûnus’un “İşitin ey yârenler” sözüne kulak veren eşim Ebrû’ya; gönül ehli kardeşlerim Kemâl Tatcı (v. 2006), Aysel Aydın ve Aysun Özkaya’ya; Yûnus’un sevgisiyle büyüyen oğlum Hamîd’e, kızım Nezahat’a ithâf ediyorum.

Page 6: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ
Page 7: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

VII

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..............................................................................................................................................XIEZELDEN BEZM-İ UŞŞÂKA GİREN BİR PÎR .....................................................................XIX

BİRİNCİ BÖLÜM YÛNUS’UN MENÂKIBI ................................................................................................................ 1

YÛNUS’UN MENÂKIBI ................................................................................................................. 3MENÂKIPNÂMEDEKİ HAKÎKAT ............................................................................................13

Arayanlar Bulur .........................................................................................................................13Buğdaydan Nefese .....................................................................................................................14Hizmet Et, Emek Çek, Nasîbini Al ........................................................................................18Eğriden Doğruya .......................................................................................................................19Bizim Yûnus ...............................................................................................................................25

YÛNUS’UN ŞİİRİ NEREDE DURUYOR? ................................................................................30

İKİNCİ BÖLÜM İŞİTİN EY YÂRENLER ................................................................................................................41

BİR ULU HECE: AŞK ....................................................................................................................43Allah Vardı ................................................................................................................................43Ben Gizli Bir Hazîneyim .........................................................................................................43Sen Olmasaydın! .......................................................................................................................44Semânın ve Arzın Nûru...........................................................................................................47Biz Sevdik Âşık Olduk ............................................................................................................48Mecâzdan Hakîkate Aşk .........................................................................................................48Aşk Döner Aşka Gelir ..............................................................................................................50Aşkın Adresi ..............................................................................................................................50Âh, Allah ....................................................................................................................................51Aşk Söyletir ................................................................................................................................52Açıldı Kân-ı Aşk ........................................................................................................................54Aşk Bâkîdir.................................................................................................................................55

Page 8: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ
Page 9: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

XI

ÖNSÖZ

İnsanlık tarihinin en güzel değerlerinden biri olan Yûnus Emre hakkında bu-güne kadar pek çok şey yazılıp söylendi.

Yaşadığı çağı olduğu kadar bütün çağları etkileyen ilâhîlerin sahibi, bütün bu-nalım felsefelerini gereksiz ve geçersiz kılan bu hakîkat kaynağı olan zat kimdir?

Bu güzel gönüllü ve erdemli insan, bu kemâlin şâhikalarında dolaşan garip Hak âşıkı kimin nesidir?

Bu sorunun cevabı yine Yûnus’ta, Yûnus’un menakıbında ve kendi şiirlerinde gizlidir.

•1240-1320 yılları arasında yaşayan Yûnus Emre, manevî hayatıyla, her biri fenâ

tecellîlerinin tecrübelerini aksettiren ilâhîleriyle ve bu nutk-ı şeriflerinde vaz‘ ettiği değerler sistemiyle Türk-İslâm kültürü açısından fevkalâde önemli bir şahsiyettir. Önemlidir, zira o, yanlış bilinenleri yıkıp yeniden inşa eden bütün inkılâpçılar gibi dîvânında fikirleriyle zihinlerde, gönüllerde ve dilde yeniliklere imzâ atmış bir erendir.

İnsanı yeniden inşâ etmek! Zamanı âna getirmek, insanlığın fikirlerini, hayâlle-rini ve rüyâlarını tekâmül ettirmek, insanlığı süflîden alıp ulvîye taşımak, onu hakka, hakîkate hazırlamak, kulluk bilinciyle donatıp Allah’a lâyık hâle getirmek!

Esasen peygamberlerin ve onların izinden giden kâmillerin misyonu da insan-lığa mirâsı da budur.

Bu mirâs, putların ve putlaştırdıklarımızın kırılıp insanın hakîkatte yeniden inşâ edilmesi şeklinde özetleyebileceğimiz değerler manzumesidir.

Başka bir şey değil!.

Yûnus yeni değerler ortaya koyan büyük bir inkılâpçıdır Burada mevzûmuz olan Yûnus Emre de bazı değerleri yerinden söküp yerine

yeni değerler koyan büyük bir inkılâpçıdır. Bu bakımdan onun kimliğini ve tesirle-rini merak edenlere şöyle bir tanımlama yapmak mümkündür:

Yûnus, önceki gelenlerin sonuncusu, sonraki gelenlerin ilkidir.

Bu ne demektir?

Page 10: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

XVIII

Page 11: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

XIX

EZELDEN BEZM-İ UŞŞÂKA GİREN BİR PÎR

Yûnus’u anlamak için Yûnus olmak gerekir. Onu en iyi anlayanlar Yûnus’un izine basarak mânâya yükselenlerdir. Asrımızın Yûnuslarından birisi de Melamî/Hamzavî erenlerinden Osman Kemâlî Efendi’dir (d. Erzurum 1862-ö. İstanbul 1954). Şiirleri “Aşk Sızıntıları”; sohbetleri ise, “İrfân Sızıntıları” adıyla toplanan Kemâlî’nin, birlik deryasına gark olan gönül âleminden sızan aşk damlası manzûmelerinden birisi de Hazret-i Yûnus’u anlatır.

Ama ne güzel anlatır!

Ezelden bezm-i uşşâka giren bir pîrdir Yûnus Makâm-ı kuds-i lâhut’a eren tek/bîrdir Yûnus Sarây-ı künfekânın zevkinin tasvîridir Yûnus Rumûz-ı lübb-i Kur’ân metninin tefsîridir Yûnus

(Yûnus, ezelden âşıklar meclisine giren bir pîrdir. Ulûhiyetin kutsî makâmına eren tekbîr /Allahu ekber lafzının sırrı/ ve tek kişidir. Künfekân (Ol, dedi ve hemen oldu. Bakara 117, Al-i İmrân/47 vd.) emrinin sarâyının zevkinin tasvîridir. Kur’ân metninin özünün işâret ettiği remizleri tefsir eden kişidir.)

Yitirmiş kendini kendinde bulmuş zât-ı Mevlâ’yı Açılmış gönlü görmüş cân gözüyle sırr-ı esmâyı Harîm-i li-ma’allaha girip mahv etmiş eşyâyı Kitâb-ı kâinât-ı aşkı bir teşhîrdir Yûnus

(Kendi vehmî varlığını yok etmiş, Mevlâ’nın zâtını kendinde bulmuştur. Gönlü açılmış Hakk’ın isimlerinin sırrını cân gözüyle görmüştür. Hazret-i Peygamber’in, “Li-ma’allah” /Benim Allah ile öyle bir vaktim var ki melekler yaşadığım bu âna muttali olamazlar/ hadîsinde işaret ettiği sırra /makâma/ ulaşarak eşyayı /çok-luğu/ yok etmiştir. Yûnus, aşk ile yaratılan kâinât kitâbını gösterip anlatan kişidir.)

O insanlık içinde gevher-i yektâ-yı ma’nâdır Hazînedâr-ı eş’âr, hem emîn-i ilm-i a’lâdır O Hak’la söyleyen, Hak söyleyen bir murg-ı gûyâdır Cenâb-ı Kibriyâ’nın mazhar-ı takdîridir Yûnus

Page 12: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

XX

(O, insanlık içinde mânânın tek cevheridir. O, şiirlerin hazinedârı, o Hak’la söy-leyen, hakîkati söyleyen bir kuştur/Hüdhüd’dür/. Ulu Allah’ın takdîrinin açığa çık-tığı yerdir.)

O Rabbü’l-âlemîni aşk bilip aşk, içre cân vermiş Melek insânda görmüş aşkı, insâna nişân vermiş O aşkın neş’esi âlemlere emn ü emân vermiş O aşkı bağlayan insânlığa zencîrdir Yûnus

(Yûnus, âlemlerin Rabbi’ni aşk bilip aşk içinde cân vermiş, aşkı melek insânda /nefsinden arınmış insanda/ görmüş, insana, /insan-ı kâmil olma yolundaki insana/ nişân vermiş bir kişidir. Onun anlattığı aşkın neş’esi /kaynağı, zevki/ âlemlere gü-ven ve emniyet vermiştir. Yûnus insanlığı o aşka bağlayan bir zincirdir.)

Belâlardan çiçekler toplayıp sadrında bal etmiş Ölüp ölmezden evvel nefsine kanın helâl etmiş, Ne dünyâ ehli olmuş ne zuhûrun zerre mâl etmiş Sivâd-ı mâsivâyı eyleyen tathîrdir Yûnus

(Yûnus, belâlardan çiçekler toplayarak gönlünde bal etmiş; ölmeden evvel ölüp kanını nefsine helâl etmiştir. O, ne dünyâ ehli olmuş ne de zerre kadar mal birik-tirmiştir. Yûnus, gönlünde Allah’tan gayrı herşeyi temizlemiş bir kişidir.)

O doğmuş ağlamış hiç gülmemiş güldürmemiş dünyâ Bütün dünyâdan el çekmiş gözünde kalmamış ukbâ O muhtâç olmamış hiçbir şeye, muhtâç ana eşyâ Bu hikmet-hâne-yi tedrîse bir takrîrdir Yûnus

(O, doğduğundan itibâren ağlamış, hiç gülmemiş, dünyâ onu güldürmemiş; bü-tün dünyâdan vazgeçmiş, âhiret gözünde kalmamış. O hiçbir şeye muhtaç olma-dığı hâlde herşey ona muhtaçtır. Yûnus bu hikmet öğrenilen âlem medresesinde bir ifade tarzıdır.)

Anınla fahrederse var yeri bu arz u eflâkin Onun Rûhü’l-kuds tesviye etmiş tıynet-i pâkin Onun kadrin bilen, olmaz esîri dâne-yi hâkin Kulûb-ı âşıkâna bî-bedel tenvîrdir Yûnus

(Felekler ve yer onunla övünürse bu önemlidir; yerindedir. Ruhü’l-Kuds /Rah-mânî nefes/ onun saf tabiatını düzeltti. Onun kıymetini bilen, toprağın danesine /dünyevî her hangi bir nimete/ esir olmaz. Yûnus, âşıkların kalplerine benzersiz bir ışık saçmaktadır.)

Page 13: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ
Page 14: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

BİRİNCİ BÖLÜM∑

YÛNUS’UN MENÂKIBI

Page 15: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ
Page 16: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

3

YÛNUS’UN MENÂKIBI

Yûnus Emre’nin tarihî kişiliği menkıbeler içinde kaybolup gitmiştir. Kaynaklar Ondan bahsederken dâima rivâyetleri aktarmaktadır. Bu sebeple, Yûnus’un kimli-ğini araştırırken menkıbelerden hareket etmek, bu rivâyetlerdeki küllenen gerçek-leri ortaya çıkarmak gerekir.

Yûnus’un destânî hayâtının iki ayrı kaynağı vardır:

Birincisi Hacı Bektaş-ı Velî Vilâyetnâmesi’dir. İkinci kaynak da XVIII. asırda İs-tanbul’da yaşayan İbrahim Hâs (ö. 1762) tarafından yazılan Tezkiretü’l-Hâs adlı menâkıpnâmedir.

Yûnus Emre Vilâyetnâme’ye göre fakîr ve ümmî bir köylüdür. İbrahim Hâs’ın top-ladığı rivâyette ise şehirli, medrese eğitiminden geçmiş, müftülük yapmış bir kişidir.

Vilâyetnâme’de Yûnus’un Hacı Bektaş-ı Velî’nin huzûruna gidişi anlatılırken şöyle denilir:

“Hacı Bektaş-ı Velî Horasan diyârından Rûm’a gelip yerleştikten sonra velîliği ve kerâmetleri etrafa yayıldı. Her taraftan mürîd ve muhibler gelmeye, büyük mec-lisler kurulmaya başlandı. Fakîr hâlli kimseler gelir, nasîb alır giderlerdi. O zaman Sivrihisar’ın şimâl tarafında Sarıköy denilen yerde, Yûnus derler bir kimse var idi. Gâyet fakir hâlli olup ekincilik ederdi. Bir vakit kıtlık oldu, ekinden bir nesne hâsıl olmadı. Yûnus, erenlerin bu güzel vasıflarını işitti. Herkesin bu kapıdan boş dön-memesi dolayısıyla bir bahane ile gidip kifâf denecek kadar bir şeyler istemeği dü-şündü. Eli boş gitmemek için öküzüne dağdan alıç yükleyip Sulucakarahöyük’e doğru yola koyuldu.

Karahöyük’e varınca, Hacı Bektaş-ı Velî huzûruna çıktı, armağanını sunup:

“Ben fakîr bir kimseyim, bu yıl ekinimden bir nesne alamadım, ümîddir ki, bu yemişi kabul edip karşılığında buğday veresiniz, aşkınıza kifâf edelim” dedi. Hacı Bektaş:

“Öyle olsun.” diyerek abdâllara işaret etti. Alıcı alıp paylaşıp yediler, Yûnus bir kaç gün orada eğlendi. Gidecek olunca Hacı Bektaş’a haber verdiler. O da:

“Sorun bakalım ne ister, buğday mı, nefes mi verelim?” dedi. Sordular, Yûnus:

“Ben nefesi neyleyeyim, bana buğday gerek.”0 diye cevap verdi. Yûnus’un cevâ-bını Hacı Bektaş’a bildirdiler. Hünkâr:

Page 17: MUSTAFA TATCI · 2019. 9. 30. · Dr. Mustafa TATCI Denizli (Kızılcabölük)’de doğdu (1961). Cumhuriyet İlkokulu’nda (1974), De-nizli Lisesi’nde okudu. (1978). Uludağ

4

“Varın Yûnus’a söyleyin, alıcının her tanesi için bir (iki) nefes verelim.” buyurdu. Yûnus dedi ki:

“Ehil-ıyâlim var, nefes karın doyurmaz, lutfederse buğday versinler sizin aşkı-nıza kifâf edelim.”

Bu sözü Hacı Bektaş’a arzeylediler. Bu defa:

“Varın söyleyin, alıcının her çekirdeği başına on nefes verelim.” dedi. Yûnus bu söze karşılık yine:

“Ben nefesi neyleyim, çoluğum çocuğum var, bana buğday gerek.” diye ısrar etti. Râzı olmadı. Hacı Bektaş, dilediği kadar buğday verilmesini emretti, öküzüne yüklediler.

Yûnus vedâ edip yola koyuldu. Köyün aşağı ucunda olan hamâmın öte başın-daki yokuşu çıkınca aklı başına geldi. Şöyle düşündü:

“Vilâyet erine vardım, bana nasîb sundular alıcımın her çekirdeği başına on ne-fes verdiler, kâil olmadım. Ne olmayacak iş ettim, gâfil oldum. İmdi bu buğday bir niçe gün içinde tükenir, nefes ise ölünceye dek tükenmez. Ola ki himmet et-tikleri nasîbi vereler!”

Yûnus dönüp tekkeye geldi. Buğdayı öküzün arkasından indirdi. Hünkâr’ın halî-feleri bu hâli görüp Yûnus’a:

“Niçin geri geldin” diye sordular. Yûnus:

“Bana buğday gerekmez, o himmet olunan nasîbi versinler.” dedi. Yûnus’un ah-vâli Hacı Bektaş’a arzedildi. Hacı Bektaş buyurdu ki:

“O şimden sonra olmaz. Biz o kilidin anahtarını Tapduk Emre’ye verdik, var-sın nasîbini ondan alsın.” Yûnus’a bunu buyurdular. Bu söz üzerine Yûnus yola koyuldu. Tapduk Emre’ye geldi. Hacı Bektaş’ın selâmını söyledi, vâki olan hâli an-lattı. Tapduk Emre:

“Safâ geldin, hâlin bize mâlûm olmuştu; hizmet et, emek yetir, nasîbini al” dedi. Yûnus dedi ki:

“Ne hizmet varsa yapalım!”

Tapduk’un tekkesinin ardında dağ vardı. Tapduk, Yûnus’u dağdan odun ge-tirme hizmetine koştu. Yûnus her gün dağdan odun getirir oldu. Odunu sırtına vu-rup getirirdi. Amma, yaşını ve eğrisini kesmezdi.

“Erenler meydanına eğri yakışmaz!” derdi. Tam kırk yıl bu hizmeti gördü.

Günlerden bir gün Anadolu (Rum) erenleri Tapduk Emre’nin tekkesine geldi-ler. Büyük topluluk oldu. Meclis kuruldu. O mecliste Yûnus-ı Gûyende derler bir kimse vardı. Yûnus da orada idi. Tapduk Emre cezbelenip hâllenince Gûyende’ye:

“Yûnus, söyle!” dedi. Gûyende işitmedi. Tekrar:

“Yûnus şevkımız var, sohbet eyle, işitelim!” dedi. Yûnus-ı Gûyende yine işitmedi. Üçüncüsünde de Gûyende’den haber çıkmayınca, bu sefer Yûnus Emre’ye dönüp:

“Yûnus vakit oldu, o hazînenin kilidini açtık, nasîbini alıverdin, sen söyle! Bu mecliste sohbet eyle. Hünkâr varlığının nefesi yerine geldi.” dedi. Yûnus’un gönlü