nÄ hÏmeni a john kameaaloha almeida: he kÄlailaina
TRANSCRIPT
NÄ HÏMENI A JOHN KAMEAALOHA ALMEIDA:
HE KÄLAILAINA HOÿOHÄLIKELIKE ME KE KÄLELE MA LUNA O
KA ÿOKOÿA O KA PUANA KAMAÿILIO A ME KA PUANA HÏMENI
HE PEPA KËIA I HOÿOUNA ÿIA I KA MÄHELE MULIPUKA O KE
KULANUI O HAWAIÿI I MEA E HOÿOKÖ ÿIA AI NÄ KOINA O KE
KËKELË LAEOÿO
MA KA
ÿÖLELO A ME KA MOÿOKALALEO HAWAIÿI
KEKEMAPA, MH 2003
Na Joseph Keola Donaghy
Kömike Pepa Puka:
Kalena Silva, Luna Kömike William H. Wilson Charles H. Langlas
Amy Kuÿuleialoha Stillman
Pepa Muli Puka Laeoÿo Ke Kulanui o Hawaiÿi ma Hilo
Papa Kuhikuhi
Nä Hoÿomaikaÿi ............................................................................................................................................................. iiNä Manaÿo Höÿuluÿulu ................................................................................................................................................. iiiKa Papa Kiÿi.................................................................................................................................................................. ivKa Papa Pakuhi............................................................................................................................................................. ivMokuna 1: Ka Hoÿolauna ...............................................................................................................................................1
Ka Hakulau Noiÿi.......................................................................................................................................................2Ka Mea Käkau ...........................................................................................................................................................4Nä Mokuna ................................................................................................................................................................5
Mokuna 2: He Piliolana O John Kameaaloha Almeida ................................................................................................6Mokuna 3: Nä Palapala Hïmeni .................................................................................................................................. 12
Ka Häpana Hïmeni ................................................................................................................................................. 12Ka ÿÖkuene ............................................................................................................................................................. 14Nä Koÿokoÿo A Me Ka Hoÿonohonoho ÿIa ÿAna O Nä Hïmeni ........................................................................... 15Ka ÿÖnaehana Palapala Hïmeni ............................................................................................................................. 151. “Ka ÿÖÿü O Ka Nahele” ..................................................................................................................................... 172. “Kuÿu Ipo Pua Rose”.......................................................................................................................................... 253. “Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka” ...................................................................................................................... 304. “Kuÿu Onaona” ................................................................................................................................................... 355. “Lei Hinahina”.................................................................................................................................................... 406. “Lei Loke O Kapunahou” .................................................................................................................................. 477. “Lei Pua Mëlia” .................................................................................................................................................. 558. “Nä Pua Like ÿOle O Ka ÿÄina” ........................................................................................................................ 619. “Pänini Puakea”.................................................................................................................................................. 6610. “Kuÿu Lei Pua Nani” ........................................................................................................................................ 7011. “Mahalo Haleakalä” ......................................................................................................................................... 7312. “ÿÄ ÿO Ia” ......................................................................................................................................................... 76
Mokuna 4: Nä Käpana, Nä Huihuina Woela, A Me Ke Kälele Kamaÿilio ............................................................... 80Ke Käpana............................................................................................................................................................... 80Nä Huihuina Woela ................................................................................................................................................ 81Ke Kälele Huaÿölelo ............................................................................................................................................... 84Nä Mähele Huaÿölelo I Loaÿa Ke Kälele ............................................................................................................... 85Ke Kälele Poke Pilinaÿölelo ................................................................................................................................... 89
Mokuna 5: Ke Kälailai ÿIa ÿAna O Nä Hïmeni........................................................................................................... 90Ka Hoÿokaÿawale ÿAna I Nä Poke Pilinaÿölelo ..................................................................................................... 90Ka Mora .................................................................................................................................................................. 92Nä Pana Ikaika O Ka Mähele................................................................................................................................. 93Ke Kau ÿAna o Nä Mora Helu Kaulike ................................................................................................................. 96Nä Huaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni............................................................................ 97Nä Poke Pilinaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni................................................................ 98Nä Hualeo A Me Ka Huihuina Hualeo Komo Wale ............................................................................................. 99
Ka [H] Komo Wale.......................................................................................................................................... 100Ka [E] Komo Wale .......................................................................................................................................... 102Ka [Aÿ] Komo Wale ........................................................................................................................................ 102
Mokuna 6: Nä Manaÿo Panina .................................................................................................................................. 104Ka ÿOkoÿa O Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni ......................................................................................... 104Nä Hualeo Me Ka Huihuina Hualeo Komo Wale ............................................................................................... 105Ka Hopena O Ke Kälailaina................................................................................................................................. 107
Ka Papa Kümole ........................................................................................................................................................ 109Ka Papa Huaÿölelo Hou............................................................................................................................................. 111
iiii
ii
Nä Hoÿomaikaÿi
Mahalo ka mea käkau i këia poÿe no ka nui o ke käkoÿo, hoÿomanawanui a paipai
ÿana mai o ke kömike loiloi, ÿo ia hoÿi, ÿo ke Kauka Kalena Silva (luna kömike), ke
Kauka William H. “Pila” Wilson, ke Kauka Charles “Kale” Langlas, a me ke Kauka Amy
Kuÿuleialoha Stillman.
Mahalo iä Larry Lindsey Kimura i kona ÿae ÿana mai e hoÿolohe a hoÿohana i käna
nïnauele ÿana iä John Kameaaloha Almeida ma nä lola hoÿolohe o ka polokalamu lëkiö ÿo
Ka Leo Hawaiÿi.
Mahalo iä T. Haunani Bernardino i kona ÿae ÿana i nä lola hoÿolohe i küÿai pü ÿia aku
me ka puke ÿo Johnny’s Na Mele Aloha. Mai loko mai o ia puke mai ka hapanui o nä
hïmeni i palapala a kälailai ÿia ma këia pepa.
Mahalo iä Harry Soria i ka ÿike äna i höÿike mai ai no ko John Kameaaloha Almeida
wä ÿöpiopio a no kona makua käne kölea ÿo Paolo Kameaaloha.
Mahalo iä Albert Schütz i käna wehewehe ÿana i kona mau manaÿo no ke kälele
kamaÿilio.
iiiiii
iii
Nä Manaÿo Höÿuluÿulu
Aia ma këia pepa puka laeoÿo he kälailaina hoÿohälikelike i ke kälele kamaÿilio o ka
ÿölelo Hawaiÿi a me ke kälele hïmeni ma nä hïmeni i haku a hïmeni ÿia e John
Kameaaloha Almeida. Ua kälailai pü ÿia kä Almeida hoÿokomo ÿana i nä hualeo a
huihuina hualeo komo wale ma ka hïmeni ÿana i lohe ÿole ÿia ma ke kamaÿilio ÿana.
Abstract
This thesis presents a comparative analysis of Hawaiian language word and phrase
stress as spoken with the stress of such words and phrases as composed and sung by John
Kameaaloha Almeida. The analysis also includes Almeida’s sung insertion of two
phonemes and a phoneme cluster that add no meaning to the text and that are not heard in
spoken Hawaiian.
iviv
iv
Ka Papa Kiÿi
Kiÿi 1. “The Blind Musician J. C. Almeida” .........................................................................................................7
Kiÿi 2. John Kameaaloha Almeida. ......................................................................................................................11
Kiÿi 3. Ka Helu ÿIa ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Ka Poke Pilinaÿölelo ..................................................93
Kiÿi 4. Ke Kau ÿAna O Ka Mora Helu Kaulike I Mua Iki O Ka Pana Ikaika Ma Ka Mïka 12/8 ......................94
Kiÿi 5. Ke Kau ÿAna O Ka Mora Helu Kaulike I Mua Iki O Ka Pana Ikaika Ma Ka Mähele Mïka 4/4...........95
Kiÿi 6. Ke Kau ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Nä Pana Ikaika ÿEhä O Ka Mähele Hïmeni 12/8.............95
Kiÿi 7. Ke Kau ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Nä Pana Ikaika ÿEhä O Ka Mähele Hïmeni 4/4...............95
Ka Papa Pakuhi
Pakuhi 1. Pakuhi Külana Woela a Helene Newbrand .........................................................................................81
Pakuhi 2. Pakuhi Huëwoela a ÿÄhuiwoela ..........................................................................................................84
Pakuhi 3. Nä Mora Helu Kaulike Kau A Kau ÿOle Ma Nä Pana Ikaika ............................................................96
Pakuhi 4. Nä Huaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni .........................................................97
Pakuhi 5. Nä Poke Pilinaÿölelo Kälele Kamaÿilio a Kälele Hïmeni ...................................................................98
Pakuhi 6. Ka [H] Komo Wale ............................................................................................................................101
Pakuhi 7. Ka [E] Komo Wale.............................................................................................................................102
Pakuhi 8. Ka [Aÿ] Komo Wale...........................................................................................................................103
1
Mokuna 1: Ka Hoÿolauna
Ma ka polokalamu lëkiö Ka Leo Hawaiÿi mua loa i hoÿolele ÿia ma ka lä 22 o
Pepeluali, makahiki 1972, ua nïnau ÿo Larry Kimura iä John Kameaaloha Almeida e pili
ana i ke ÿano o ka hïmeni ÿia ÿana o nä mele Hawaiÿi e ka poÿe ÿöpio o ia wä. Pane akula
ÿo Almeida, “Minamina nö” (Almeida 1972). Ua minamina nö, no ka mea, ma ia wä aia
nö e ola ana ka poÿe mänaleo Hawaiÿi i hiki ke kökua i nä hemahema hïmeni o nä ÿöpio.
E ola ana nö hoÿi he poÿe haku mele a poÿe hïmeni mänaleo e kaulana nei kä läkou mau
hïmeni a hiki i këia manawa, e like me Almeida, Mary Kawena Pükuÿi, Lena Machado,
Bill Aliÿiloa Lincoln, a me Alice Nämakelua. Ua haÿi ÿo Alice Nämakelua iä Kalena Silva
no kona minamina i ka hïmeni hemahema ÿia ÿana o kekahi mele. Ma hope, ua hele ÿo
Nämakelua i nä känaka näna i hïmeni hemahema i ia mele, a ÿaÿole läkou i makemake e
hoÿolohe i käna hoÿopololei ÿana iä läkou (Kalena Silva, kaÿaÿike i ka mea käkau, 7 ÿOk.,
2003).
Ua hala ka hapanui o ia ÿano mänaleo akamai i ka haku hïmeni e like me Mrs.
Nämakelua, a ÿaÿole hiki ke nïnauele hou ÿia a noi ÿia ko läkou kökua i këia manawa.
Pömaikaÿi nö naÿe nä haumäna a me ka poÿe noiÿi o këia wä no ka paÿa mua o nä leo o
këia ÿano haku mele mänaleo ma nä lola hoÿolohe, a hiki ke hoÿolohe hou ÿia. A ÿo kekahi
o ia poÿe, e like hoÿi me Almeida, Machado a me Nämakelua, ua hïmeni läkou i kä läkou
mau mele iho nö i haku ai, a paÿa akula ia mau hïmeni ÿana ma nä päleo, nä lola hoÿolohe
a me nä pä sëdë. No laila, ÿaÿohe mea e känalua ai i ka pololei o ka ÿölelo o nä hïmeni a
me ka puana ÿana ma kä läkou hïmeni ÿana. He waiwai loa ma ke aÿo ÿana no ka haku a
hïmeni mele ÿana na ka mänaleo mäkaukau i ia hana.
2
Ka Hakulau Noiÿi
Ua kilo mua ÿia ke ÿano o ke kälele kamaÿilio o ka ÿölelo Hawaiÿi e kekahi poÿe
kälaiÿölelo. ÿO kä Helene Luise Newbrand pepa këkelë laeoÿo ÿo A Phonemic Analysis of
Hawaiian kekahi pepa koÿikoÿi mua ma ke kälailai ÿana i nä hualeo1 Hawaiÿi. ‘O Samuel
Elbert a me Mary Kawena Pükuÿi kekahi i käkau no ke kälele kamaÿilio o ka ÿölelo
Hawaiÿi ma kapukeÿoHawaiian Grammar. ÿAÿole naÿe i kälailai mua ÿia ka pili o ke
kälele kamaÿilio ma ka walaÿau ÿana a me ka hïmeni ÿia ÿana o nä mele Hawaiÿi e ka poÿe
mänaleo. ÿO ia ÿano kälailaina, ÿo ia kekahi pahuhopu o këia pepa. ÿO kekahi pahuhopu o
këia noiÿi ÿana, ÿo ia ke kökua ÿana i ka poÿe o këia wä a me ka wä e hiki mai ana i ka
hoÿoikaika ÿana i kä läkou hïmeni a haku hïmeni ÿana ma ka höÿike ÿana i nä hiÿohiÿona o
kä Almeida hïmeni ÿana i käna mau hïmeni iho nö.
Ua koho ÿia ÿo Almeida no këia noiÿi ÿana ma muli o këia mau kumu: he mänaleo
ÿölelo Hawaiÿi mäkaukau ÿo ia; ÿelua haneli a ÿoi aÿe äna mau hïmeni i haku ai (Almeida,
1972); ua hoÿopaÿa nui ÿo ia i nä hïmeni äna i haku ai ma nä päleo a me nä lola hoÿolohe;
a ua hoÿopaÿa ÿia kona nïnauele ÿia ÿana ma kekahi mau polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo
Hawaiÿi, e hiki ai ka hoÿohälikelike ÿia ÿana o käna puana ÿana i kekahi o nä huaÿölelo ma
ke ÿano kamaÿilio me käna hïmeni ÿana i ia mau huaÿölelo hoÿokahi.
Ua hoÿolohe ka mea käkau i ka nui o nä hïmeni a Almeida i hoÿopaÿa ai a i loaÿa ma
nä lola hoÿolohe a me nä pä sëdë, a ua wae ÿia nä hïmeni äna i haku ai. Ua hoÿolohe a wae
hou ka mea käkau i nä hïmeni i möakäka kä Almeida leo hïmeni, i hiki ke palapala
1HehuaÿölelokälaiÿölelohoukëiaipaÿamakapukeweheweheÿoMämaka Kaiao.Mailokomaioiapuke
kekahimauhuaÿöleloÿëaÿeilokookëiapepa.
3
maikaÿi ÿia käna i hïmeni ai. A laila, ua huli ka mea käkau i nä lauana o ke kälele
kamaÿilio ma ke ÿano o kä Almeida hoÿokau ÿana i nä huaÿölelo ma nä pana ikaika o nä
hïmeni, a hoÿohälikelike ÿia këia me ke ÿano o käna puana ÿana i ia mau huaÿölelo ma nä
nïnauele ma ka polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo Hawaiÿi a me ke ÿano maÿamau o ka puana
ÿana o ka ÿölelo Hawaiÿi.
He 140 hïmeni a ka mea käkau i hoÿolohe ai. ÿO ka hapanui o nä hïmeni i hoÿolohe
mua ÿia, ÿaÿole na Almeida i haku, a no laila ÿaÿole i kälailai ÿia ia mau hïmeni. ÿAÿole
hiki i ka mea käkau ke höÿoia me ke känalua ÿole na Almeida nö i haku i nä hïmeni i
koho a kälailai ÿia; akä, inä ua ÿölelo ÿo Almeida näna ia hïmeni ma ka nïnauele a i ÿole
ma nä lola i küÿai pü ÿia aku me ka puke Johnny’s Na Mele Aloha (1977), a ÿaÿole hoÿi i
ÿike ka mea käkau i kekahi kumu e känalua ai na Almeida ÿiÿo nö i haku i ka hïmeni, ua
hilinaÿi ÿia käna ÿölelo. Ma ka hoÿolohe hou ÿana i nä hïmeni i koe, ua koho ka mea käkau
he 12 hïmeni no ka palapala ÿana i nä huaÿölelo a me nä huamele. Ma hope o ka palapala
ÿana i ia mau hïmeni ma ke koÿokoÿo puolo, ua hoÿohälikelike ka mea käkau i kä Almeida
kau ÿana i nä huaÿölelo o ke mele ma nä pana ikaika o ka puolo. Ua ahuwale nö ka like a
me ka ÿokoÿa o kä Almeida kälele kamaÿilio ma käna hïmeni a walaÿau ÿana ma kekahi
mau wahi, a ÿano pohihihi nö kekahi mau wahi.
ÿAÿole kuhi ka mea käkau ua like nö a like ke ÿano o kä Almeida hoÿokau kälele ÿana
i käna mau hïmeni me kä nä haku mele ÿë aÿe o kona wä, akä, ÿaÿole paha i ÿokoÿa loa.
ÿAÿole hoÿi manaÿo ka mea käkau ua kälailai ÿo Almeida i käna hoÿokau ÿana i nä
huaÿölelo ma ka pana ikaika o ka hïmeni. Ua hoÿokau wale nö paha ÿo ia i kahe küpono
ka ÿölelo mele i kona hoÿolohe ÿana. A ma muli o kona mäkaukau ma ka ÿölelo Hawaiÿi a
4
me kona aÿo ÿana i ka hïmeni ÿana ma ka hoÿolohe ÿana i kona makua käne kölea ÿo
Paolo Kameaaloha, ua kü nö paha käna hïmeni ÿana i ke ÿano o kona makua käne a me nä
mäkua a küpuna ÿë aÿe äna i lohe ai.
Ka Mea Käkau
No Maui Nui a Kama ka mea käkau. Ua hoÿomaka ÿo ia i ke aÿo ÿana i ka hoÿokani
kïkä ma ka piha ÿana o nä makahiki he ÿelima iä ia. Nui kona hoihoi i nä ÿano puolo like
ÿole – ka “jazz,” ka “rock and roll,” a me ka puolo Hawaiÿi kekahi. Ma hope o ka piha
ÿana o nä makahiki he 23 iä ia, ua komo ÿo ia i ke kula hoÿokani pila ÿo ka “Musician’s
Institute” ma Kaleponi. Ma ka hoÿi ÿana i Maui, ua hoÿokani a hïmeni pü ÿo ia me kekahi
mau kalapu hïmeni ma Maui, a nui ka poÿe äna i kökua ai ma ka hoÿopaÿa ÿana i kä läkou
mau hïmeni ma nä hale hoÿopaÿa leo.
Ma hope iki o ka piha ÿana o nä makahiki he 30 iä ia, ua komo ikaika ka ÿiÿini i loko
ona e aÿo i ka ÿölelo Hawaiÿi, me ka kälele ÿana ma luna o ke kumuhana o nä mele a me
ka puolo Hawaiÿi. Ua lohe nui ÿo ia i ka hoÿohalahala ÿia ana o ka poÿe ÿöpio i kä läkou
hïmeni hemahema ÿana i nä mele Hawaiÿi, a ÿo ka paÿa ÿole o nä huaÿölelo pololei iä
läkou a me ka puana hemahema kekahi ÿölelo hoÿohalahala i lohe pinepine ÿia. Ma ka
hoÿohälikelike ÿana i ka hïmeni ÿana o ka poÿe mänaleo a me ka poÿe ÿöpio o ia wä, he
lohe ÿia ka ÿokoÿa o ke kälele ÿölelo mele ke hïmeni ÿia. Ua kuhi ka mea käkau e like loa
ana ke kälele a ka mänaleo i ka ÿölelo ke hïmeni ÿia me ia ÿölelo like ke puana ÿia ma ke
kamaÿilio ÿana. Ua hoÿolohe ka mea käkau i kekahi poÿe mänaleo ma ka hïmeni ÿana, a
ma muli o ka nui o nä hïmeni i haku a hoÿopaÿa ÿia e John Kameaaloha Almeida, a ma
5
muli nö hoÿi o ka loaÿa o nä nïnauele ÿia ÿana ona ma nä lola hoÿolohe, ua koho ÿia käna
hïmeni ÿana i kekahi o käna mau hïmeni no këia noiÿi ÿana.
Nä Mokuna
Aia ma ka Mokuna ÿElua he piliolana pökole o Almeida. Aia ma ka Mokuna ÿEkolu
nä palapala hïmeni o nä hïmeni a me ka ÿölelo mele. Aia ma ka Mokuna ÿEhä nä manaÿo
o kekahi poÿe kälaiÿölelo no ke kälele kamaÿilio ma ka ÿölelo Hawaiÿi. Aia ma ka
Mokuna ÿElima ke kälailaina o ka häpana he 12 hïmeni nä Almeida. Aia ma ka Mokuna
ÿEono nä manaÿo panina. Aia ma ka Päkuÿina ka Papa Kümole a me Ka Papa Huaÿölelo
Hou.
6
Mokuna 2: He Piliolana O John Kameaaloha Almeida2
Ua hänau ÿia mai ÿo John Celestino Almeida ma Keÿalohiwai, Pauoa, Oÿahu ma ka lä
28 o Nowemapa, makahiki 1897. ÿO John Celestino Almeida kona makua käne, a ÿo Julia
Kamaka Almeida kona makuahine. No ka mokupuni ÿo Madeira, Pokukala mai kona
makua käne i hänau ÿia ma laila ma ka makahiki 1858. No Honolulu mai kona makuahine
i hänau ÿia ma laila ma ka makahiki 1877. Ma ka lä i hänau ÿia ai ÿo Almeida, aia kona
makuahine e ÿuÿu maile ana me ka ÿohana ma uka, ma Keÿalohiwai. Ma muli o ka
wikiwiki o ko Almeida hänau ÿia ÿana, ÿaÿole i hiki iä Mrs. Almeida ke kähea i ka ÿohana
e hele a kökua. ÿAÿohe manawa e holoi ai i kona mau lima, a ua komo ke kohu maile i
loko o nä maka o käna keiki käne i hänau ai. Wahi a Almeida, pëlä ÿo ia i makapö ai.
ÿAÿole naÿe i makapö koke ÿo Almeida; ua hiki nö iä ia ke ÿike iki a hiki i ka piha ÿana o
nä makahiki he ÿumi iä ia.
Ua hänau ÿia mai kona kaikuahine, ÿo Annie, ma ka makahiki 1900, a ma hope iki o
ko Annie hänau ÿia ÿana, ua haÿalele ko läua makua käne iä Hawaiÿi, me ka waiho ÿana i
käna wahine a me nä keiki a läua ma Pauoa. Ma hope o ka haÿalele ÿana o käna käne iä
Hawaiÿi, ua launa ko Almeida makuahine me Paulo Kameaaloha, he kanaka no Kailua,
Kona, Hawaiÿi. Ua neÿe ÿo Kameaaloha i Waiÿanae no ka hana ÿana ma kekahi hui
mahikö ma kahi o ka makahiki 1900, a ma hope iki, ua male läua. ÿO Kameaaloha ka
makua käne kölea o Almeida a me kona kaikuahine ÿo Annie, a na Kameaaloha läua i
mälama a hänai ma ke ÿano ÿo käna mau keiki ponoÿï iho nö läua. Ma ka makahiki 1904,
2Inäÿaÿohekuhiaÿëaÿeehöÿikeÿia,maikäLarryKimuranïnauelemaKa Leo Hawaiÿimaikëiaÿikeno
Almeida.
7
ua hänau ÿia mai ke keiki mua a Kameaaloha a me käna wahine, ÿo Martha ka inoa o ia
kaikamahine (Soria 2003: 23).
Na Kameaaloha i häÿawi i ka inoa ÿo “Kameaaloha” iä Almeida. Ma ke Kiÿi 1 o
Almeida i paÿi ÿia ma ka makahiki 1918, höÿike ÿia ka ÿölelo ÿo “The Blind Musician J. C.
Almeida” ma ka pahu halihali i käna kïkä Pukikï. Ua hoÿohana mua ÿo ia i ka inoa ÿo
“John Kameaaloha Almeida” ma hope o ia wä, a pëlä ÿo ia i kapa ÿia ai a hiki i kona hala
ÿana (Soria 2003: 2).
Kiÿi 1. “The Blind Musician J. C. Almeida”Paÿi ÿia ma kahi o ka makahiki 1915.
Ua aÿo ÿo Almeida i ka ÿölelo Hawaiÿi, nä hïmeni Hawaiÿi a me ke oli ÿana ma ka
hoÿolohe ÿana i kona makua käne kölea ÿo Paulo Kameaaloha. I këlä me këia lä, ala aÿe ÿo
Kameaaloha ma ke kakahiaka nui, a hoÿomaka ÿo ia e oli. Ua hänau ÿia ÿo Almeida ma
hope pono o ka makahiki i kau ÿia ai ke känäwai e päpä ana i ke aÿo ÿana ma o ka ÿölelo
3ÿAÿoheheluÿaoÿaomaiapukepäsëdë.Hoÿomakakaheluÿiaÿanaonäÿaoÿaomaikaÿaoÿaomuailokooia
puke.
8
Hawaiÿi ma nä kula o Hawaiÿi nei, no laila, ma ka ÿölelo Pelekänia käna mau papa ma ke
kula. Eia naÿe, ma kona hoÿi ÿana aku i ka hale ma hope o ke kula, ua nïnau ÿia ÿo ia e
Kameaaloha e pili ana i käna hana a me käna i aÿo ai ma ke kula, a ma ka ÿölelo Hawaiÿi
hoÿi kä läua walaÿau ÿana (Soria 2003: 3). Ua hele ÿo Almeida i ke kula a hiki i ka papa
ÿeono.
I ia wä ma Waiÿanae, ua hoÿomaka ÿo Almeida e aÿo i ka hoÿokani ÿana i ka ÿukulele,
ke kïkä, a me ke kïkä Pukikï ma ka hui inu lama o kona mau küpuna. Ma hope, ua aÿo ÿo
ia i ka hoÿokani ÿana i ka waiolina, ka pila nui, ka piano a me ke kïkä kila.
Ua hoÿokumu ÿo Almeida i käna kalapu hïmeni mua ma ka makahiki 1912, ÿo ia hoÿi,
ÿo ka “Waiÿanae Star Glee Club.” He 15 wale nö ona makahiki i ia manawa. Ma ka
makahiki 1917, ua noi ÿia ÿo ia e hïmeni ma ka hoÿolewa o ka Möÿï Wahine ÿo
Liliÿuokalani. Ua hïmeni a hoÿokani pü ÿo ia ma nä ÿano mokuahi like ÿole e holo ana ma
waena o ÿAmelika a me Hawaiÿi; ÿo ka Matsonia a me ka Lurline ÿelua o ia mau mokuahi.
Ma ka makahiki 1925, ua hoÿomaka ÿo ia i käna kula aÿo hoÿokani pila mua loa ma
Honolulu, a ua aÿo ÿo ia i ka hoÿokani pila i nä haumäna ma laila a hiki i ka makahiki
1942. He wilipä ÿo ia ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KGU mai ka makahiki 1932 a hiki i
ka makahiki 1939, a ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KULA mai ka makahiki 1946 a hiki i
ka makahiki 1948 (Soria 2003: 3-4).
Nui kona kökua ÿana i ka poÿe kälena ma ka hïmeni a me ka hoÿokani pila. Ua launa
mua ÿo ia me Genoa Keawe ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KULA ma ka makahiki 1946,
a ua hïmeni pü ÿo Genoa me Almeida ma kekahi o käna mau päleo. ÿO Bill Aliÿiloa
9
Lincoln, Billy Hew Len, a me David Keliÿi kekahi poÿe ÿë aÿe a Almeida i kökua ai
(Kanahele 1979: 9).
Ua nui a lehulehu käna mau hïmeni i hoÿopaÿa ai ma nä päleo. Näna nö i haku i
kekahi o nä hïmeni, a na haÿi kekahi mau hïmeni ÿë aÿe. Ma ka polokalamu lëkiö ÿo Ka
Leo Hawaiÿi, ua haÿi aku ÿo Almeida i ka mea näna ia polokalamu, iä Larry Lindsey
Kimura, ÿelua haneli a ÿoi äna mau hïmeni i haku ai. Wahi äna iä Kimura ÿo “Iesü Me Ke
Kanaka Waiwai,” “Ua Noho Au A Kupa,” “Ka ÿAnoÿi Hula” (ÿo “Aia I Alakaÿi” kekahi
inoa ÿë aÿe o ia hïmeni), a ÿo “Holoholo Kaÿa” kekahi mau hïmeni i kaulana i käna hïmeni
a hoÿopaÿa päleo ÿana, akä, na haÿi i haku.
He mau mele hoÿoipoipo ka hapanui o käna mau mele i haku ai, a nui kona
hoÿohälikelike ÿana i käna mau wähine a me nä ipo i nä ÿano pua a lei like ÿole. ÿO “Kuÿu
Ipo Pua Rose,” “Lei Hinahina,” “Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka,” a me “Pänini Puakea”
kekahi o ia ÿano hïmeni. Ua paÿa käna hïmeni ÿana ma nä päleo 45 rpm, 78 rpm, a me ka
33 1/3 rpm i hoÿopuka ÿia e nä hui hoÿopuka päleo ÿo Brunswick, Hawaiian Transcription
Productions, Bell, 49th State a me Waikïkï 1948 (Soria 2003: 4).
Ua paÿi ÿia ÿelua puke mele i loaÿa nä mele na Almeida. ÿO Na Mele Aloha ka inoa o
ka puke mua, a ÿo Johnny’s Na Mele Aloha ka puke ÿelua. Ua paÿi ÿia ka puke mua ma ka
makahiki 1946, a na Mary Kawena Pükuÿi i unuhi i nä mele ma ia puke. Na kä Almeida
wahine hope, ÿo Janet Almeida kona inoa, i paÿi i ka lua o ia mau puke mele ma ka
makahiki 1977. ÿAÿole i unuhi ÿia nä mele ma ia puke, akä, ua hoÿopaÿa ÿo Mrs. Almeida
i kä Almeida hïmeni ÿana i ka hapanui o ia mau mele ma kekahi mau lola hoÿolohe. Mai
loko mai o ia mau lola ka hapanui o nä hïmeni i palapala a kälailai ÿia ma këia pepa.
10
ÿAÿole naÿe i maÿemaÿe kä Mrs. Almeida kikokiko ÿana i ka ÿölelo mele, a ÿaÿole i
käkau ÿia ka ÿokina a me ke kahakö. Na Mrs. Almeida i hoÿolauna i ka hapanui o nä
hïmeni ma ia mau lola me ka hoÿopuka ÿana i ka inoa a me kekahi mau ÿikepili ÿë aÿe no
nä hïmeni.
Ua male ÿo Almeida ÿelima manawa, a ua nui a lehulehu käna mau ipo kekahi. I loko
nö o ka nui o ko läua makemake, ÿaÿole i hänau ÿia he keiki e käna wahine mua, ÿo
Elizabeth Nähaku Almeida. Akä, ua lawe hänai läua i ke keiki käne a ko Almeida
kaikuahine ÿo Annie. Ua male ÿo Annie i kekahi kanaka no ka ÿäina Pilipino4. ÿElua a läua
keiki käne, a ma hope o ka hänau ÿia ÿana o ka lua o nä keiki käne, ÿo Charleston
Puaonaona kona inoa, ua hoÿi ke käne i ka ÿäina Pilipino, me ka lawe pü ÿana i kä läua
makahiapo, ÿo Henry kona inoa. Ua waiho ÿia ÿo Charleston Puaonaona me kona
makuahine, a ma hope mai, ua makemake kekahi kanaka ÿë aÿe e male iä Annie, ÿaÿole
naÿe i makemake ia kanaka e hänai a mälama i ia keiki käne äna. Ua lawe hänai akula ÿo
Almeida a me käna wahine i ua keiki käne lä, a ua lilo ÿo ia i haumäna hoÿokani pila a
hïmeni na Almeida. Ma hope, ua kaulana ka inoa ÿo Pua Almeida i kona leo hïmeni
nahenahe a i ke akamai o käna hoÿokani pila ÿana (Soria 2003: 3-4).
Ua hoÿohanohano ÿia ÿo John Kameaaloha Almeida ma kekahi ÿahaÿaina ma ka
Hökele Hilton Hawaiian Village no käna mau hana he nui wale no ka pono o nä hïmeni
Hawaiÿi ma ka lä 13 o Kekemapa, makahiki 1971 (Soria 2003: 4). Ma ka lä 22 o
Pepeluali, makahiki 1972, ÿo Almeida ka hoa kamaÿilio mua loa i komo i ka hoÿolele mua
ÿia ÿana o ka polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo Hawaiÿi ma ke kahua hoÿolele lëkiö ÿo KCCN
4ÿAÿoleiÿikekameakäkauikainoaokekanakaPilipinoaAnnieAlmeidaimaleaiaiÿolekonainoahope
mahopeokamaleÿanaiäia.
11
ma Honolulu. Ma ia polokalamu mua loa, ua nïnauele ÿo Larry Lindsey Kimura iä
Almeida ma ka ÿölelo Hawaiÿi, hoÿokani ÿia akula kekahi o kä Almeida mau päleo, pane
pü akula läua i nä nïnau a ke anaina hoÿolohe ma ke kelepona, a hïmeni akula ÿo Almeida
i kekahi o käna mau hïmeni me ke kalapu hïmeni ÿo “Nä Pua o Hawaiÿi” (he mau
haumäna ÿölelo Hawaiÿi ma ke Kulanui o Hawaiÿi ma Mänoa). Ua noho a walaÿau ÿo
Almeida ma ka polokalamu ÿo Ka Leo Hawaiÿi ÿehä hou manawa ma mua o kona hala
ÿana ma ka makahiki 1985.
Kiÿi 2. John Kameaaloha Almeida.Paÿi ÿia ma kahi o ka makahiki 1970
12
Mokuna 3: Nä Palapala Hïmeni
Ka Häpana Hïmeni
Ua hoÿokaÿawale ÿia nä hïmeni he 12 o kä ka mea käkau häpana ma ÿekolu ÿano ma
muli o nä hiÿohiÿona kinona mele. Nui nä inoa o nä ÿano mele Hawaiÿi ma ka puke
wehewehe ÿölelo Hawaiÿi a Pükuÿi a me Elbert, e laÿa me ka hoÿoipoipo, ke kähea, ke
känaenae, a nui hou aku5. He mau kumumanaÿo mele nö naÿe këia, a ÿaÿole i höÿike pü ÿia
nä hiÿohiÿona kinona o läkou. ÿO “hïmeni” wale nö kä Almeida ÿölelo no nä hïmeni a pau
äna i haku ai ma ka nïnauele ÿia ona ma ka polokalamu lëkiö ÿo Ka Leo Hawaiÿi. No këia
pepa, penei e höÿike ÿia ana këia mau ÿano kinona mele ÿekolu:
1. “hula kuÿi” – He ÿano mele i ÿike nui ÿia i loko o nä nüpepa ÿölelo Hawaiÿi o ke
kenekulia 19 a me ka hoÿomaka ÿana o ka 20. Penei kona mau hiÿohiÿona: haku ÿia
ke mele ma ka paukü; he ÿelua laina o ka paukü ka maÿamau, he ÿehä nö naÿe i
kekahi manawa; like ka leo hïmeni o këlä me këia paukü; he ÿehä ka nui o nä pana
o këlä me këia mähele; a hoÿomaka ka paukü hope me ka ÿölelo “Häÿina ÿia mai
ana ka puana,” a i ÿole kekahi mana o ia ÿölelo e like me “Häÿina ka inoa i lohe
ÿia,” “Puana ka inoa i lohe ÿia,” a pëlä aku. Aia pü ia mau hiÿohiÿona kinona mele
like ma nä mele hula ÿölapa; ke hana ÿia naÿe, he leo oli me ka mea hoÿokani
Hawaiÿi kahiko (a me ka pila haole e like me ka ÿukulele a kïkä paha i kekahi
manawa). Ua haku ÿia ÿeiwa o nä hïmeni he 12 o ka häpana hïmeni me ua mau
hiÿohiÿona lä o ka hula kuÿi:
5UaheluÿoS.M.KamakauinäÿanoinoamelehenuimaKa Nupepa Kuokoa(BukeVI,Helu51,21Kek.
1867);apëiapüÿoTatarmakänapukeÿoNineteen Century Hawaiian Chant(1982).
13
“Ka ÿÖÿü O Ka Nahele”
“Kuÿu Ipo Pua Rose”
“Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka”
“Kuÿu Onaona”
“Lei Hinahina”
“Lei Loke O Kapunahou”
“Lei Pua Mëlia”
“Nä Pua Like ÿOle O Ka ÿÄina”
“Pänini Puakea”
2. “mele hïmeni” – Ma ka puke ÿo Ka Buke Mele o nä Hïmeni Hawaiÿi i haku a mele
ÿia e nä kähuli leo leÿa o ka ÿäina o nä HOME HAWAIÿI PONOÿÏ, ua käkau ÿo M.
Puakea Nogelmeier ma ka mähele hoÿolauna o ia puke penei: “ÿO këia ka helu nui
loa o nä mele Hawaiÿi i paÿi ÿia ma kahi hoÿokahi i ia manawa, a koe
ÿumikümäkahi o nä mele i ÿohi ÿia maila, he ‘mele hïmeni’ ke ÿano o nä mele, ÿo
ia hoÿi ke ÿano mele i haku ÿia me ka ‘hui’ ma waena o nä paukü. Kapa ÿia këia
ÿano he ‘mele hïmeni’ a he ‘mele Hawaiÿi’ i këia mau lä” (Holstein, 2003: iii). Ua
höÿoia ÿo Amy Kuÿuleialoha Stillman i ke kapa ÿia ÿana o ia ÿano mele he “mele
Hawaiÿi” ma ke kenekulia ÿumikümäiwa. (Stillman, kaÿaÿike i ka mea käkau, 8
ÿAuk., 2003). Eia naÿe, ua koho ka mea käkau i ka inoa ÿo “mele hïmeni” ma muli
o kona höÿike ÿana i ka pili o ia ÿano kinona mele i nä hïmeni haipule a nä
mikioneli i lawe mai ai, a me kä Almeida kapa ÿana aku i käna mau hïmeni a pau
he “hïmeni.” Haku ÿia këia ÿano mele me ka paukü a me ka hui. ÿO ka maÿamau,
14
ÿokoÿa ka leo o nä paukü a ÿokoÿa ka leo o ka hui. ÿO kahi naÿe i like ai ke mele
hïmeni me ka hula kuÿi, aia i ka paukü “Häÿina” o hope. Ua haku ÿia ÿelua o nä
hïmeni o ka häpana hïmeni me këia mau hiÿohiÿona o ke mele hïmeni:
“Kuÿu Lei Pua Nani”
“Mahalo Haleakalä”
3. “ mele ÿänoni ”6 – Ua haku ÿia ia inoa na ka mea käkau no kona ÿike ÿole ÿana i
kekahi inoa i hoÿohana mua ÿia no ia ÿano kinona mele. ÿO ka “ÿänoni,” ÿo ia nä
hiÿohiÿona loliloli o këia ÿano mele i hoÿohuihui ÿia a loaÿa mai kona kinona:
ÿaÿohe paukü o këia ÿano mele; hiki ke ÿokoÿa ka nui o ka laina, kekahi mai
kekahi; a hiki nö hoÿi ke ÿokoÿa ka leo o këlä me këia laina. ÿO “Ka Ua Loku,”
“Kaÿililauokekoa,” a me “Hanohano Hanalei” kekahi mau laÿana o këia ÿano
kinona mele. Pëia nö hoÿi kä Almeida hïmeni ÿo “Maile Swing” (Amy Stillman,
kaÿaÿike i ka mea käkau, 8 ÿAuk., 2003). Hoÿokahi wale nö laÿana o këia ÿano
mele ma ka häpana hïmeni, ÿo “ÿÄ ÿO Ia.”
Ka ÿÖkuene
Hoÿokaÿina ÿia nä hïmeni ma nä püÿulu e like me ko läkou ÿano hiÿohiÿona kinona
mele, ÿo ia hoÿi, nä hula kuÿi ka mua, a laila, nä mele hïmeni, a laila, ke mele ÿänoni. I
loko o ia mau püÿulu, hoÿokaÿina pïÿäpä ÿia nä hïmeni. No këlä hïmeni këia hïmeni, he
palapala hïmeni kükiÿi (he palapala hïmeni i kü i nä hiÿohiÿona i lohe ÿia), a he
kikokikona ÿölelo mele külula (he kikokikona i kü i nä lula o ka pela ÿana). Aia ma ka
6KahalaloÿianähuaÿöleloihakuÿiaekameakäkaunokonaÿikeÿoleÿanaikekahihuaÿöleloHawaiÿii
küponokonamanaÿo.WeheweheÿiakamanaÿooiamauhuaÿölelomakapapahuaÿölelohePäkuÿinamaka
pauÿanaokëiapepa.
15
hoÿolauna ka inoa o ka hïmeni, ka manawa i hoÿopaÿa ÿia ai (inä ua ÿike ÿia), kahi i ÿohi
ÿia ai, ka inoa o ka poÿe e hïmeni a hoÿokahi pila ana me Almeida (inä ua ÿike ÿia), nä
manaÿo wehewehe i kö läkou hïmeni me ka hoÿokani pila ÿana, a me nä ÿike ÿë aÿe i loaÿa
i ka mea käkau.
Nä Koÿokoÿo A Me Ka Hoÿonohonoho ÿIa ÿAna O Nä Hïmeni
Ma nä hïmeni hula kuÿi, palapala ÿia ka laina mua o ka paukü ma hoÿokahi laina
koÿokoÿo, ka laina ÿelua o ka paukü ma ke koÿokoÿo like o kekahi ÿaoÿao aÿe, a ÿo ke
kiÿipä hoÿi ma hope o ia paukü ma ke koÿokoÿo like o kekahi ÿaoÿao hou aÿe. A laila, hoÿi
hou i ka ÿaoÿao mua no kekahi paukü aku, a pëia aku nö a pau ka hïmeni.
Ma nä hïmeni mele hïmeni a me ka hïmeni mele ÿänoni, palapala ÿia nä laina e like
me ke paÿi maÿamau ÿia ÿana o nä hïmeni, ÿo ia hoÿi, hoÿokau ÿia ma nä koÿokoÿo kekahi
ma lalo iho o kekahi a pau ke mele.
Höÿike ÿia ka helu o këlä me këia mähele ma ka ÿaoÿao hema a ma luna iki o ia
mähele.
Ka ÿÖnaehana Palapala Hïmeni
No ke ÿano o nä hïmeni a me nä palena o ka ÿönaehana palapala hïmeni i hoÿohana
ÿia, ma kekahi mau wahi, ua pono ka mea käkau e kohokoho i nä mea i höÿike ÿia ma
loko o nä palapala hïmeni. Ua palapala ÿia ka leo hïmeni ma ke koÿokoÿo höÿailona leo
wahine me ka lalopäwalu e höÿike ana i ka palapala ÿia o nä huamele hoÿokahi päwalu ma
luna o ke kiÿeleo i lohe ÿia. ÿO ka mäka ( / ) a me ka ( \ ), ÿo ia ka ÿölali ÿana o ka leo i
16
luna a i lalo mai kekahi kiÿeleo i kekahi kiÿeleo aku. ÿOiai kilo këia pepa i ko Almeida
puana ÿana i nä ÿölelo mele i ka hïmeni ÿana, höÿike ÿia nä huaÿölelo penei:
(1) he naÿinaÿi wale nö nä huapalapala, ÿoiai ÿaÿohe pili o ka hoÿomaÿaka ÿana i ka
puana ÿana;
(2) me ke kahakö ÿole, ÿoiai na ka löÿihi o ka huamele e höÿike i ka löÿihi o ka woela;
(3) e like nö me kä Almeida i hïmeni ai, ÿo ia hoÿi, käna t ma kahi o ke k maÿamau a i
ÿole käna ÿokina ÿole ma kahi maÿamau o ka ÿokina, a pëlä aku;
(4) me ka hualeo komo wale i loko o nä kahaapo kihikihi e laÿa me [aÿ]o a me ka-
[h]a-u-a, a pëlä aku; a
(5) ma nä poke pilinaÿölelo i kahalalo ÿia. Wehewehe piha ÿia ke ÿano o ka poke
pilinaÿölelo ma ka Mokuna ÿEono.
17
1. “Ka ÿÖÿü O Ka Nahele”
He hula kuÿi këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia
me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co.
ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿekahi, helu 17.
Hoÿolauna kä Almeida wahine ÿo Janet i këia hïmeni me ka höÿike pü ÿana mai he
hïmeni hou loa këia, a ÿaÿole i hoÿopaÿa mua ÿia e Almeida. ÿO ke kïkä kä Almeida e
hoÿokani ana me ka hïmeni pü. ÿAÿohe kanaka ÿë aÿe e hoÿokani a hïmeni pü ana paha me
ia. ÿEwalu paukü o këia mele, a hïmeni ÿia këlä me këia paukü ÿelua manawa.
V
#
#
#
8
12
1
∑ .
2
∑ .
3
∑ .
4
∑ .
V
#
#
# 5
Œ .œ
j
œ .œ .œ
ÿa -6
u - he -4
a
6
.œ .œ .œ .œ
wa -2
le ÿo -2
e
7
.œ œ
j
œ
j
œ œ .œ
e4
ka ma -2
8
J
œ œ .œ .˙
nu
V
#
#
# 15
Œ
j
œ
j
œ œ .œ .œ
ÿa -6
u - he -4
a
16
.œ .œ .œ .œ
wa -2
le ÿo -2
e
17
.œ .œ
j
œ œ .œ
e4
ka ma -2
18
J
œ œ .œ .˙
nu
V
#
#
# 25
Π.
œ
j
œ
j
œ œ .œ
ho4
ma -2
i
26
.˙ .œ .œ
ko8
hu -6
lu
27
.œ .œ œ œ œ
j
œ
j
œ œ
me-4
le - me -2
[h]e -
28
J
œ œ .œ .˙
le
V
#
#
# 35
Œ ..œ œ
j
œ .œ
ho4
ma -2
i
36
.œ .œ .œ .œ
ko8
hu -6
lu
37
.œ .œ œ
j
œ
j
œ œ
me -4
le - me -2
[h]e -
38
œ
J
œ .œ .˙
le
V
#
#
# 45
Œ ..œ œ
j
œ .œ
i le -2
i
46
.œ œ
j
œ .œ .œ
no6
ke a -6
no
47
.œ .œ
j
œ œ
j
œ œ
a -4
hi - a -2
48
œ
J
œ .œ .˙
hi
V
#
#
# 55
Œ . Œ
j
œ œ
j
œ .œ
i le -2
i
56
.œ œ
j
œ .œ .œ
no8
ke a -6
no
57
.œ .œ œ
j
œ.œ
a -4
hi - a -2
58
œ
J
œ .œ .˙
hi
V
#
#
# 65
Œ . Œ
j
œ .œ .œ
na - u -2
e
66
.œ œ
j
œ
j
œ œ œ
j
œ
ma ka -2
i o6
ka
67
.œ œ
j
œ œ
j
œ.œ
ne -4
ki -2
[h]i - [h]i -
68
œ
J
œ .œ .˙
na
V
#
#
# 75
Œ . Œ
j
œ .œ .œ
na - u -2
e
76
.˙
j
œ œ œ
j
œ
ma ka -2
i o6
ka
77
.œ œ œ œ
2
œ œ.œ
ne -4
ki -2
78
œ
J
œ .œ .˙
na
18
1. "Ka ÿÖÿü O Ka Nahele"q. =�132-135
V
#
#
# 9
Œ . Œ
J
œ .œ
J
œ œ
ka ÿo -4
10
.˙ .œ œ œ œ
ÿu2
[a -6
ÿ]o
11
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
ka4
na - he - -2
12j
œ œ .œ .˙
le
V
#
#
# 19
Œ . Œ
J
œ .œ
J
œ œ
ka ÿo -4
20
.˙ .œ œ œ œ
ÿu2
[a -6
ÿ]o
21
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
ka4
na - he - -2
22j
œ œ .œ .˙
le
V
#
#
# 29
Œ . Œ
J
œ .œ
J
œ œ
i ha -4
ku
30
.œ.œ œ
j
œ œ œ œ
a -2
ku a -2
u
31
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
a4
le -2
32
.w
i
V
#
#
# 39
Œ . Œ
J
œ .œ œ
J
œ
i ha -4
ku
40
.œ.œ œ
j
œ œ œ œ
a -2
ku a -2
u
41
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
a4
le -2
42
.w
i
V
#
#
# 49
Œ . œ
J
œ .œ
J
œ œ
a -4
hi - a -2
hi
50
.˙ .œ œ œ œ
ka -4
u -2
a
51
.œ œ œ œ.œ œ
j
œ
e6
na - u -4
e
52
.œ .œ .˙
a -2
i
V
#
#
# 59
Œ .œ
J
œ .œ œ
J
œ
a -4
hi - a -2
hi
60
.˙ .œ œ œ œ
ka -4
u -2
a
61
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
e6
na - u -4
e
62
.˙ .˙
a -2
i
V
#
#
# 69
Œ . œ
J
œ .œ œ
J
œ
ÿi -2
ke i4
ka
70
.œ.œ .œ œ œ œ
na -2
ni o8
na
71
.œ œ
j
œ.œ
j
œ
œ
ÿo -6
pu -4
ÿu ro - -2
72
œ
j
œ .œ .˙
se
V
#
#
# 79
Œ . œ
J
œ .œ œ
J
œ
ÿi -2
ke i4
ka
80
.œ.œ .œ œ œ œ
na -2
ni o8
na
81
.œ œ
j
œ.œ
j
œ
œ
ÿo -6
pu -4
ÿu ro - -2
82
œ
j
œ .œ .˙
se
19
V
#
#
# 13
∑ .
14
∑ .
V
#
#
# 23
∑ .
24
∑ .
V
#
#
# 33
∑ .
34
∑ .
V
#
#
# 43
∑ .
44
∑ .
V
#
#
# 53
∑ .
54
∑ .
V
#
#
# 63
∑ .
64
∑ .
V
#
#
# 73
∑ .
74
∑ .
V
#
#
# 83
∑ .
84
∑
20
V
#
#
# 85
Œ .œ
j
œ .œ .œ
u -6
a he -4
le
86
.œ .œ .˙
wa -2
le a6
87
.œ .œ
2
œ œ.œ
ÿo -4
hu - ÿo -2
88
œ
J
œ .œ .˙
hu
V
#
#
# 95
Π.
œ
j
œ
.œ .œ
u -6
a he -4
le
96
.œ .œ .œ œ œ œ
wa -2
le a6
ÿo -4
97
œ
j
œ
j
œ œ .˙
hu - ÿo -2
98
œ
J
œ .œ .˙
hu
V
#
#
# 105
Œ . Œ
j
œ .œ .œ
ka ha -2
o
106
.œ œ
j
œ .œ .œ
a8
ka u -6
a
107
.œ .œ
2
œ œ œ
J
œ
li -4
ÿi - li -2
ÿi
108
J
œ œ .œ .˙
V
#
#
# 115
Œ .œ
j
œ .œ .œ
ÿo2
ka ha -4
o
116
.œ œ
j
œ .œ .œ
a8
ka u -6
a
117
.œ .œ œ
j
œ œ
J
œ
li -4
ÿi - li -2
ÿi
118
J
œ œ .œ .˙
V
#
#
# 125
Œ . Œ
j
œ .œ
j
œ œ
ke ÿa -2
la
126
.œ œ
j
œ .œ .œ
o10
ka ro -8
se
127
.œ .œ œ
j
œ
j
œ œ
u -6
a ha -4
pa ma -2
128j
œ œ .œ .˙
i
V
#
#
# 135
Œ . Œ
j
œ .œ .œ
ke ÿa -2
la
136
.œ .œ .œ .œ
o4
ka ro -2
se
137
œ
j
œ œ œ œ
j
œ œ
j
œ œ
u -6
a ha-4
pa ma -2
138
J
œ œ .œ .˙
i
V
#
#
# 145
Œ . Œ
j
œ .œ .œ
ha - ÿi -6
na
146
.œ .œ œ
j
œ .œ
ÿi -4
a ma -2
i
147
.œ .œ
2
œ œ.œ
ka4
pu - a -2
148
œ
J
œ .œ .˙
na
V
#
#
# 155
Œ ..œ .œ .œ
ha - ÿi -6
na
156
.œ œ
j
œ .œ .œ
ÿi -4
a ma -2
i
157
.œ .œ œ
j
œ.œ
ka4
pu - a -2
158
œ
J
œ .œ .˙
na
21
V
#
#
#89
Œ . Œ
J
œ .œ œ
J
œ
po -6
po - he4
me -
90
.œ .œ .œ œ œ œ
me -2
le i6
ke
91
.œ œ œ œ.œ œ
j
œ
a -4
la - nu -2
92
.w
i
V
#
#
# 99
Œ . Œ
J
œ .œ
2
œ œ
po -6
po - he4
me -
100
.œ .œ .œ œ œ œ
me -2
le i6
ke
101
.œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
a -4
la - nu - -2
102j
œ œ .œ .˙
i
V
#
#
# 109
Œ . œ
J
œ .œ
J
œ œ
ho -4
ÿo - pu -2
lu
110
.œ.œ .œ œ œ œ
i4
ka li -2
ko
111 2
œ œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
ka ÿa-4
wa - pu -3
112j
œ œ .œ .˙
hi
V
#
#
# 119
Œ . œ
J
œ œ
J
œ œ
ho -4
ÿo - pu -2
lu
120
.œ.œ .œ œ œ œ
i4
ka li -2
ko
121 2
œ œ œ œ œ.œ
j
œ
œ
ka ÿa -4
wa - pu -2
122
.w
hi
V
#
#
# 129
Œ . œ
J
œ .œ
J
œ œ
ka8
ma - i -6
le
130j
œ œ .œ .œ œ œ œ
la -4
u li -2
ÿi
131
.œ œ œ œ.œ
‰
œ
[a -6
ÿ]o Hi -4
ÿi -
132
œ
j
œ œ
j
œ .˙
la -2
we
V
#
#
# 139
Œ . œ
J
œ .œ
J
œ œ
ka8
ma - i -6
le
140 j
œœ .œ .œ
j
œ œ
la -4
u li -2
ÿi
141
Πj
œ œ
j
œ.œ
j
œ
œ
o Hi -4
ÿi - la -2
142
œ
j
œ .œ .˙
we
V
#
#
# 149
Œ . Œ
J
œ œ
J
œn
J
œ œ#
ka ÿo -4
150
.˙ .œ œ œ œ
ÿu2
[a -6
ÿ]o
151
.œ œ œ œ.œ œ
j
œ
ka4
na - he - -2
152
œ
j
œ .œ .˙
le
V
#
#
# 159
Œ . Œ
J
œ .œ
J
œ œ
ka ÿo -4
160
.˙ .œ œ œ œ
ÿu2
[a -6
ÿ]o
161
.œ œ œ œ.œ œ
j
œ
ka4
na - he - -2
162
œ
j
œ .œ .˙
le
22
V
#
#
#93
∑
94
∑
V
#
#
# 102
∑
103
∑
V
#
#
# 113
∑
114
∑
V
#
#
# 123
∑
124
∑
V
#
#
# 133
∑
134
∑
V
#
#
# 143
∑
144
∑
V
#
#
# 153
∑
154
∑
V
#
#
# 163
∑
164
∑ .
23
24
1. “Ka ÿÖÿü O Ka Nahele”
1) ÿAuhea wale ÿoe e ka manu
Ka ÿöÿü o ka nahele
2) Hö mai kö hulu melemele
I haku aku au a lei
3) I lei no ke ano ahiahi
Ahiahi käua e naue ai
4) Naue ma kai o ka nekina7
ÿIke i ka nani o nä ÿöpuÿu rose
5) Ua hele wale a ÿohuÿohu
Popohe memele i ke alanui
6) ÿO ka hao a ka ua liÿiliÿi
Hoÿopulu i ka liko ka ÿawapuhi
7) Ke ÿala o ka rose ua hapa mai
Ka maile lau liÿi o Hiÿilawe
8) Häÿina ÿia mai ka puana
Ka ÿöÿü o ka nahele
7ÿAÿoleimaopopoloakamanaÿookëiahuaÿölelo.
25
2. “Kuÿu Ipo Pua Rose”
He hula kuÿi këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia
me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co.
ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿekahi, helu 23. Ua paÿa
mua këia hïmeni ma ke päleo, a ua hoÿopuka hou ÿia ma luna o ka sëdë ÿo John
Kameaaloha Almeida 1897-1985.
Hoÿolauna kä Almeida wahine ÿo Janet i ka inoa o ka hïmeni ma mua o kä Almeida
hïmeni a hoÿokani ÿana. Hïmeni a hoÿokani pü ke kalapu hïmeni ÿo John K. Almeida’s
Hawaiian. ÿAÿole maopopo ÿo ka pila hea kä Almeida i hoÿokani ai ma ia hïmeni. ÿEono
paukü o këia mele, a hïmeni ÿia këlä me këia paukü hoÿokahi manawa, koe wale nö ka
paukü hope i hïmeni ÿia ÿelua manawa.
V
#
8
12
1
∑ .
2
∑ .
V
#3
Πj
œ œ
j
œ
œ
j
œ
.œ
he4
a - lo -2
ha
4 2
œ
œ
2
œœ œ œ
œ .œ
ku-8
ÿu i -6
po
5
Πj
œ
.œ
.œ œ
J
œ
pu -4
a ro -2
6 2œ
œ .œ .˙
se
V
#13
Πj
œ œ
j
œ
j
œ
œ
.œ
a4
he le -2
i
14
œ
œ
œ .œœ
J
œ .œ
na - ÿu4
i ha -2
ku
15 2
Œ
œ
2
œœ
.œ œ
J
œ
a4
la -2
16
J
œœ .œ .˙
wa
V
#23
Πj
œ œ
j
œ
j
œ
œ
j
œœ
he4
no - he -2
a
24
.œ
2
œœ
J
œœ œ
‰
i4
ka ma -2
ka
25
Πj
œ
.œ
.œ œ
J
œ
ke ÿi -2
26
J
œ.œ .œ
2œ Œ
ke
V
#33
Π. Πj
œ
œ
j
œœ j
œ
he u -2
ÿi
342
Œ
œ
.œœ
J
œ
.œ
ho -8
ÿo - he -6
no
35
Πj
œœ
J
œ .œ œ
J
œ
pu -4
ÿu - wa -2
36
J
œ œ .œ .˙
i
V
#43
Π. Πj
œ
.œ œ œœ
a - lo -4
ha
44
œ j
œ
j
œœ
J
œ œ .œ
4
[e] ka le -2
o
45
œ
j
œœ
j
œ
.œ œ œ œ
o4
ka mo -2
[h]o -
46
œ
J
œ .œ .œ
2œ Œ
a
V
#53
Π.
2
œ
œ œ
j
œ
2
œ œ
pu - a -4
na
54
.œ
.œœ
J
œ
J
œœ
ka4
i - no -2
a
55
Πj
œ
.œ
j
œ
œ œ
J
œ
ku -4
ÿu le -2
56
J
œœ .œ .œ Œ .
i
V
#63
Π.
œ
j
œ
œ
j
œ
.œ
pu - a -2
na
64
.œ
œ
j
œœ
J
œ
.œ
ka4
i - no -2
a
65
‰
œœ
j
œ
.œ
2œ œ
ku -4
ÿu le -2
[h]e -
66
.˙ .œ
2
œ Œ
i
26
2. "Kuÿu Ipo Pua Rose"q. =102-106
V
#7
Œ
J
œ .œ
.œ
œ
J
œ
ku -4
ÿu le -2
i o4
8.œ œ œ œ œ
J
œ .œ
ke a -2
no
92
Œ
œ
2
œœ
J
œ œ
2
œ œ
a -4
hi - a -2
10
J
œœ .œ
Ó .
hi
V
#17
Œ
J
œ .œ
.œ.œ
i ka -4
18
œœ œ œ œ œ
.œ œ ‰
hi -2
ko no
19
Πj
œ
j
œœ
.œ
j
œ œ
ku -4
ÿu ki -2
[h]i -
20
J
œœ .œ .˙
no
V
#27
Œ
J
œ
J
œ œ
J
œ
œ
œ
J
œ
6
i ka mi -4
li-mi -2
28.œ œ œ œ
J
œ œ œ ‰
li a
292
Œœ
j
œœ ‰ œ œ
J
œ
ku -4
ÿu li -2
30
J
œœ .œ .˙
ma
V
#37
Œ
J
œ œ
J
œ
J
œ
œ2
œœ
he8
a - lo-6
ha ho -4
38.œ œ œ œ œ
J
œ
2œ œ
ne - ho -2
ne
39
Œ
j
œ œ œœ
J
œ œ œ
J
œ
i4
ka po -2
40
J
œœ .œ .œ
2
œŒ
li
V
#47
Œ
J
œ
2œ œ
.œ
œ
J
œ
i8
ka he -6
a ma -4
48.œ œ
J
œ
J
œ œ .œ
i e2
49
.œ
j
œœ
.œ œ
J
œ
u -4
a a -2
50
J
œœ .œ .˙
o
V
#57
Œ
J
œ œ .œ œ
.œ 2œ
œ
le - i4
a - lo -2
ha
58.œ œ œ œ
J
œœ œ
J
œ
o ke6
ka -
592
Œ
œ
j
œ
œ.œ
j
œ œ
ka -4
hi - a -2
60
‰œ .œ .˙
ka
V
#67
Œ
J
œ œ .œ œ
.œ
J
œœ
le - i4
a - lo -2
ha
68.œ
2œ œ
.œ œ
J
œ
o ke6
ka -
692
Œœ
2
œ œ.œ
j
œ œ
ka -4
hi - a -2
70
.w
ka
27
V
#11
∑
12
∑
V
#21
∑
22
∑
V
#31
∑
32
∑
V
#41
∑
42
∑
V
#51
∑
52
∑
V
#61
∑
62
∑
V
#71
∑
72
∑
28
29
2. “Kuÿu Ipo Pua Rose”
1) He aloha kuÿu ipo pua rose
Kuÿu lei o ke ano ahiahi
2) A he lei naÿu i haku a lawa
I kähiko no kuÿu kino
3) He nohea i ka maka ke ÿike
I ka milimili a kuÿu lima
4) He uÿi hoÿoheno puÿuwai
He aloha honehone i ka poli
5) Aloha ka leo o ka moa
I ka hea mai ë ua ao
6) Puana ka inoa o kuÿu lei
Lei aloha o ke kakahiaka
30
3. “Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka”
He hula kuÿi këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia
me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co.
ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿekahi, helu ÿewalu.
Hoÿolauna kä Almeida wahine ÿo Janet i ka inoa o ka hïmeni ma mua o kä Almeida
hïmeni a hoÿokani ÿana. ÿO ka ÿukulele kä Almeida i hoÿokani ai me ka hïmeni pü. ÿAÿohe
kanaka ÿë aÿe e hoÿokani a hïmeni pü ana paha me ia. ÿElima paukü o këia mele, a hïmeni
ÿia këlä me këia paukü hoÿokahi manawa.
V
#
#
4
4
1
‰
j
œ œ œ œœ
ku -6
ÿu li -4
ko
2œ
œ œ œ œ œ
pu -2
a - [h]a i ke6
3
‰ J
œ œœ#
œ
ka - ka -4
hi -
4œ œ ˙
a -2
ka
V
#
#
12
Œ œ œœ
mo - a -2
ni
13 œ
œ œ œ œ œ
ke ÿa -2
la
14
‰ J
œ œ œœ#
œ
i6
ke a -4
wa -
15 œ œ ˙
ke -2
a
V
#
#
23
‰
j
œ œ œœ
a - lo -2
ha
24œ
œ œ œ
i -4
a ho -2
me
25
‰ J
œ œœ#
œ
ku6
ki -4
la -
26œ œ œ œ
J
œ
‰
ki -2
la
V
#
#
34
Œ ‰
j
œ œœ
lo - a -2
ÿa
35 œ œ
œ œ œ œ
ÿo -2
i i - a -2
ÿu
36
‰ œ œ œ œ œ œ#
i8
ka pa -6
e ÿo -4
37œ œ œ œ ˙
pu -2
a
V
#
#
45
Œ œ œœ
ha - ÿi -2
na
46 œœ
œ œ
ka4
pu - a -2
na
47
Œ œ œ œ# œ
o ku -4
ÿu
48œ œ ˙
le -2
i
313. "Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka"q =115-118
V
#
#
4
2
4
4
5
‰J
œ œ œ
u -6
a
6
œ
œ# œœ
œ
o -4
na-o -2
na
7
œœ œ ‰
j
œ œ œ
i8
ke a -6
no
8
œœ œ
œ œ œ
a -4
hi - a -2
hi
9
w
V
#
#
4
2
4
4
16
Œ
œ œ
le -8
i
17
œ
œ# œœ
ÿa -6
lo ke -4
18
œœ ‰
j
œ œ œ
ha -2
u o6
ka
19
œ œ œ œœ œ
u -4
ka ÿi -2
u
20
w
V
#
#
4
2
4
4
27
‰J
œ œ œ
i4
lo -
28
œ
œ# œ œœ œ
hi -2
a i4
ka
29
œœ ‰
J
œ œ œ
ma -2
lu ka la -6
u
30
œ œ œ œœ œ
ÿa -4
la -2
ni
31
w
V
#
#
4
2
4
4
38
Œ
œ œ
lo -
39
œ
œ# œœ œ
a -2
ÿa ko10
40
œœ œ ‰
j
œ œ œ
le -8
i a -6
41
œœ
œ
J
œ œ
nu -4
e - nu -2
e
42
w
V
#
#
4
2
4
4
49
‰
J
œ œ œ
u -4
a
50
œ
œ# œœ
ka -2
u i4
ta
51
œœ ‰
j
œ œ œ
he -2
ne o6
ke
52
œœ œ
œ œ œ
ku -4
a - hi -2
wi
53
w
32
V
#
#
10
∑
11
∑
V
#
#
21
∑
22
∑
V
#
#
32
∑
33
∑
V
#
#
43
∑
44
∑
V
#
#
54
∑
55
∑
33
34
3. “Kuÿu Liko Pua I Ke Kakahiaka”
1) Kuÿu liko pua i ke kakahiaka
Ua onaona i ke ano ahiahi
2) Moani ke ÿala i ke awakea
Lei ÿalo këhau o ka uka ÿiu
3) Aloha ia home kü kilakila
I lohia i ka malu ka lau ÿälani
4) Loaÿa ÿoe iaÿu i ka pae ÿöpua
Loaÿa kö lei änuenue
5) Häÿina ka puana o kuÿu lei
Ua kau i ka hene o ke kuahiwi
35
4. “Kuÿu Onaona”
He hula kuÿi këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia
me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co.
ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿekahi, helu 22.
Hoÿolauna kä Almeida wahine ÿo Janet i ka inoa o ka hïmeni ma mua o kä Almeida
hïmeni a hoÿokani ÿana. ÿO ka ÿukulele kä Almeida e hoÿokani ana me ka hïmeni pü.
ÿAÿohe kanaka ÿë aÿe e hoÿokani a hïmeni pü ana paha me ia. ÿEhä paukü o këia mele, a
hïmeni ÿia këlä me këia paukü ÿelua manawa.
V
#
#
#
8
12
1
∑
2
∑
3
∑
4
∑
5
∑
6
∑
V
#
#
# 7
Œ
j
œ œ
j
œ
J
œ œ
J
œœ
he me-2
le no-2
u e
8
œ
J
œœ
j
œœ
J
œ .œ
ku-6
ÿu o-4
na-o-2
na
9
Œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
2
œœ
ke o-4
ho-hi-2
e ÿo-2
e
10
œ
j
œ œœn
œ
j
œ œ
j
œ
Œ
a6
ka pu-4
ÿu-wa-2
i
V
#
#
# 17
Œ
j
œ œ
j
œ
J
œ œ
J
œœ
he me-2
le no-2
u e
18
œ
j
œ œ
j
œœ
J
œ .œ
ku-6
ÿu o-4
na-o-2
na
19
Œ
j
œœ
j
œ
2
œœ
2
œœ
ke o-4
ho-hi-2
e ÿo-2
e
20
œ
j
œœn
j
œ
j
œ œ
Π.
a6
ka pu-4
ÿu wa -2
i
V
#
#
# 27
Œ
j
œ œ
j
œ.œ œ
J
œ
mo-a-2
ni ke ÿa -2
la
28
œ
j
œ œ
j
œ
2
œ œœ
‰
i6
ke a-4
wa-ke-2
a
29
œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
j
œœ
ho-4
ÿo-he-2
no i10
ke a -8
o
30
.œœn
j
œœ
j
œ
j
œ
Œ
ma -6
la-4
ma-la-2
ma
V
#
#
# 37
Œ
j
œ œ
j
œ.œœ
J
œ
mo-a-2
ni ke ÿa-2
la
38
œ
j
œ œ
j
œ
2
œ œ .œ
i6
ke a-4
wa-ke-2
a
39
œ ‰œ
œ
j
œœ
j
œ
j
œœ
ho -4
ÿo-he-2
no i10
ke a -8
o
40
.œœn
j
œœ
j
œ
j
œ
Œ
ma -6
la-4
ma-la-2
ma
V
#
#
# 47
Πj
œ
œ
j
œœ
J
œ
2
œœ
he pu-4
a na-2
ni ÿo-2
e
48
œ
J
œ
j
œ œ
2
œ œœ
‰
u -6
a le -4
i ÿi -2
a
49
Œœ œ
œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
ka-2
u i4
ka ha-2
nome6
ka
50
œ
j
œnœ
j
œ œ
‰ Œ .
la -4
na-ki-2
la
V
#
#
# 57
Œ
j
œ œ
j
œœ
J
œ
2
œœ
he pu-4
a na-2
ni ÿo-2
e
58 2
œ œ
j
œ œœ
J
œœ
‰
u -6
a le -4
i ÿi -2
a
59
Œœ œ
œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
ka-2
u i4
ka ha-2
nome6
ka
60
œ
j
œnœ
j
œ œ
‰ Œ .
la -4
na-ki-2
la
V
#
#
# 67
Œ
j
œ œ
j
œœ
J
œ
J
œœ
ha-ÿi-8
na ÿi-6
a ma-4
i
68
œ
J
œœ
J
œ œ
J
œ .œ
a -2
na ka4
pu-a-2
na
69
Œ
j
œœ
j
œ
2
œœ
2
œœ
he me-6
le ke -4
i-2
a
70
œ
j
œn œ
j
œœ
j
œ
j
œ
Œ
no -4
u e2
e le -2
i
V
#
#
# 77
Œ
j
œ œ
j
œœ
J
œ
J
œœ
ha-ÿi-8
na ÿi-6
a ma-4
i
78
œ
J
œœ
J
œ œ
J
œ .œ
a-2
na ka4
pu-a-2
na
79
Œ
j
œœ
j
œ
2
œœ
2
œœ
he me-2
le ke -4
i-2
a
80
œ
j
œn œ
j
œœ
j
œ
j
œ
Œ
no -4
u e2
e le -2
i
36
4. "Kuÿu Onaona"q. =102-106
V
#
#
# 11
Œj
œ œ
j
œ
2
œ œœ
j
œ
he li -4
ko pu-2
a i ke6
12
œ
j
œ
2
œœ
2
œ œ
.œ
ka - ka-4
hi-a2
ka
13
œ
j
œ
2
œœ
2
œœ
2
œœ
he la-4
ni nu-2
i ÿo -2
e
14
œ
j
œ
j
œ œ .˙
na-2
ÿu
V
#
#
# 21
Œj
œœ
j
œ
2
œ œœ
j
œ
he li -4
ko pu-2
a i ke6
22
œ
j
œ
2
œœ
2
œ œ
.œ
ka - ka-4
hi-a-2
ka
23
œ
j
œœ
j
œœ
j
œœ
œœ
he la-4
ni nu-2
i ÿo -2
e
24
œ
j
œ .œ .˙
na-2
ÿu
V
#
#
# 31
œ
j
œ œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
la-4
ma - la-2
ma ka4
ÿo-pu-2
a
32 2
œ œ
j
œœ
œ
j
œ
.œ
u -6
a ka-4
u-la-2
na
33
Œ
j
œ
2
œœ
œ
j
œ
2
œœ
he me-4
a nu-2
i ÿo -2
e
34
œ
j
œ
j
œ œ .˙
na -2
ÿu
V
#
#
# 41
œ
j
œ œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
la-4
ma - la -2
ma ka4
ÿo-pu-2
a
42 2
œ œ
j
œœ œ
j
œ
.œ
u -6
a ka-4
u la-2
na
43
œ
j
œ
2
œœ
œ
j
œ
2
œœ
he me-4
a nu-2
i ÿo-2
e
44 j
œ œ .œ .˙
na -2
ÿu
V
#
#
# 51
œ
j
œ œ
j
œ
2
œœ
2
œ œ
ku-6
ÿu le -4
i lo-2
ke a -
52 2
œ œ œ
j
œœ
j
œ
.œ
me-ri-can bea-u-ty
53
Œ
j
œœ
j
œ
2
œœ
2
œœ
he la-6
ni nu-4
i ÿo-2
e
54
œ
j
œ
j
œ œ .˙
na -2
ÿu
V
#
#
# 61
œ j
œ œ
j
œ
2
œœ
2
œ œ
ku-6
ÿu le -4
i lo-2
ke a -
62 2
œ œ œ
j
œœ
j
œ
.œ
me-ri-can bea-u-ty
63
Œ
j
œœ
j
œ œœ
œ
2
œœ
he la-4
ni nu -2
i ÿo -2
e
64
œ
j
œ
j
œ œ .˙
na -2
ÿu
V
#
#
# 71
Œj
œ œ
j
œœ
j
œœ
j
œ
he li-4
ko pu-2
a i ke6
72
œ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ
.œ
ka - ka-4
hi-a-2
ka
73
Œ
j
œœ
j
œ œœ
œ
2
œœ
he la-6
ni nu -4
i ÿo -2
e
74
œ
j
œ
j
œ œ .˙
na -2
ÿu
V
#
#
# 81
Œ
j
œ œj
œœ
j
œœ
j
œ
he li -4
ko pu-2
a i ke6
82
œ
j
œ œ
j
œ œJ
œ .œ
ka - ka-4
hi - a-2
ka
83
Œj
œœ
J
œ
œ
j
œ
2
œœ
he la-4
ni nu-2
i ÿo -2
e
84 2
œ œ œ
j
œ .˙
na -2
ÿu
37
V
#
#
# 15
.˙Ó .
16
∑ .
V
#
#
# 25
.˙Ó .
26
∑ .
V
#
#
# 35
∑ .
36
∑ .
V
#
#
# 45
∑ .
46
∑ .
V
#
#
# 55
∑ .
56
∑ .
V
#
#
#65
∑ .
66
∑ .
V
#
#
#75
∑ .
76
∑ .
V
#
#
#85
∑ .
86
∑ .
38
39
4. “Kuÿu Onaona”
1) He mele nou e kuÿu onaona
Ke ohohie8 ÿoe a ka puÿuwai
He liko pua i ke kakahiaka
He lani nui ÿoe naÿu
2) Moani ke ÿala i ke awakea
Hoÿoheno i ke ao mälamalama
Lamalama ka ÿöpua ua kaulana
He mea nui ÿoe naÿu
3) He pua nani ÿoe ua lei ÿia
Kau i ka hano me ka lanakila
Kuÿu lei loke American Beauty
He lani nui ÿoe naÿu
4) Häÿina ÿia mai ana ka puana
He mele këia nou ë e lei
He liko pua i ke kakahiaka
He lani nui ÿoe naÿu
8ÿO“ohohie,”hepuanaÿokoÿamekamanaÿolikenönaÿepahame“ohohia.”
40
5. “Lei Hinahina”
He hula kuÿi këia i hoÿopaÿa ÿia ma kahi o ka makahiki 1935 a ma hope iki paha, a
küÿai ÿia aku ia hïmeni ÿana e ka hui päleo ÿo Brunswick.
Hïmeni a hoÿokani pü ke kalapu hïmeni ÿo “John Almeida’s Hawaiians.” ÿEkolu
paukü o këia mele, a hïmeni ÿia këlä me këia paukü ÿelua manawa. Penei ka hïmeni ÿana:
Paukü 1, manawa 1: he pila wale nö, ÿaÿohe leo hïmeni
Paukü 1, manawa 2: hïmeni ÿo Almeida
Paukü 1, manawa 3: hïmeni pü nä puÿukani käne me Almeida
Paukü 2, manawa 1: he pila wale nö, ÿaÿohe leo hïmeni
Paukü 2, manawa 2: hïmeni ÿo Almeida
Paukü 2, manawa 3: hïmeni pü nä puÿukani käne me Almeida
Paukü 3, manawa 1: he pila wale nö, ÿaÿohe leo hïmeni
Paukü 3, manawa 2: hïmeni ÿo Almeida
ÿAÿole hiki ke lohe möakäkä ÿia kä Almeida leo hïmeni ma nä paukü äna e hïmeni pü
ana me nä puÿukani käne käkoÿo, no laila, ÿo käna mau paukü wale nö e hïmeni a
hoÿokani ana kai palapala ÿia. Ua hoÿopaÿa pü ÿia këia hïmeni ÿana ma luna o kekahi o nä
lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia me ka puke ÿo Johnny’s Na Mele Aloha. Ua hoÿopuka
hou ÿia këia mele ma luna o ke pä sëdë ÿo John Kameaaloha Almeida 1897-1985.
V
#
4
4
1
∑
2
∑
3
∑
V
#11
Ó Œ
3
œ
j
œ
u -4
lu -
12
œ œ
3
œ
j
œ œœ œ œ
hu -2
a u -6
lu - hu -4
a wa -2
le
13
œ œ œ
a -2
u
V
#21
Ó
22
∑
23
Ó
V
#31
Ó
32
∑
33
Ó
V
#41
Ó ‰j
œ œ œ
he6
a -
42
œ
œ œœ œ œ
lo -4
ha la2
he4
a -
43
œ œ œ
lo -2
ha
V
#51
Ó
52
∑
53
Ó
V
# 61
Ó
62
∑
63
Ó
V
# 71
Ó Œ ‰ j
œ
i
72
œ
œ œ œœ œ œ œ
he -4
wa no2
i - a6
73
œ œ œ œ œ
ÿo -4
e la -2
[e]
V
#81
∑
82
∑
83
∑
415. "Lei Hinahina"q �=146-148
V
#
Ó
4
∑
5
Ó
V
#
‰ j
œ œ œ
i - a10
14
œœ œ œ
œ œ
œ
ma - hi -8
na ka -6
u a -4
hi -
15
œ œ œ
a -2
hi
V
#
Ó
24
∑
25
Ó
V
#
Ó
34
∑
35
Ó
V
#
Œ ‰
j
œ
a -
44
œœ œ
œ œ œ œ
œ
lo -10
ha ku -8
ÿu le -6
i hi-4
na -
45
œ œ œ
hi -2
na
V
#
Ó
54
∑
55
Ó
V
#
Ó
65
∑
66
Ó
V
# j
œ œ
œ
i to10
ÿa -
74
œ
‰
j
œ œ œ œ
œ
wi -8
hi ma -6
ka ÿa -4
na
75
œ œ œ
ma -2
i
V
#
Ó
84
∑
85
Ó
42
V
#
Ó
6
∑ .
7
Ó Œ
V
#
Œ ‰j
œ
e6
16
œ œ
3
œ
j
œ œœ œ œ
ka - u4
a - ÿe -2
la [ÿ]i
17
œ œ œ œ œ
lu -4
na la2
V
#
Ó
26
∑
27
Ó Œ
V
#
Ó
36
∑
37
Ó Œ
V
#
Œ ‰j
œ
e
46
œ œ
œ œ
3
œ œ œœ œ œ
le -8
i ÿi -6
a ma -4
i - la2
e6
ka
47
J
œ‰
œ œ
ÿu -4
ÿa la2
V
#
Ó
56
∑
57
Ó Œ
V
#
Ó
66
∑
67
Ó Œ
V
#
Œ
œ œ
ÿi -2
ke
76
œ œ
œ œ œœ œ
10
[ÿe] ka me -8
a wa -6
i
77
œ œ œ œ œ
wa -4
i - [h]i la2
V
#
Ó
86
∑
87
Ó Œ
43
V
#
Ó
8
∑
9
∑
V
#œ œ
i -6
ke
18
œ œ œ œ œœ
œ œ
po -4
no ÿi -2
a ka6
pa - e4
ÿo -
19
œ .˙
pu -2
a
V
#
Π.
28
∑ .
29
∑ .
V
#
Œ
38
∑
39
∑
V
#œ œ
e12
ka
48
œ œ œ œ
3
œ
j
œœ œ
ma -10
u -8
ka - u -6
ka ho -4
e
49
œ .˙
he -2
wa
V
#
Œ
58
∑
59
∑
V
#
Œ
68
∑
69
∑
V
#œ
[h]a
78
œ
œ œœ œ œ œ
≈œ œ
pi -2
ÿi4
[e] ke ka -2
i i ku -4
mu
79
œ œ œŒ
pa -2
li
V
#
Œ
88
∑
89
∑
44
V
#10
∑
V
#20
∑
V
#30
∑
V
#40
∑
V
#50
∑
V
#60
∑
V
#70
∑
V
#80
∑
V
#90
∑
45
46
5. “Lei Hinahina”
1) Uluhua, uluhua wale au
Iä Mahina-Kau-Ahiahi9
E kau aÿela i luna lä
‘Ike pono ‘ia ka pae ‘öpua.
2) He aloha lä, he aloha
Aloha kuÿu lei hinahina
E lei ‘ia maila e ka ‘uÿa lä
E ka mäÿukaÿuka10 hoe hewa.
3) I hewa nö iä ‘oe lä
I kou ‘äwihi maka ‘ana mai
‘Ike ka mea waiwai lä
A piÿi ke kai i kumu pali.
9HïmeniÿoJohniä“mahina”mehemealähekahakökolunaoka“a”mua.10MakapukeweheweheÿöleloaPükuÿiameElbert,pelaÿiakëiahuaÿölelomenäÿokina,akä,ÿaÿoleilohe
ÿiamakäJohnhïmeniÿana.
47
6. “Lei Loke O Kapunahou”
He hula kuÿi këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia
me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co.
ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿelua, helu 15.
ÿAÿohe manaÿo i hoÿopuka ÿia ma mua o ka hïmeni ÿia ÿana o këia hïmeni. ÿO ka
ÿukulele kä Almeida e hoÿokani ana me ka hïmeni pü. ÿAÿohe kanaka ÿë aÿe e hoÿokani a
hïmeni pü ana paha me ia. ÿElima paukü o këia mele, a hïmeni ÿia këlä me këia paukü
ÿelua manawa. Ua paÿa mua kekahi hïmeni ÿana o Almeida i këia hïmeni ma ke päleo; a
ua paÿa a hoÿopuka hou ÿia ia hïmeni ÿana ma luna o ka sëdë ÿo John Kameaaloha
Almeida 1897-1985.
Vb
8
12
1
∑
2
∑
3
∑
4
∑
Vb
5
Œ . œ
J
œ .œ
J
œœ
ÿa -6
u - he -4
a
6
.œ.œ .œ
J
œ œ
wa-2
le ÿo -2
e
7
.œŒ . Œ
œ œ œ
J
œ
ku -4
ÿu le -2
i
8 2
œœ œ
j
œ .˙
lo -2
ke
Vb
15
Œ . œ
J
œ .œ
J
œœ
ÿa -4
u - he -2
a
16
.œœ
J
œ œ
J
œ .œ
wa -4
le ÿo -2
e
17
œ
J
œ œ
J
œ .œ œ
J
œ
ku -6
ÿu le -4
i
18
œ j
œœ
j
œ .˙
lo -2
ke
Vb
25
Œ . .œ .œ .œ
e ka -4
la
26 2œ
œ2
œœ
J
œ œn .œ
no2
a -2
u
27
œ
J
œ .œ .œ
2œ
œ
i ÿi6
a -4
ku
28
œ j
œ
j
œœ .˙
a -2
i
Vb
35
Œ . Œ
j
œ.œ .œ
e ka -4
la
36 2œ
œ
2
œœ
J
œnœ .œ
no2
a -2
u
37
.œ .œ .œ
2œ
œ
i ÿi6
a -4
ku
38
J
œ
œ
2
œœ .˙
a -2
i
Vb
45
Œ . .œ .œ .œ
ma mu -4
li
46
œœ
œ
2
œœ
2
œnœ .œ
no -2
[h]o i -2
a
47
.œ
2œn
œ .œ
J
œœ
o6
ko - u4
ma -
48
œ
j
œ œ
j
œ .˙
na -2
ÿo
Vb
55
Œ . .œ .œ
J
œœ
ma mu -4
li
56
.œ.œ
J
œœ
2œ
œ
no -2
[h]o i -2
a
57
.œ .œ .œ
J
œœ
o6
ko - u4
ma -
58
œ
j
œ œ
j
œ .˙
na -2
ÿo
Vb
65
Œ . .œ .œ .œ
ke ÿi -4
ke
66
.œ œ
J
œ .œ œ
J
œ
a - la -2
[h]a ÿo -2
e - [h]e
67
.œ œ
J
œ .œ.œ
i tu -6
ÿu a -4
la -
68
j
œœ œ
j
œ .˙
he -2
le
Vb
75
Œ
J
œ œ
J
œ .œ
2œ œ
te - [h]e ÿi -4
te - [h]e
76 2œ
œ
2
œœ
2
œœ
2œ œ
a -2
la ÿo -2
e-[h]e
77
.œ
2œ œ .œ
.œ
i tu -6
ÿu a -4
la -
78
œ
j
œ œ
j
œ .œ
Π.
he -2
le
48
6. "Lei Loke O Kapunahou"q. =130-133
Vb
9
Π.
2
œ œ
2
œœ
2
œœ
ku-8
ÿu ho -6
a
10
.œ.œb
.œ .œ
ÿa -4
lo le -2
o
11
.œ
2
œœ
.œ .œ
o6
ka -4
pu - na -
12
œ
j
œ
j
œ œ .˙
ho -2
u
Vb
19
Œj
œ œ
j
œ.œ œ
j
œ
ku -8
ÿu ho -6
a
20
.œ.œb
.œ .œ
ÿa -4
lo le -2
o
21
œ
j
œ
2
œœ
.œ .œ
o6
ka -4
pu - na -
22
œ
j
œ .œ .˙
ho -2
u
Vb
29
Œj
œ œ
j
œ.œ
j
œœ
e ha -4
le ki -2
pa
30
œ
j
œb œ
j
œ .œ .œ
ka -6
[h]a - u -4
a
31
œ
j
œ œ
j
œ
.œ .œ
la2
e po -4
no
32
j
œœ .œ .˙
a -2
i
Vb
39
Œj
œ œ
j
œ
j
œœ
2
œœ
e ha -4
le ki -2
pa
40
.œ.œb
.œ .œ
ka -6
[h]a - u -4
a
41
Œj
œ œ
j
œ
.œb .œn
la2
e po -4
no
42
.˙ .˙
a -2
i
Vb
49
Π.
2
œ œ
2
œœ
2
œœ
ÿi-4
ke ÿi -2
a
50
2
œœ
.œb.œ .œ
ka -4
u -2
a
51
œ
j
œ œ
j
œ
.œb .œn
i6
ke a -4
52
j
œœ œ
j
œ .˙
ke -2
a
Vb
59
Π.
œ
j
œ
2
œœ
2
œœ
ÿi -3
ke ÿi -2
a
60
2
œœ
œb
j
œ.œ .œ
ka -4
[h]a-u -2
a
61
œ
j
œ œ
j
œ
.œ .œ
i6
ke a -4
[h]a -
62
.œ œ
j
œ .˙
ke -2
a
Vb
69
Œj
œ œ
j
œ
j
œœ .œ
a8
he pa -6
li
70
.œ
.œb.œ .œ
ni -4
hi - ni -2
hi
71
Π.
2
œœ
.œ
2
œœ
he6
la - u4
ma-ni -2
72
2
œ œ .˙
Π.
a
Vb
79
Œj
œ œ
j
œ.œ .œ
a8
he pa -5
li
80
.œ
2
œbœ
2
œ œ .œ
ni -4
hi-ni -2
hi
81
œ
j
œ œ
j
œ
.œ .œ
a he6
la - u4
ma -
82
.œ .œ
Ó
ni -2
a
49
Vb
13
∑ .
14
∑ .
Vb
23
∑ .
24
∑ .
Vb
33
∑ .
34
∑ .
Vb
43
∑ .
44
∑ .
Vb
53
∑ .
54
∑ .
Vb
63
∑ .
64
∑ .
Vb
73
∑ .
74
∑ .
Vb
83
∑ .
84
∑ .
50
Vb
85
Œ . .œ .œ
J
œœ
ha - ÿi -8
na
86
.œ.œ .œ .œ
ÿi -6
a ma -4
i -
87
œ
J
œ œ
J
œ .œ
J
œœ
[h]i a -2
na ka4
pu -
88
œ
j
œ œ
j
œ .˙
a -2
na
Vb
95
Œ . Œ
J
œ .œ .œ
ha - ÿi -10
na
96
J
œœ
2
œœ
2œ
œ œ
J
œ
ho -8
u ÿi -6
a ma -4
i- [h]i
97
.œ .œ .œ.œ
a -2
na ka4
pu -
98
œ
j
œ œ
j
œ .˙
a -2
na
51
Vb
89
Π.
œ
j
œ
j
œœ
œ
j
œ
ku-8
ÿu le -6
i
90
.œœ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ
lo-4
ke na -2
ni o6
91
.œ.œ
.œ .œ
ka -4
pu - na -
92
œ
j
œ œ
j
œ .˙
ho -2
u
Vb
99
Œj
œ œ
j
œ
j
œœ .œ
ku -8
ÿu le -6
i
100
.œ.œ
.œ .œ
lo -4
ke na -2
ni
101
.œ œ
j
œ
.œ .œ
o6
ka - pu -4
na -
102
j
œœ œ
j
œ .˙
ho -2
u
52
Vb
93
∑ .
94
∑ .
Vb
103
∑ .
104
∑ .
53
54
6. “Lei Loke O Kapunahou”
1) ÿAuhea wale ÿoe kuÿu lei loke
Kuÿu hoa ÿalo leo o Kapunahou
2) E kala nö au i ÿï aku ai
E hale kipa käua lä e pono ai
3) Ma muli nö ia o kou manaÿo
ÿIke ÿia käua i ke äkea
4) Ke ÿike ala ÿoe i kuÿu alahele
A he pali nihinihi, he laumania
5) Häÿina ÿia mai ana ka puana
Kuÿu lei loke nani o Kapunahou
55
7. “Lei Pua Mëlia”
He hula kuÿi këia i hoÿopaÿa ÿia ma waena paha o ka makahiki 1945 a me ka 1955, a
küÿai ÿia aku ia hïmeni ÿana e ka hui päleo ÿo 49th State Records.
Hoÿomaka këia hïmeni me nä pila a me ka ÿölelo ÿana a kekahi wahine i ka unuhi
ÿölelo Pelekänia o ka paukü mua o ka hïmeni. Aia a pau käna walaÿau ÿana, hïmeni ÿo
Almeida i ka paukü mua. ÿEhä paukü o këia mele i hïmeni ÿia penei:
Paukü 1, manawa 1: hïmeni ÿo Almeida
Paukü 1, manawa 2: hïmeni nä puÿukani wähine
Paukü 2, manawa 1: hïmeni ÿo Almeida
Paukü 3, manawa 1: hïmeni nä puÿukani wähine
Paukü 4, manawa 1: hïmeni ÿo Almeida
Paukü 4, manawa 2: hïmeni nä puÿukani wähine
V
#
8
12
1
∑ .
2
∑ .
3
∑ .
V
#4
∑ .
5
∑ .
6
Ó .
V
#14
Ó . Œ
J
œ œ
J
œ
he6
no -
15 2œ œ
J
œ œ
2œ œ
2œ œ
he -4
a u -2
ÿi pu -6
a me -4
16
.œ
.œ
li -2
a
V
#24
∑ .
25
∑ .
26
Ó .
V
#34
Ó . Œ
J
œ œ
J
œ
8
[a] he
35
J
œ œ
J
œ œ œ
J
œ .œ
la6
ha -4
u - ÿo -2
li ke -4
36
œ
j
œ
.œ
i -2
a
V
#44
∑ .
45
∑ .
46
Ó .
V
#54
Ó . Œ ..œ
ha -
55œ
J
œ œ
J
œ
J
œ œ œ
J
œ
ÿi -6
na ÿi -4
a ma -2
i ka4
pu -
56
œ j
œ .œ
a-2
na
V
#
Ó .
64
∑ .
65
Ó .
56
7. "Lei Pua Mëlia"q. =102-105
V
#
Ó .
7
∑ .
8
Ó .
V
#
j
œ
Œ
œ
j
œ
o10
ka
17
œ
J
œ .œ œ
J
œ
œ
J
œ
pu -8
a ÿa -6
la o -4
na -
18
œ
J
œ .œ
o -2
na
V
#
Ó .
27
∑ .
28
Ó .
V
#
Π.
œ
j
œ
ÿo6
ka
37
œ
J
œ .œ œ œ œ
.œ
la4
ÿe - ka -2
hi o
38
.œ .œ
me -2
i
V
#
Ó .
47
∑ .
48
Ó .
V
#
Π.
œ
j
œ
no10
ka
57
œ J
œ .œ
2
œ œ
2
œ
œ
u -8
ÿi pu -6
a me -4
58
œ
J
œ .œ
li -2
a
V
#
Ó .
67
∑ .
68
Ó .
57
V
#
Ó .
9
∑ .
10
Ó .
V
#
Œ
j
œ
2
œ œ
ku -4
i
192
œ œ
2
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
ÿi -2
a i le -6
i ho -4
ÿo -
202
œ
œ .œ
hi -2
e
V
#
Ó .
29
∑ .
30
Ó .
V
#
Π.
œ œ œ
le -2
i ÿo -2
39
œ
j
œ œ œ œ
j
œ œ œ
j
œ
e le -2
i a -2
u i4
ka
40 2
œ
œ .œ
na -2
ni
V
#
Ó .
49
∑ .
50
Ó .
V
#
Π.
œ
j
œ
ha -4
ku
59
2
œ œ
2
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
ÿi -2
a i le -6
i ho -4
ÿo -
60 2
œ
œ .œ
hi -2
e
V
#
Ó .
69
∑ .
70
Ó .
58
V
#
Ó .
11
∑ .
12
∑ .
13
∑ .
V
#
Œ
J
œ# œ#
J
œ
no ke8
ku -
21œ
J
œ
J
œ# œ
2œn œ
.œ
i -6
ni le -4
i pu -2
a o
22
.œ .œ .˙
me -2
i
23
∑ .
V
#
Ó .
31
∑ .
32
∑ .
33
∑ .
V
#
Œ
J
œ œ
J
œ#
u -6
lu -
41
J
œ# œ œ œ œn .œ
œ
j
œ
we-4
hi-we-2
hi o na4
42
œ œ œ .œ .˙
pu -2
a
43
∑ .
V
#
Ó .
51
∑ .
52
∑ .
53
∑ .
V
#
Œ
J
œ# œ
J
œ#
no ke10
ku -
61œ
J
œ
J
œ# œ2
œ œ
œ
j
œ
i -8
ni le -6
i pu -4
a o
62j
œ œ
j
œ œ .˙
me -2
i
63
∑ .
V
#
Ó .
71
∑ .
72
∑ .
73
∑ .
74
∑ .
75
∑ .
59
60
7. “Lei Pua Mëlia”
1) He nohea uÿi Pua Mëlia
ÿO ka pua ÿala onaona
Kui ÿia i lei hoÿohie
No ke Kuini Lei Pua o Mei
2) He lä hauÿoli këia
ÿO ka lä ÿekahi o Mei
Lei ÿoe lei au i ka nani
Uluwehiwehi o nä pua
3) Nä pua ulu mähiehie
Me nä waihoÿoluÿu like ÿole
Lä kähiko ÿia me ka nani
ÿO Hawaiÿi kuÿu aloha
4) Häÿina ÿia mai ka puana
No ka uÿi Pua Mëlia
Haku ÿia i lei hoÿohie
No ke Kuini Lei Pua o Mei
61
8. “Nä Pua Like ÿOle O Ka ÿÄina”
He hula kuÿi këia i hoÿopaÿa ÿia ma kahi o ka makahiki 1948 a ma hope iki paha, a
küÿai ÿia aku ia hïmeni ÿana e ka hui päleo ÿo 49th State. Ua paÿa pü ma luna o kekahi o nä
lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi
ÿia e Almeida Music Publishing Co. ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola
ÿelua, ÿaoÿao ÿekahi, helu 10.
ÿEono paukü o këia mele, a hïmeni ÿia këlä me këia paukü hoÿokahi manawa, koe
wale nö ka paukü hope i hïmeni ÿia ÿelua manawa.
V
#
#
#
#
# 8
12
1
∑ .
2
∑ .
3
∑ .
4
∑ .
V
#
#
#
#
#
5
Π.
2
œ œ.œ
.œ
ho -4
ÿo - he -2
no
6
J
œ œ .œ .œ œ‰
ne -2
i no8
na
7 2
Œœ
J
œ œ .œ œ
J
œ
pu -6
a li -4
ke ÿo -2
8
.˙ .˙
le
V
#
#
#
#
#
17
∑ .
18
∑ .
19
∑ .
20
∑ .
V
#
#
#
#
#
29
Π.
.œœ
j
œ
.œ
na8
pu -6
a
30
.œ œ
J
œ œ
J
œ .œ
ki -4
li - he -2
a
31
Œ
J
œ œ œ œ .œ .œ
i6
ke o -4
na -
32
.˙ .˙
o -2
na
V
#
#
#
#
#
41
∑ .
42
∑ .
43
∑ .
44
∑ .
V
#
#
#
#
#
53
Πj
œ œ
j
œœ
j
œ
.œ
e o2
e
54
.œ
2œ œ
2œ œ
2œ œ
ha -4
wa - i -2
ÿi
55
Œ
J
œ
J
œ œ œ
J
œ .œ
i6
ko - u4
i -
56
.˙ .˙
no -2
a
V
#
#
#
#
#
65
∑ .
66
∑ .
67
∑ .
68
∑ .
V
#
#
#
#
#
72
∑ .
73
∑ .
74
∑ .
75
∑ .
62
8. "Nä Pua Like ÿOle O Ka ÿÄina"q . =101-103
V
#
#
#
#
#
9
Œ
J
œ œ
J
œ.œb .œn
ha -4
ku ÿi -2
a
10
œ œ œ
J
œ œ .œ .œ
ku -4
i ÿi -2
a
11
Œ
J
œ
J
œ œ œ
J
œ .œ
i le -6
i ho -4
ÿo -
12
‰
œ œ
j
œ .œ œ
‰
hi -2
e
V
#
#
#
#
#
21
∑ .
22
∑ .
23
∑ .
24
∑ .
V
#
#
#
#
#
33
Œ
J
œ œ
J
œ
.œ
.œb
he4
ma - ÿu2
34
Œ
J
œ
2œ œ
2
œ œ .œ
i4
ka i -2
hu
35
Œ
J
œ
J
œ œ œ œ œ .œ
o6
ka ma -4
li -
36
J
œ
œ œ
j
œ .˙
hi -2
ni
V
#
#
#
#
#
45
∑ .
46
∑ .
47
∑ .
48
∑ .
V
#
#
#
#
#
57
Œ ..œ
.œ
.œb
ÿa -8
i -6
na
58
œ œ œ œ
J
œ
J
œ œ .œ
ho-4
ÿo - ki -2
pa
59
Œ . .œ .œ
J
œ œ
i ke4
a -
60
.œ œ
j
œ .˙
lo -2
ha
V
#
#
#
#
#
69
∑ .
70
∑ .
71
∑ .
72
∑ .
V
#
#
#
#
#
81
∑ .
82
∑ .
83
∑ .
84
∑ .
63
n
n
V
#
#
#
#
#
13
Œj
œ œ œ œ œ
j
œ œ
J
œ
we -2
hi ke ki -2
14
.œ .œ .˙
no
15
∑ .
16
∑ .
V
#
#
#
#
#
25
∑ .
26
∑ .
27
∑ .
28
∑ .
V
#
#
#
#
#
37
Œj
œ œ
j
œ.œ
j
œœ
le -6
i o -4
na -
38
œ œ œ .œ
J
œ œ .œ
o -2
na
39
.œ Œ . Ó .
40
∑ .
V
#
#
#
#
#
49
∑ .
50
∑ .
51
∑ .
52
∑ .
V
#
#
#
#
#
61
Œ . Œj
œ œ
j
œ
.œ
a - lo -4
ha
62
œ œ œ .œ .˙
no2
63
.˙ Ó .
64
∑ .
V
#
#
#
#
#
73
∑ .
74
∑ .
75
∑ .
76
∑ .
V
#
#
#
#
#
85
∑ .
86
∑ .
87
∑ .
88
∑ .
64
65
8. “Nä Pua Like ÿOle O Ka ÿÄina”
1) Hoÿoheno nei no nä pua like ÿole
Haku ÿia, kui ÿia i lei hoÿohie
2) Aia i ka ulu o Makalapua
Nä wähine uÿi, kïhene pua o ka ÿäina
3) Nä pua kilihea i ke onaona
He maÿü i ka ihu o ka malihini, lei onaona
4) Nä kuahiwi nani, nä kualono
Nä kahawai ÿölino, nä pua nani, o kuÿu ÿäina aloha
5) E ö e Hawaiÿi i kou inoa
ÿÄina hoÿokipa i ke aloha, aloha nö
66
9. “Pänini Puakea”
He hula kuÿi këia i hoÿopaÿa ÿia ma waena paha o ka makahiki 1948 a me ka 1950, a
küÿai ÿia aku ia hïmeni ÿana e ka hui päleo ÿo 49th State. Ua paÿa pü ma luna o kekahi o nä
lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi
ÿia e Almeida Music Publishing Co. ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola
ÿelua, ÿaoÿao ÿekahi, helu 11, a ua hoÿopuka hou ÿia ma luna o ka sëdë ÿo John
Kameaaloha Almeida 1897-1985.
Hïmeni a hoÿokani pü ke kalapu hïmeni ÿo “Genoa Keawe’s Hula Maids” me
Almeida. ÿEhä paukü o këia mele i oli mua ÿia nä paukü a pau na Almeida. A laila,
hïmeni ÿo Genoa Keawe a me käna kalapu hïmeni i nä paukü a pau me ka hïmeni pü ÿole
ÿana o Almeida.
V
#
#
#
#
# 4
4
1
∑
2
∑
V
#
#
#
#
#
3
‰
œ œ œœ œ œ œ œ
ÿa -8
u - he -6
a i -4
ho ne -2
i
4
œ
œœ œ œ œ œ
ÿo6
le - i4
a - lo -2
ha
V
#
#
#
#
#
7
‰ j
œ œœ œ œ œ œ œ
e - i -4
a ma -2
i a -2
u
8
œ
œ œœ œ œ œ
ÿo6
su - i -4
pa li -2
lo
V
#
#
#
#
#
11
‰ j
œ œœ œ œ œ œ œ
he a -4
ni - [h]i - a -4
ni wa -2
le
12
œ
œ œœ œ œ œ
o6
ha - li -4
ÿa lo -2
to
V
#
#
#
#
#
15
‰ j
œ œœ
j
œ‰
œ œ
na wa -4
i no2
ÿo -2
e
16
œ œ œœ œ œ œ œ œ
e8
pa - ke -6
le a -4
tu la -2
[h]a
V
#
#
#
#
#
19
‰
j
œ
œœ œ œ œ œ œ œ œ
ha - ÿi -8
na - [h]a ÿi -6
a - [h]a ma -4
i - [h]i
20
œ
œ œ œœ œ œ œ
a -2
na - [e] ta4
pu - a -2
na
V
#
#
#
#
# ∑
67
9. "Pänini Puakea"q �=137-140
64
V
#
#
#
#
#
5
œ
œ œœ œ œ œ œ
tu -4
ÿu ho -2
a i4
ta na -2
ni
6
œ
œ œœ œ
j
œ
‰
[a -6
ÿ]o na4
pu -2
a
V
#
#
#
#
#
9
œ
œ œœ œ œ œ œ
to4
i -2
po i10
te a -8
ta
10
œ
œ œœ œ
j
œ
‰
pu -6
a a -4
ni - a -2
ni
V
#
#
#
#
#
13
œ œ œ
œœ œ œ œ œ
no -8
we -6
lo ma -4
o ÿo -2
le
14
œ
œ œœ œ
j
œ
‰
i6
ta pu -4
ÿu - wa -2
i
V
#
#
#
#
#
17
œ
œ œ.œ œ œ œ œ
i4
ta wa -2
i o10
ta pa -8
18
œ
œ œœ œ œ
j
œ
‰
ni -6
ni pu -4
a - te -2
a
V
#
#
#
#
#
21
œ
œ œœ œ œ œ œ
tu -4
ÿu i -2
po i4
ta na -2
ni
22
œ
œ œœ
≈
œ œ
[a6
ÿ]o na4
pu -2
a
68
69
9. “Pänini Puakea”
1) ÿAuhea iho nei ÿo Leialoha
Kuÿu hoa i ka nani o nä pua
2) Eia mai au ÿo Suipalilo
Kö ipo i ke aka pua aniani
3) He aniani wale ÿo Haliÿaloko
Nowelo mao ÿole i ka puÿuwai
4) Na wai nö ÿoe e pakele aku lä
I ka wai o ka pänini puakea
5) Häÿina ÿia mai ana ka puana
Kuÿu hoa i ka nani o nä pua
70
10. “Kuÿu Lei Pua Nani”
He mele hïmeni këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü
ÿia me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing
Co. ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿelua, ÿaoÿao ÿekahi, helu ÿeiwa.
Hoÿolauna kä Almeida wahine ÿo Janet i ka inoa o ka hïmeni ma mua o kä Almeida
hïmeni a hoÿokani ÿana i ka ÿukulele. Ma hope pono o ia ÿölelo a käna wahine a ma mua o
käna hïmeni ÿana, ÿölelo mai ÿo Almeida “with words and music by yours truly, John
Kameaaloha Almeida in the key of F.” ÿAÿohe kanaka ÿë aÿe e hoÿokani a hïmeni pü ana
paha me ia. He ÿekolu paukü a hoÿokahi hui o këia mele, a hïmeni ÿia nä paukü a me ka
hui hoÿokahi manawa.
Vb
4
4
1
∑
2
∑
3
∑
4
∑
Vb
5
Œ ‰
œ œ
œœb
ho -6
ÿo - he -4
no
6
œœ
3
œ œœ œ
ne -2
i no -2
u e
7
Œ
œ œ
œœ
ku -6
ÿu le -4
i
8
œn œ œ ˙
na -2
ni
Vb
9
Œ œ œ œ œ
3
œ œ œ
ku - ÿu6
le - i4
a -
103
œ œœ œ ˙
lo -2
ha
11
Œ œ œ œœ
le -6
i ma -4
ka -
123
œœ œ œ ˙
ma -2
e
Vb
13
Œ œ œœb œ
3
œ
j
œ
ku -8
ÿu le -6
i - [h]i
14
œ œ œ œ œ
hi -4
e - hi -2
e
15
Œ
œ œ
œœ
ka -6
u i4
ka
16
œn œ œ ˙
ha -2
no
Vb
17
Œ œ œ œ œ œ œ
ki -4
li - he -2
a
18
œ
œ
œ œ œ
3
œ œ œ
i10
ke o -8
na -
19
œ œ œ œ ‰
œ œ œ œ
o -6
na mo -4
ki -
20
œ œ ˙
ha -2
na
Vb
21
Œ
œ œ
œ œ œ
pu -4
me - ha -2
na
22
œ œ œ œ œ œ œ
lo -2
ko i4
ka
23
Œ
œ œ
œ œ œ œ œ
ha -2
na a ke4
a -
24
œ œ œ œ ˙
lo -2
ha
Vb
25
Œ œ œ œ
3j
œ œ
he4
a - lo -2
ha i
26
œ
3j
œb œn œ œ œ
pi -4
li ÿi -2
a
27
Œ
œ œ
œn œ œ
i6
ka pu -4
ÿu -
28
œn œ œ ˙
wa -2
i
Vb
29
Œ œœb
œ
ha - ÿi -6
na
30
œ œ œ œ œ œ
ÿi -4
a ma -2
i
31
‰ j
œ
3
j
œ œ
œœ
a -2
na ka4
pu -
32
œn œ œ ˙
a -2
na
Vb
33
Œ œ œ œ œb
ku -6
ÿu le -4
i
34
œ œ œ
œ
‰
J
œ œ œ œ
na -2
ni e o4
35
œ œ œ œ
œ œœ œ œ
ma -2
[h]a - i
36
˙ ˙
ÿo -2
e
7110. "Kuÿu Lei Pua Nani"
q =86-92
n
72
10. “Kuÿu Lei Pua Nani”
1) Hoÿoheno nei nou e kuÿu lei nani
Kuÿu lei aloha, lei makamae
2) Kuÿu lei hiehie, kau i ka hano
Kilihea i ke onaona mokihana
Hui: Pumehana loko i ka hana a ke aloha
He aloha i pili ÿia i ka puÿuwai
3) Häÿina ÿia mai ana ka puana
Kuÿu lei nani e ö mai ÿoe
73
11. “Mahalo Haleakalä”
He mele hïmeni këia i paÿa ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü
ÿia me ka puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing
Co. ma ka makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿelua, helu 14.
ÿO ke kïkä kä Almeida i hoÿokani ai me ka hïmeni pü. ÿAÿohe kanaka ÿë aÿe e
hoÿokani a hïmeni pü ana paha me ia. He ÿekolu paukü a hoÿokahi hui o këia mele, a
hïmeni ÿia nä paukü a me ka hui hoÿokahi manawa.
Vb
4
4
1
∑
2
∑
3
∑
Vb
4
œ œ œ
ma - ha -2
lo
5
œn œ œ œb
œ
a -2
u i4
ka
6
œ œ œ
‰ j
œ œ
na -2
ni o
7
œ œ
œœ œ
œ œ
ha -6
le - a -4
ka -
8
œ Œ
la2
Vb Ó œ œ
ku -8
a -
9
œ œ œ œœ
hi6
wi ka -4
u -
10
œœ
Œ
.œ
j
œ
la -2
na o4
ma -
11
œ œ œ ˙
u -2
i
Vb
12
Óœ œ œ
ka -6
13
œ œn œ œb
œ
hi -4
ko ÿi-2
a
14
œ œ
‰ j
œ œ œ
e10
ta na -8
ni
15
œ œ
œ
3
œ
J
œ œ
pu -6
a ro -4
se -
16 3œ
J
œ Œ
la -2
ni
Vb œ œ
3
œ
J
œ#
le -8
i ÿa -6
la
17
œ
3
œ
j
œ œœ
o -4
na - o -2
na
18
œ
‰ j
œ œ
œ
o6
ka ÿa -4
[h]a -
19
œ œ ˙
i -2
na
20
˙
Vb Œ ‰
j
œ
i -2
21
˙ ˙#
nu
22
œ# œ œ œ# œ œ
wa-2
u i4
ka
23
œ# œn œœ
œ
wa -2
i o4
ÿi -
24
œ œ
a -2
o
Vb Œ œ
he
25
œn œ œ œ œ œb
wa -6
i ma - ka -4
ÿi -
26
œ œ œ Œ
ka -2
ÿi
273
œ œ œ œ
3
œ#
j
œ œ
na6
ka ma -4
li -
28
œ œ
hi -2
ni
Vb
œ œ œ
ha -
29
œ œ œ
œ œ
ÿi -8
na ÿi -6
a ma -4
30
œ
Œ
œ œ œ
i a -2
na
31
œ
3
œ
j
œ œ
œ œ
ka4
pu - a -2
32
œ Œ
na
Vb œ œ œ#
ha -4
no -
33
œ# œ
3œn
J
œ œ
3
œ
j
œ
ha -2
no ÿo4
ma -
34
œœ
Œ
œ
œ
u -2
i no4
ka
35
œ œ ˙
ÿo -2
i
36
˙
Ó
Vb
37
∑
7411. "Mahalo Haleakalä"q =102-105
n
75
11. “Mahalo Haleakalä”
1) Mahalo au i ka nani o Haleakalä
Kuahiwi kaulana o Maui
2) Kähiko ÿia e ka nani pua roselani
Lei ÿala onaona o ka ÿäina
Hui: Inu au i ka wai o ÿÏao
He wai mäkaÿikaÿi na ka malihini
3) Häÿina ÿia mai ana ka puana
Hanohano ÿo Maui nö ka ÿoi
76
12. “ÿÄ ÿO Ia”
He mele ÿänoni këia i hoÿopaÿa ÿia ma kahi o ka makahiki 1945. Ua küÿai mua ÿia
aku ia hïmeni ÿana e ka hui päleo ÿo Oliver, a ma hope, küÿai hou ÿia e ka hui pä leo ÿo
49th State. Ua paÿa pü ma luna o kekahi o nä lola hoÿolohe he ÿelua i küÿai pü ÿia me ka
puke hïmeni ÿo Johnny’s Na Mele Aloha i paÿi ÿia e Almeida Music Publishing Co. ma ka
makahiki 1977. Aia ka hïmeni ma ka lola ÿekahi, ÿaoÿao ÿekahi, helu ÿekahi, a ua
hoÿopuka hou ÿia ia hïmeni ÿana ma luna o ka sëdë ÿo John Kameaaloha Almeida 1897-
1985.
Hïmeni a hoÿokani pü ÿo Almeida me ke kalapu hïmeni ÿo “Pua Almeida & His
Polynesians.” Hana ÿia ka hïmeni holoÿokoÿa he ÿehä manawa, a hïmeni ÿo Almeida i ka
manawa ÿelua a ÿehä wale nö, he pila wale nö ma ka manawa ÿekahi a me ka ÿekolu.
Hïmeni like ke kalapu hïmeni me Almeida ma kekahi mau laina.
Vb
8
12∑ .
37
Ó . Œ j
œ œ
j
œ
ÿa2
ÿo
38
œ
j
œ.œ
j
œ ‰
J
œ œ
j
œ
i -2
a [a6
ÿ]e
39
œ
J
œ œ
J
œ
2
œ œŒ
j
œ
li -4
lo a-2
na ÿo-2
e i -
40
œj
œ .œ .˙
a -2
ÿu
Vb
41
Ó . Œ . œ
J
œ
o -6
na -
42
œ
J
œ
.œ œ ‰ œn
J
œ
o-4
na la2
ko-4
u
43
œ
J
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ
ma-2
ka i4
ÿa - ne-2
ÿi e4
ka
44
œ
j
œ .œ .˙
i -2
po
Vb
45
Ó . Œ . Œ
J
œ
he
46
œ
J
œ œ
J
œ .œ
2œ œ
u -6
ÿi ÿi -4
ÿo no2
ka8
wa -
47
œ
J
œ œ
J
œ œ
J
œ Œ
hi -6
ne le -4
o ho -2
ne
Vb
j
œ
he
48
œ
J
œ œ
j
œ œ
J
œ œ
j
œ
ma -6
nu le -4
o le -2
ÿa i -2
a
49
œ
J
œ
2
œ œ œ
j
œ Œ .
o6
ke ku -4
a - hi -2
wi
Vb
50j
œ œ œ
j
œ œ
j
œ .œ
na -2
ÿu ÿo -2
e
51
œ
J
œ œ
J
œ .œ œ
J
œ
na -4
ÿu no2
e
52.œ
œ
J
œ .˙
le -2
i
53
∑ .
Vb
54
œ
J
œ œ
J
œ œ
J
œ.œ
li -8
ÿa wa -6
le a -4
ku no2
55
œ
J
œœ
J
œ œ
j
œ œ
j
œ
ka6
ma-na -4
ÿo la -2
[h]a i4
la -
56
œ
j
œ .œ .˙
i -2
la
57
Ó . Œ .
Vb Œ
J
œ
[a]
58
œ
J
œ œ
J
œ.œ œ
j
œ
u -4
a no-2
a ko6
nu-4
i
59
œ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
J
œ
ki-2
no na -10
ÿu ho-8
ÿo -
60
œ
j
œ Œ .
.œ œb
j
œ
ka -6
hi wa -4
le no2
61
.˙ .œ Œ .
Vb
62
.œ œ
j
œ
j
œ# œ œ
j
œ
me ÿo -2
e a -2
u pu -4
me -
63
œ
j
œœ#
j
œ œ
j
œ .œ
ha -2
na ka -4
[h]a - u -2
a
Vb
64
Œ
j
œ œ
j
œ
2œ œ œ
J
œ
me a -2
ÿu ÿo -2
e ÿo -2
lu
65
J
œ œ œ
J
œ
J
œ œ
ne -6
i pu -4
ÿu - wa -2
i
Vb
œ
J
œ
a - [h]a
66
œ
J
œ
.œ
Œ ..œ
i -4
a la2
a
67
œ
J
œ œ
J
œ œ
j
œ œ œ œ
li -4
lo a -2
na li -2
lo ÿo -2
e i -
68
j
œ œ .œ
Ó .
a -2
ÿu
7712. "ÿÄ ÿO Ia"q.�=153-157
36
Vb ∑ .
101
Ó . Œ j
œ œ
j
œ
a2
ÿo
102
œ
J
œ .œ
J
œ‰
J
œ œ
J
œ
i -2
a [a6
ÿ]e
103
œ
J
œœ
J
œ
2
œ œŒ
j
œ
li-4
lo a-2
na ÿo-e i -
104
œ
j
œ .œ .˙
a -2
ÿu
Vb
105
Ó . Œ
J
œ œ
J
œ
o -6
na -
106
œ
J
œ.œ œ
‰
J
œ œ
o -4
na la2
ko-4
u
107
œ
J
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ
ma-2
ka i4
ÿa - ne-2
ÿi e4
ka
108
œ
j
œ.œ .˙
i -2
po
Vb
109
Ó .
J
œŒ . Œ
he
110
œ
J
œ œ
J
œ .œ œ
J
œ
u -6
ÿi ÿi -4
ÿo no2
ka6
wa -
111
œ
J
œ œ
J
œ œ
J
œ
hi -6
ne le -4
o ho -2
ne
Vb Œ
j
œ
he
112
œ
J
œ œ
j
œ œ
J
œ œ
j
œ
ma-6
nu le -4
o le -2
ÿa i -2
a
113
œ
J
œ œ
j
œ œ
j
œ Œ .
o6
ke ku -4
a - hi-2
wi
Vb
114
œ
j
œ œ
j
œ
j
œ œ œ
‰
na -2
ÿu ÿo -2
e
115
œ
J
œ œ
J
œ œ
J
œ .œ
na-4
ÿu no2
e
116œ
J
œ .œ .˙
le -2
i
Vb
117
Ó . Œ . Œ
J
œ
he
118
œ
J
œ œ
J
œ œ
J
œœœ ‰
li-8
ÿa wa-6
le a-4
ku no2
119
œ
J
œ œ
j
œ œ
j
œ œ
j
œ
ka6
ma-na-4
ÿo la-2
[h]a i4
la -
120
œ
j
œ .œ .˙
i -2
la
121
Ó . Œ .
Vb Œ
j
œ
[a]
122
œ
J
œ œ
j
œ.œ œ
j
œ
u -4
a no-2
a ko6
nu-4
i
123
œ œ œ œJ
œ œ
j
œ œ
J
œ
ki-2
no na -2
ÿu ho-4
ÿo -
124
œ
j
œ .œ.œ œb
j
œ
ka -2
hi wa -4
leno2
125
.˙ .œ Œ .
Vb
126
.œ
2
œ œ
j
œ# œ œ
j
œ
me ÿo -2
e a -2
u pu-4
me -
127
œ
j
œœ#
j
œ œ
j
œ .œ
ha -2
na ka -4
[h]a - u -2
a
Vb
128
Œ
j
œ œ
j
œ
2œ œ œ
J
œ#
me a -2
ÿu ÿo -2
e ÿo -2
lu
129 2œ œ
œn
J
œ
J
œ œ
ne -6
i pu -4
ÿu - wa -2
i
Vb
œ
J
œ
a -6
[h]a -
130œ
J
œ .œŒ .
.œ
i -4
a la2
a
131
œ
J
œ œ
J
œ œ
j
œ œ œ œ
li-4
lo a-2
na li-2
lo ÿo-2
e i -
132
j
œ œ .œ
Ó .
a -2
ÿu
133
∑ .
78
32
79
12. “ÿÄ ÿO ia”
ÿÄ ÿo ia! E lilo ana ÿoe iaÿu
Onaona lä kou maka i ÿaneÿi e ka ipo
He uÿi ÿiÿo nö ka wahine leo hone
He manu leo leÿa ia o ke kuahiwi
Naÿu ÿoe, naÿu nö e lei
He liÿa wale aku nö ka manaÿo lä i laila
Ua noa kö nui kino naÿu hoÿokahi wale nö
Me ÿoe au pumehana käua, me aÿu ÿoe ÿolu nei puÿuwai
Aia lä! E lilo ana lilo ÿoe iaÿu
80
Mokuna 4: Nä Käpana, Nä Huihuina Woela, A Me Ke Kälele
Kamaÿilio
Höÿike këia mokuna i nä manaÿo no ke kälele kamaÿilio ma ka ÿölelo Hawaiÿi i loaÿa
i ka mea käkau ma ka noiÿi ÿana. ÿO ia nä manaÿo i käkau ÿia e Samuel H. Elbert läua ÿo
Mary Kawena Pükuÿi, Helene Luise Newbrand, Albert Schütz, a me kä William H.
Wilson i hoÿokaÿaÿike mai ai i ka mea käkau. He pono ka möakäka mua o ke ÿano o ke
kälele kamaÿilio ma ka hoÿopuka maÿamau ÿana i ka ÿölelo Hawaiÿi ke walaÿau ÿia ma
mua o ka hoÿohälikelike ÿana me kä Almeida hoÿokau ÿana i ka ÿölelo mele ma luna o nä
pana ikaika ma käna mau hïmeni. ÿAÿole naÿe e käkoÿo a küÿë ana paha ka mea käkau ma
këia mokuna i nä manaÿo o Elbert läua ÿo Pükuÿi, Newbrand, Schütz a me Wilson; he
hoÿolauna wale nö këia i nä manaÿo o ua mau känaka kälaiÿölelo lä.
Ke Käpana
Ma käna pepa puka Laeoÿo Kälaiÿölelo, a ma mua o ka wehewehe ÿana no ke kälele
kamaÿilio ma ka ÿölelo Hawaiÿi, wehewehe ÿo Newbrand i ke käpana - kekahi mähele
liÿiliÿi o ka huaÿölelo - ÿo ia hoÿi, ka “syllable,” penei:
A syllable is defined as the minimum unit of word structure. Every wordconsists of one or more syllables. Every syllable contains one highest point ofsonority which is a vowel. In Hawaiian, vowels occur singly or in clusters oftwo vowels. Such clusters are close knit sequences of two vowels which act asa single nuclear phoneme in distribution.
Every syllable contains a vowel, phonemically long or short, or a vowelcluster. The vowel or vowel cluster may or may not be preceded by aconsonant. Thus:
81
Syllable = (C)V, (C)V•11, or (C)VV”
A vowel cluster consists of a vowel followed by a higher vowel(Newbrand 1915: 16).
Like ka wehewehe ÿana o ke käpana ma këia pepa me kä Newbrand. He ÿokoÿa iki
naÿe kä Newbrand ma ka huihuina woela. Kapa aku ka mea käkau i ka hui ÿana o ÿelua
woela he huihuina woela ma këia pepa, a wehewehe ÿia ka ÿokoÿa ma waena o ÿelua ÿano
huihuina woela ma lalo iho nei.
Nä Huihuina Woela
Höÿike ÿo Newbrand i kahi e puana ÿia ai nä woela i loko o ka waha ma ka Pakuhi 1
ma lalo iho nei (Newbrand 1951: 5):
Pakuhi 1. Pakuhi Külana Woela a Helene Newbrand
kau mua kau waena kau hope
pae kiÿekiÿe i upae löpü e opae haÿahaÿa a
Höÿike pü ÿo ia he ÿelua ÿano huihuina. Inä ua kiÿekiÿe aÿe ka woela ÿelua o ka
huihuina woela ma luna o ka woela mua i loko o ka waha, kapa aku ÿo Newbrand i ia
ÿano huihuina woela he “vowel cluster.” ÿAÿole ÿo ia hoÿohana i ka huaÿölelo “diphthong”
no ia ÿano huihuina woela e like me ka poÿe ÿölelo Pelekänia i këia wä, “because of
confusion in various current usages of the term” (Newbrand 1951: 16). He huëwoela ia
“diphthong.”
11V•=woelamekekahakö.
82
Wehewehe ÿo Newbrand e pili ana i ka lua o nä ÿano huihuina woela, ÿo ia hoÿi, ka
mea i haÿahaÿa iho kona woela ÿelua ma lalo o ka woela mua i loko o ka waha. Kapa aku
ÿo ia i ia ÿano huihuina woela he “vowel grouping.” Ma këia pepa, kapa ÿia ia ÿano
huihuina woela he ÿähuiwoela .
Wehewehe ÿo Newbrand i ka ÿokoÿa o ka huëwoela a me ka ÿähuiwoela penei:
These vowel clusters12 are short, as the glide from one vowel to the nextis performed quickly. In the remaining vowel combinations13, (other than thevowel clusters listed above), the glide from one vowel to the next is performedmore slowly. Another phonemic difference is that the stress on the vowelclusters is always 14 on the first member, the stress on the other vowelcombinations may be on either member, depending on syllable count. (see pp.18, 19) Stressed vowels are underlined in the following examples:
ÿ a oÿ a o ‘side’ k a ona ‘double meaning’ÿ a i ‘to eat’ ÿ a ina ‘meal’ÿ a u ‘to swim’ k a ula15 ‘priest’p o i ‘poi’ p o ina ‘to forget’
but:
“l i o ‘horse’ li o na ‘lion’h i u ‘to fling’ pi u la ‘exhausted’m o a ‘chicken’ mo a na ‘open sea’ÿ o e ‘you, sg.’ ko e na ‘remainder’h u e ‘gourd’ hu e lo ‘tail’u i ‘to question’ hu i la ‘wheel’(Newbrand 1951: 17)
Ke nänä ÿia kä Newbrand wehewehe ÿana, he mau huëwoela nä laÿana mua ÿewalu
ma ka papa helu o nä laÿana ma luna aÿe nei. Ma ke kolamu hema, aia ka huëwoela ma ke 12ÿOnähuëwoelakëia.13ÿOnäÿähuiwoelakëia.14Uakahalaloÿiaÿo“always”makäNewbrandpepa.15ÿAÿoleikükäNewbrandpelaÿanainälulapelaokëiawäinämanawaapau.ÿAÿoleihoÿopololeikamea
käkauikänapelaÿana.
83
käpana hoÿokahi o ka huaÿölelo (koe ÿo ÿaoÿao, aia ma nä käpana ÿelua); ma ke kolamu
ÿäkau, aia ka huëwoela ma mua pono o ke käpana hope. Ma ia mau ÿano huëwoela ÿelua,
aia ke kälele ma ka woela mua. Ke nänä ÿia kä Newbrand wehewehe ÿana, he mau
ÿähuiwoela nä laÿana he 12 ma lalo iho. Ma ke kolamu hema, ÿelua käpana o ka
huaÿölelo; ma ke kolamu ÿäkau, aia ka ÿähuiwoela ma mua pono o ke käpana hope. Ma nä
ÿähuiwoela o ke kolamu hema, aia ke kälele ma ka woela mua, e like hoÿi me nä laÿana
huëwoela. Ma nä ÿähuiwoela kolamu ÿäkau naÿe, ua neÿe ke kälele mai ka woela mua a i
ka lua no ke komo o ia ÿähuiwoela ma mua pono o ke käpana hope.
Ua like ko Newbrand manaÿo me ko Elbert läua ÿo Pükuÿi no ka wae ÿana i nä ÿano
huëwoela a me nä ÿähuiwoela o ka ÿölelo Hawaiÿi ke walaÿau ÿia, koe wale nö kä
Newbrand helu pü ÿana i nä huëwoela i loaÿa ke kahakö ma ka woela mua. Kapa aku ÿo ia
i ia ÿano huëwoela he “long diphthong.” ÿAÿole i käkau ÿo Elbert me Pükuÿi no ia ÿano
huëwoela. ÿOkoÿa iki ko Wilson no kona helu ÿana i ka huihuina woela ÿo oe he
huëwoela ia (he ÿähuiwoela i ko Newbrand, Elbert a me Pükuÿi manaÿo), a helu pü ÿo ia i
nä huëwoela i loaÿa ke kahakö ma ka woela mua (kaÿaÿike i ka mea käkau, 21 Ian., 2002).
Aia ma ka Pakuhi 2 nä huëwoela a me nä ÿähuiwoela a Newbrand, Elbert/Pükuÿi a me
Wilson. Ua like a like kä Elbert, kä Newbrand, me kä Elbert a me Pükuÿi; ua kahalalo ÿia
kä Wilson huihuina woela ÿokoÿa:
84
Pakuhi 2. Pakuhi Huëwoela a ÿÄhuiwoela
Huëwoela16 ÿÄhuiwoela
Newbrand ae, ai, ao, au, ei, eu, oi, ou ea, eo, ia, ie, io, iu, oa, oe, ua, ue,ui, uo
Elbert/Pükuÿi ae, ai, ao, au, ei, eu, oi, ou ea, eo, ia, ie, io, iu, oa, oe, ua, ue,ui, uo
Wilson ae, ai, ao, au, ei, eu, oe , oi, ou ea, eo, ia, ie, io, iu, oa, ua, ue, ui,uo
Ke Kälele Huaÿölelo
Höÿike ÿo Newbrand he ÿelua ÿano kälele huaÿölelo i hiki ke wänana ÿia, ÿo ia ka
“position-stress a me ka “length-stress” (Newbrand 1951: 18). Ma nä laÿana huaÿölelo a
Newbrand, hoÿokaÿawale ÿo ia i nä käpana me ke kiko pau, a kahalalo ÿo ia i nä käpana i
kälele ÿia. Aia ma lalo iho nei käna mau laÿana o ka “position-stress,” me ka helu ÿana i
nä käpana mai mua aku o ka huaÿölelo:
(a) In a 2 or 3 syllable word, stress falls on the penultimate syllable17:ÿö. le .lo ‘speak’ke. ka .hi ‘certain, some’
(b) In a 4 syllable word, stress falls on 1 and 3: ka .ma. li .ÿi ‘children’
(c) In a 5 syllable word, stress falls on 1 and 4: e .le.ma. ku .le ‘old man’
(d) In a 6 syllable word, stress falls on 1, 3, and 5: ho .ÿo. ka .ma. la .ni ‘to treat as a favourite child’
(Newbrand 1951: 19)
16HelupüÿoNewbrandameWilsoninähuëwoelailoaÿakekahakömakawoelamua,elaÿameäe,äi, äo,
ameäu.17ÿAÿolenaÿeÿoiaihöÿikeilaÿanaokahuaÿöleloiloaÿaÿeluakäpana.
85
No ka “length-stress,” penei käna wehewehe ÿana: “Length-stress is superimposed
on the position-stress pattern, as phonemically long vowels and clusters both receive
length stress” (Newbrand 1951: 16). ÿO ka “long vowel” ka woela i loaÿa ke kahakö, a ÿo
ka “long cluster” ka huëwoela. Aia ma lalo iho nei käna mau laÿana o ka “length-stress.”
Kahalalo ÿia nä käpana i loaÿa ka “position stress” hoÿokahi manawa, a kahalo ÿia nä
käpana i loaÿa ka “length stress” ÿelua manawa:
(a) In a 2 or 3 syllable word: ma .no ‘dam, bridge’ la .lo ‘down’ma. nö ‘shark’ lä . lau ‘seize’ na .na ‘his, hers, its’ ÿo. le lo ‘speak’ nä . nä ‘to see’ kau . la .na ‘famous’
(b) In a 4 syllable word: pü .me. ha .na ‘warm’
(c) In a 5 syllable word: ö . pi .o. pi .o ‘young’ ho .lo. ho . lö .na ‘livestock’ mä .ÿ u .lu. ÿu .lu ‘stiff and sore’‘ e .le. mä . ku .le ‘old men’
The stress pattern in Hawaiian has not been worked out completely. Itseems, however, that the difference between stressed and unstressed syllablesin Hawaiian is not as great as it is in English. (Newbrand 1951: 20)
Nä Mähele Huaÿölelo I Loaÿa Ke Kälele
Ma ka puke ÿo Hawaiian Grammar, käkau ÿo Elbert läua ÿo Pükuÿi e pili ana i ke
kälele kamaÿilio Hawaiÿi, me ka hoÿohälikelike ÿana i kä Schütz i käkau ai no ke kälele
huaÿölelo Pïkï. Wahi a läua, “Stress groups in Hawaiian consist most commonly of two
86
syllables, often of one or three syllables, but never more than three except in proper
names” (Elbert a me Pükuÿi 1979: 16).
Hoÿokomo ÿo Elbert läua ÿo Pükuÿi ma kä läua Hawaiian Dictionary, Revised and
Enlarged Edition (1986) i kä Schütz i käkau ai no ke kälele ma nä huaÿölelo Hawaiÿi. Ma
kä Schütz wehewehe ÿana, höÿike ÿo ia i kekahi laÿana e küÿë ana i kä Newbrand i käkau
ai no ka wänana ÿana i kahi e kälele ÿia ana nä huaÿölelo ÿelima a ÿoi käpana. Höÿike ÿo
Schütz i ka huaÿölelo ÿo makuahine ÿo ia kekahi huaÿölelo i loaÿa ÿelima käpana
(ma.ku.a.hi.ne), akä aia ke kälele ma ke käpana ÿelua a me ke käpana ÿehä mai mua aku
o ka huaÿölelo, ÿaÿole hoÿi ma ka mua me ka hä e like me kä Newbrand. Käkau ÿo Schütz:
Contrary to many statements about Polynesian languages, there are norules to predict which syllable will be stressed in words of more than foursyllables.... For shorter words, however, stress is18 predictable. In thefollowing words, the stress is on the second syllable from the end:
m a ka, p u le, wah i ne, kan a ka19
Stress is placed also on syllables with:
a long vowel, such as l ä , k ä nea diphthong (long or short), such as k e iki, ÿ ä ina ‘meal’ 20
Thus there are these kinds of stress units: (1) a dissyllable (such as maka‘eye’); (2) a syllable with a long vowel or a diphthong (such as lä ‘sun’ or kai‘sea’); and (3) either of these two types preceded by an unstressed syllable(such as mahalo ‘thank you’ or makai ‘toward the sea’). For such short words,the stress is always predictable: on the last vowel or diphthong, or (if thesyllables are short) on the second-to-last syllable.
18NaSchützkekälelemakahuaÿölelo“is”(Schütz,kaÿaÿikeikameakäkau,18ÿOk.,2003)19Makänakäkauÿana,hoÿohanaÿoSchützikamäkakälele(´)malunaonäwoelaikäleleÿia.Makahioiamäkakälele,uakahalalokameakäkauiiamauwoelahoÿokahiilikeiamenälaÿanaihöÿikeÿiamakauwahi
okëiapepa.20ÿOkapololei,ÿaÿohekahaköoÿainainäÿo“meal”kamanaÿo.
87
To show the stress pattern of longer words, we follow this simple premise:long words are comprised of a series of two or more such units, each of whichhas one stress. (Pükuÿi a me Elbert 1986: xviii)
ÿO kä Schütz pepa no ke kälele kamaÿilio ma ka ÿölelo Pïkï a me ka ÿölelo Hawaiÿi
paha ka mea i pili loa i ke ÿano o kä ka mea käkau kälailai ÿana i kä Almeida kälele
hïmeni ma kona kau ÿana i ia ÿölelo ma nä pana ikaika o ka leo hïmeni. Penei kä Schütz
no ke kälele huaÿölelo:
I should like to examine the accent systems of Fijian and Hawaiian toshow that a number of postulates about accent in these particular languages, inmany other Oceanic languages, and perhaps in general, are inadequate.Among them are:
1. That the accent can be predicted: specifically, that it occurs on thepenultimate and alternating preceding vowels.
2. That accent is a feature of words, and that words have fixed accent.3. That unaccented syllables are the norm and that accent is something
that is added. (Schütz 1977: 142)
Hoÿomau ÿo Schütz me ka hoÿokumu ÿana i kekahi ÿano mähele o ka ÿölelo ma
waena o ka huaÿölelo a me ka poke pilinaÿölelo, a hoÿohälikelike ÿo ia i ia ÿano
hoÿomähele ÿana me ka mähele hïmeni. Penei käna wehewehe ÿana: “As a new structure
to stand in the place of these traditional misconceptions, I propose that in both Fijian and
Hawaiian, the function of accent is to define a unit called here the MEASURE, which fits
into the phonological hierarchy between the syllable and the phrase” (Schütz 1977: 142).
Hoÿonui ÿo ia i ka wehewehe ÿana i këia manaÿo o ka “measure” (Schütz, 2003):
“Here are the various types (C = consonant, V = vowel, D = diphthong;the consonants are optional.)
88
CVCV m a ka eye CVCVCV kan a ka personCV k ü stand CVCV Kaÿ ü (place name)CD l a u leaf CVCD pil a u rottenCD k ä u your CDCV ‘ a ina mealCDCV ‘ ä ina land CVCV k ä ne maleCVCDCV ka ‘ a ina the meal CVCDCV ka ‘ ä ina the land
In each of these words or phrases, only one syllable is accented. In anyword longer than three syllables, there is more than one accented syllable.(Schütz, 2003)
Ma ka puke ÿo Hawaiian Grammar, käkau ÿo Elbert läua ÿo Pükuÿi no ka ÿölelo
wikiwiki ÿana, a no ke ÿano o ka hoÿokuÿikuÿi ÿia ÿana o kekahi mau ÿano huaÿölelo ke
hoÿopuka ÿia pëlä. Penei ka wehewehe ÿana:
[I]n fast speech, certain particles called “clitics” … are always short andare not followed by junctures. Common ones are the definite article ka/ke, theindefinite article he, and i ‘at’. In fast speech and in personal names they arepronounced without any plus junctures as though they are part of whatfollows.
ka ukana ‘the baggage’ /kau.kana/ka inoa ‘the name /kai.noa/ke aloha ‘the love’ /kea.loha/i laila ‘there’ /ilaila/ (Elbert/Pükuÿi 1979: 19)
Ua käkau pü ÿo Schutz e pili ana i ia hoÿokuÿikuÿi huaÿölelo ÿana, me ka wehewehe
ÿana i ka pili o këia i käna “measure”:
…the articles ka and ke often combine with a following short word toform one accent unit:
ka maka –> kamaka the eye, face
And when the ka is followed by a word made up of three short syllables,the first of these combines with ka in the following way:
89
ka makani –> kama•kani the wind (Schütz, 2003)
Ke Kälele Poke Pilinaÿölelo
ÿAÿole käkau ÿo Newbrand no ke ÿano o ke kälele i lohe ÿia ma ka hui ÿana o nä
huaÿölelo i loko o ka hopunaÿölelo. Käkau nö naÿe ÿo Elbert a me Pükuÿi no ka “Stress in
Phrases and Sentences” (Elbert a me Pükuÿi 1977: 18). Kapa ÿia ia ÿano kälele he kälele
poke pilinaÿölelo ma këia pepa. Penei läua i wehewehe ai i ia kälele poke pilinaÿölelo:
The stress patterns of words usually extend to the phrases in which theyare used (a phrase is a base and its modifiers). Phrases are usually (but notalways) separated by junctures of some kind.…
…sentences, as in phrases, there is usually a single primary stress, withsecondary stresses, if any, preceding the primary stress. The placing of theprimary stress is unpredictable” (Elbert a me Pükuÿi 1979:18).
Penei kä Schütz no ke kälele poke pilinaÿölelo: “… all phrases are made up of one or
a succession of measures. The distribution of these measures through time is
(perceptually) regular, and therefore, the measure is – like its musical analog – a rhythmic
unit” (Schütz 1977: 142).
ÿOiai ma këia mokuna he höÿike laulä i ke ÿano o ke kälele kamaÿilio, aia ma ka
Mokuna ÿElima he kälailaina hoÿohälikelike i ia kälele kamaÿilio me ke kälele ÿölelo mele
ma kä Almeida hïmeni ÿana. Aia pü ma ka Mokuna ÿElima he kälailaina o ke komo ÿana
o nä hualeo a me ka huihuina hualeo komo wale ma käna hïmeni ÿana.
90
Mokuna 5: Ke Kälailai ÿIa ÿAna O Nä Hïmeni
Aia ma këia mokuna ke kälailaina o nä hïmeni he 12 o ka häpana hïmeni. Kälailai ÿia
ka like a me ka ÿokoÿa o ke kälele ma kekahi mau huaÿölelo mele ma ke kamaÿilio ÿana
me ka hïmeni ÿana; kälailai pü ÿia ke komo ÿana o nä hualeo a me ka huihuina hualeo
komo wale ma ka hïmeni ÿana.
Ka Hoÿokaÿawale ÿAna I Nä Poke Pilinaÿölelo
Ma këia pepa, ÿo ka poke pilinaÿölelo, ÿo ia ka mähele o ka hopunaÿölelo a laina
hïmeni paha i hoÿokaÿawale ÿia e like me kä Elbert läua ÿo Pükuÿi i höÿike ai ma
Hawaiian Grammar (Elbert a me Pükuÿi 1979: 41). I kekahi manawa, hoÿokahi wale nö
huaÿölelo o ka poke, a i kekahi manawa he mau huaÿölelo. Aia ma lalo iho nei kekahi o
nä ÿano poke pilinaÿölelo i lohe nui ÿia ma nä hïmeni a Almeida:
1) ka poke painu,21 i hiki ke komo i loko ona ka mäka painu, kähulu, ka hune ÿiae,
hune kuhi, hune kaime, a me ka hune ÿaÿau, e laÿa me häÿina ÿia mai ana , uluhua
wale , puana , ÿike pono ÿia , kau aÿela . He mau ÿano hune ÿë aÿe i hiki ke komo i
loko o nä poke painu, akä, ÿo nä mea i helu ÿia ma luna aÿe nei, ÿo ia wale nö kai
lohe ÿia ma ka häpana hïmeni.
21HöÿikeÿiakainoaPelekäniaokëiamauinoapilinaÿöleloHawaiÿimakaPakuhi7okapukeÿoHawaiian
Grammar(ElbertamePükuÿi1979:41).AiamalaloihoneikainoaHawaiÿi,kainoaPelekänia,make
kahaapo,kaÿaoÿaookaweheweheÿanamaiapuke:painu =“verb”(46),poke painu=“verbphrase”(39),
poke kiÿa=“nounphrase”(42),mäka painu=“aspectmarker”(57)ame“tensemarker”(60),hune helu=
“pluralmarker”(162),kähulu=“qualifier”(127),hune ÿano=“postposedparticle”(90),hune ÿaÿau=
“particlesfollowingtheØ-demonstrative”(100),hune kuhi=“directional”(91),hune kaime =“ai+Ø-
demonstrative”(96,99),hune ÿiae=“passive/imperativeparticle”(83),hune kiÿa pepeke=“nominalizing
particle”(79),ÿami=“preposition”(131),kaÿi=“determiners”(154).
91
2) ka poke kiÿa, i hiki ke komo i loko ona ka ÿami, kaÿi, hune ÿaÿau, kähulu, hune
kuhi, hune kiÿa pepeke a me ka hune helu, e laÿa me kuÿu ipo , ÿo Leialoha , ÿoe ,
he lä hauÿoli , o kuÿu ipo , me aÿu , ÿo ka lä ÿekahi , i kou ÿäwihi maka ÿana mai .
He mau ÿano hune ÿë aÿe i hiki ke komo i loko o nä poke kiÿa, akä, ÿo nä mea i
helu ÿia ma luna aÿe nei, ÿo ia wale nö kai lohe ÿia ma ka häpana hïmeni.
3) ka poke waila,22 i hiki ke komo i loko ona ka hune kuhi a me ka hune ÿaÿau, e laÿa
me: aia lä , eia mai . He mau ÿano hune ÿë aÿe i hiki ke komo i loko o nä poke
waila, akä, ÿo nä mea i helu ÿia ma luna aÿe nei, ÿo ia wale nö kai lohe ÿia ma ka
häpana hïmeni.
Ma hope o ka hoÿokaÿawale ÿana i nä poke pilinaÿölelo, ua kilo ka mea käkau i ke
ÿano o kä Almeida kälele hïmeni ma ke kau ÿana i nä huihuina woela ma nä pana ikaika o
nä hïmeni. Like a like käna kälele hïmeni me ke kälele kamaÿilio ma ka nui o nä poke
pilinaÿölelo. ÿOkoÿa naÿe käna kälele hïmeni ma kekahi, a ÿokoÿa ke kälele hïmeni ma
hoÿokahi wale nö huaÿölelo o ia mau poke pilinaÿölelo. Ma ka hoÿohälikelike ÿana i ia
mau huaÿölelo, ua ÿike ka mea käkau he huëwoela ke käpana ÿelua ma hope mai o ia mau
huaÿölelo a pau. ÿO ka maÿamau, aia ke kälele kamaÿilio ma nä woela mua o ia ÿano
huihuina woela, akä, aia kä Almeida kälele hïmeni ma nä woela ÿelua. No ia kumu, ua
ÿike ka mea käkau he pono ka hoÿokaÿawale hou ÿana i ia mau huëwoela no ke kilo ÿana i
ke kälele hïmeni o ia mau huaÿölelo.
22ÿAÿoleihöÿikeÿoElbertläuaÿoPükuÿiiiawaeÿanopokepilinaÿölelomakapakuhipilinaÿölelomekapoke
painuamekapokekiÿa.Uakapaakuläuaiiaÿanopokehe“VerblikeIdiom.”(ElbertamePükuÿi,1979:54)
92
Ka Mora
ÿO ke käpana ka mähele huaÿölelo liÿiliÿi a Newbrand, Elbert, Pükuÿi, a me Schütz i
käkau ai ma kä läkou wehewehe ÿana i ke kälele kamaÿilio ma ka ÿölelo Hawaiÿi. ÿO ka
mora naÿe ka mähele huaÿölelo liÿiliÿi loa i loaÿa hoÿokahi a i ÿole ÿelua hualeo ma ka nui
loa.
Ua käkau ÿo Ray Harlow no ka mora ma ka ÿölelo Mäori, a pili nö käna i ka mora ma
ka ÿölelo Hawaiÿi: “A mora in Mäori consists of either a single consonant plus a single
short vowel (CV) or just a single short vowel (V)” (Harlow 2001: 10).
Aia ma lalo iho nei he huëwoela, he ÿähuiwoela a he woela kö. Hoÿokaÿawale ÿia nä
käpana a me nä mora me ke kiko pau, inä pono, a höÿike ÿia ke ÿano o ka hoÿokaÿawale
ÿana ma hope.
He hoÿokahi käpana o nä huëwoela, akä, he ÿelua mora:
ae - he hoÿokahi käpana
a.e – he ÿelua mora
He ÿelua käpana o nä ÿähuiwoela, a he ÿelua mora:
e.a – he ÿelua käpana
e.a – he ÿelua mora
He hoÿokahi käpana o ka woela kö, akä, he ÿelua mora:
ä - he hoÿokahi käpana
a.a – he ÿelua mora
Ma hope o ka hoÿokaÿawale ÿana i nä mora o ia mau huaÿölelo ÿokoÿa o ke kälele
hïmeni, ua ÿike ka mea käkau aia ke kälele hïmeni ma nä mora helu kaulike a pau o ia
93
mau huaÿölelo, ke helu ÿia ia mau mora ma hope mai. A ma hope hoÿi o ka
hoÿokaÿawale ÿana i nä mora o nä poke pilinaÿölelo nona ia mau huaÿölelo, aia pü ke
kälele hïmeni ma ka mora helu kaulike.
Ma këlä me këia poke pilinaÿölelo ma ka häpana hïmeni, hoÿomaka ka helu ÿia ÿana o
nä mora ma ka mora ÿelua ma hope mai o ia poke pilinaÿölelo, a helu pü ÿia nä mora helu
kaulike a pau a hiki aku i ka hoÿomaka ÿana o ia poke pilinaÿölelo. Höÿike ke Kiÿi 3 i ka
hoÿokaÿawale ÿia ÿana o nä mora helu kaulike i loko o ÿekolu poke pilinaÿölelo o ka laina
hïmeni hoÿokahi.
Kiÿi 3. Ka Helu ÿIa ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Ka PokePilinaÿölelo
Ma ka häpana palapala hïmeni, hoÿokaÿawale ÿia nä mora a pau o nä huaÿölelo a pau
me ke kaha maha ( - ), koe wale nö nä woela i loaÿa ke kahakö. Käkau ÿia ka woela i
loaÿa ke kahakö hoÿokahi wale nö manawa, a na ka löÿihi o ka huamele ma luna e höÿike i
ka löÿihi o kä Almeida hïmeni ÿana i ia woela.
Nä Pana Ikaika O Ka Mähele
ÿOiai he 12/8 ka mïka o ÿehiku hïmeni a he 4/4 ka mïka o ÿelima hïmeni o ka häpana
hïmeni, ÿo ka pana ÿekahi a me ka ÿekolu, ÿo ia nä pana ikaika loa o ka mähele (ÿoi iki aÿe
ka pana ÿekahi i ka ÿekolu), a emi mai ka ikaika o ka pana ÿelua a me ka ÿehä. ÿAÿohe
ikaika o nä pana huamele komo ma waena o ia mau pana.
94
Ma ka helu ÿia ÿana o nä mora helu kaulike, i kekahi manawa, ÿaÿole kau pono
kekahi mora ma ka huamele pana ikaika. He mea maÿamau kä Almeida hoÿoneÿe ÿana i
nä mora helu kaulike i mua iki o nä pana ikaika, a ma ia hoÿoneÿe ÿana, ikaika iki aÿe ke
kälele o ia mau mora ke lohe ÿia. No laila, ma nä hïmeni ma ka mïka 12/8, helu pü ÿia nä
mora hoÿokahi huamele hapawalu i mua pono o nä huamele kahi o nä pana ikaika, a pëlä
pü nö hoÿi nä mora ma nä huamele hapahä pülua i mua pono o ia mau pana ikaika.
Höÿike ke Kiÿi 4 he laÿana o ke kau ÿana o ka mora helu kaulike ma ka huamele hapawalu
a me ka hapahä pülua i mua iki o ka pana ikaika ma ka mähele mika 12/8. Höÿike pü ÿia
kahi o nä pana ikaika me ka höÿailona ( ^ ), a kahalalo ÿia nä mora helu kaulike.
Kiÿi 4. Ke Kau ÿAna O Ka Mora Helu Kaulike I Mua Iki O KaPana Ikaika Ma Ka Mïka 12/8
Ma ka laÿana mua o ke Kiÿi 4, aia ka mora ÿa ma ka huamele hapawalu i mua pono o
kekahi pana ikaika o ka mähele, ÿo ia ka pana ÿekolu. Ma ka laÿana ÿelua, aia ka mora ni
ma ka huamele hapawalu pülua ma mua o ka pana ikaika, ÿo ia ka pana ÿekolu. Helu ÿia ia
mora ÿa a me ia mora ni e like me nä mora ma nä pana ikaika.ÿAÿole naÿe helu ÿia nä
mora ma ÿö aku o nä huamele hapawalu a me nä huamele hapahä pülua, a ÿaÿole hoÿi helu
ÿia nä mora ma hope o nä pana ikaika.
Ma nä hïmeni ma ka mïka 4/4, helu pü ÿia nä mora ma nä huamele hapawalu i mua
pono o nä huamele kahi o nä pana ikaika. Höÿike ke Kiÿi 5 he laÿana o ke kau ÿana o ka
mora helu kaulike hoÿokahi hapawalu i mua o ka pana ikaika ma ka mähele mïka 4/4.
95
Kiÿi 5. Ke Kau ÿAna O Ka Mora Helu Kaulike I Mua Iki O KaPana Ikaika Ma Ka Mähele Mïka 4/4
Ma ka laÿana o luna aÿe nei, aia ka mora ÿi ma ka huamele hapawalu i mua pono o
kekahi pana ikaika o ka mähele, ÿo ia ka pana ÿekolu, a helu ÿia ka ÿi e like me nä mora i
kau ma nä pana ikaika. ÿAÿole naÿe helu ÿia nä mora ma ÿö aku o nä huamele hapawalu, a
ÿaÿole hoÿi helu ÿia nä mora ma hope o nä pana ikaika.
Ma kekahi mau hïmeni, no ka wikiwiki a me ka nui o nä huaÿölelo o ka mähele, kau
nä mora helu kaulike ma nä pana ÿehä o ka mähele, ÿaÿole ma ka pana ÿekahi a me ka
ÿekolu wale nö. Höÿike ke Kiÿi 6 a 7 he mau laÿana mähele hïmeni ma ka mïka 12/8 a 4/4
i loaÿa nä mora helu kaulike ma nä pana ÿehä.
Kiÿi 6. Ke Kau ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Nä PanaIkaika ÿEhä O Ka Mähele Hïmeni 12/8
Kiÿi 7. Ke Kau ÿAna O Nä Mora Helu Kaulike Ma Nä PanaIkaika ÿEhä O Ka Mähele Hïmeni 4/4
96
Ke Kau ÿAna o Nä Mora Helu Kaulike
He 983 ka huinanui o nä mora i hïmeni ÿia; mai ke 48 a i ka 166 ka laulä o ka nui o
nä mora o këlä me këia hïmeni. He 908 ka huinanui o nä mora kau ma nä pana ikaika,
mai ka 39 a i ka 153 ka laulä o ka nui o nä mora kau ma nä pana ikaika o këlä me këia
hïmeni. He 75 ka huinanui o nä mora i kau ÿole ma nä pana ikaika, mai ka ÿole a i ka 25
ka laulä o ka nui o nä mora kau ÿole ma nä pana ikaika o këlä me këia hïmeni. He 92.37%
o nä mora kau ma nä pana ikaika, mai ka 67.54% a i ka 100% ka laulä päkëneka o nä
mora kau ma nä pana ikaika o këlä me këia hïmeni. He 7.63% o nä mora i kau ÿole ma nä
pana ikaika, mai ka 0% a i ka 32.46% ka laulä päkëneka o nä mora kau ÿole ma nä pana
ikaika o këlä me këia hïmeni. Höÿike ka Pakuhi 3 i këia mau huinanui me nä päkëneka.
Pakuhi 3. Nä Mora Helu Kaulike Kau A Kau ÿOle Ma Nä Pana Ikaika
HeluHäpana Huinanui Kau Kau ÿole % Kau % Kau ÿole
1 124 119 5 95.96% 4.04%
2 77 52 25 67.54% 32.46%
3 63 60 3 95.24% 4.76%
4 166 153 13 92.17% 7.83%
5 66 66 0 100% 0%
6 133 122 11 91.73% 8.27%
7 62 60 2 96.77% 3.23%
8 48 39 9 81.25% 18.75%
9 67 67 0 100% 0%
10 52 48 4 92.31% 7.69%
11 53 50 3 94.34% 5.66%
12 72 72 0 100% 0%
Huinanui 983 908 75 92.37% 7.63%
97
Nä Huaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni
Ma ka häpana hïmeni, ua lohe ka mea käkau i ÿewalu mau huaÿölelo i ÿokoÿa ke kau
ÿia ÿana ma nä pana, ÿaÿole i like me ke kälele kamaÿilio.
No këlä me këia hïmeni i komo ia ÿano huaÿölelo, höÿike ka Pakuhi 4 i ka mähele
hïmeni kahi i komo ai, ka helu pana i kau ai ke kälele ÿokoÿa, ka huaÿölelo i kahalalo ÿia
ke kälele woela puana maÿamau, ka huaÿölelo i kahalalo ÿia ke kälele woela puana
hïmeni, a me ka huinanui o nä manawa i puka mai ai ma ka hïmeni ÿana. Ma ka häpana
hïmeni, he 20 ka nui o nä manawa i lohe ÿia ai ia kälele hïmeni ma ia mau huaÿölelo he
ÿewalu, a ÿaÿohe manawa i lohe ÿia ai ke kälele kamaÿilio.
Pakuhi 4. Nä Huaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni
HeluHäpana
HeluMähele
Helu Pana IKau Ai
KäleleKamaÿilio
KäleleHïmeni Huinanui
1 51, 61 3, 3 n a ue na u e 2
1 129, 139 3, 3 m a ile ma i le 2
3 6 3 on a ona ona o na 14 8 3 on a ona ona o na 1
7 18 1 on a ona ona o na 18 32, 38 1, 1 on a ona ona o na 2
8 54 3 Haw a iÿi Hawa i ÿi23 1
924 7 2 e ia e i a 110 19 1 on a ona ona o na 1
11 17 3 on a ona ona o na 111 11, 34 1, 1 M a ui Ma u i 2
11 19 1 ÿ ä ina ÿä i na 1
12 42, 106 1, 1 on a ona ona o na 212 56, 120 1, 1 l a ila la i la 2
Huinanui 20
23UahaÿimaiÿoWinonaBeamerikameakäkaunokahïmeniÿanaokonakupunawahineÿoHelenDesha
BeameriäHawa i ÿiikänameleÿo“Keawaiki”(kaÿaÿikeikameakäkau,12Iulai,2003).24ÿOiaikaunä morahelukaulikemanä panaÿehäonä mäheleokëiahïmeni,heluÿiaiamaumoraapau.
98
He mau huëwoela nä huihuina woela a pau o ka pakuhi ma luna aÿe nei, a ma ka
puana kamaÿilio, kälele ÿia ka woela mua o ka huëwoela. Eia naÿe, kälele ÿo Almeida i nä
woela ÿelua, ÿo ia nä mora helu kaulike ma hope mai o ia mau huaÿölelo ma käna hïmeni
ÿana. Ua kau he 11 mora ma ka pana ÿekahi o ka mähele; ua kau he ÿewalu ma ka pana
ÿekolu; a hoÿokahi ma ka pana ÿelua o ka hïmeni i kau nä mora helu kaulike ma nä pana
ÿehä o ka mähele.
Nä Poke Pilinaÿölelo I ÿOkoÿa Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni
Ma ka häpana hïmeni, ua lohe ka mea käkau i ÿehä poke pilinaÿölelo i ÿokoÿa ke kau
ÿia ÿana ma nä pana, ÿaÿole i like me ke kälele kamaÿilio. No këlä me këia hïmeni i komo
ia ÿano poke pilinaÿölelo, höÿike ka Pakuhi 5 i ka mähele hïmeni kahi i komo ai, ka helu
pana i kau ai ke kälele ÿokoÿa, ka poke pilinaÿölelo i kahalalo ÿia ke kälele woela
kamaÿilio, ka poke pilinaÿölelo i kahalalo ÿia ke kälele woela puana hïmeni, a me ka
huinanui o nä manawa i puka mai ai ma ka hïmeni ÿana.
Pakuhi 5. Nä Poke Pilinaÿölelo Kälele Kamaÿilio a Kälele Hïmeni
HeluHäpana
HeluMähele
Helu PanaI Kau Ai
KäleleKamaÿilio
KäleleHïmeni
Huina-nui
6 47, 57 3, 3 o k o u manaÿo o ko u manaÿo 26 71, 81 3, 3 he l a umania he la u mania 28 55 3 i k o u inoa i ko u inoa 19 4 225 ÿo L e ialoha26 ÿo Le i aloha 1
Huinanui 6
25ÿOiaikaunä morahelukaulikemanä panaÿehäonä mäheleokëiahïmeni,heluÿiaiamaumoraapau.26HïmeninönaÿeÿoAlmeidaiä“Leialoha”mekekälelekamaÿilioma“KuÿuIpoPuaRose”(Hïmeni2,mähele
puolo67)ame“KuÿuLeiPuaNani”(Hïmeni10,mähelepuolo9).
99
He mau huëwoela ko nä huaÿölelo mua o nä poke pilinaÿölelo a pau o ka pakuhi
ma luna aÿe nei. Ma ka puana kamaÿilio, aia ke kälele ma ka mora mua o ia mau
huëwoela, ÿo ia ka mora helu kauÿewa (ÿelima) hoÿi ma hope mai o ka poke pilinaÿölelo.
Eia naÿe, ua kälele ÿo Almeida ma luna o ka woela ÿelua o ia mau huëwoela; ÿo ia ka
mora helu kaulike (ÿehä) hoÿi ma hope mai o ka poke pilinaÿölelo. Ua kau ia mau mora
helu kaulike a pau ma nä pana ikaika o ka mähele. Ua kau he ÿelima mora ma ka pana
ÿekolu o ka mähele; a hoÿokahi ma ka pana ÿelua.
Ma kekahi hïmeni ÿana a Almeida iä “Lei Loke O Kapunahou” (John Kameaaloha
Almeida, 1897-1985) i komo ÿole i ka häpana o këia pepa, hïmeni ÿo ia i kekahi paukü i
hïmeni ÿole ÿia ma ia hïmeni hoÿokahi i palapala ÿia no këia pepa. Ma ia hïmeni ÿana,
hïmeni ÿo ia iä kuÿ u aloha ÿelua manawa, me ke kälele ÿana ma ka lua o nä u, ÿaÿole hoÿi
ma ka u mua, ÿo ia hoÿi ka maÿamau ma ke kamaÿilio ÿana.
Ua like a like käna hïmeni ÿana iä kuÿ u aloha me kä Lena Machado hïmeni ÿana i ia
mau huaÿölelo hoÿokahi ma kä Machado hïmeni ÿo “Hoÿonanea” i hoÿopaÿa ÿia ma ÿelua
päleo - ÿo ka mua ma ka makahiki 1935 ma ke päleo 78 rpm, a ÿo ka lua ma ka makahiki
1962 ma ke päleo 33 1/3 rpm ÿo Hawaiÿi’s Songbird.
Nä Hualeo A Me Ka Huihuina Hualeo Komo Wale
E like me ka makemake o ka puÿukani, he komo i loko o ka hïmeni Hawaiÿi ÿana nä
hualeo a huihuina hualeo komo wale e lohe ÿole ÿia ma ke kamaÿilio ÿana. Ma këia pepa,
höÿike ÿia nä hualeo komo wale a me ka huihuina hualeo komo wale ma waena o nä
kahaapo kihikihi – []. He ÿelua hualeo komo wale i lohe ÿia ma ka häpana hïmeni, ÿo ia ka
[h] a me ka [e]; a he hoÿokahi huihuina hualeo komo wale i lohe ÿia, ÿo ia ka [aÿ]. Komo
100
ka [h] ma nä ÿano huaÿölelo like ÿole; ka [e] ma mua o ka piko memeÿa27 o ka
hopunaÿölelo; a me ka [aÿ] ma mua o nä ÿami o a me e.
Ka [H] Komo Wale
ÿO ka [h] ka hualeo komo wale i komo pinepine loa ma ka häpana hïmeni. Ma hope
o kä Almeida hïmeni ÿana i ka [h], hïmeni hou ÿo ia i ka woela hoÿokahi o mua; ÿaÿole
hoÿi ÿo ia i hoÿokomo he woela ÿokoÿa ma hope. Ma ka häpana hïmeni, komo ka [h] ma
nä woela a, e, i, a me o; koe wale nö ka u, ÿaÿole i komo ma laila. Komo ka [h] ma nä
woela kö a kö ÿole.
He 37 ka nui o nä [h] komo, mai ka ÿekahi a i ka 13 ka nui o nä [h] komo wale ma
këlä me këia mele. He 12 ka nui o nä [h] komo wale ma ka woela kö, mai ka ÿole a i ka
ÿeono ka laulä o ka nui o nä [h] komo wale ma këlä me këia hïmeni. He 25 ka nui o nä
[h] komo wale ma ka woela kö ÿole, mai ka ÿole a i ka ÿehiku ka laulä o ka nui o nä [h]
komo wale ma këlä me këia hïmeni. He 32.43% o nä [h] komo wale ma ka woela kö, mai
ka 0% a i ka 100% ka laulä päkëneka o nä [h] komo wale ma këlä me këia hïmeni. He
67.56% o nä [h] komo wale ma ka woela kö ÿole, mai ka 0% a i ka 100% ka laulä
päkëneka o nä [h] komo wale ma këlä me këia hïmeni. Höÿike ka Pakuhi 6 i këia mau
huinanui a me nä päkëneka.
ÿO ka maÿamau, komo ka [h] ma waena o nä pana ikaika ÿehä o ke mele, akä, aia nö
kekahi ma nä pana ÿelua a me nä pana ÿehä. Helu ÿia ia mau hualeo me nä hualeo kau ÿole
27HeÿanopokekiÿakapikomemeÿamanähopunaÿöleloHawaiÿiiloaÿaÿolekaÿamimamuaonämemeÿa–
“nouns”(ElbertamePükuÿi1979:105me107).
101
ma nä pana ikaika. ÿAÿohe [h] kau ma luna o nä pana mua a ÿekolu paha. ÿElua [h]
komo wale o ka mähele hoÿokahi ma kekahi mau mähele o ka häpana hïmeni.
Pakuhi 6. Ka [H] Komo Wale
HeluHäpana
HeluMähele
Huinanui OKa [H]
Komo Wale
HuaÿöleloWoela
Kahakö
HuaÿöleloWoela
Kahakö ÿOle
% [H] Komo IKa WoelaKahakö
% [H] Komo IKa Woela
Kahakö ÿOle
1 27, 37, 67 4 0 4 0% 100%
2 19, 45, 65 3 0 3 0% 100%
3 2 2 0 2 0% 100%
5 77 1 0 1 0% 100%
6 30, 40, 46,56, 60, 61,66, 75, 76,
87, 96 13 6 7 46.15% 53.85%
9 11, 16, 19 5 1 4 20%/80% 80%
10 13, 35 2 0 2 0%/100% 100%
11 18 1 1 0 100%/0% 0%
12 55, 63, 65,119, 117,
129 6 4 2 66.67% 33.33%
Huinanui 37 12 25 32.43% 67.56%
ÿAÿole helu kaÿawale ÿia nä [h] komo wale a me ka woela ma hope ona ma ka helu
ÿana i nä mora kau ma nä pana ikaika, no ka mea, komo ka [h] i loko o kekahi mora i
helu mua ÿia. ÿO ka[h]aua (käua), a[h]akea (äkea), la[h]a (lä) a me ÿa[h]aina (ÿäina)
kekahi mau laÿana o ka [h] komo wale ma ka woela kö i lohe ÿia ma ka häpana hïmeni.
ÿO ÿite[h]e (ÿike), ala[h]a (ala), ÿoe[h]e (ÿoe) a me wai[h]i (wai) kekahi mau laÿana o ka
[h] komo wale ma ka woela kö ÿole i lohe ÿia.
102
Ka [E] Komo Wale
Aia pü ma ka häpana hïmeni ka hualeo komo wale [e]. Komo ka [e] ma mua o ka
piko memeÿa. No këlä me këia hïmeni i komo ai ka [e], höÿike ka Pakuhi 7 i ka mähele
hïmeni kahi i komo ai, ka helu pana i kau ai; a me ka nui o nä manawa i komo ai.
He ÿehä ka huinanui o nä [e] komo wale, mai ka ÿekahi a i ka ÿelua ka nui i komo ma
këlä me këia hïmeni. Hoÿokahi [e] kau ÿole ma ka pana ikaika, a he mora helu kaulike nä
[e] a pau.
Pakuhi 7. Ka [E] Komo Wale
HeluHäpana
HeluMähele
Helu Pana IKau Ai
Manawa IKomo Ai
2 44 2 1
5 76 1 1
5 78 228 1
9 20 3 1
Huinanui 4
ÿO aloha [e] ka leo, ÿike [e] ka mea waiwai lä, piÿi [e] ke kai, a me häÿina ÿia mai
ana [e] ka puana nä [e] komo wale i lohe ÿia ma ka häpana hïmeni.
Ka [Aÿ] Komo Wale
Aia ma ka häpana hïmeni he huihuina hualeo komo wale, ÿo ia ÿo [aÿ]. ÿOiai komo ka
[aÿ] ma mua o nä ÿami o a me e wale nö ma ka häpana hïmeni, hiki ke komo ka [aÿ] ma
mua o kekahi mau ÿami ÿë aÿe. No këlä me këia hïmeni i komo ai ka [aÿ], höÿike ka
28ÿOiaikaunä morahelukaulikemanä panaÿehäonä mäheleokëiahïmeni,heluÿiaiaekaumakapana
ÿeluamenämorahelukaulikeenohoanamanä panaikaikaoiahïmeni.
103
Pakuhi 8 i ka helu mähele hïmeni kahi i komo ai, ka helu pana i kau ai; a me ka [aÿ] i
hoÿohui ÿia me ka ÿami o a e paha.
He ÿeiwa ka huinanui o nä [aÿ] komo wale, mai ka ÿekahi a i ka ÿelima ka nui i komo
ma këlä me këia hïmeni. He mora helu kaulike nä [aÿ] a pau, a kau nä [aÿ] a pau ma nä
pana ikaika.
Pakuhi 8. Ka [Aÿ] Komo Wale
HeluHäpana
HeluMähele
Helu Pana IKau Ai [aÿ]ÿami
1 10 3 [aÿ]o29
1 20 3 [aÿ]o
1 131 1 [aÿ]o
1 150 3 [aÿ]o
1 160 3 [aÿ]o
9 6 1 [aÿ]o
9 22 1 [aÿ]o
12 38 4 [aÿ]e
12 102 4 [aÿ]e
Huinanui 9
ÿO [aÿ]o Hiÿilawe, [aÿ]o ka nahele, [aÿ]o nä pua a me [aÿ]e lilo ana kekahi mau
laÿana o ka [aÿ] komo wale i lohe ÿia ma ka häpana hïmeni.
Aia ma ka Mokuna ÿEono nä manaÿo panina o këia pepa.
29ÿOiaihïmeniÿoAlmeidaiä“kaÿöÿüaÿokanahele,”ÿaÿolekäkauÿiaiaaÿmakapukeÿoJohnny’s Na Mele
Aloha,aÿaÿolehoÿipuanaÿiaekänawahineÿoJanetmakänahoÿolaunaÿanaikahïmenimanälolahoÿolohe
iküÿaipüÿiameiapuke.
104
Mokuna 6: Nä Manaÿo Panina
Ua hänau ÿia ÿo John Kameaaloha Almeida ma ka makahiki 1897, ÿehä wale nö
makahiki ma hope o ka hoÿokahuli ÿia ÿana o ke aupuni möÿï, a hoÿokahi wale nö
makahiki ma hope o ke kau ÿia ÿana o ke känäwai na ke Aupuni Küikawä e päpä ana i ke
aÿo ÿana ma ka ÿölelo Hawaiÿi ma nä kula aupuni. He mänaleo ÿölelo Hawaiÿi ÿiÿo nö ÿo ia
ma muli o kona hänai ÿia ÿana e kona makua käne kölea, ÿo Paolo Kameaaloha. I kona wä
ÿöpiopio, ua aÿo ÿo ia i ke oli ÿana, ka hïmeni ÿana, a me ka hoÿokani pila ÿana ma ka
hoÿolohe ÿana i kona mau mäkua a küpuna. He kanaka makapö ÿo ia; no ka ÿeleu nö naÿe
o kona mau pepeiao, ua paÿa nä mele a hïmeni he nui wale iä ia. Ua pau kona hele kula
ÿana ma ka papa ÿeono; ua lilo nö ÿo ia he kumu aÿo hïmeni me ka hoÿokani pila ÿana i nä
poÿe like ÿole he nui. Ua paÿa mua käna hïmeni ÿana ma ke päleo ma kahi o ka makahiki
1930, a ua paÿa kekahi o käna mau hïmeni hope i kälailai ÿia ma këia pepa ma kahi o ka
makahiki 1977. Wahi äna, ÿelua haneli a ÿoi aÿe äna mau hïmeni i haku ai, a ÿaÿole i
maopopo ka nui o nä mele i paÿa iä ia na haÿi naÿe i haku.
Ka ÿOkoÿa O Ke Kälele Kamaÿilio A Kälele Hïmeni
Ua hoÿokaÿawale ÿia nä hïmeni he 12 o kä ka mea käkau häpana hïmeni ma ÿekolu
ÿano ÿokoÿa e like me nä hiÿohiÿona o këlä me këia, ÿo ia hoÿi, ÿo ka hula kuÿi, ke mele
hïmeni, a me ke mele ÿänoni.
Ua like ka nui o kä Almeida kälele ÿana i nä ÿölelo ma ka hïmeni ÿana me ke kälele
ÿana i ia mau ÿölelo hoÿokahi ma ke kamaÿilio ÿana. Ua ÿokoÿa nö naÿe kä Almeida kälele
ÿana ma kekahi mau huaÿölelo a poke pilinaÿölelo, ÿaÿole i like me ke kamaÿilio ÿana. I
105
mea e kilo maikaÿi aku ai, hoÿokaÿawale ÿia nä huaÿölelo a pau o ka häpana hïmeni ma
nä mora helu kaulike. I waena o nä mora helu kaulike a pau he 983, he kau ka hapanui
ma nä pana ikaika o ka mähele. ÿO nä huaÿölelo a poke pilinaÿölelo ma ka häpana hïmeni
i ÿokoÿa ke kälele ÿana ma ka hïmeni ÿana mai ke kamaÿilio ÿana, ÿo ia ka mea i komo ka
huëwoela i loko. Ma ka puana kamaÿilio ÿia ÿana o ia mau huëwoela, aia ke kälele ma ka
woela mua; ma kä Almeida hïmeni ÿana nö naÿe, aia ia kälele ma ka woela ÿelua. He 20
manawa i hïmeni ai ÿo Almeida i nä huaÿölelo huëwoela i kau ka woela ÿelua, he mora
helu kaulike ia, ma ka pana ikaika. He ÿeono manawa i hïmeni ai ÿo ia i nä poke
pilinaÿölelo huëwoela i kau ka woela ÿelua o ka huëwoela, he mora helu kaulike nö ia, ma
ka pana ikaika.
Manaÿo ka mea käkau ua ÿokoÿa ke kälele hïmeni mai ke kälele kamaÿilio no ka
pöÿaiapili o ka hïmeni ÿana he mälie a möakäka i lohe ÿia a maopopo ka ÿölelo i ka poÿe
hoÿolohe. Ua hoÿolohe ka mea käkau i kä Mrs. Lee Hong puana ÿana iä ona o na ma
kekahi lola hoÿolohe30, a he mälie loa ke ÿano o käna kamaÿilio ÿana ke hoÿohälikelike ÿia
me ka nui o nä mänaleo ÿölelo Hawaiÿi a ka mea käkau i lohe mua ai.
Nä Hualeo Me Ka Huihuina Hualeo Komo Wale
Ma ka häpana hïmeni, komo wale ÿelua hualeo, ÿo ia ka [h] a me ka [e]; komo wale
pü hoÿokahi huihuina hualeo, ÿo ia ka [aÿ]. ÿAÿole komo ia mau hualeo me ka huihuina
hualeo ma ke kamaÿilio ÿana.
30NakeKaukaCharlesLanglasialolahoÿolohe.Maialola,ÿaÿoleinoiÿiaÿoMrs.LeeHongepuanaiä
onaona,uahoÿopukawaleakuÿoiamakänawalaÿauÿanaepilianaikalimu.
106
Komo ka [h] he 37 manawa ma ka woela kahakö a kahakö ÿole a, e, i, a me o, koe
wale nö ka u, ÿaÿole i komo ma laila. He mau mora helu kauÿewa nä woela me ia [h] i kau
ÿole hoÿi ma nä pana ikaika o ka mähele. ÿO ka hopena i lohe ÿia ma muli o ke komo o ia
[h] ma ka woela, ÿo ia ka ikaika iki ÿana aÿe o ka mora helu kaulike ma hope pono (i kau
ma ka pana ikaika). Manaÿo ka mea käkau ÿo ia ikaika iki ÿana aÿe o ke kälele ke kumu o
käna hïmeni ÿana i ua [h] lä, a i mea paha e ÿokoÿa iki ai käna hïmeni ÿana i ka laina
hïmeni ma ka lua o ka manawa (ua komo nö naÿe ka [h] ma nä mele i hïmeni ÿia nä pauku
hoÿokahi wale nö manawa).
Komo ka [e] he ÿehä manawa ma mua o ka piko memeÿa inä he kauÿewa ka nui o nä
mora o ia poke. He mau mora helu kaulike nä [e] a pau. Kau ÿelua ma nä pana ikaika o ka
mähele, a kau ÿole ÿelua. Manaÿo ka mea käkau ë hïmeni ÿo Almeida i ua hualeo lä i mea
e piha ai kekahi hakahaka ma ka mähele hïmeni.
Komo ka [aÿ] he ÿeiwa manawa ma mua o ka ÿami o a me ka e o ka poke pilinaÿölelo
inä he kauÿewa ka nui o nä mora o ia poke. He mau mora helu kaulike nä [aÿ] a pau i kau
nä mea a pau ma nä pana ikaika o ka mähele. E like hoÿi me ka hualeo komo wale [e],
manaÿo ka mea käkau ë hïmeni ÿo Almeida i ua huihuina hualeo lä i mea e piha ai kekahi
hakahaka ma ka mähele hïmeni.
No ke oli Hawaiÿi nö ia [h], [e] a me ka [aÿ] komo wale, ÿoiai he lohe ÿia nö läkou
ÿekolu ma nä päleo o ka poÿe oli o ke kenekulia 19 a me ka 20. No laila, ÿaÿole nö paha e
püÿiwa ka pepeiao i ka lohe i ke komo nui ÿana o läkou nei a pau ma ke mele hoÿokahi o
ka häpana i oli ÿia e Almeida, ÿo ia ÿo “Pänini Puakea.” ÿAÿole hoÿi komo läkou nei a pau
he ÿekolu ma kekahi hïmeni o ka häpana.
107
Ka Hopena O Ke Kälailaina
ÿAÿole i noÿonoÿo ÿo Almeida e pili ana i nä käpana, nä mora, nä huëwoela, nä
ÿähuiwoela, a me nä hualeo a huihuina hualeo komo wale ma käna hïmeni ÿana. Ua
hïmeni ÿo ia me ke kau pü ÿana i ka ÿölelo mele ma nä pana i nanea kona lohe ÿana a kahe
ka ÿölelo e like me ke ÿano o ka hïmeni ÿana äna i lohe ai i kona wä ÿöpiopio.
Ua pömaikaÿi nö ÿo Almeida i lohe i ka hïmeni ÿana a kona mau mäkua a küpuna i
kona wä ÿöpiopio; ÿaÿole hoÿi i hele i ke kula e aÿo ai i ka ÿölelo Hawaiÿi me ka hïmeni
ÿana. No ka loli nui nö naÿe o ke au i emi loa ai ka ikaika o ka ÿölelo Hawaiÿi o këia
manawa, he waiwai loa ke kamaÿilio ÿana o ka poÿe e makemake ana e hïmeni i nä hïmeni
Hawaiÿi me nä mänaleo käkaÿikahi i koe, ke komo ÿana i loko o ka papa ÿölelo Hawaiÿi, a
me ka hoÿolohe ÿana i nä lola hoÿolohe a hïmeni ÿölelo mänaleo he nui wale.
ÿOiai ÿo ka paÿa o ka ÿölelo Hawaiÿi ke kahua o ka puÿukani mäkaukau ma ka hïmeni
Hawaiÿi ÿana, he hoÿomaka wale nö ia. He höÿike këia pepa ë ua loaÿa kekahi mau ÿano
huaÿölelo me ka poke pilinaÿölelo e ÿokoÿa ai ke kälele hïmeni mai ke kälele kamaÿilio.
He ÿokoÿa i mälama ÿia e nä puÿukani mänaleo Hawaiÿi nö e höÿike ana i ka uÿi nohihi o
ka ÿölelo Hawaiÿi ma ia mau pöÿaiapili ÿölelo ÿelua.
Ma waho aÿe o ke kälailaina i hana ÿia ma luna o ka häpana hïmeni a Almeida ma
këia pepa, he mau ÿano kälailaina ÿë aÿe e hiki ke hana ÿia ma ia häpana: kahi e kau ai nä
woela ÿelua o nä ÿano huihuina woela ÿelua ma ka pana ikaika o ka mähele hope o ka
paukü hïmeni; nä ÿölali kiÿeleo; nä hiÿohiÿona o kä Almeida haku ÿana i nä ÿölelo mele; a
me ka hoÿohälikelike ÿana me nä hiÿohiÿona hïmeni a haku mele na nä mänaleo mäkaukau
ÿë aÿe e like me Bill Lincoln, Lena Machado, a me Alice Nämakelua.
108
He manaÿolana ko ka mea käkau e mau ana nö këia ÿano noiÿi hïmeni ÿana e kü ai
nä hïmeni o këia wä me ka wä e hiki mai ana i ka mea nani Hawaiÿi maoli.
109
Ka Papa Kümole
Almeida, John Kameaaloha. Nïnauele ÿia e Larry Lindsey Kimura ma ka pokolamu lëkiö a
Kimura ÿo Ka Leo Hawaiÿi. Lola HV 24.1, 22 Pepeluali, 1972.
Elbert, Samuel H. and Mary Kawena Pükuÿi. 1979. Hawaiian Grammar. Honolulu.
University of Hawaiÿi Press.
Harlow, Ray. 2001. A Maori Reference Grammar. Pearson Educational New Zealand
Limited, Auckland.
Holstein, Ed. C. 2003. Ka Buke Mele o nä Hïmeni Hawaiÿi i haku a mele ÿia e nä kähuli leo
leÿa o ka ÿäina o nä HOME HAWAIÿI PONOÿÏ. Honolulu. Bishop Museum Press.
Kamakau, S. M. “Moolelo O Na Kamehameha, Helu 52.” Ka Nupepa Kuokoa, Buke VI,
Helu 51, 21 Dekemapa, 1867.
Kanahele, George. 1979. Hawaiian Music and Musicians. Honolulu. University of Hawaiÿi
Press.
Machado, Lena, Hawaiÿi’s Songbird, Cord International/Hana Ola Records HOCD 29000.
1998.
Pükuÿi, Mary Kawena and Samuel H. Elbert. 1986. Hawaiian Dictionary, Revised and
Enlarged Edition. Honolulu. University of Hawaiÿi Press.
Newbrand, Helena Luise, “A Phonemic Analysis of Hawaiian.” Pepa puka laeoÿo, ke
Kulanui o Hawaiÿi ma Mänoa, 1951.
Schütz, Albert, “Accent in Two Oceanic Languages,” AnthropologicalLinguistics, Volume
20 Number 4 (1977): 141-149.
110
________, “The Hawaiian Language – Its Past, Present and Future.” Kämua mokuna i
paÿi ÿole ÿia, 2003.
Soria, Harry B. Jr., Kakaha Möÿaukala no John Kameaaloha Almeida 1895-1985. Cord
International/Hana Ola Records. HOCD 49000. 2003.
Tatar, Elizabeth. 1982. Nineteen Century Hawaiian Chant. Helu 33, Pacific Anthropological
Records, Mähele Kälaikanaka, Hale Höÿikeÿike o Kamehameha, Honolulu, Hawaiÿi.
111
Ka Papa Huaÿölelo Hou
huamele hapahä pülua – kekahi o nä huamele hapahä o ka pana hoÿokahi ma ka mïka 12/8
huihuina hualeo – ÿelua hualeo i pili a i hiki ÿole ke kapa ÿia he mora a i ÿole he käpana ma
muli o ke ÿano o ka hualeo hope
huihuina woela –ÿelua woela ÿokoÿa i hui ÿia
külula – ka mea kü i nä lula a me nä loina
kükiÿi – ka mea kü i nä hiÿohiÿona i ÿike ÿia
lalopäwalu – ka huahelu ÿewalu ma lalo o ka höÿailona leo wahine ma ka palapala hïmeni e
höÿike ana i ka palapala ÿia o nä huamele hoÿokahi päwalu ma luna o ke kiÿeleo i lohe ÿia
mele ÿänoni– he ÿano mele me nä hiÿohiÿona loliloli i hoÿohuihui ÿia a loaÿa mai kona
kinona: ÿaÿohe paukü; hiki ke ÿokoÿa ka nui o ka laina, kekahi mai kekahi; a hiki nö hoÿi
ke ÿokoÿa ka leo o këlä me këia laina
ÿähuiwoela - he huihuina woela i kiÿekiÿe aÿe ka woela mua ma luna o ka woela ÿelua i loko
o ka waha