Ön sÖz - aydın yayınları
TRANSCRIPT
ÖN SÖZ
Sevgili Genç,
Sen sandığından çok daha fazlasısın! Geleceğin mimarı, bir bütünün parçasısın. Bireysel olarak kendini ne kadar
geliştirirsen geleceğe en büyük, en güzel katkıyı sağlamış olacaksın. Bu yolda ilk hedefin; kendini ifade edebilen,
iletişim kurabilen, bilgi ve teknolojiyi hedefleri doğrultusunda kullanabilen bir birey olmak olmalı. Bütün bunları
yaparken insana, düşünceye, ahlakî değerlere ve kültürel mirasa saygılı olmalı ve bu değerleri yaşatmalısın. Bütün
bu beceri ve değerlere sahip olabilmek için yapacağın yegane şey aldığın eğitim ve öğrenimi doğru şekillendirebil-
mek. Bu yolda yazarlarımızın çok boyutlu düşünüp planlayarak hazırladıkları bu kitabın eğitim – öğrenim hayatına
sağlayacağı en küçük katkı bile bizi son derece mutlu edecektir.
Değerli Öğretmenler,
Geleceğimizin teminatı gençlerin yukarıda belirttiğimiz nitelikte bireyler olarak yetişmeleri kuşkusuz önce ai-
lelerinin sonra da sizlerin katkılarıyla gerçekleşecek. Bu kutsal görevde başarınızın sırrı başta insanî değerleriniz
olmak üzere yöntem ve teknikleriniz olacaktır. Bu büyük sorumluluğu gerçekleştirme yolunda elinizdeki bu kaynak
belki çok küçük bir etken olacak ancak küçük adımların büyük yeniliklerin habercisi olduğu düşüncesiyle AYDIN
Yayınları olarak AYDIN Nesiller yetiştirme yolunda daima yanınızda olacağımızı bilmenizi isteriz.
Küçük adımlarınızla büyük değişimlere katkı sağlamanız dileğiyle…
AYDIN YAYINLARI AİLESİ
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM: FELSEFEYE GİRİŞ
FELSEFEYİ TANIMA .....................................................................................................9
FELSEFEYLE DÜŞÜNME ............................................................................................ 19
2. BÖLÜM: FELSEFE TARİHİ
İLK ÇAĞ FELSEFESİ ................................................................................................... 31
ORTA ÇAĞ FELSEFESİ ............................................................................................... 63
RÖNESANS VE 17. YY FELSEFESİ ............................................................................ 95
18. YY - 19. YY FELSEFESİ ........................................................................................ 127
20. YY FELSEFESİ ...................................................................................................... 159
3. BÖLÜM: SİSTEMATİK FELSEFE
VARLIK FELSEFESİ .................................................................................................... 193
BİLGİ FELSEFESİ ....................................................................................................... 203
BİLİM FELSEFESİ ....................................................................................................... 213
AHLAK FELSEFESİ .................................................................................................... 223
DİN FELSEFESİ ........................................................................................................... 233
SİYASET FELSEFESİ .................................................................................................. 243
ESTETİK VE SANAT FELSEFESİ ............................................................................... 253
FELSEFE TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ .............................................................................. 263
CEVAP ANAHTARI ..................................................................................................... 268
1. BÖLÜM
FELSEFEYE GİRİŞ
1TEST Felsefeyi Tanıma
AYD
IN Y
AYIN
LARI
9
1
1. Aynısoruyuikifilozofunbirbirindençokfarklışekil-
deyorumlamasınormaldir.Fakataynıfilozofunbir
görüşündeçelişkili cevaplara yer vermesi normal
karşılanmayacaktır.Düşüncelerindeçelişkiyedüş-
müşbirkişininortayakoyduğufikirlerfelsefinitelik
taşımayacaktır.
Bu durum felsefi düşüncenin hangi temel özel-
liğini vurgulamaktadır?
A)Birleştiriciolma B)Sorgulayıcıolma
C)Öznelolma D)Tutarlıolma
E)Genelolma
2. • Bilgisahibiolmadanfikirsahibiolunamayaca-
ğınıgösterir.
• Önyargılardankurtulmayıvehoşgörülüolma-
yısağlar.
• Toplumdaki herkesin fikirlerini özgürce ifade
etmesiningerekliliğinianlatır.
Sıralanan maddeler aşağıdaki hangi soruya ce-
vap niteliğindedir?
A) Felsefibilginindoğruluğukanıtlanabilirmi?
B) Felsefibilgibirikimselolarakilerlermi?
C) Daha rahat ve konforlu bir yaşam mümkün
mü?
D) Evrenibirbütünolarakaçıklayabilirmiyiz?
E) Felsefeyenedenihtiyaçduyarız?
3. İlkfilozoflardışdünyayabaktıklarındaönceliklebir
çoklukgözlemlemişlerdir.Bunedenle ilk filozoflar
doğa filozofları olarak adlandırılmışlardır. Onlar
maddedünyasında,nesneninensonbölünemeye-
cekbileşkesiniaraştırıyorlardı.
Bu parçaya göre felsefenin ilk ortaya çıkan alt
dalı aşağıdakilerden hangisidir?
A)Etik B)Estetik
C)Ontoloji D)Epistemoloji
E)Siyasetfelsefesi
4. Bilgiüretmeveürettiğibilgiyiaktarabilmeyetisiile
diğervarlıklardanayrılaninsan,aynızamandabu
özelliğiüzerindedüşünmeniteliğinesahiptir.Bilgi-
nindeğeri,nelerinbilginesnesiolabileceği,gerçek
bilgi ile bilgi sanılanı neyin ayıracağını bilen yine
insandır.
Bu parçada felsefenin hangi alt dalı vurgulan-
mıştır?
A)Ontoloji B)Etik C)Estetik
D)Epistemoloji E)Bilimfelsefesi
5. PierreBoyle,bilgeliği,hakikatiaramakiçinsonuna
dekgitmegibiyüreklicebirözlem,yanlışanlayışla-
rıveönyargıyıbiryanaatmakgibikorkusuzcabir
çağrı olarak, hiçbir şeyin akla yasak olmadığının
sarsılmazbilinciolarakyorumlar.
Buna göre;
I. özgürdüşünce,
II. kısıtlamasızsorgulama,
III. önkabulüonaylama
durumlarından felsefenin kapsamında yer al-
mayanlar aşağıdakilerden hangisinde gösteril-
miştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
6. Eski felsefenin çıkışı, mitolojinin toplumsal bilin-
cinüzerindehâlâegemenolduğu,sınıflıtoplumun
oluşum dönemiyle çakışmaktadır. Gerçekten, ilk
filozoflar,gelenekselmitolojikdünyagörüşüyleça-
tışmayagirdikleriiçinfilozofidiler.
Bu durum felsefenin aşağıdaki özelliklerinden
hangisiyle açıklanabilir?
A)Eleştirellik B)Evrensellik
C)Refleksiflik D)Temellendirilebilirlik
E)Bütünsellik
Felsefeyi Tanıma
AYD
IN Y
AYIN
LARI
10
7. Fransızmaddecilerininöğretisinegöre, felsefibil-
geliksoğukkanlıbirdüşünüşveolupbitenindeğer-
lendirilmesindenibaretolmamalıdır.Çağrısımilitan
olmalı;geçmişe,tiranlığa,bilgisizliğevetembelliğe
kölecesine tapınmayı açığa vurmalı, hakikati, in-
sanlığıvemutluluğuyaymalı,insanyaşamınınakıl-
cıbiçimdeyenidendüzenlenmesinigeliştirmelidir.
Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşı-
lamaz?
A) Bilgelik,aklıdışlayamaz.
B) Bilgelik,temelinesorgulamayıalmalıdır.
C) Bilgelik,bitmekbilmezbirhakikatarayışıdır.
D) Bilgelik,saltmantığaindirgenebilir.
E) Bilgelik,bilgisizliğeaçılmışbirsavaştır.
8. Bilgelik vardır, çünkü insan soyu için yaşamsal
önemtaşıyanyanıtlanmasıgerekenbüyüksorular
vardır;busorularinsanlarınzihnindebiçimlenirve
yanıtlanmadanbırakılamaz.Yanıtlarhazır ve tam
birçözümsağlamasabile,herzamandahageliş-
mişsorularındoğruolarakortayakonulmasınave
böylecede,ergeçortayaçıkmasıkaçınılmazolan
çözümeyardımederler.
Buna göre;
I. felsefedesorularınyanıtlardandahaönemliol-
ması,
II. sorularınyenisorularatemeloluşturması,
III. felsefedeaynıkonudaçoksayıdafarklıfikirle-
rinbirikmesi
durumlarından parçada dile getirilenler aşağı-
dakilerden hangisinde verilmiştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)I,IIveIII E)YalnızIII
9. "İyidene,kötüneki!Benimkendiişim,benken-
dimim,benkendimdeneiyiyimnekötüyüm.İyinin
dekötünündebenimiçinanlamıyoktur."
Bu parçada Stiner, felsefe alt dallarından han-
gisinin temel kavramlarını sorgulamaktadır?
A)Etik B)Estetik C)Ontoloji
D)Epistemoloji E)Metafizik
10.Felsefeninortayaçıktığıdöneminhemenöncesin-
debilgelik,Tanrılara(enazındanonlarınkimilerine)
atfediliyordu. Bilgelik Tanrıçası olarak Athena'ya
tapılıyordu.Onunheykelleri,ayaklarınatünemişbir
baykuşlabirlikteyapılırdı;baykuş,herhaldekaran-
lıktagörebildiğiiçindirki,kutsalbirkuşkabuledili-
yordu.Ozamanlarinsanlarınbilgelikolarakgördü-
ğü şey, bilmedikleri ya da anlayamadıkları şeyler
konusundabilgi sahibi olmak, özellikle kehanetti.
Mitolojiyegöre,Tanrılarkehanetlerle,öbürseçkin
kişilerisebilgelikledonatılmıştı.Tümseçkininsani
erdemlergibibilgelikdeTanrılarınarmağanıydı.
Buna göre, sözü edilen dönemdeki "bilgelik"
anlayışı, felsefenin anlayışından hangi açıdan
ayrılmaktadır?
A) Bilgininpeşindenkoşmakla
B) Bilgeliğibirsevmebiçimiolarakgörmekle
C) Bilgiyesahipolduğunainanmakla
D) Bilmeyilaikbirinsanetkinliğikabuletmekle
E) Bilgeliği ulaşılabilecek bir hedef olarak gör-
mekle
11.Bilgelikherşeydenönce,insanlarınçoğununkar-şılaştığı, onlar için genelde bilinen, yani onların
görüp,işitipbildiğiamakavrayamadığışeylerinan-
laşılmasınıöngörür.
Buna göre;
I. olanınötesineyönelme,
II. olayvekavramlarıanlaşılırhâlegetirme,
III. varolanıortakkabulleredönüştürme
eylemlerinden parçada tanımlanan bilgeliğin
içinde yer almayanlar aşağıdakilerden hangi-
sinde gösterilmiştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
19
6 Felsefeyle Düşünme1TEST1. Gündelikdilçoğukezdoğruvegerçekkelimeleri-
nibirbirinekarıştırır.Aslındaonlararasındaözen-
le ayrım yapmak daha uygun olur. Bu nesne (şu
bardak,şusandalye),birvarlık,"gerçek"diyenite-
lendirilir.Bubardakgerçektir,başkadeyişlevardır.
Bu sandalye gerçektir. Buna karşılık "Bu bardak
doğrudur, bu sandalye doğrudur (veya yanlıştır)"
demeninhiçbiranlamıyoktur.Örneğin,"Bubardak
vardır,busandalyeahşaptır."yargısı,doğrubiryar-
gıdırveyayanlışbiryargıdır."Doğruluk"veya"yan-
lışlık" o hâlde, bir nesneyi değil, benim yargımın
değerininitelendirir.
Buna göre, doğruluk ve gerçeklik için,
I. Doğruluk,yargıylailgilibirdeğerdir.
II. Gerçekliköznezihnindenbağımsızdır.
III. Varlık değil, varlığa ilişkin yargılar, doğruluk
değerialır.
saptamalarından doğru olanlarlar aşağıdakiler-
den hangisinde gösterilmiştir?
A)YalnızI B)IveII C)IIveIII
D)I,IIveIII E)IveIII
2. Spinoza şöyle diyor:
"Doğrunun işareti bizzat kendisidir. Doğru bir fik-
resahipolan,aynızamandadoğrubirfikresahip
olduğunu bilir ve bilgisinin doğruluğundan şüphe
edemez.Doğrubirfikirdendahaaçıkvedahake-
sin hangi doğruluk ölçütümüz olabilir? Nasıl ışık
hemkendini,hemdekendisiylebirliktekaranlıkları
gösterirse,doğrununölçütüdekendisidirveoaynı
zamandayanlışındaölçütüdür."
Spinoza'nınkullandığıbudoğrulukölçütü"apaçık-
lık"olarakadlandırılır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinde apaçık
bir doğruluk söz konusu değildir?
A) İnsanolduğumiçindüşünüyorum.
B) Aynışeyeeşitolanikişeybirbirinedeeşittir.
C) Bütünpapağanlarkonuştuğunagörebupapa-
ğandakonuşur.
D) Havatahminidoğruçıktı,gerçektenkaryağı-
yor.
E) Bütüninsanlardüşünür,bütündüşünenler in-
sandır.
3. B'nindoğruolduğunufarzederekA'nındoğruoldu-
ğunukanıtlarım,A'nındoğruolduğunufarzederek
B'nin doğru olduğunu kanıtlarım. Önermeleri bir-
birleriylekanıtlamambeniçıkmazasokar.Örneğin,
aklımın değerini kanıtlamak için akıl yürütmem,
yani tam da değeri şüpheli olan söz konusu aklı
kullanmamgerekir.
Bu parçada sözü edilen"çıkmaz"ile kast edilen
aşağıdakilerden hangisidir?
A)Tutarsızlık B)Yanlışlık
C)Kısırdöngü D)Geçersizlik
E)Anlamsızlık
4. Akılyürütme,birşeyindoğruluğunubaşkabirveya
dahafazlaşeyedayanarakilerisürmedir.Birbaşka
deyişle,birbiriyleilgiliönermelerarasındabağkur-
maktır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi akıl yürüt-
me türlerini niteleyen bir kavram değildir?
A)Çıkarım B)Analoji
C)Tümevarım D)Tümdengelim
E)Çelişiklik
5. Felsefebilgilerimizinbütününü içerenşeyibilmek
ister.Yalnızcaotantikbilgilerideğil,maskelibilgi-
sizlikleri bile! Çünkü felsefe her zaman öncelikle
biliminsanlarının,olduğugibiaçıkseçikdiyekabul
ettiklerişeylerisorgular.
Bu açıklama aşağıdaki sorulardan hangisine
bir yanıt niteliğindedir?
A) Felsefenindoğduğukaynaknedir?
B) Felsefidüşünceninhedefinedir?
C) Felsefibakışınbilimselbakıştanfarkınedir?
D) Felsefeninürettiğisonuçlarkesinmidir?
E) Felsefenineleştirelliközelliğineanlamagelir?
AYD
IN Y
AYIN
LARI
20
Felsefeyle Düşünme
6. Son derece küçük bir zaman aralığında, saatte
120kilometrehızlagidenbirotomobilinfotoğrafını
çekersenizeldeettiğinizresim,nesnesine"sadık"
olmaklabirlikte"yalancı"dır,çünküsizemutlakola-
rakhareketsizbirnesneninizleniminiverecektir.
Bu parçada aşağıdaki doğruluk ölçütlerinden
hangisine yönelik bir eleştiri yapılmaktadır?
A)Tutarlılık B)Uzlaşım
C)Uygunluk D)Apaçıklık
E)Yararlılık
7. Yaşamına bir merkez kazandırmak, karışıklığı
düzenekoyupsınıflamada kullanmaküzerebazı
güvenilirkategorilerbulmakisteyenbirkişiyidüşü-
nelim.Sayısızuyarıcınınsaldırısıaltındadır,kendi-
sineçelişik kanaat ve yargılar dayatılır.Buuyarı-
cılarıkanaatveyargılarıayırdedebilmesini,örgüt-
leyebilmesiniyadayargılayabilmesinisağlayacak
yerleşikbazıölçütlerolmazsa,kendinikaybolmuş
veyönsüzhissedecektir.Eğerbağlanmayadeğer
biryadadahaçoktemelönermebulabilirse,tecrü-
besinibütünleştirme,korumayadeğerolanıolma-
yandanayırmavebilgisiniörgütlemegücünesahip
olacaktır.
Buna göre;
I. tutarlılık,
II. uygunluk,
III. tümeluzlaşım
ölçütlerinden parçada önerilmekte olanlar aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A)YalnızI B)IveII C)I,IIveIII
D)YalnızII E)YalnızIII
8. Eğerbelirlibircümleyadaönerme,bütünsistemin
birparçasıolarak,doğruluğudahaöncekanıtlan-
mışdiğercümleyadaönermelerletamolarakbü-
tünleşmişse,oönermedoğrudur.
Verilen tanım, aşağıdaki doğruluk ölçütlerin-
den hangisine aittir?
A)Tutarlılık B)Uygunluk
C)Apaçıklık D)Yararlılık
E)Uzlaşım
9. Dünyadahiçinsankalmasa,örneğinbüyükbirnük-
leer patlama insanlığı yok etse; dünyadaki diğer
varlıklar var olmayı sürdürecektir. Bunun anlamı,
"gerçek" var olmaya devam ederken, "doğru"nun
insanlabirlikteyokolacağıdır.
Bu durum "doğru"nun aşağıdaki niteliklerinden
hangisiyle ilgilidir?
A) Gerçeklebağlantısıyla
B) Düşünenzihnegereksinimiyle
C) Nesneninbirözelliğiolmasıyla
D) Dışdünyayayönelikliğiyle
E) Zihindenbağımsızlığıyla
10.Bütüninsanlarölümlüdür
Kantinsandır
OhâldeKantfilozoftur
Verilen akıl yürütme geçersizdir. Bunun gerek-
çesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sonucunöncüllerdenzorunluolarakeldeedil-
memesi
B) Öncüllerinkendiaralarındaçelişikolması
C) Çıkarımınözdeşlikilkesineaykırıolması
D) Öncüllerinsonucudeğillerniteliktaşıması
E) Sonucungeçerli,öncüllerintutarsızolması
11.Doğrununkişilikdışıvenesnelolmasınakarşılık,
yanlışlarımıztümvarlığımızlabiziyansıtır.Bundan-
dırki;Aristoteles,yanlışınçokyüzlüolduğununal-
tınıçizmiştir.
Bu bakış açısı yanlışla ilgili olarak aşağıdaki-
lerden hangisini kabul etmez?
A) Doğrununtersidir.
B) Bireyseletkidenkaynaklanabilir.
C) İnancadayalıolmasımuhtemeldir.
D) Önkabullerceşekillenir.
E) Bulanıkbilgitemelliolabilir.
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
21
7 Felsefeyle Düşünme2TEST1. HalilCibran"Ruhumuzçoğuzamanbirsavaşalanı-
dır.Mantığımızvesağduyumuztutkuvearzularımı-
zakarşısavaşverir."demiştir.
BenjaminFranklinise"Tutkunuzlahareketedecek-
seniz,bırakındizginlerimantığınız tutsun."demiş-
tir.
Bu ifadelerden yola çıkarak mantıkla tutkular
arasındaki çekişmede felsefenin bireye aşağı-
dakilerden hangisini kazandırdığı söylenebilir?
A) Duygularınıserbestbırakma
B) Mantığıgeçiciolarakortandankaldırma
C) Yaşam bilgeliği sağlayarak; mantık ile tutku
arasındakidengeyikurma
D) İnsanınsahipolduğukaygılarıhafifletme
E) Hayatınakışıiçindekarşılaşılansorunlarınçö-
zümündeyardımcıolma
2. Epiktetos'a göre "insanlar olaylar yüzünden değil,
oolaylarhakkındakidüşünceleriyüzündenrahatsız
olur."MarcusAurelius,"Mutluluğunuzdüşünceleri-
nizebağlıdır."demiştir.
Verilen iki düşüncenin ortak noktası aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Bilimseldüşünceyidikkatealmaları
B) Dogmatikfikirleriönemsemeleri
C) Faydayadönükdüşünceyiönemlibulmaları
D) Düşünceninniteliğinivurgulamaları
E) Mutluluğuönemlisaymaları
3. Bu kavrambir tezi, bir görüşü desteklemek, doğ-
rulamakveyagüçlendirmeküzeregetirilen,bir ya
dadahafazlasayıdaöncülyadakabuldenbellibir
sonucunçıkarsandığıkanıtlamatarzıdır.Bunagö-
re, gerçerli ya da geçersiz olduğu söylenebilirken
doğruyadayanlışolduğusöylenemez.
Tanımı verilen felsefi kavram aşağıdakilerden
hangisidir?
A)Temellendirme B)Tutarlılık
C)Önerme D)Argüman
E)Gerçeklik
4. Birfelsefesorusu,bir"nedir"sorusudur.Bunedir'de
şaşmayla karışık bir araştırma dileği açığa çıkar.
"Nedir",doğrudandoğruyaanlamayapışıktır."Ne-
dir", "......... anlamı nedir?" ile aynı şeydir. Bütün
felsefesorularınıbukalıbadökebiliriz.Örneğin,"iyi
nedir?"sorusunusoran,kendisinebirfelsefesoru-
susormuşsa,aslında "iyi sözününanlamınedir?"
sorusunusormuştur.
Buna göre, bir felsefe sorusunun amacı nedir?
A) Kavramyadakavramöbeğininaçıklanması
B) Yanıtınkendisinedönüksorgulamasınınyapıl-
ması
C) Etiğintemelkavramlarınınbelirlenmesi
D) İyieylemindoğasınınneolduğununortayako-
nulması
E) Dilinolanaklarınınaçığaçıkarılması
5. "Güneşdünyanınetrafındadönmektedir."önermesi
Batlamyusçugökbilginlerinedoğrugörünmüşola-
bilir, ancak biz bugün onların yanılmış olduklarını
biliyoruz. Çünkü, "Dünya güneşin etrafında dön-
mektedir." önermesi doğrudur ve bu doğruluğun
güneşvedünyanınbizenasılgöründüğüylebirilgisi
yoktur.
Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisini des-
tekler?
A) Bir önermenindoğrugibi görünmesiyledoğru
olmasıarasındafarkvardır.
B) Önermelerindoğruluğunubelirleyecekyöntem
mantıksalanalizdir.
C) Bilimselönermelerindoğruluğukesinkanıtlara
dayanır.
D) Doğruluk,insanzihnininbirürünüolduğundan
görelidir.
E) Önermeler ortaya atıldıkları zaman dilimine
bağlıolarakdoğruveyayanlışolurlar.
AYD
IN Y
AYIN
LARI
22
Felsefeyle Düşünme
6. Herhangibiryargınındoğruluğusözkonusuoldu-
ğunda;
I. Bu yargı, duyu algısından gelen delillerle mi
desteklenmektedir?
II. Apaçıköncüllerdenmantıksalolarakmıçıkar-
sanmaktadır?
III. İnsanların çoğunluğunca mı kabul edilmekte-
dir?
IV. İçindeherhangibirçelişkibarındırmaktamıdır?
sorularısorulabilir.
Aşağıdakilerden hangisi, verilen soruları karşı-
layan kavram olarak yukarıdakilerle eşleştirildi-
ğinde açıkta kalır?
A)Apaçıklık B)Yarar C)Uygunluk
D)Tutarlılık E)Tümeluzlaşım
7. ................., gizli anlamı görünürdeki anlam doğ-
rultusundadeşifreetmekten,görünürdekianlamın
içerdiğianlamdüzeyleriniaşmaktanibaretolanbir
düşünceçalışmasıdır.
Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir?
A)Yorum B)Anlam C)Çıkarım
D)Analoji E)Paradoks
8. "Bir sınıftaki 30 öğrenciye öğretmen gökkuşağın-
dakiengüzelrenginneolduğunusorarsapekçok
değişikcevapalabilir.Ancak3kere8'inkaçettiğini
sorarsa tümsınıf aynı cevabı vermekzorundadır.
Çünküşimdicevapverenaklıntakendisidir."
Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi-
ne ulaşılır?
A) Mantıksaldoğrulukkesinlikiçerir.
B) Bilginindoğruluğuinsanagöredir.
C) Çoğunluğunkabulleridoğruyubelirler.
D) Çelişkiiçermeyenyargıdoğrudur.
E) Kullanımdeğeridoğruluğunölçütüdür.
9. "Günlük yaşayışımızda soruların çoğu eylemlerle
ilgilidir;pratiğiniçinegömülmüştür.Sorandakibelli
birgereksinmenin,eylemlerdenayrılmayanbirek-
sikliğindilegetirilmesidir.Bueksiklikyabiryaptırma
ilegideriliryadayapmadabelirmiştir.Günlüksoru-
larpratikyönelmelerimizinönemlibirkurucusudur."
Aşağıdakilerden hangisi parçada açıklanan
tarzda bir soru değildir?
A) Öğrenmeleriminasıldahaverimlihalegetirebi-
lirim?
B) Nasıldahaçokarkadaşedinebilirim?
C) Toplumsalsaygınlığımıyükseltebilmeminyolu
nedir?
D) Niçin ahlaklı davranmalı, iyi eylemlere yönel-
meliyim?
E) Ekonomikihtiyaçlarımıkarşılamanınkolayyolu
varmıdır?
10."Felsefedenihaisorularöncedenbelirtilemez.Fel-sefe bir araştırmadır.Araştırma, sorularını sık sık
yenileyenbirçalışmabiçimidir.Heraraştırmabiçimi
felsefede yeni sorulara açıktır.Nerde sorular hep
aynı kalmışsa, felsefe orada araştırma olmaktan
çıkmışdemektir."
Nermi Uygur'un, "BirFelsefeSorusuNedir?"adlı
makalesinden alıntılanan bu parçaya göre felse-
fe için yapılan;
I. sorularıncevaplardanönemliolduğu,
II. aynısorularafarklıcevaplarınverildiği,
III. yeni sorularla düşünceevreninin genişletildiği
biralandır
saptamalardan doğru olanlar aşağıdakilerden
hangisidir?
A)YalnızI B)IveII C)IIveIII
D)YalnızII E)YalnızIII
2. BÖLÜM
FELSEFE TARİHİ
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
31
İlk Çağ Felsefesi
(MÖ 6. yy - MS 2. yy)
11
1. Varlığınilknedeninielealandoğafilozoflarından;
Thalesiçinbuneden,su
Anaximenesiçinhava,
Demokritosiçinatom,
Empedoklesiçinhava,su,toprakveateştir.
Bu kabulleriyle adı geçen filozoflar aşağıdaki
düşünce gruplarından hangisinin içinde yer
alırlar?
A) Varlıkmaddedir.
B) Varlıkdüşüncedir.
C) Varlıkhemmaddehemderuhtur.
D) Varlıksürekliakışhâlindedir.
E) Varlıkfenomendir.
2. Antik Yunan doğa düşünürlerinde; matematik, fi-
zik, kimya, biyoloji, astronomi, bilimlerinin ilk çe-
kirdekleri; filizleri gizlidir.Ptyhagoras vePlaton'un
matematik bilimineolan tutkunlukları,Herakleitos,
Demokritos,AristotelesveEpiküros'unfizik,kimya
veastronomibiliminekaynaklıkedebilecekgörüş,
gözlem ve deneyleri felsefe tarihinin sayfalarında
açıkbirbiçimdeyeralmaktadır.
Bu açıklama aşağıdaki yargılardan hangisini te-
mellendirir?
A) İlkfilozoflaraynızamandailkbiliminsanlarıdır.
B) Felsefebilimlerineleştirisiilebaşlamıştır.
C) İlkfilozoflaröncelikleinsanınbilmegücünüsor-
gulamışlardır.
D) Felsefenin temelinde matematiksel düşünme
yeralır.
E) Bilimvefelsefefarklıikibilmealanıdır.
3. • Presokratikfelsefe(doğafelsefesi)
• İnsanfelsefesi
• Sistematikfelsefe
Verilen felsefi ayrımlar, aşağıdaki felsefe dö-
nemlerden hangisinin altında yer almaktadırlar?
A) Romafelsefesi
B) Helenistikfelsefe
C) Helenikfelsefe
D) Skolastikfelsefe
E) Rönesansfelsefesi
4. Felsefe tarihini incelemenin amacı, niye her biri
kendineözgüolanfelsefelerinortayaçıktığı;bunla-
rınniyetarihinbelirlibiranındabelirlibirinsantara-
fındanortayaatıldığı,felsefiiçeriktaşıyandüşünce
ilediğerlerininkarşılaştırılmasıvesonuçtafelsefeyi
sürdüren dinamizmin ne olduğu sorularına yanıt
aramaktadır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi felsefe tari-
hini inceleyenlerin amaçlarından biri olamaz?
A) Felsefeninnezamanvekiminlebaşladığınıöğ-
renmek
B) Felsefeyi, felsefi içerik taşımayangörüşlerden
ayırmak
C) Felsefeyiyaratanvesürdürendinamiklerianla-
mak
D) Herfelsefeninkendineözgüolanyanlarınıbul-
mak
E) Felsefeyiyaşanılançağınkoşullarındansoyut-
lamak
5. FelsefeAntikdünyadadoğanındeğişimiveinsanın
siyasalniteliğineilişkingörüşleriyansıtır.OrtaÇağ
boyunca Tanrı'ya ve dinsel yaşama ağırlık verir.
Rönesans'tan günümüze kadar ise "bilim" dediği-
mizdoğayıanlamavedoğagüçlerinidenetimaltına
almaeylemineöncelikverir.
Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Filozoflarherdönemdegerçeğinbilgisineulaş-
mayıamaçlamışlardır.
B) Felsefi düşüncebilimsel düşünceninetkisi al-
tındadır.
C) Herdönemdefelsefe,odönemeözgüyaşantı
biçimininniteliğinitaşır.
D) Felsefe, özgür ve eleştirici tutumu ile her dö-
nemdeinsanıyüceltmiştir.
E) Felsefe, din düşüncesinin aşılmasıyla ortaya
çıkmıştır.
AYD
IN Y
AYIN
LARI
32
İlk Çağ Felsefesi (MÖ 6. yy - MS 2. yy)
6. İlk doğa filozofları dış dünyaya baktıklarında bir
çokluk gözlemlemişler ve bu çokluğun ancak ve
ancak onun kendisinden çıktığı ya da türediği bir
birliğeindirgenebildiğizaman,anlaşılırhalegelece-
bileceğinidüşünmüşlerdir.
Bu durumda ilk doğa filozofları için aşağıdaki-
lerden hangisi söylenebilir?
A) Bireyinkendisini,içindeyaşadığıtoplumudaha
iyitanımasınısağlamışlardır.
B) Dışdünyadakivarlıklarınkendisindendoğdu-
ğuilknedenibelirlemeyeçalışmışlardır.
C) İnsanyaşamınınsonamacınınneolduğunuve
neolmasıgerektiğinielealmışlardır.
D) Bireyineldeettiğibilgileripratikyaşamageçire-
rek, gündelik hayatı kolaylaştırmasını gerçek-
leştirmişlerdir.
E) İnsanın doğa yanında siyasetle ilgilenmesini
olanaklıhalegetirmişlerdir.
7. Çin ve Hint felsefesinin çoğunlukla, gerçek felse-
feyeözgü temelbirözellikolarakkarşımızaçıkan
argümantatif (tartışmalı) yapıdan birçok durumda
yoksunkaldığınıönesürülür.Böylebirargümantatif
yapıyıhayatageçirenYunanlıfilozoflar,oluşturduk-
larımetafiziküzerinden,bilimvefelsefeninalgısal
görünüşlerinötesinegeçerekdünyayıvevarlığıan-
lamlıkılmayönünderasyonelbirfaaliyetolduğunu
göstererek,aslındabiranlamda felsefeyapmanın
standardınıbelirlediler.Yunanlılar,nihayetfelsefeyi
kuşaktankuşağaaktarılanbirsözleryadahikmet-
ler bütünü olmaktan çıkararak, yazılı bir gelenek
üzerindenifadeetmeninveyazıüzerindendiyalek-
tikbirtarzdatartışmanınortamıhalinegetirdiler.
Buna göre;
I. anlamarayışınınaracıolarakaklıtemelealma,
II. farklıfikirlerinçatıştığıbirtartışmageleneğiya-
ratma,
III. özlüsözlerdenvehikmetarzusundankaynak-
lanma
durumlarından Yunanlılar için geçerli olanlar
aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?
A)I,IIveIII B)YalnızI C)IveII
D)IIveIII E)YalnızIII
8. Felsefe tarihinin başlangıcında yer alan ilk filozof
Thales'tir.Yaklaşık2500yıllıkbirtarihesahipolan
felsefenin gelişimi Thales'in ardından pek çok in-
sanınbualanahizmetetmesiylesağlanmıştır.Fel-
sefeyleilgilenen,felsefidüşüncelerortayakoymak
isteyen bir insanın, bu birikimden habersiz olarak
ortayakoyacağıherürün,susuzkalmışbirçiçeğe
benzeyecektir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin önemi
vurgulanmaktadır?
A) Kişiseldüşünceleroluşturmanın
B) Felsefetarihinibilmenin
C) Otoriteleresaygıduymanın
D) Uygunsorusormanın
E) Bilmeyiistemenin
9. "Tarihteki bir filozofungetirdiği bir önerme,bir ör-
nekleme,birsoruyadakavram,bizlereyeniufuklar
açabilir.O'nunsorusu,bizdecevapolarakyankıla-
nabilir.Tarihtekibirönermebizdebiröğretiolarak
karşılıkbulabilir."diyen ve felsefeye ilgi duyan bir
kişi felsefenin hangi alt dalıyla mutlaka ilgilen-
melidir?
A)Bilgifelsefesi B)Varlıkfelsefesi
C)Ahlakfelsefesi D)Siyasetfelsefesi
E)Felsefetarihi
10.İnsanlar önceleri mitolojik bir yaklaşımla varolanıkavramaya çalıştılar. Mitolojiden sonra evreni ve
dünyayıanlamakta insanadinselaçıklamalaryar-
dımcı oldu. Fakat insanlar ne dinsel ne demistik
öğretilerleyetindi.Yaniinsan,kendiakılvedüşün-
cesiylevarolanherşeyisorgulayarakfelsefeyior-
tayaçıkardı.
Bu açıklamaya göre felsefeyi ortaya çıkaran et-
ken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mitolojininyeterlibulunması
B) Aklavemantığadayanılması
C) İlgiduyulankonularınçeşitlenmesi
D) Bilimseldüşünceninşekillenmesi
E) Yaşamınkolaylaştırılmasınaihtiyaçduyulması
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
63
Orta Çağ Hristiyan Felsefesi 27
1. ....................,tarihselolarakOrtaÇağdüşüncesiy-
letamtamınaörtüşecekşekildeRomaİmparatoru
Theodisius'un395yılındakiölümüyleveyaCermen
kabilelerin4.yüzyılınsonlarınadoğruRomasınır-
larıiçindeyerleşikbirdüzenegeçişleriylebaşlarve
İstanbul'unTürklertarafındanfethedildiğitariholan
1453yılındasonaerer.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi gelmelidir?
A) İlkÇağfelsefesi
B) Helenistikfelsefe
C) Hristiyanfelsefesi
D) Rönesansfelsefesi
E) Aydınlanmafelsefesi
2. OrtaÇağ felsefesi, felsefeninantik felsefe ilemo-
dernfelsefearasındakalanyaklaşıkbinyıllıkdöne-
minekarşılıkgelir.Budöneminfelsefesigenelola-
rakHristiyan felsefesi ile İslam felsefesidir. Farklı
geleneklerininvarlığınarağmen,OrtaÇağfelsefesi
birliklibirbütünmeydanagetirir.Bununenönemli
nedeni,gerek İslamgerekseHristiyan felsefesinin
kendi dini geleneğine Antik Yunan felsefesini ek-
lemlemişolmasıdır.Bunagöreikifelsefegeleneği
arasındakienönemlifarklılıkbirbirlerindentarihsel
olduğukadariçerikolarakdaayrılıksergileyendin-
lerinüzerinebinaedilmişolmalarıdır.
Buna göre;
I. Belirlidinselgeleneklertemelealınarakgelişti-
rilmiştir.
II. AntikYunanfelsefesindenbeslenmişbirfelse-
fedir.
III. Hristiyan ve İslam felsefesini ortak felsefi bir
zemindebirleştirmiştir.
verilen saptamalardan doğru olmayan aşağıda-
kilerden hangisidir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
3. İlk Çağ felsefesiyle Yeni Çağ felsefesinin tersine,
diniöğretileritemellendirmeçabasısergileyen,din-
leilgiliolan,dindenetkilenmişfelsefedir.Bufelse-
feyiniteleyentemelözellik,diniöğretiylefelsefispe-
külasyonveyateolojiilefelsefearasındakiilişkinin
sonderecegüçlüoluşudur.
Parçada sözü edilen felsefi dönem aşağıdakiler-
den hangisiyle adlandırılır?
A)Rönesans B)Aydınlanma C)AntikÇağ
D)OrtaÇağ E)ModernÇağ
4. OrtaÇağ'dafelsefidüşüncedinden,dinindogma-
larındanetkilendiğigibi,dindefelsefidüşünceden
yoğunbirbiçimdeetkilenmiştir.
Bu açıklama aşağıdaki yargılardan hangisini
destekler?
A) OrtaÇağfelsefesininanaproblemidinidogma-
larateorikbirçerçevesağlamakolmuştur.
B) OrtaÇağ'dafelsefidüşüncedindenetkilendiği
kadar,dindefelsefidüşüncedenetkilenmiştir.
C) Felsefe ortaya çıktığı günden bugüne kadar
hepvarolmuşturveolmayadevamedecektir.
D) OrtaÇağ'dainsanıntümeylemleridinidogma-
larauygunlukaçısındandeğerlendirilmiştir.
E) Orta Çağ felsefesi dini dogmaların sınırlarını
aşamamış,birilerlemegösterememiştir.
5. OrtaÇağdüşüncesindeTanrı,doğalhukukunoldu-
ğukadaryönetmehakveyetkisinindekaynağın-
dabulunur.Kralyadapadişahlaryönetmehakve
yetkisiniTanrı'danalıp,buyetkiyionunadınakulla-
nırken,erdemliveadilbirtopluminşaetmeamacı
güderlerveyalnızcaO'nahesapvermeihtiyacıdu-
yarlar.
Parçada Orta Çağ düşüncesinin aşağıdakiler-
den hangisine yönelik genel tutumu verilmiştir?
A)Ahlâk B)Din C)Siyaset
D)Toplum E)Adalet
AYD
IN Y
AYIN
LARI
64
Orta Çağ Hristiyan Felsefesi
6. OrtaÇağetiğinde,Tanrıahlakideğerlerinnesnelli-
ğiniteminedecekşekilde,insanlarauymalarıgere-
kenkuralveyükümlülükleribildirenahlakyasasının
kaynağında bulunur. O, doğal dünyanın sınırları
içinde gerçekleşecek bir mutluluk hedefini ahlaki
hayatınnihaiamacıolarakkonumlayanantikveya
modernfelsefenintersine,ahlakihayatınenyüksek
amacıolarakebedisaadetiilerisürenOrtaÇağeti-
ğinde,aynızamandavarılacakyeriveyahedefide
verir.
Bu durum Orta Çağ felsefesinde aşağıdakiler-
den hangisinin varlığını temellendirir?
A) Teolojiyebağlıetik
B) Modernahlakıntemeli
C) Mutlulukamaçlıerdem
D) Evrenselahlakınödevebağlanması
E) Doğayasasınıntemelealınması
7. OrtaÇağ'ınanabakışaçısıAntikÇağ'ınikiönem-
li düşünürü olan Platon ve Aristoteles ile Kilise
Babaları'nındüşündüklerindeveinandıklarındade-
ğişmezdoğrularıngizliolduğudur.
Bu durum Orta Çağ felsefesinin aşağıdaki özel-
liklerden hangisine sahip olmasına yol açar?
A) İlknedensorunuylailgilenme
B) Devletyönetimindeetkinolma
C) Dogmatikolma
D) Dinadamlarıncaişlenme
E) Toplumadüzenverme
8. Orta Çağ felsefesine hakim olan düşünceye gö-
re,esasenbudünyageçiciveyalanbirdünyadır.
Duyusalalgılarımızvebunabağlıolanbilgilerimiz
yanıltıcıdır.AsılgerçekolanTanrı'nıniradesidir.En
yüksekerdemvemutlulukbunubilmektir.
Bu durumda Orta Çağ felsefesi için erdem aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Hazpeşindekoşma
B) Yararlıolanıseçme
C) Tanrı'yasığınma
D) Dünyasaldeğerlereönemverme
E) Mutluluğuisteme
9. Tıpkımoderndönemde,birfilozofundüşüncelerini
oluşutururkenzorunluolarakeldekibilimselbilgileri
dikkatealmasıgibi,OrtaÇağ'dada filozof imanın
verilerinitemelealmış,buverilerianlamlandırmak,
açıklıklaifadeetmekiçinaklınyadaYunanfelsefe-
sininaraçlarındanyararlanmıştır.Buyüzdenantik
felsefeninmerkezindedoğanınveinsanın,modern
felsefesininmekrezindeisebilgininve insanınbu-
lunduğu yerde, Orta Çağ felsefesininmerkezinde
..........................vardır.
Parçada boş bırakılan yere gelmesi gereken
kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A)Arkhe B)Ahlak C)Ödev
D)Erdem E)Tanrı
10.Tektanrılıdinlerinortayaçıkışı,başkaherşeybiryana,OrtaÇağ felsefesinde felsefeninmerkezine
teolojik konu ya da problemlerin geçtiği anlamına
gelir.NitekimOrtaÇağfelsefesininfarklıgelenekle-
riarasındatemelkonularolarakTanrı'nınvaroluşu
vedoğasıyla,yaratılışınanlamıyla,insanvarlıkları-
nındoğasıveamacıylailgilitartışmalarınmerkezin-
deolmasıanlamındatambirkonuortaklığıvardır.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Orta Çağ
felsefesinin temel tartışma konularından değil-
dir?
A) Tanrı'nınvarlığı
B) Anamaddesorunu
C) Evreninyaratılışı
D) Vahyinimkânı
E) Tanrı-evrenilişkisi
11.OrtaÇağfelsefesininmerkezindeTanrıvardır.BunedenleTanrımerkezlibirfelsefedir.
Bu durumda aşağıdaki konulardan hangisi Orta
Çağ felsefesinin ilgi alanı içinde yer almaz?
A) TanrıveTanrı'nınvaroluşuproblemi
B) İmanyadaotoriteveakılilişkisiproblemi
C) Tanrı-evrenilişkisiproblemi
D) Beden-ruhilişkisiproblemi
E) İnsan-güzellikilişkisinindoğasıproblemi
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
95
Rönesans ve 17. yy Felsefesi 43
1. Rönesans'ın insancı eğilimleri her şeyden önce
sanatta, özellikle edebiyatta anlatımını buldu. Bir
başka deyişle, insancılık felsefi derinliğine sanat-
sal üretimler içinde kavuştu. Felsefenin dinbilime
bağımlı olduğu uzun yüzyıllardan sonra etkin bir
felsefiaraştırmanınbirdenbireortayaçıkmasıbek-
lenemezdi. Daha önce de belirlediğimiz gibi, bu
döneminyaratıcıaydınlarıeskiçağyapıtlarıaraş-
tırmasındangiderekyeniden insandeğerlerineve
dünya değerlerine yöneldiler. Artık bireyselliğin
öneçıktığıdönemlerbaşlıyordu.Çoktandırdeğeri
unutulmuşyadagörmezdengelinmişbirdünyada
insanbaşlıcadeğerolmayadoğrugidiyordu.
Buna göre;
I. yalnızcafelsefededeğil,sanatdallarıveedebi-
yattadadönüşümünbaşladığı,
II. insanveevrenkavrayışındayenileşmeningö-
rüldüğü,
III. insanıdeğerlendirmedeyineinsankavramının
kendisindenyolaçıkıldığı
durumlarından Rönesans için geçerli olanlar
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A)I,IIveIII B)IveII C)IveIII
D)IIveIII E)YalnızIII
2. "Rönesansdevinimitamanlamındainsanıninsana
dönüşüolarakbelirdi. İnsanınyeni yeni toprakları
keşfederkenkendinidebir insanolarakkeşfetme-
yebaşladı."diyen birisi, Rönesans'ta öne çıkan
düşünsel akımlardan hangisine vurgu yapmak-
tadır?
A)Rasyonalizm B)Empirizm
C)Hümanizm D)Sensualizm
E)İdealizm
3. Rönesans, yaşamın dinsellikten başka bir yüzü
yadayüzleriolabileceğiniortayakoydu.İnsansa-
natın, felsefeninkonusuolabilirdi yadaolmalıydı.
İnsanınsalt inananbirvarlıkolmaalgısınındışına
taşınmasınınmihenktaşıRönesans'tı.
Bu parçaya göre Rönesans aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Sanatınyükselişi
B) İnsanınfelsefeyleilgilenişi
C) Dininhayataegemenoluşu
D) İnancınçokyönlülüğü
E) İnsanalgısınınlaikleşmesi
4. 15.yüzyıldan17.yüzyılakadaruzananoldukçage-
nişbirdönemdirRönesansdönemi.Budönem17.
yüzyılındüşüncedeakılcıvemekanikçi,sanattada
akılcıvegerçekçiatılımlarınabağlanırkenbirköprü
özelliğigösterir.YeniÇağ,doğururken,kendisiyle
karşılaştıracakyadakendisineaykırıdüşecekko-
şullarıdeğil,arayışlarınıngüçlüürünüolankoşulları
yaratmışolacaktır.BuyüzdenRönesansbirbakıma
birhazırlıkdönemidir;onutamtamınabirhazırlık,
birgeçişdönemiolarakbelirleyemeyişimizinnede-
ni,birçokbakımddanyeniyigetirmişolmasıdır.
Bu parçadan yola çıkarak aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşılamaz?
A) Rönesansyaklaşıkdörtyüzyıllıkbirgeçişdö-
nemidir.
B) Rönesans Yeni Çağ'ın koşullarını hazırlayan
birtemelatmazamanıdır.
C) RönesansYeniÇağ'ı hazırlamasının yanında
pekçokyeniyidegetirmiştir.
D) Rönesans, akılcı, gerçekçi ve mekanikçi dü-
şüncenintemelleriniatmıştır.
E) Rönesanseskiyigeridebırakırkenyenininha-
zırlığınıyapmıştır.
AYD
IN Y
AYIN
LARI
96
Rönesans ve 17. yy Felsefesi
5. Rönesans,sanataçısındantambirolgunluklarçağı
özelliği göstermiştir. Rönesans sanat dünyası en
yetkinürünleriniedebiyat,yontu,resimvemimarlık
alanlarında ortaya koydu.Özellikle İtalyanların üç
büyüğüLeonardodaVinci,Raffaello,Michelange-
lo insanlığa ölmez ürünler armağan ederken tam
tamınabir insanaraştırmacısıydılar.Budönemde
insanlar sanat yapmakla yetinmediler, sanatın ne
olupolmadığıylailgilidedüşündüler.MÖ.IV.yüz-
yıldanberiadıanılmayan"güzel"araştırmasıyeni-
dengündemegelmişoldu.
Bu parçaya dayanarak Rönesans'ın aşağıdaki
felsefe alanlarından hangisinin yeniden canlan-
masını sağladığı söylenebilir?
A)Epistemoloji B)Estetik
C)Ontoloji D)Etik
E)Metafizik
6. Rönesans'ınortayakoyduğuinsancıdüşünceözel-
likle Fransız, İngiliz ve İspanyol edebiyatlarında
enyetkinanlatımlarınıkazanmıştır.Fransa'daRa-
belais veMontaigne, İngiltere'de Sheaskespeare,
İspanya'da Cervantes insancı edebiyatın en ünlü
adlarıdır. Rönesans'ta edebiyat bir sanat etkinliği
olduğukadarbir felsefeetkinliğidir.Rönesansdö-
nemininedebiyatadamlarıgerçekanlamdaseçkin
kişilerdir,herbiriderinkültüradamıdır,bunlaryal-
nızca sanatçı değil aynı zamanda düşünürlerdir.
Dizgiselfelsefeleriyadagerçekanlamdafelsefeleri
biryüzyıliçindeoluşturacakkoşullarbuedebiyatta
içkindir.
Buna göre;
I. Rönesans'tafelsefedeğil,sanatvardır.
II. Rönesans'ın itici gücü felsefe değil, sanat ol-
muştur.
III. Sanatta, özellikleRönesans edebiyatında fel-
sefibirderinlikvardır.
yargılarından doğru olanlar aşağıdakilerden
hangisinde gösterilmiştir?
A)YalnızI B)YalnızII C)IveII
D)YalnızIII E)IIveIII
7. Teolojiningerçekiman,papalığındadüşüncelerve
vicdanlarüzerindekurduğubaskıyışiddetleeleşti-
renErasmus,bueleştirilerini ..........................adlı
eserindedilegetirir.O,eserindegerçekHristiyanlık
ruhunuAntikÇağ'ınbasitlikveyalınlığındaarayan
birdüşünürdür.
Parçadaki boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir?
A)Denemeler B)DeliliğeÖvgü
C)Devlet D)KanunlarınRuhu
E)Prens
8. Montaigne, dünyanın görünme biçimleriyle duyu-
larındeneyimlerini,antikkuşkucularınyaptığıgibi,
kendisine rehber aldı.Ona göre duyular, insanla-
ra kendileriyle ve fiziki dünyayla ilgili, fiziki olarak
ayakta kalmayı ve gerçek hazza erişmeyi sağla-
yacakşekildeyeterincesağlambilgilerverir.Dün-
yanın insanagörünmebiçimleride,nesneldoğru-
luklarından tamamen bağımsız olarak, gerçek bir
değeresahiptir.Dinveyasalardünyaylailgilipozitif
olgularolup,onlarıretveyainkaretmekbiruçuru-
munkenarındaolan insanınhiçbir tehlikeylekarşı
karşıyaolmadığınısöylemesineeşdeğerdir.Pratik
yargı kişinin bir yurttaşı olduğu ülkesinin mevcut
koşullarıylaörgütlenmeyikabuletmesinigerektirir.
Yargıgücüyinekişinin insanhayatınagetirilebile-
cekuygunsınırlamalarladoğruveyerindeolmayan
sınırlamalararasındabirayrımyapmasınımümkün
halegetirir.
Bu parçada filozofun aşağıdaki alanlardan han-
gisine ilişkin görüşüne yer verilmemiştir?
A)Bilgi B)Ahlak C)Din
D)Sanat E)Siyaset
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
127
18. yy Aydınlanma Felsefesi 59
1. Aydınlanma düşünürlerine göre, aklı normal işle-
yişinden alıkoyan, onun bütün insan varlıklarında
benzeryadaaynı fonksiyonlarıyerinegetirmesini
önleyenbirtakımfaktörlervardırvebuolumsuzfak-
törlerinenbaşındakurumsalvekültürelçevrege-
lir.Aydınlanmadüşünürleriaklınbubozuluşundan
Kilise'yi,devleti,batılitikatları,bilgisizlik,sefaletve
önyargıyı sorumlu tutarlar. İnsanlara boş inançlar
aşılayan,onlarınceplerinivegönülleriniipotekaltı-
naalan,dolayısıylamaneviyatlarındançokhırsları,
bencillikleri,bağnazlıklarıylapapazlarvedolayısıy-
laRomaKatolikKilisesi,onlarıngözündeenzararlı
etkiyimeydanagetirmiştir.
Buna göre;
I. aklınözgürleştirilmesi,
II. bilgininlaikleşmesi,
III. dinselkontrolünarttırılması
durumlarından, Aydınlanma düşünürlerinin ka-
bul etmeyecekleri, aşağıdakilerden hangisinde
gösterilmiştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
2. 18.yy.bilim,sanatvefelsefealanındaRönesans'ın
getirdiklerinideğerlendirenbiryüzyıldır.
Belirtilen getiriler arasında aşağıdakilerden
hangisi olamaz?
A) Laikanlayışındüşünceyeegemenolması
B) Aklıngücünegüvenduyulması
C) Bilimseldüşünceningelişmeyebaşlaması
D) İnançlarınegemenliğininzayıflaması
E) Geçmişdüşüncelerinyoksayılması
3. Aydınlanmafilozofuiçinakıl,başkaşeyleryanında
esas,mantıkvebilimeğitimiyoluylaaraştırılıpda-
harafinehalegetirilmişbirtürortakduyuyaişaret
eder.Buyüzden,aklınbütün insanlardahepaynı
şekildeişlediğine,kendiuygunfonksiyonlarınıyeri-
negetirdiğineinanılmıştır.
Bu parçadaki durumu ifade eden seçenek aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Akıldadoğuştanhazırbilgilerbulunur.
B) Akıleşitolarakdağıtılmıştekşeydir.
C) Aklınyapısı,nedenselliğinanakaynağıdır.
D) Akılsalkalıplardeneyinverileriyledoldurulur.
E) Aklıntemelniteliğibilgiyioluşturmaktır.
4. 17. yüzyılın herbiri kendi içinde bütünlük taşıyan,
böylecetamtamınakapalıbirsistemoluşturanfel-
sefeleri,birbaşkadeyişleevrenveinsanlailgilitüm
sorunlarabirbütünsellikiçindeyanıtarayanveher-
biriilknedenlerekadarinmekvesonaçıklamalara
ulaşmak isteyen felsefeleri 18. yüzyılın eşiğinde
hızlaetkinlikleriniyitirdiler.Bununyerineçokbasit,
çokyüzeyselveyalınfelsefelerortayaçıktı.İlkba-
kışta bu yeni felsefelerin, gerçek felsefi dayanak-
lardan,enbaştadabütünselliktenveköktencilikten
yoksunkaldığıdüşünülebilir.
Bu parçadan yola çıkılarak, aşağıdakilerden
hangisine ulaşılamaz?
A) 17.ve18.yüzyılfelsefeleriarasındasistematik
açıdanfarkvardır.
B) 17.yüzyılfelsefesisistemkurmayolunagitmiş-
ken, 18. yüzyıl felsefesinde sistemcilik görül-
mez.
C) 18. yüzyıl feslefesi sistematik olmadığından
dahayalınniteliktedir.
D) 18.yüzyılfelsefesi,bütünlüklübirvarlıkanlayı-
şıüzerindeyükselmiştir.
E) 17.yüzyılfelsefesi,sorunlararadikalbirtutum-
layaklaşırken,18.yüzyıldayaklaşımdahayü-
zeyseldir.
AYD
IN Y
AYIN
LARI
128
18. yy Aydınlanma Felsefesi
5. 18. yüzyıl düşünürlerinden Berkeley 18. yüzyılın
dahaçokdindışıdüzeydegelişenfelsefelerivein-
sanlığın16.yüzyıldansonrabaşlayantanrıtanımaz
eğilimlerikarşısındadinisavunanbirfelsefegeliştir-
mekistemiştir.Bufelsefeninçağıneğilimlerineters
düşmesini umursamayarak ruhçulukla deneyciliği,
maddecilikle idealizmi, birbiriyle bağdaşması ola-
naksız bir çok şeyi birbiriyle kaynaştırmayı dene-
miştir.Amacıherşeydenöncemateryalistdüşün-
ceningelişimineköktencibirtutumlaengelolmaktır.
Maddeninolmadığıbirortamdamaddecilikdeola-
mazdiyedüşünmektedir.
Buna göre;
I. Karşıtlıkiçerengörüşlerisentezlemekistemiş-
tir.
II. Çağıngeneldüşüncesineaykırıbir felsefidu-
ruşgeliştirmiştir.
III. Görüşlerievreniveoluşumusomutaindirgeyen
birnitelikgösterir.
saptamalarından Berkeley için söylendiğinde
doğru olmayanlar aşağıdakilerden hangisinde
gösterilmiştir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII
D)IveII E)IIveIII
6. Ada Aydınlanması adı verilen İngiliz düşüncesi,
(Locke, Berkeley, Hume) Aydınlanma'nın Kant'a
kadardevamedecekolananabakışaçısınatama-
men hakim oldu. Söz konusu grup, doğal olarak
"ideler yolu"ndan gitmeyi tercih etti. Yani şeylerin
bizatihi kendilerindençok, deneyimüzerinden fel-
sefe yaptı. Bu yüzden Rönesans sonrası Avrupa
felsefesininakılcıvemetafizikselolduğuyerde,Ay-
dınlanmafelsefesideneyimcitemeldeepistemolojik
birkaraktertaşıdı.
Bu durumda Ada Aydınlanmasının aşağıdaki
akımlardan hangisine uygun düşünce ürettiği
söylenebilir?
A)Rasyonalizm B)İdealizm
C)Fenomenoloji D)Septisizm
E)Empirizm
7. BütünbirOrtaÇağboyuncaHristiyandünyatasav-
vuruilefeodalAvrupa'nınsosyo-politikyapılarıara-
sında,esas itibariyleTanrı,papavekraldanmey-
danagelengelenekselotoriteleretrafındanyoğun-
laşanbiryapıkurulmuştu.18.yüzyılagelindiğinde
bu yapı bozulmaya başladı. Çünkü Hristiyanlığın
rasyonel düşünen insanın gözündeki akıldışılıkla-
rıylakurallarıvepolitikanınzorbalıkveadaletsizlik-
leri,modernzihniyetaçısındankendisinebaşkaldı-
rılacakbiroluşumadönüşmüştü.
Bu parçadan;
I. Orta Çağ siyasi ortamının Aydınlanmada de-
ğişmeyebaşlaması,
II. eskiotoritelerin,Aydınlanmadönemiinsanların
gözündesarsılmayabaşlamışolması,
III. aydınlamanındüşünselzemindepolitikvedin-
selbirkaşıduruşuiçermesi
saptamalarından doğru olanlar aşağıdakilerden
hangisinde verilmiştir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII
D)I,IIveIII E)IveII
8. Aydınlanmanın kurucu filozofu olarak John Locke
gösterilir.Locke,yeniyenigelişmekteolandoğabi-
limlerindenetkilenmişti.Dolayısıyladaistenenşey
dünyayailişkinbilgiyseeğer,felsefedekendilerine
öykünülmesigerekenkişilerinmatematikçilerinden
çokampirikverilereitibaredenfizikçilerolduğuso-
nucunavardı.Buyüzden,okendifelsefesinemo-
delolarak,fizikçininampirikanalizini,tümevarımsal
akılyürütmetarzınıaldı;gerçekbilgininölçütüola-
rakdateoriyadafikirleringözlemlenebilirverilerle
uyuşmasıölçütünübenimsedi.
Buna göre;
I. Kabulettiğidoğrulukölçütü"uygunluk"tur.
II. Empirisitbirfelsefedenyanadurmuştur.
III. Tümdengelimselakılyürütmeyönteminifesle-
fesinetemelyapmıştır.
saptamalarından Locke için söylendiğinde yan-
lış olanlar aşağıdakilerden hangisidir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
AYD
IN Y
AYIN
LARI
143
19. yy Felsefesi9TEST 67
1. 19.yüzyılınhemenbaşları,18.yüzyılınaklınakarşı
olumsuz bir tepkiyi ifade eden romantik harekete
tanıkolur.Köydenkentegöçühızlandıran,toplum
içindedahaöncegörülmemişbirsefaleteyolaçar-
ken,farklıtoplumfelsefelerinigündemegetirenEn-
düstriDevrimiyüzyılınortalarındaolgunlaşır.1848
yılındaParis'teyaşananbüyükdevrim,Avrupalının
bilincine"burjuva"ve"proleterya"kavramlarınıso-
kar.BiyolojibilimindeiseDarwin'inevrimkuramıyla
birlikte,19.yüzyılbukezbirentelektüeldevrimeta-
nıkolur.
Bu parça, aşağıdakilerden hangisine ilişkin bir
açıklama içermektedir?
A) 19.yüzyılsiyasetininniteliği
B) 19.yüzyılbilimindekigelişmeler
C) 19.yüzyılfelsefesinietkileyenkoşullar
D) 19.yüzyılekonomikyapısı
E) 19.yüzyılsanatınınözellikleri
2. 19.yüzyılfelsefesinebakıldığında,felsefeninalanı-
naakıldışınındagirmişolduğugörülür.19.yüzyılın
kimifilozoflarıgerçekliğinsanıldığıgibirasyonelol-
madığını, körbir iradeningerçekliğenüfuzettiğini
önesürdüler.
Buna göre;
I. felsefeye yeni bakış açılarının eklenmiş oldu-
ğu,
II. felsefedeaklınegemenliğininsonaerdiği,
III. aklı tüm yönleriyle konu edinen bir felsefenin
geliştiği
saptamalarından 19. yüzyıl felsefesi için doğru
olmayanlar aşağıdakilerden hangisinde veril-
miştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)IIveIII E)YalnızIII
3. Felsefe tarihçileri Aydınlanma'nın sonu olarak
Kant'ın1804yılındakiölümünügösterirler.19.yüz-
yılla birlikte, felsefede daha önce rastlanmamış
fikirsel bir çeşitlilik başlar. Bu yüzyılda felsefede
fethedilecekveyakeşfedilecekyenialanlarortaya
çıkar.Bunlardanbiridezihinyadadiğeradıylabi-
lincinalanıdır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin gösterge-
sidir?
A) Düşünmeninkendisininkonuedildiğinin
B) Bilginintemelineaklınyerleştirildiğinin
C) Akıldışıalanındafelsefeyegirdiğinin
D) Bilgibirikimininartmayabaşladığının
E) Akıltarafındanbiçimlendirilenbirevrenalgısı-
nınvarlığının
4. Empirizmedayalı, bilimsel felsefegeleneğinin19.
yüzyıldakiadresiİngiltereveFransaolmuştur.Söz
gelimi Fransa'da ..................... pozitif felsefesini
Bacon'dan, İngiliz empirizminden ve Aydınlanma-
nın ilerlemedüşüncesindenetkilenmişolaraköne
sürdü. Onun pozitivizmi, bilimin kabul gören yön-
temleritarafındanüretilmemişbilgiyireddetmenok-
tasındatemelbuluyordu.
Parçada boş bırakılmış yere gelmesi gereken
filozof adı, aşağıdakilerden hangisidir?
A)Hegel B)Nietzsche C)Marx
D)Kierkegaard E)Comte
AYD
IN Y
AYIN
LARI
144
19. yy Felsefesi
5. 19.yüzyılaönceAlmanidealizmidamgasınıvurdu.
Fichte,SchellingveHegelgibiAlmanidealistlerinin
bizzatteolojieğitimialmışolmaları,Almanidealiz-
minindinleyakıntemashalindeşekillenmesinene-
denoldu.Budurum,Almanidealizmieliylefelsefe-
ninmetafizikselruhunuyenidencanlandırdı.
Bu parçaya göre, 19. yüzyıl Alman idealizminin
felsefeye getirdikleri arasında aşağıdakilerden
hangisi yoktur?
A) Kavramsalbilgiüretimineönemverilmesi
B) Metafiziktemellifelsefelerincanlanması
C) Olgudandeğil,zihindenyolaçıkılması
D) Nesnelgerçekliğinfelsefiolarakkonuedilmesi
E) Metafiziğinimkânınınvurgulanması
6. 19. yüzyıl düşünürlerinden J. S. Mill'in felsefeye
önemlikatkısınınetikvepolitikalandaolduğuka-
bul edilir. ....................in 19. yüzyıldaki en büyük
temsilcisi olan Mill, teorisiyle Sanayi Devrimi'nin
yarattığıolumsuzluklarlamücadeleetmeyönünde
demokratikyollarlahayatageçirilebilecekbirçözüm
denemesi yapmıştır. Ekonomik hayatın düzenlen-
mesindeözgürlükkavramınıtemelalanbuçözüm
denemesi Avrupa siyasetini büyük ölçüde etkile-
miştir.
Parçada boş bırakılan alana getirilmesi gereken
kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A)sosyalizm B)pozitivizm C)pragmatizm
D)liberalizm E)idealizm
7. 19.yüzyılfelsefesioldukçaçeşitlilikverenkiçeren
birfelsefeolaraktanımlanır.Buyüzyılınbiryandan
ideolojilerinvegüçlükarşıtlıklariçerenfelsefiakım-
larındönemiolduğukonusundapekçokfelsefeta-
rihçisihemfikirdir.
Buna göre;
I. İdealizm-Pragmatizm
II. İrrasyonalizm-Pozitivizm
III. Liberalizm-Marksizm
verilenlerden parçada anlatıldığı şekilde karşıt-
lık içerenler aşağıdakilerden hangisinde göste-
rilmiştir?
A)IveII B)YalnızI C)I,IIveIII
D)IIveIII E)YalnızIII
8. 19. yüzyıl felsefesinin daha çok bireysel filozoflar
(birakımabağlıolmayan) tarafından temsiledilen
irrasyonelkısmıvardır.BukısımaslındaAydınlan-
maveRasyonalizmekarşıbir tepkiolarakgünde-
megelir.
Buna göre;
I. Hegel,
II. Schopenhauer,
III. Nietzsche,
IV. Kierkegaard,
V. Fichte
adlarından irrasyonalizmle adları anılabilecek
olanlar, aşağıdakilerden hangisinde gösteril-
miştir?
A)I,IIveIII B)IIIveIV C)III,IVveV
D)I,IVveV E)II,IIIveIV
1TEST
AYD
IN Y
AYIN
LARI
159
20. yy Felsefesi 75
1. 19. yüzyıldan 20. yüzyıla geçişte felsefe dünya-
sının en ilgi çekici kişiliklerinden biri de Wilhelm
Dilthey'dir.O,bir tarihfelsefecisidir, tümdüşünce-
lerini tarih temeli üzerineoturtmuştur, öte yandan
tarihselciliğini öznelci bir anlayışla dengelemeye
çalışmıştır. Dilthey felsefeyi klasik anlamından
uzaklaştırır; dünya, ruh veTanrı ile ilgilimetafizik
araştırmaolmaktançıkarır,onutamanlamındabir
"insan bilimi" olarak belirler. Deneysel bilimlerin
yadadoğabilimlerininyanındabir insanbilimide
olmalıdır.Bubiliminsanyaşamınıelealacak,onu
ruhbilimsel,dinsel,sanatsalvehukuksalvebenzeri
anlamlardayadadahagenelolarakkültüranlamın-
dainceleyecektir.
Parçadan yola çıkarak, Dilthey'in düşüncesi için
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kültürelfelsefesinintemelinetarihiyerleştirmiş-
tir.
B) Felsefeninklasikkonularıyerineinsanyaşamı-
nıçevreleyenkavramlarıkonuedinmiştir.
C) Felsefeninmetafiziklesınırlanmışalanınınçer-
çevesinigenişletmiştir.
D) Felsefenin,doğabilimlerigibiamainsanıkonu
edinenbirbilimedönüşmesiniamaçlamıştır.
E) Evreninoluşumu ileTanrı'nınvarlığıarasında
bağlantıkuranbirfelsefegeliştirmiştir.
2. 20.yüzyılfelsefesinebakıldığında,bilimvetekno-
lojiningelişmesiyleortayaçıkankültürbunalımının
yarattığısorunlarınbelirleyiciniteliktaşıdığıgörülür.
Bunedenlefelsefenininsanyaşamınıdoğrudanet-
kileyenalanlarlailgili tartışmalaragiriştiğigözlenir.
Kültüröğelerininsorgulanmasıfilozoflarıaksiyoloji-
ninalanlarıüzerindeuzmanlaşmayıyöneltmiştir.
Buna göre;
I. toplumfelsefesi,
II. siyasetfelsefesi,
III. bilgifelsefesi,
IV. sanatfelsefesi,
V. ahlakfelsefesi
aksiyoloji alanlarının içinde yer almayan aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
3. Geliştirdiği Yeni Ontoloji ile 20. yüzyılda etkili ol-
muş düşünürlerden biri de Nikolai Hartmann'dır.
Hartmann'agöre felsefeninamacısorularsormak,
nesnenintanıtlamasındangiderekonunnesnelya-
pısınıkavramayaçalışmaktır.Bilginesnesiaşkınbir
nesneolarakvardır.Hartmann'ınen ilgi çekici ya-
nıScheler'in izindebirdeğerleranlayışıgeliştirmiş
olmasıdır. Buna göre Hartmann kişiyi yüce değer
olarakbelirlerancakScheler'inbenimsemişolduğu
"toplumsalkişilik"fikrinidışlar.
Parçaya göre Hartmann'ın düşüncesi için aşağı-
dakilerden hangisi söylenemez?
A) Bilgininoluşumundabelirleyiciolanınnesneol-
duğunusavunmuştur.
B) Değeralanındabireyimerkezealanbirdüşün-
cegeliştirmiştir.
C) Bilgininortayaçıkışının temelindesoru sorma
eyleminigörmüştür.
D) Toplumukişiliğiolan,büyükbirbireyolarakele
almıştır.
E) Nesneyeyönelmeninveonutümyönleriyleor-
tayakoymanınzorunluluğunainanmıştır.
4. 20. yüzyıl felsefesinin en tanınmış filozoflarından
olan Russell'ı daha çok İngiliz deneyci felsefesi-
nin, özellikle İngiliz pozitivizminin, J.S.Mill'in, hatta
Hume'un bir sürdürücüsü saymak yanlış olmaz.
Hiçbir İngiliz filozofu geleneksel İngiliz deneycilik
çizgisinindışınaçıkmadığınagöre,Russell'ındabu
çizgidekalmışolmasısondereceolağandır.Herne
olursaolsun,Russellbilimsorunlarıüzerinedüşü-
nenpozitifbirfilozof,ayrıcatoplumsorunları,insan-
lıksorunlarıüzerinekafayoran,busorunlaradına
eylemegeçebilenbirdüşünürdür.Sartregibioda
siyasalyaşamadönükkararlıtutumlarıylatanınmış-
tır.
Buna göre;
I. İngilizdeneyciliğigeleneğininiçindeyeralmıştır.
II. Düşüncesiyleeylemlerinibirleştirmiştir.
III. Olgusalbilgiyidikkatealmıştır.
IV. Toplumsalvesiyasalsorunlarilgiodağındadır.
V. Felsefeninmetafizikalanıylailgiliçalışmıştır.
yargılarından Russell için doğru olmayan aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
AYD
IN Y
AYIN
LARI
160
20. yy Felsefesi
5. BergsonveWhitehead,20.yüzyılfelsefesindead-
ları"ÇağdaşMetafizikçiler"olarakanılandüşünür-
lerdir.Bumetafizikçiler,bilimdeevrimteorisi,rölati-
vitefiziğibenzeriyepyenibilimselteorilerininortaya
çıktığı bir sırada, gerçekliği anlamanın bir aracı
olarakyenibirmetafiziğeduyulanihtiyacınfarkına
varmışlardı. Buna göre her iki filozof da modern
bilim paradigmasının düşüncede yol açtığı bütün
kabulleri sorgulamakla, onlardan her birinin ciddi
problemlereyolaçtığınıifadeetmeklekalmadı.Bu
çerçevededoğanınmekandayer kaplayanmaddi
cisimlerdenoluşupoluşmadığı,atılmaddedennasıl
varlıkdüzeylerininçıkabildiği,zekânınşeylerinme-
kanikdüzenlenişinimantıksalvematematikselakıl
yürütmeyöntemleriylekavramayamuktedirolupol-
madığı,somuthayatdeneyiminincansızdoğayo-
luylaaçıklanıpaçıklanamayacağısorularınatatmin
ediciyanıtgetirmeyeçalıştılar.
Buna göre, çağdaş metafizikçiler aşağıdaki
alanlardan hangisine ilgi duymamışlardır?
A) Bilimselsonuçlarınvarlıkdüşüncesineetkisi
B) Mantıkvematematiğingerçeğianlamaktakiye-
terliliği
C) Modernbiliminbakışaçısınınfelsefedekikonu-
mu
D) Bilimselsonuçlarıdoğrulamanınyöntemi
E) Yaşamiledoğailişkisininniteliği
6. Dilfelsefesi,dilinvarlık–yapısıvebuvarlık–yapı-
sınınbaşkavarlıkalanıylaolanilgisini,dilinhayatla
vesübjektifdüşünceileolanbağlarınıvedilininsan
için taşıdığıanlamlarüzerindearaştırmalaryapan
felsefedalıdır.
20. yüzyıl felsefesi düşünüldüğünde, aşağıdaki-
lerden hangisi, dil felsefesi üzerine çalışmalar
yapmış bir düşünürdür?
A)Comte B)Wittgenstein
C)Sartre D)Khun
E)Popper
7. 20.yüzyılagelindiğinde,sadecegerçekliğinkendisi,
sosyal,politikvebeşeridünyadeğil,fakatbudün-
ya ya da gerçeklikleri anlayıp açıklamaya çalışan
felsefeninkendisidekompleksbiryapıyadagörü-
nümkazanır.Bunueniyiçağdaşdünyadafelsefeye
katkıyapmışolanfilozofsayısınınçokluğundaveya
20.yüzyılagelinceyekadarsadeceyadaesasiti-
bariylekurucu/bütünleştiriciboyutuylatezahüreden
felsefenin20.yüzyıldaüçboyutuylabirliktebirden
yanisırasıylabütünleştirici,çözümleyiciveeleştirel
boyutlarıylatemsiledilmesiolgusundagörebiliriz.
Buna göre;
I. farklıbilgialanlarınınsonuçlarındanyolaçıka-
rakkapsayıcıbirdüşünceoluşturma,
II. analizcibirbakışla,felsefeyeaitsorunlarıgöz-
dengeçirerek,yenifelsefeyiinşaetme,
III. sorgulayıcı tavrını koruyarak bilgi ve kavram
üretme
tavırlarından 20. yüzyıl felsefesi için geçerli olan-
lar aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?
A)I,IIveIII B)IveII C)IIveIII
D)YalnızII E)YalnızIII
8. 20.yüzyıldüşünürlerindenCharlesSandersPierce,
doğrulukhakkındakigörüşleriniilerisürmedenönce
ilerisürülmüşdoğrulukteorilerinielealır.Buamaç-
lailkolarakbirönermeyideğerlendirmekiçinölçüt
olarakkullanılanvedoğuştangetirildiğineinanılan
açıklıkveseçiklikölçütünühedefalır.Pierce'yegö-
reböylesibiryöntem,aşırıöznelolmasındandolayı
ölçütolarakkabuledilemez.
Buna göre, Pierce'in eleştirisinin merkezinde
aşağıdaki hangi filozof ve o filozofun kabul et-
tiği ölçüt vardır?
A) Descartes–apaçıklık
B) Aristoteles–tutarlılık
C) Hume–uygunluk
D) Dewey–yararlılık
E) Comte–doğrulanabilirlik
AYD
IN Y
AYIN
LARI
161
20. yy Felsefesi2TEST 76
1. Bilim dünyayı kullanılabilecek parçalara ayırır.
Bergson ise şeylerin özelliklerinin soyut olduğunu
iddiaeder;gerçekolan,daimadünyadabiricikolan-
dır.Ohaldedünyayailişkinhakikateulaşmamızın
yoluyokmudur?Bu türbirhakikatesezgi ileula-
şırız.Sezgikendindeşey ilebirleşirveonukendi
biricikliğiiçinde,içerindenkavrar.Netürşeylerinbu
sezgininnesneleriolabileceğiaçıkdeğildiramaben
kesinlikle bu nesnelerden biriyim. Sezgiyle kendi-
min,yaniruhumunvevaroluşumundoğasınıkavra-
mayeteneğikazanırım.
Bu görüşleri ile Bergson'u 20. yüzyıl felsefesin-
de etkin olan aşağıdaki görüşlerden hangisinin
içine yerleştirebiliriz?
A) Varoluşçufelsefe
B) Çağdaşmetafizikçiler
C) Analitikfelsefe
D) Ütopyacılar
E) Eleştirelfelsefe
2. Dewey'egöreempirizmderasyonalizmdebilmeyi
statikvarlıklarolaraközneilenesnearasındakiiliş-
kiyibazennesnedenhareketlepasif,bazendeöz-
nedenhareketlekurucubirşekildekavrarlar.Fakat
bilmeyleyapmayıherdurumdabirbirindenayırırlar.
Araçsallıkdüşünmeninproblemiçözmeişiylemeş-
gulolur.Düşünmebuyüzdençıkargözetmeyenbir
hakikat arayışı olmadığı gibi doğruluk da şeylerin
statik ve ezeli-ebedi bir niteliği değildir.Düşünme
insanınçevresiylesağlıklı veahenklibir ilişki kur-
masına,onunçevresineuyarlanıpçevresinidönüş-
türmesineimkânverenzihinselbirfaaliyettir.
Parçadaki bu bakış açısı bilme eyleminin temeli-
ne aşağıdakilerden hangisini yerleştirmektedir?
A) Bilgininnesneyleuyumunu
B) İkiiddianınbağdaşmasını
C) Yargınınhiçbirşüpheyeyervermemesini
D) Bilgininuygulanabilirolmasını
E) Çoğunluğundoğrusununkabuledilmesini
3. Kıta felsefesi,Avrupa'dadahaziyadeAlmanyave
Fransa'da geliştirilen ve içeriğindemodern ya da
Aydınlanma karşıtı bir karakterle karşımıza çıkan
felsefeleribarındırır.Bu felsefelerarasında ise fe-
nomenoloji, varoluşçuluk, hermeneutik, Frankfurt
Okulu, post yapısalcılık, postmodernizm ve femi-
nizmgibiakımve felsefeanlayışlarıbulunur.Kıta
felsefesi,insanamerkezibirrolveren,herşeyibe-
şeriözneyeakılcıbirbiçimdeindirgeyenbirmeta-
fizikle mümkün kılınan bir hümanizm eleştirisiyle
karakterizeolur.
Buna göre, Kıta felsefesinin aşağıdakilerden
hangisine karşı olduğu söylenemez?
A) Aydınlanmanınakılcılığına
B) İndirgemecimetafizikanlayışına
C) İnsanınakılsalözneolarakelealınmasına
D) Bireymerkezlifelsefegeliştirilmesine
E) Modernizmindünyakavrayışına
4. Nietzsche,Darwincilik'e hayrandı.Darwincilik ona
gelişimfikrini–yaşayanorganizmalarınevrimsüre-
ciylesürekligelişimiinancını–aşılamasada,doğal
seçicilikveenuygunolanınhayattakalmasıdüşün-
cesinionayladı.Dahazayıfvedeğersizörneklerin
eleneceği ve sadece en soylunun ve türünün en
iyisiolanınhayattakalacağıfikrionaçekicigeldive
butüryasanıninsantürüüzerindedeişleyebilece-
ğinidüşündü.Dahagüçlübireylerhayattakalırken
ve değersizlerin ölmesine katkıda bulunurken da-
ha zayıf olanlar ölmeliydi.Hristiyanlığı küçümsedi
çünkü Hristiyanlık karşıt bir ilkeyi benimsemişti:
Hristiyanlıkbizden,doğakanunlarınıvehayatınku-
rallarınıhiçesayarak,zavallı,uysalvezayıfolanları
koruyupkollamamızıistiyordu.
Buna göre, Nietzsche'nin felsefesi ile Hristiyan-
lığın bakış açısı arasındaki anlaşmazlık, aşağı-
dakilerden hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) İnsanvegüçilişkileri
B) Evreninyaradılışı
C) Tanrı'nınvarlığı
D) Biliminamacı
E) Değerlerinsaptanması
AYD
IN Y
AYIN
LARI
162
20. yy Felsefesi
5. Tüm varoluşçu filozoflar bireyden bireye ilişkileri
dramatikilişkilerolarakgörürler.İlişkininçeşidiöz-
nelilişkioluncaelbetteböyledirbu.Öznelliğinkolay
kolayanlaşılamayanancaksanattayetkinanlatım-
laraulaşanöznelbirdilivardır.Böylesibir ilişkide
bizinesneleçıkarabilecekyollarbulanıkvedüşsel-
dir,tehlikelerledoludur.Birkereben'imutlaklaştır-
dınızmı,onaözelözellikleryükledinizmi,onukendi
içinehapsettinizmibirdahaonubaşkasınakolay
kolayulaştıramazsınız.
Parçada varoluşculuğa yöneltilen eleştiriler ara-
sında, aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Birey'iveben'itemelalma
B) Kişilerarasıilişkileridramatikleştirme
C) Özneldenyolaçıkıpnesnelsonuçlaraulaşabil-
me
D) İnsanbenliğinimutlaklaştırma
E) İnsanıbenliğinekapayıp,dışdünyaileilişkisini
kesme
6. 19.yüzyılınsonunakadarfelsefeyesistemlerege-
menolmuşvedünyanınfarklılıkgösterençokçeşitli
fenomenveyaalgısalgörünüşlerifelsefeninkurucu
boyutu üzerinden birtakım sistemler yoluyla anla-
şılırkılınmayaçalışmıştı.Felsefenin19.yüzyıldan
itibarengiderekgüçkaybetmeyebaşlayansözko-
nusukurucu/bütünleştiriciveyametafizikselboyutu,
çoksayıdafilozofveakımınyeraldığı20.yüzyılda
sadecebirkaçfilozofvebirakımtarafındantemsil
edilmiştir.
Buna göre, 20. yüzyıl felsefesi için yapılan;
I. filozofların sistem kurmak yerine, spesifik ko-
nularüzerindeçalışmayaptığı,
II. yaşamınvebireyinçeşitlenmesinin,felsefenin
kapsayıcılığıüzerindeolumsuzroloynadığı
III. bilimsel ve toplumsal gelişmelerin felsefeye
olanihtiyacıortadankaldırdığı
saptamalardan uygun olmayanlar aşağıdakiler-
den hangisinde gösterilmiştir?
A)YalnızI B)YalnızII C)IIveIII
D)IveII E)YalnızIII
7. 19.yüzyıldayaşamışolanKierkegaard'ın20.yüzyıl
varoluşçuluğunuönceleyenbirfilozofolduğudüşü-
nülür.Kierkegaard, her kişinin biricik bir gerçeklik
olduğunu, insanlar hakkında konuşurken bilimin
başvurduğu soyutlamalara indirgenemeyeceğini
birçokkeztekrareder.Amabuherbirimizinbiricik
vetekraredilemezbirşeyolduğunusöylemekye-
terlideğildirçünküikitaşyadaağaçtakiikiyaprak
dabirbirininaynıdeğildir.Önemliolanıhertaşınya
da yaprağın soyut terimlerin yardımıyla eninebo-
yunatanımlanabilmesidiramakişiböyle–yüzeysel
birşekilde–tanımlanamaz.Kişininbiricikliğiniyaka-
layacak soyut kategoriler yoktur. Ve dilimiz çeşitli
nesneleritanımlamakiçintasarlanmışsoyutifade-
ler içerdiğinden,sırabenliğin, yani "Ben"in,biricik
vetekraredilemezgerçekliğinitanımlamayagelin-
ceçaresizkalır.
Buna göre;
I. Herbireybenzersizdirvebilimingenelkatego-
rilerionuaçıklamadayetersizdir.
II. Dilin soyut bir araç olması; soyut bir genelle-
meyle açıklanamayacak olan birey'in açıklan-
masınıolanaksızlaştırır.
III. İnsanın benzersizliği, doğadaki diğer benzer-
sizliklerdenfarklıolmadığıiçinbiliminevrensel
nitelemelerineindirgenebilir.
yargılarından Kierkegaard'ın kabul etmeyecek-
leri, aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir?
A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII
D)IveII E)IIveIII
8. Dil iledünyaarasındaki ilişkinedir?Aristoteles ile
Orta Çağ filozoflarının düşünmenin yapısını, Ay-
dınlanmadönemifilozoflarınınbilgininkaynağınıve
bilmeyetisininsınırlarınıaraştırırkendeğişikbiçim-
lerdesorduklarısorubundanbaşkabirsorudeğildir
aslında.
Söz konusu ilişkiyi;
I. analitikfelsefe,
II. pragmatizm,
III. existansiyalizm
akımlarından 20. yüzyılda sorgulamış olanlar
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A)YalnızI B)IveII C)YalnızII
D)I,IIveIII E)IIveIII