’n tiener se gids tot swangerskap - western … · • hoe gaan my liggaam verander? • kan ek...
TRANSCRIPT
• Watvanskool?
• Wiegaanmyhelp?
• Hoegaanmyliggaamverander?
• Kaneksekshêtydensswangerskap?
• Watvandiebabasepa?
• Ekhetniemandnoggesênie
• Ekisbangvirkraam
• Ekvoeldieheletydongelukkig
• Hetekanderkeuses?
• Waaranderskanekgaanvirondersteuning?
• Hoevindek’nberader?
• Hoekomisditsomoeilikomtehanteer?
• Moetekborsvoed?
• Hoesalmoederskapwees?
Hierdieboekieprobeersommigevandievraebeantwoordwatjyoorswangerskap,om’nmatewordenom’nkindgroottemaakhet.
’N TIENER SE GIDS TOT
SWANGERSKAPOM LEWE TE SKENK EN DIE LEWE AS ’N MA
Om ’n baba te hê, is ’n groot lewensgebeurtenis, of jy 30 of 16 is, en of dit beplan was of nie.
KomonsmaakonsgesondheidsorgBETER TESAME
Allevrouenswatswangeris,salveranderingeinhulliggaam,selfbeeld,verwagtingeenverhoudingsondervind.Tienerssalgewoonlikhierdieveranderingenogsterkerervaar.
’nDeelvanjoukansukkelmetdiegewonekwessiesvantienerwees,togstaardieverantwoordelikhedevan’nvolwassenejouindiegesig.
WelkomJydoen’nbelangrikewerkomjoubabainjoubaarmoedertegroei.Virsommige
maghierdie’nopwindendeengelukkigetydwees.
Virandermagdaarmoeilikekwessiesrondomjouswangerskapweeswatjou
gespannelaatvoel.Hierdieboekieverskafinligtingwatjouenjouversorgerslangs
diepadmaghelp
Jyverdienomversorgtewordterwyldieuitdagingsom’nnuwekindindiewêreld
tebringjouindiegesigstaar.Onshoopdievoorstelleinhierdieboekiegaanjou
helpomjouwegtesiendeurjouswangerskap,geboorteendaarna,ongeagofdit
‘nvreugdevolleofmoeilikeervaringis.
Mooi bly.
VandieWes-KaapseRegering:DepartementvanGesondheid
KraamBoekie 3
Hoe gaan my liggaam verander?
Wat kan ek eet?
Soosdiebababinnejougroei,gaanjouliggaamkonstantverander.Sommigefisiekesimptomesal’nkorttydjieduurenanderlanger.Sommigehiervankantaamlikongemaklikwees:
• Jouborstemaggrotergroeiensensitiefword
• Jykanaanoggendsiektely(naarheidofbraking)
• Jymagmeergereeldurineer(piepie)• Jougewrigteenrugmagpynenjy
magkrampekry• Jymagmeerspuugasgewoonlikhê• Jouvoeteenhandekanswel• Jymaghardlywigheid,maagpynof
sooibrandondervind
Sooibrandisskadeloos,maarkanbaieongemaklikenpynlikwees.Omdittevoorkom:
• Vermyditomtydensmaaltyeietstedrink
• Eetmeergereeldkleinermaaltye• Vermyditomgrootmaaltyeteeet
voorjybedtoegaan• Moenietevinnigeetnie• Sitregopterwyljyeet• Dralospassendeklere• Buigvanjouknieëaf,nievanjou
middellyfaf• Probeerslaapmetjoukophoërasjou
voete
Jougevoelensengedragkan’neffekopjoubabahêtydensswangerskapendaarna.Sommigekosengedragkanskadelikweesvirdiebabaterwylhulleindiebaarmoederis.Tydensswangerskap,probeerdievolgendevermy:
•Kafeïen(koffie,tee,Coke,Pepsi)•Alkohol,dwelms,sigarette• Sommigesoortmedikasie–klaardit
uitmet’ndokter
Asjyrook,alkoholdrinkofdwelmsgebruik,praatmet’nverpleegkundigeofberaderdaaroor.Ditisookbelangrikdatjy’ngesondedieetvolgtydensjouswangerskap,sodatjyenjoubabagesondbly.Asjyteveelsodadrankiesdrinkenskyfieseet,betekenditsomsdatjydalkniegenoegplekhetvirdie
Byvolwasseneskanhierdiesimptometaamlikontstellendwees,maarditwordondraaglikinadolessente(tieners),wieseliggamenogsteedsveranderengroei.Diemeestevandietydgaandiesimptomeenfisiekeveranderingeasgevolgvandieswangerskapnágeboorteweg.Jouliggaambehoortná9tot12maandeterugnanormaaltewees,gewoonlikvroeërasdit.
Om sooibrand te verlig, probeer hierdie strekoefening
1. Knielvoor’nmuur.2. Spreijouknieëuitmekaar.3. Houjoutonebymekaarenhakke
uitmekaar.4.Houjousitvlakferm,platopjou
voeteensitjouhandpalmteendiemuur.
5. Loopmetjouhandeteendiemuurop.Houjousitvlakenskouerblaaiesolagmoontliktotdatjyvoelhoeditstrektussenjouskouerblaaieendaarminderdrukvanjoubabainjoulaerborsis.
1. Graanprodukte(graan,bruinofvolgraanbroodenbruinrys)
2. Vrugteengroente
3. Proteïene(vis,vleis,lensies,boneenneute)
4. Suiwelprodukte(melkenjoghurt)
5. Vloeistowwe(water,rooibosteeenverdundesap)
goeiekossewatjyenjoubababenodignie.Voorbeeldevangoeiekosomtydensswangerskapteeet,wordgelys.
4KraamBoekie
Ek het niemand nog gesê nie
Jymagbaiealleenvoelwanneerjyuitvinddatjyswangeris.
Jymagbangofbekommerdweesomiemandoorjouswangerskaptevertel,soosjououers,familieofandergeliefdes.Maarditisbelangrikommet’nvolwassenewiejyvertroutepraatsodatjyhulondersteuningkankry.Ditkanbaiemoeilikweesomopjoueiebesluiteteneemoorjouswangerskapofomvirjoubabatesorg.
Hoelangerjyjouswangerskap’ngeheimhou,hoemeeralleen,oorweldigenbekommerdkanjyword.Sodrajyiemandvertelhet,kanjyondersteuningkryvirdiebesluitewatjymoetneem,enjysalniesoalleenvoelnie.
Ditisookbelangrikomsogouasmoontliktebespreekvirvoorgeboortesorgby’nvroedvrou-obstetrieseeenheidofkraamhospitaal.Hierdieisbaiebelangrikvirjoueiegesondheid,asookvirdiegesondheidvanjoubaba.
Personeelbydievoorgeboortekliniekmagondersteuningeninligtingaanjouvoorsienwatjoukanhelp.
Wanneerjydieondersteuninghetvaniemandwatjyvertrou,isditmaklikerombesluiteteneemenvirjoutoekomstebeplan.Asjybesluithetomjoubabatebehou,saljyoordievolgendepaarmaandeaanpasom’nmateword.Omjoubabateleerken,kanhelpmethierdieaanpassing.Ditisbemagtigendvirjouenjoubabaomtebeginbind.Ditbetekenom’ngoeieverhoudingmetjoubabateontwikkel,selfsvoordatjyhomofhaarontmoet.
Daarisbaiemanierevirjouomjoubabateleerkentydensjouswangerskap.Jykan’ndagboekbeginhouoorjougedagtestydensjouswangerskapenoorjoubaba.Injoudagboekkanjybegindinkhoejoubabasalweesenwattersoortmajyvirjoukindwilwees.
Onthou,joubabakanjouhoorsooshyofsybinnejougroei,sopraatmetensingvirjoubaba.Hierdiehelpjulverhoudinggroei.Letopwanneerenhoejoubababinnejoubeweeg.Jykanbeginsêwanneerjoubabaslaapenwakkerword.
Ditisbelangrikomsogoumoontliktebespreekvirvoorgeboortesorg.
“Ek het ’n brief geskryf vir my ongebore baba.
Ek het haar gesê ek was bang, maar dat ek ’n goeie ma vir haar wil
wees. Ek het geskryf oor my gevoelens
en oor watter soort toekoms ek vir haar en
vir my wil hê.”
Sien:Waaromisbindingsobelangrik?Om’nberadertevind.
KraamBoekie 5
Wat van skool?
“Sommige kinders en onderwysers by die skool het vreemd opgetree rondom my toe ek begin wys. Maar my LO-onderwyser
was altyd daar as ek wou praat.”
• Jymoetbesluitofenwanneerjywilteruggaanskooltoenadatjoubabageboreis.Jymagdaaraandinkomsogouasmoontlikterugtegaan,ofná’nlangertydperk,soosdievolgendejaar.
• Metdieregtehoeveelheidondersteuningvanvriendeenfamiliekomsommigetienerma’sditregkryomskooltegaanenhulkindteversorg
• Asdiebesluitooronderrigmoeilikisomteneem,ofkonflikinjougesinveroorsaak,praatdaaroormet’nberader,onderwyserofiemandwatjyvertrou.
AandieeenkantOmterugtegaanskooltoebetekenjykanjouonderrigvoltooi.Ditmagjouhelpom’nwerktekryenomjouenjoubabameeronafhanklikenfinansieelgeborgetemaakindietoekoms.
AandieanderkantOmtuisteblymagjouhelpom’nsterkerbandmethoubabatevorm.Ditkanhelpmetdiebabaseontwikkelingengesondheid.
Jouswangerskapkonjouverhoudingmetdiebabasepageaffekteerhet.Ditmagmoeilikerweesasdieswangerskaponbeplanwas.Ditmagselfsookveroorsaakhetdatjulverhoudingeindig.
Jymagdievolgendevoel:
• Kwaadendinkdatdieleweonregverdigis:diepaselewegaanaansoosgewoonlik,terwyljydieswangerskapmoethanteer
• Ongelukkigenindiesteekgelaat:jymagdinkdatniemandweermetjousalwiluitgaannie
• Virhierdieredesmagditmoeilikweesomtebesluitoordiepasebetrokkenheidbysybaba
• Dinkoorwatdiebestevirjoubabais
• Selfsalbly’nkindseouersniesaamnie,kanhyofsysteeds’nliefdevolleverhoudingmetelkeouerhê
Jyhet’nreg
Omfinansiëlesteunvandiebabasepatekry.Asjyvoeldiebabasepaverskafniegenoegsteunnie,kontakdieOnderhoudshofinjouarea.Hullekanverduidelikwatjykandoen,dieinligtingendokumentewatjymoetverskaf,sowelasdiebestetydomjouonderhoudsbeveltegaanafhaal.DitisdiebestedatjouwettigevoogofouersaammetjouiswanneerjynadieOnderhoudshofgaan.
Sien:Waaranderskanekgaanvirondersteuning?
Alleouershetwetlik’npligomhulkindersfinansieelteonderhou,selfsalishulleniegetroudofblyhulleniesaamnie.Jyhet’nregomfinansiëlesteunvandiepatekry.
Wat van die baba se pa?
6KraamBoekie
• Asjywil,kanjyvoortgaanomsekstehêtydensjouswangerskap;ditbehoortniediebabatebenadeelnie.Maakegtersekerdatjoulewensmaatniesyhelegewigopjoubuiksitnie
• Indienjymediesekomplikasiesontwikkel,saljydalkgeadviseerwordomniesekstehêtotdatdiebabakomnie.Asjyofjoulewensmaatenigeongewonetekenssientydensofnáseks(bv.abdominalekrampe,abnormaleafskeidingofvaginalebloeding),isditdiebesteomdiesekstestopendievroedvrouinkennistestel
BeskermjouselfDitisbelangrikomvirMIV/VIGSgetoetsteword.IndienjyMIV-positiefis,kanjyondersteuning vir jouself en jou babakryomgesondengelukkigtebly.Vraommet’nMIV-beraderbyjoukliniektepraatvirmeerinligting.
Moet ek bekommerd wees as my lewensmaat gewelddadig is?
Kan ek seks tydens swangerskap he?
• ’nStresvolleswangerskapkanleitotkonfliktussenjouenjoulewensmaat.Somskandittotgeweldlei
• Geweldisafbrekendin’nverhouding;jyenjoubabamoetniedaaronderlynie.Ditisbelangrikommet’nverpleegkundigeofberadertepraatasditgebeurofasjybangisdatditkangebeur
“Hy sou my slaan wanneer hy terugkom van sy vriend – veral as ek nee sê vir seks.
Toe ek uiteindelik gereed was om hom te verlaat, het ek so verlig en vry gevoel. Ek het weer hoopvol
gevoel.”
Jyenjoubabahoefniegeweldenmishandelingdeurtemaaknie.
Ek was seksueel mishandel
• Jouswangerskapmagdiegevolgweesvanseksuelemishandeling.Jyisnieteblameernie:jyis’noorlewendevan’nmisdaad
• Jymagvinddatjynegatiewegevoelensvirdiebabasepanajoubabaverskuif.Ditmagskadelikweesvirjouenjoubabasegesondheid
• Praatmet’nberaderasjyseksuelemishandelingervaarenasjyonsekerisoorjougevoelensteenoorjoubaba
• Indienjyseksueleverhoudingshet,dinkdaaraanombeheerteneemvanjouseksuelegesondheid.Sommigeseksueeloordraagbareinfeksieskanjoubabaseoorlewingenjoutoekomstigevrugbaarheidaffekteer
• Indietoekoms,beskermjouselfom’nonbeplandeswangerskaptevoorkom,tevoorkomdatjyseksueeloordraagbareinfeksieskry,ofdatjyMIV-positiefword
KraamBoekie 7
Waarom is dit so moeilik om te hanteer?
Wie gaan my help?
• Jygaandeur’nlewensveranderendeondervinding,soditisbaiealgemeenomoorweldigofbangtevoel
• Jouhormoonvlakkeverandertydensswangerskapenditaffekteerjougemoedstemming.Duskanjymettyegelukkigenopgewondevoel,enanderkereweertreurigengeïrriteerd.Ditisgemoedskommelingenkansomsregdeurjouswangerskapduur.
• Jymagdalkslaapproblemeondervind.Wanneerditgebeur,kanjydalkmoeërvoelasgewoonlik,enmetdiegevolgdatjymeergeïrriteerdenongeduldigkanraak.
Ondersteuningtydensjouswangerskapennágeboorteisbelangrikvirjoufisiese-engeestesgesondheid.Ondersteuningkanbetekenomhulp,veiligheidenvertroosingaanjoutebied.
• Jymagbangvoelomjougesintevertelvanjouswangerskap,maarditisbelangrikdathulledaarvanmoetweet.Hullekanjouemosioneelenpraktiesondersteun
• Ditismoontlikdatjougesinniepositiefreageeropdieswangerskapnie,endatdittotspanningindiehuislei.Geehulletydomdienuusinteneem.Hullemaglatergewoondraakdaaroorenhullegesindheidteenoorjouswangerskapsalverander.
•Jouvriendekanookgrootondersteuningbied.Jymagdalkbekommerdweesoorhoehullegaanreageerendathulleniegaanverstaanhoejyvoelenwaardeurjygaannie.Probeeromjounieteonttrekvanhullenie.Vriendewatvirjouomgee,saldaarwilweesvirjouensaljouwilhelp
Indien jy voel dat jy geen ondersteuning het nie, praatmet’nberaderofiemandanderswatjyvertrou.Tesamekanjulleanderbronnevanondersteuningidentifiseer.
Sien:Om’nberadertevind.Waaranderskanekgaanvirondersteuning?
• Asjougemoedstemmingvir’npaarwekelaagis,magjydepressiefraak.
• Asjyvir’npaarwekebekommerdvoel,magjyangstigraak
• SommigemensehetsimptomevandepressieENangstigheid.Geestesgesondheidsberading,ensomsmedikasie,kanbaiehelp
Sien:Ekvoelmeestevandietydongelukkig.
Jy mag voel dat om jou lewe te beëindig,is dieenigstemanieromdiestreswatjyvoeltot’neindetebring.Ditisnie’ntekenvanswakheidof‘malligheid’nie.Ditbetekendatjymeerpynenstreservaaraswatjykanhanteer.
Skakel die Lifeline-nasionale hulplyn
0861 322 322Tolvry
Wanneerjysoslegvoel,isditmoeilikomjouintedinkin’nlewewatmaklikerengelukkigergaanwees
• Ditmagmoeilikweesvirjouommensetevindwatjykanvertrou,maarprobeeromkontaktemaakmetmenserondomjouenverduidelikaanhullehoejyvoelenwatjoubekommerdmaak.Hullemagjoubeterverstaanensaldanbeterinstaatweesomdienodigeondersteuningaanjoutekanbied
8KraamBoekie
• Wagtot6wekenágeboortevoordatjysekshet.Maaksekerjyneemvoorsorgmaatreëlsvirgesinsbeplanningwanneerjyseksgaanhê.Ditmag’nbietjiemeertydneemvoordatjygereedisomweer’nnormalesekslewetehê
• Ditismoontlikdatjy’nbietjieafvoelnadatjygeboortegeskenkhet.Jymagongelukkigheid,frustrasie,vreesenskuldgevoelenservaar.Ditisbaiealgemeenenhierdiegevoelensgaangewoonlikná’npaardaeweg
• Insommigegevallegaandiegevoelensniewegnieenkanselfsvererger.Ditkannageboortelikedepressieofangstigheidwees.Indienjydinkjymagdalkhieraanly,praatmet’nberaderdaaroor.
Sien:Ekvoelmeestevandietydongelukkig.
Probeersovroegasmoontlikdinkaaniemand wat jou geboortemetgesel kan wees.’nGeboortemetgeselis’npersoonwatjyvertrouenwatbereidisomjoutydenskraamteondersteun.Bespreekdiegeboortemetgesel-beleidmetdieverpleegkundigesbydiekliniek.
• Meestevrouensisbekommerdoorkraam,veraldiegenewatvirdieeerstekeermaword
• Jymag’nveiligegeboortepamfletbydiekliniekkrywatbeskryfhoeomteweetwanneerjyinkraamisendieverskillendestadiumsvankraamverduidelik.Ditgaanookverduidelikwatgebeursodrajybydiekliniekaankom
Dit is baie algemeen om ’n bietjie af te voel nadat jy geboorte gegee het. Indien hierdie gevoelens nie na ’n paar weke weggaan nie, of as dit erger word, praat met ’n berader.
Ek is bang vir kraam
Hoe gaan ek voel ná die bevalling?
• Diekraamondervindingisverskillendvirelkevrou.Sommigevrouensislankinkraamenbeskryfditasmaklik;anderondervindkortenredelikpynlosegeboortes,maardinkditwasverskriklik
• Somsverloopdingeniesoosbeplannieenkeisersnittemoetdangedoenword.Hierdiekortoperasiemagdalkdiebestemanierweesomteversekerdatmaenbabagesondis.Vrouenssalgewoonlikbinne’npaarwekegoedherstel
• Praatmet’nverpleegkundigeoorjouopsiesrakendepynverligtingbyjoukliniek
• Indienjyniedieveiligegeboortepamfletgekryhetnieofasjyenigebykomendevraeoorkraamhet,laatweet’nverpleegkundigesodatsyjoukanhelp
• Tydensdiekraamfasessaljywaarskynlikbaieemosiesenfisieseveranderingeervaar.’nGeboortemetgeselaanjousymagjouhelpomhierdeurtekom
Om’ngoeiematewees,betekenniejymoetperfekweesnie.
“Net om my groot niggie saam met my in kraam te hê, het al die verskil gemaak. Dit was
steeds angswekkend, maar ten minste was ek nie alleen nie.”
KraamBoekie 9
Hoe gaan moederskap wees?
Nuwema’stwyfelgereeldofhulle’nbabasalkanversorg.As’ntienerkanditselfsnogmoeilikerweesomtenvollebewusteweesvanwatditbetekenom’nmatewees.
Moederskapbegintydensswangerskap.Diebabagroei,beweeg,luisterenreageeropdiewêreldrondomhomofhaarterwylhulleindiebaarmoederis.Joubabaseontwikkelingindiebaarmoederhelphomofhaaromnágeboorteteontwikkel.
Om’nkindgroottemaak,isveeleisend,enas’ntienermagditmoeilikweesom
• Voordatjygeboorteskenkisditgoedomtedinkofjywilborsvoedofnie.Ditmagdalkniemaklikweesaandiebeginnie,maardiepersoneelbydiekliniekkanjouhiermeehelp.
• Borsvoedinghetbaievoordelevirjouendiebaba.Daarisookfisiekevoordelevirdiema.
• Indienjybesluitomteborsvoed,probeeromditvirsolankasmoontliktedoen.Daarisgrotervoordelevirdiebabaasjylangerborsvoed.Minstens6maandewordaanbeveel.
• Indienjybesluitommet’nbotteltevoed,vradieverpleegkundigevirpraktieseinligtingoorhoeomteformulevoedsodatditmeeseffektiefenveiligvirdiebabakanwees.
• Sommigevrouenskannieborsvoednie.Daarmag’ngesondheids-ofanderprobleemwees.Indienditweldiegevalismetjoumoetjynieslegvoelnie.Ditbetekenniejyis’nslegtemaasjyniekanborsvoednie.
“Ek het só trots gevoel toe ek die borsvoeding regkry. Ek het geweet
my baba groei sterk van my liggaam. En sy kon terselfdertyd troetel en
my hart hoor.”
Om’ngoeiematewees,betekenniejymoetperfekweesnie.
Moet ek borsvoed? ’nPaarvoordelevanborsvoeding
1. Ditbeskermdiebabateeninfeksiesensiektes.
2. Borsmelkisnatuurlikenskoon,enisbeskikbaarwaarenwanneerookaldiebabagevoedmoetword.Ditisgratis.
3. Dithelpom’nbandtevormtussenjouenjoubaba.
4. Ditverminderdierisikovanbloedingnágeboorte.
5. Dithelpjouomjoufiguurterugtekrynágeboorte.
6. Ditverminderdierisikovanborskankerendiabetes.
teaanvaar.Aldiemoeitewatjytydensennáswangerskapinsit,salegterjoukindhelpomgesondertegroei.
Deuraandagteskenkaanjoubaba,methomofhaartekommunikeer,deurgeduldigenliefdevoltewees,kanjouhelpom’nmeerbevredigendeondervindingvanmoederskaptehê.
10KraamBoekie
• Bindingisdieverhoudingwatjymetjoubabaontwikkel.Ditisbelangrik,wantdithelpdiebabasterkerengesondergroei.
• Tydensswangerskaphetjyintiemekontakmetdiebaba;ditiswanneerjullekanbeginbind.
• Bindingkanooknábevallingplaasvinddeurfisieseaanraking,praat,glimlag,oogkontaktemaakendeurmetjoubabatespeel.
• Bindingisookbelangrikvirjou:ditlaatjoubetervoelomtrentjouselfasma,enhelpjouomdeurtedrukdeurdiemoeiliketye.
• Somsontwikkeldiebandnienatuurliksoosjydiebabaversorgnie.Asjybindingmoeilikvind,praatmet’nberaderbydiekliniekofindiegemeenskapsodatjyjougevoelenskanverstaan.
Jymagvoeldatjyondersoveelstresenverantwoordelikheidisdateenuitwegisomjoubabateverlaat.Maardaarisanderopsies.
Naderjougesinoorjougevoelensteenoorjouaanstaandebaba–iemandmagdalkinstemomjoukindteversorgtotdatjygereedvoelom’nmatewees.
“Ná verskeie weke het ek begin om glimlag-
speletjies met my baba te speel. Ek kon ook sien as ek vir hom sing, het my stem hom
getroos.”
Bindmetjoubabatydensswangerskap
1. Begin’ndagboekwaarinjyjougedagtesengevoelensoorjoubabatydensjouswangerskapneerskryf.
2. Singenpraatmetjoubaba.
3. Wanneerbeweegjoubaba?
4. Dinkjydathyofsywakkerisofslaap?
Asjygemengdegevoelensoordiebabahetofasjyonsekerisoorhoeom’nkindgroottemaak,praatmet’nberaderdaaroor.
Jyhet’nkeuse.
Waarom is binding so belangrik?
Het ek ander keuses?
As jy vir minder as 20 weke swanger is, magaborsie’nopsiewees:
• Daarisverskillendemetodesvanaborsie,afhangendvanhoeveelwekejyswangeris
• Aborsiekanmetgesondheidskomplikasieskom.Risiko’swordverminderasjy’nveiligemedieseaborsiekies.Onwettigeaborsiesisgevaarlikenkanjougesondheidernstigskaad
• Jyhetnietoestemmingvanjououersof’nvolwassenenodigom’naborsietehênie.Ditsalegterdiebesteweesasjymetiemandwatjyvertroupraatvoordatjyjoubesluitneem
As jy meer as 20 weke swanger is, ofasjynie’naborsiewilhênie,kanjyookbesluitomjoubabaoptegeeviraanneming.Dieberaderofmaatskaplikewerkerbydiekliniekkanjouhiermeehelp.
KraamBoekie 11
Ek voel meeste van die tyd ongelukkig
Ek geniet nie meer dinge soos altyd
nie.
Ek voel wanhopig.
Ek huil die hele tyd.
Alles is my skuld.
Soms dink ek daaraan om myself
seer te maak.
Ek voel meer as gewoonlik moeg.
Ek kan nie by die skool konsentreer nie.
Ek wil nie tyd met my vriende spandeer nie. Ek wil net alleen wees.
Ek voel bewerig, sweet baie en my hart klop vinnig
Ek is so bekommerd dat dit my slaap en aptyt
affekteer.
Jyhetdalkbekommerd,gestresenongelukkiggevoelvoordatjyswangergewordhet,watbetekendatjyselfsmeeroorweldigvoelnoudatjyswangerisensoveelgoedhetomoortedinkenbesluitehetomteneem.Onderisbeskrywingsvandepressieenangs.Asjyvoeldatjyenigevanhierdiesimptomehet,probeerkontakmaakmet’nberaderof’npersoonmetwiejykanpraat.
- Wat is depressie? Depressiewordgekenmerkdeurlaegemoedstemmingenandersimptomewatvirminstenstweetotvierwekeduur.Simptomevandepressiesluitin:
•Uitersteongelukkigheid•Onvermoëomplesierteervaar•Konsentreermoeilik•Veranderingeineetlus•Veranderingeingewoneslaappatrone•Uiterstegevoelensvanskuldenminderwaardigheid•Voelwanhopigenhulpeloos•Selfmoordgedagtesof’nselfmoordpoging
- Wat is angs? Angsis’noorweldigendegevoelvanongemaklikheid,kommerofvrees.Simptomevanangssluitin:
•Sweet,fisiesespanningen’nverhoogdepolsslag•Veranderinginjougewoneslaappatrone•Senuweeagtigheidofgevoelensvanpaniek•Voelmaklikmoeg•Konsentreermoeilik•Voelgeïrriteerd
Raadpleegdieagterstebladsyvandiepamfletvir’nlysvannuttigekontaknommerswatjykankontakomdienodigeondersteuningtekankry.
Jy kan beter voel.
Hierdienegatiewegedagteskanmoeilikweesomtehanteer.’nBeraderkanjouhelpombeteroorjoujouselfenmoederskaptevoel.
12KraamBoekie
Om ’n berader te vind
Inhierdieboekiestelonsvoorditmagjouhelpommet’nberadertepraat.Somskanjouverpleegkundigeofvroedvroujouhelpom’nprofessioneleberadertevind.
’nBeraderisiemandwatopgeleiisomnamenseteluisterenhulleteleideurhulprobleme,emosionelemoeilikhedeenbesluitneming.
’nBeraderkaniemandweesvandieklinieksoos’ndokter,verpleegkundige,maatskaplikewerkerofgeestesgesondheidsberader.
Maardaarmagniealtyd’nopgeleideberadernabyjouweesnie.Soditisbelangrikomteonthoudatjyjoueieberaderkanvind.
• Kenjyiemandwatjykanvertrou?
• Isditiemandwatjydinkwysisenwatjoudalkkanhelpombesluiteteneemwatdiebesteisvirjou?
• Isjygemaklikmethierdiepersoon?
“Ek was altyd bietjie bang vir die berader. Maar toe ek na haar
gaan, was dit wonderlik hoe vriendelik sy was. Sy
het my regtig gehelp.”
As jy met ’n berader praat kan dit jou helpmet wat jy deurmaak.
Indienso,kanhierdiepersoniemandweeswatjouberaderkanwees?
Jouberaderkan’nbetroubarevriend,’npriesterofImam,’nonderwyserof’nfamilielidwees.Jyisdiebestepersoonomuittewerkmetwiejydiegemaklikstevoel.
Ditmag’ntydjieneemvoordatjyvertrouekanboutussenjouenjougekoseberader.Ditisdiemoeitewerd.
Beraderskanbaieondersteunendweestydensmoeiliketye.
KraamBoekie 13
Waar anders kan ek gaan vir ondersteuning?
CAFDA MIV/VIGS ondersteuningsgroepe021 7062050(Retreat)
Cape Town Drug Counselling Centre Individueleengesinsberaderingenbuitepasiënt-behandelingvirdwelmproblemeObservatory0214478026•MitchellsPlain021 3910216
Child Welfare Society Kindermishadelingenonderhoudkwessies0216383127
Crisis Counselling0800150150
Hope HouseBeradingsdienste0217150424(Bergvliet)•0845577525
Lifeline Ondersteuningvirpersoonlikekrisisse,trauma,mishandelingenverkragting0861322322(Tolvry)
Love Life Sexual Health Line0800121900
Onderhouds HoweAthlone0216962825or02169717357-9vmDinsenDonMitchellsPlain02137042007-9vmDinsenWoWynberg021 7991832or02179918347-10vmDinsenDo
Marie Stopes Inligtingwatverbandhoumetswangerskap,noodvoorbehoed,gesinsbeplanningenaborsie0800117785
MOSAIC Sentrumvirmishandeldevroue;MIV/VIGS-dienste0217617585of0866518662(Tolvry)
Parent Centre Voor-ennageboortelikeberadingenondersteuningsgroepevirtienerma’s;ouerskapvaardighedeWynberg021 7620116•Khayelitsha021 3619382
Rape Crisis IndividueleberadingenondersteuningsgroepeviroorlewendesvanverkragtingObservatory021 4471467
Beradingslyn0214479762Athlone021 6841180Beradingslyn:0216339229Khayelitsha021 3619228•Beradingslyn:021 3619085
Rape & Trauma Line0214479762of083 2225158
Saartjie Baartman Skuilingvirmishandeldevroueenhulkinders021 6335287(Manenberg)
SANCA BeradingendienstevirmensemetmiddelgebruikproblemeAthloneenGuguletu0216385116of021 6385181Atlantis021 5727641•Khayelitsha021 3645131MitchellsPlain021 3972196•Paarl0218729671Tygerberg0219452098
Simelela Clinic Berading,seksuele-enreproduktiewegesondheidsdiensteviroorlewendesvanverkragting0213604200of0800330101(Tolvry)
St Anne’s Home Skuilingvirbehoeftigeenmishandeldevroueenhulkinders0214486792(Woodstock)•021 4471779(naure)
Women’s Legal Centre Gratisregsadviesenondersteuning0214245660
Zoe Project Beradingmetbetrekkingtotaannemingenaborsie021 7886413(Retreat)•073 1741992
“Ekhet’nandermabydiebabakliniekontmoet.OnsontmoetnouelkeDinsdagmiddagomtegeselsenmetdiekinderstespeel.Op’nmanierlaatditmyminderalleenvoel.”
14KraamBoekie
Bedankings:
TekeningedeurGraemeArendse
TeksdeurPerinatalMentalHealthProject
(www.pmhp.za.org)
enDepartementvanGesondheid
(http://www.westerncape.gov.za/dept/health)