Ôn tẬp thi tỐt nghiỆp thpt mÔn vĂn - daythem.edu.vn filechuyển sang làm văn nghệ...

Gia sư Thành Được www.daythem.edu.vn

ÔN TẬP THI TỐT NGHIỆP THPT MÔN VĂN

(Một số bài khó trong chƣơng trình cơ bản)

2008-2009

THUỐC

(Lỗ Tấn)

Hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời và nghệ thuật của tác

giả Lỗ Tấn . Con đường chọn nghề của Lỗ Tấn có gì đáng chú ý ?

Trả lời:

- Lỗ Tấn ( 1881-1936 ) tên thật là Chu Thụ Nhân , quê ở phủ Thiệu Hưng tỉnh

Chiết Giang, Trung Quốc . Năm 13 tuổi , chứng kiến cảnh người cha lâm bệnh mà

chết vì không có thuốc , Lỗ Tấn ôm ấp nguyện vọng học nghề thuốc,để chữa bệnh

cho những người nghèo như cha mình .

- Tuổi trẻ Lỗ Tấn nhiều lần đổi nghề để tìm con đường cống hiến cho dân tộc :

nghề hàng hải , khai mỏ rồi chuyển sang nghề y . Đang học nghành y ở Nhật ,

một lần xem phim ông thấy những người Trung Quốc khoẻ mạnh hớn hở đi xem

quân Nhật chém một người Trung Quốc chống Nhật . Ông giật mình nhận ra rằng

: Chữa bệnh thể xác không quan trọng bằng chữa bệnh tinh thần . Và thế là ông

chuyển sang làm văn nghệ để phanh phui căn bệnh tinh thần của quốc dân , lưu ý

mọi người tìm cách chạy chữa . Con đường gian nan chọn nghề của Lỗ Tấn vừa

mang đậm dấu ấn của lịch sử Trung Hoa thời cận hiện đại vừa nói lên tâm huyết

của Lỗ Tấn với dân tộc.

- Lỗ Tấn là nhà văn cách mạng lỗi lạc của Trung Quốc đầu thế kỉ XX : “Trước

Lỗ Tấn , chưa hề có Lỗ Tấn , sau Lỗ Tấn , có vô vàn Lỗ Tấn” (Quách Mạc Nhược

). Ông được tôn vinh là linh hồn dân tộc . Ông chuyên vạch trần những thói hư

tật xấu của nhân dân để mọi người tìm cách chạy chữa , tự phấn đấu vươn lên , tự

cường dân tộc . Tác phẩm chính của Lỗ Tấn là AQ chính truyện , Cố hương…


Hỏi:Hãy nêu hoàn cảnh ra đời và tóm tắt tác phẩm Thuốc của Lỗ Tấn .

Trả lời: a-Hoàn cảnh ra đời : Truyện ngắn Thuốc của Lỗ Tấn viết năm 1919 ,

đúng vào lúc cuộc vận động Ngũ Tứ ( Phong trào đấu tranh đòi tự do dân chủ của

học sinh , sinh viên Bắc Kinh ) bùng nổ.

b-Tóm tắt tác phẩm:

Một đêm mùa thu gần về sáng , Lão Hoa đem số tiền vợ chồng dành

dụm được ra pháp trường , gặp đao phủ mua một cái bánh tẩm máu tử tù về cho

thằng Thuyên ,con trai lão ăn để chữa bệnh lao.(Mua thuốc , uống thuốc )(người

kể chuyện là lão Hoa)

Trời sáng , quán trà của vợ chồng lão Hoa đông khách dần , mọi người

bàn tán về cái chết của tử tù . Tử tù là Hạ Du , một người cách mạng bị xử chém

vì chống Nhật . Mọi người cho Hạ Du là thằng điên , thằng khốn nạn và khen Cụ

Ba là khôn vì đã tố cáo cháu mình để lấy tiền thưởng . Họ cũng cho vợ chồng lão

Hoa là may vì tìm được máu để tẩm bánh bao làm thuốc (bàn về thuốc).(người kể

chuyện biết tuốt)

Tiết thanh minh vào mùa xuân năm sau , bà Hoa đi thăm mộ con (

thằng Thuyên vẫn chết vì bệnh lao dù đã ăn bánh bao tẩm máu người). Bà gặp bà

mẹ của Hạ Du .Mẹ Hạ Du lúc đầu còn ngại ngùng , nhưng sau đó bà Hoa đã bước

qua ranh giới phân chia khu nghĩa địa dành cho dành cho người nghèo sang khu

dành cho ngưòi chết chém để an ủi mẹ Hạ Du . Cả hai bà mẹ đều hết sức kinh

ngạc khi thấy trên mộ Hạ Du có một vòng hoa (hậu quả của thuốc). (người kể

chuyện là bà Hoa

Hỏi: Em hiểu từ thuốc ở đây là nói về cái gì? . Hình tượng chiếc bánh

bao tẩm máu người mang ý nghĩa gì?. (Nghĩa tường minh của Thuốc là chỉ

phương thuốc chữa bệnh gì ? Thuốc ở đây còn hàm ý chỉ phương thuốc

chữa những căn bệnh nào nữa?)Qua nhan đề truyện và hình ảnh chiếc

bánh bao em hãy phát biểu chủ đề truyện ngắn “Thuốc”


Trả lời: Ý nghĩa nhan đề “Thuốc” và hình tƣợng chiếc bánh bao tẩm

máu ngƣời:

Nhan đề thiên truyện là Thuốc (nguyên văn là Dược) . Thuốc ở đây chính là

chiếc bánh bao tẩm máu ngƣời mà lão Hoa đã mua về cho thằng Thuyên ăn để

chữa bệnh lao.Nhan đề này có nhiều nghĩa .

-Tầng nghĩa thứ nhất của Thuốc là nghĩa tƣờng minh , chỉ phƣơng thuốc

chữa bệnh lao bằng chiếc bánh bao tẩm máu ngƣời . Đây là một phương thuốc

mê tín lạc hậu tương tự như hai vị thuốc mà ông thầy lang đã bốc cho cho bố Lỗ

Tấn để chữa bệnh phù thủng là rễ cây mía đã kinh sương ba năm và một đôi dế đủ

con đực , con cái dẫn đến cái chết của ông cụ.

-Tầng nghĩa thứ hai của Thuốc là nghĩa hàm ẩn , đó là phƣơng thuốc để chữa

bệnh tinh thần : căn bệnh gia trƣởng , căn bệnh u mê lạc hậu về mặt khoa

học của ngƣời dân Trung Quốc . Bố mẹ thằng Thuyên vì lạc hậu và gia trưởng

đã áp đặt cho nó một phương thuốc là chiếc bánh bao tẩm máu người dẫn đến cái

chết của nó . Rồi tất cả đám người trong quán trà cũng sai lầm như vậy. Chiếc

bánh bao tẩm máu vô hại kia đã trở thành một thứ thuốc độc vì người ta quá tin

vào nó mà không lo tìm một thứ thuốc khác .Người dân Trung Quốc phải tỉnh

giấc , không được “ngủ mê trong cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ”.

-Tầng nghĩa thứ ba của Thuốc , của chiếc bánh bao tẩm máu người là phương

thuốc nhằm chữa căn bệnh u mê lạc hậu về mặt chính trị của ngƣời dân

Trung Quốc và căn bệnh xa rời quần chúng của ngƣời cách mạng Trung

Quốc thời bấy giờ . Máu để tẩm chiếc bánh bao là dòng máu người chiến sĩ cánh

mạng Hạ Du đã đổ xuống để giải phóng cho nhân dân . Thế mà nhân dân lại u mê

cho anh là làm giặc , là thằng điên và mua máu anh để tẩm bánh bánh bao. Còn

Hạ Du làm cách mạng cứu nước ,cứu dân mà lại quá xa rời quần chúng để nhân

dân không hiểu anh đã đành mà mẹ anh cũng không hiểu (đỏ mặt xấu hổ khi thăm

mộ con gặp bà Hoa) còn chú anh thì tố cáo cháu để lấy tiền thưởng.

Tóm lại: Nhan đề truyện và hình ảnh chiếc bánh bao tẩm máu người đã thể

hiện chủ đề tư tưởng tác phẩm: Lỗ Tấn đã đau nỗi đau của dân tộc Trung Hoa


thời cận đại : nhân dân thì “ngủ say trong một cái nhà hộp bằng sắt” còn

ngƣời cách mạng thì “bôn ba trong chốn quạnh hiu”

Hỏi: Qua cảnh đám đông chen lấn ở pháp trường và cuộc bàn luận ở

quán trà, Lỗ Tấn muốn nói lên điều gì?

Trả lời: Hình ảnh đám đông quần chúng:

-Buổi sáng sớm, ở pháp trường , lão Hoa đi mua bánh bao tẩm máu tử tù về

chữa bệnh cho con thì bị một đám đông xô đẩy nhau ào ào,chen bật lão suýt

ngã.Đó là những người đi xem hành hình nhà cách mạng Hạ Du .Đám đông này

khiến ta liên tưởng đến đám đông đi xem hành hình một người Trung Quốc chống

Nhật khiến Lỗ Tấn đi đến quyết định : Chữa bệnh thể xác không quan trọng bằng

chữa bệnh tinh thần cho quốc dân.

-Khi trời sáng hẳn, ở quán trà đã đông khách của lão Hoa , Cậu Năm Gù ,Cả

Khang ,người râu hoa râm…cùng bàn tán về cái chết của Hạ Du với thái độ

miệt thị. Họ cho anh là cái “thằng khốn nạn”, “hắn điên thật rồi”.Và họ cho rằng

trong cái chết của Hạ Du có hai người gặp may . May nhất là Cụ Ba nhờ tố cáo

cháu mình nên được thưởng một số tiền lớn mà gia đình khỏi bị liên luỵ, còn lão

Hoa thì có máu Hạ Du để chấm bánh bao làm thuốc chữa bệnh cho thằng Thuyên.

Tóm lại, qua hai sự việc trên,và bằng ngôn ngữ của người kể chuyện , ta thấy

đám đông quần chúng thật là mê muội. Sự hiểu biết và thái độ của họ về

những vấn đề của đất nước,về bệnh tật ,về cuộc đời còn quá hạn chế.Nói như Lỗ

Tấn thì họ đang “ngủ quên trong một cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ” .Phải

làm thế nào đó để thức tỉnh họ.Ta cũng thấy nhân vật Hạ Du là một người yêu

nước nhưng anh cũng thật cô đơn .

Hỏi: Hình tượng người cách mạng Hạ Du hiện lên như thế nào?Qua

hình tượng nhân vật Hạ Du ,Lỗ Tấn muốn nói lên điều gì?

Trả lời: Nhân vật Hạ Du không xuất hiện trực tiếp trong tác phẩm mà được

giới thiệu thông qua các nhân vật khác và qua thái độ của người kể chuyện .


Hạ Du là một người yêu nƣớc , một nhà cách mạng tiên phong , dũng

cảm xả thân vì nghĩa lớn.

Nhưng anh rất cô đơn ,không ai hiểu anh kể cả mẹ anh .Anh đã đổ máu vì

quần chúng thế mà họ lại lấy máu anh để tẩm bánh bao chữa bệnh lao.

Hạ Du chính là hình ảnh tượng trưng của cuộc cách mạng Tân Hợi, một

cuộc cách mạng góp phần đánh đổ chế độ phong kiến Trung Quốc nhưng lại xa

rời quần chúng nên thất bại.Qua hình tượng Hạ Du ,Lỗ Tấn muốn bày tỏ lòng

kính trọng với cuộc cách mạng này.

Hỏi: Thời gian nghệ thuật của truyện tiến triển như thế nào? Nó thể

hiện điều gì?

Trả lời:-Thời gian nghệ thuật của truyện tiến triển từ mùa thu Hạ Du bị

hành hình đến mùa xuân trong tiết thanh minh năm sau lúc hai bà mẹ đi thăm

mộ con.Cái chết của hai người con cũng như chiếc lá rời cành để tích nhựa cho

một mùa xuân hi vọng. .Thời gian nghệ thuật đã thể hiện mạch suy tư lạc quan

của tác giả.

Hỏi: Hình ảnh con đường mòn trong nghĩa địa có ý nghĩa gì?

-Trả lời: Nghĩa địa của làng mộ dày khít như bánh bao nhà giàu ngày mừng

thọ ,có một con đƣờng mòn ở giữa chia làm hai:Nghĩa địa người chết chém phía

bên trái nghĩa địa người nghèo phía bên phải .Con đường mòn là biểu tượng cho

một tập quán xấu đã trở thành thói quen.Hai bà mẹ đã bước qua con đường mòn

để đến gặp nhau vì đồng cảm ở tình thương con sâu sắc.

Hỏi: Tìm hiểu ý nghĩa của hình tượng vòng hoa trên mộ Hạ Du?Câu

nói của bà mẹ “Thế này là thế nào hàm chứa điêù gì?”

Trả lời: Cả hai bà mẹ cùng rất kinh ngạc khi thấy trên mộ Hạ Du có một

vòng hoa : “hoa trắng hoa hồng nằm khoanh trên nấm mộ khum khum”.Bà mẹ

Hạ Du cứ lẩm bẩm câu hỏi “Thế này là thế nào?”.Câu hỏi vừa hàm chứa sự sửng

sốt ,vừa ẩn giấu niềm vui vì có người đã hiểu con mình .Đồng thời đã là câu hỏi

thì đòi hỏi có câu trả lời. Việc làm của Hạ Du đã khiến mọi người phải suy nghĩ


một cách nghiêm túc.Với vòng hoa, Lỗ Tấn đã bày tỏ sự trân trọng và tiếc thương

đối với người chiến sĩ cách mạng tiên phong.

Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện ngắn,em hãy nêu đặc sắc nghệ

thuật của truyện.

Trả lời: -Truyện có lối viết cô đọng, súc tích ,giàu hình ảnh mang ý nghĩa biểu

tượng (chiếc bánh bao tẩm máu,vòng hoa,con đường mòn…)

-Cách xây dựng nhân vật cũng rất đặc biệt: không đặt nhân vật cách

mạng vào vị trí chủ yếu mà đặt ở tuyến ngầm phía sau nhân vật đám đông để

khắc hoạ chủ đề thức tỉnh quần chúng của truyện.

-Cách kể chuyện theo ngôi thứ ba truyền thống nhưng nhiều đoạn đã

chuyển điểm nhìn trần thuật sang nhân vật làm cho truyện sinh động và giàu chất

trữ tình hơn.

Hỏi: Em hãy tổng kết những kiến thức cơ bản về tác phẩm? (Phần ghi

nhớ SGK)

. Trả lời:Lỗ Tấn được tôn vinh là “linh hồn dân tộc”vì nhà văn đã đau nỗi

đau của dân tộc Trung Hoa thời cận đai. : “nhân dân thì ngủ say trong một cái

nhà hộp bằng sắt”, còn người cách mạng thì “bôn ba trong chốn quạnh hiu”.

. Cô đọng và súc tích, Thuốc là một truyện ngắn mang kích thước của một

truyện dài.

SỐ PHẬN CON NGƢỜI

(Sô-lô-khôp, trích)

Hỏi:: Em hãy cho biết cuộc đời đã ảnh hưởng đến sự nghiệp văn

chương của tác giả Sô-lô-khốp như thế nào? Nêu hoàn cảnh ra đời và tóm

tắt tác phẩm Số phận con người?

Trả lời:M.A.Sôlôkhôp (1905-1984)là nhà văn Nga lỗi lạc.Ông sinh ra và

lớn lên ở tỉnh Rôxtôp thuộc vùng thảo nguyên sông Đông và gắn bó với vùng đất

trù phú đậm bản sắc văn hoá của người cô dắc này trong những bước chuyển


mình đau đớn và phức tạp của lịch sử.Chưa được 17 tuổi nhưng trong nội chiến

Sô-lô-khôp đã làm thư kí uỷ ban xã,xoá nạn mù chữ,trưng thu lương thực chống

đói…Năm 17 tuổi,ông lên Mat-xcơ-va làm nhiều nghề vất vả như đập đá ,khuân

vác ,kế toán để thực hiện giấc mơ viết văn.Năm 21 tuổi, Sôlôkhôp đã có hai tập

truyện ngắn viết về vùng sông Đông là Truyện sông Đông và Thảo nguyên xanh.

Năm 22 tuôỉ , Sôlôkhôp trở về quê và bắt đầu viết bộ tiểu thuyết sử thi 4 tập Sông

Đông êm đềm.Bộ tiểu thuyết hoàn thành năm 1940 lúc Sôlôkhôp 35 tuổi và ngay

lập tức được tặng giải thưởng quốc gia.

-Chiến tranh vệ quốc chống phát xít Đức bùng nổ,Sôlôkhôp tham gia với tư

cách là phóng viên chiến tranh theo sát Hồng quân trên nhiều mặt trận. Sau chiến

tranh,ông lại lăn mình vào những hoạt động xã hội ở địa phương .Vốn sống ấy

giúp ông viết thành công tác phẩm Số phận con người thể hiện cách nhìn về cuộc

sống và chiến tranh một cách toàn diện ,chân thực.

-Nét nổi bật trong phong cách nghệ thuật của Sôcôlốplà viết đúng sự thật dù

đôi khi sự thật đó khắc nghiệt, cay đắng.Ông coi sứ mạng cao cả nhất của nghệ

thuật là ca ngợi nhân dân .Do những cống hiến nghệ thuật to lớn, năm

1965,Sôlôkhôp được nhận giải Noben về văn học.

2- Tác phẩm:

a-Hoàn cảnh ra đời :

Truyện ngắn Số phận con người của Sôlôkhốp hoàn thành năm 1957 mở

ra một chân trời mới cho văn học Nga, thể hiện cách nhìn cuộc sống và chiến

tranh một cách toàn diện ,chân thực.


Xôcôlốp là một chiến sĩ Hồng quân Liên xô từng tham gia nội chiến. Cha

mẹ, anh chị của anh đều chết trong nạn đói.Xôcôlốp trải qua nhiều nghề để kiếm

sống .Rồi anh có vợ, có ba con và xây được một ngôi nhà ,sống hạnh phúc.

Khi chiến tranh vệ quốc chống phát xít bùng nổ, anh ra trận .Chiến đấu

chừng một năm,anh bị thương hai lần rồi bị bắt làm tù binh,bị đoạ đày trong các


trại tập trung của phát xít Đức.Năm 1944,bọn phát xít Đức thua to,phải dùng cả tù

binh làm lái xe.Xôcôlốp đã cướp xe,bắt sống tên thiếu tá phát xít, trốn thoát.Về

tới đợn vị,anh mới hay tin ngôi nhà anh bị bom phát xít nổ tan tành,vợ và hai con

gái bị bom giết hại.Niềm hi vọng cuối cùng của anh là đứa con trai bây giờ đã là

một đại uý pháo binh nhưng rồi nó cũng hi sinh ngay trong ngày chiến thắng.

Chiến tranh kết thúc ,Xôcôlôp giải ngũ. Anh không về quê hương mà

đến ở nhờ nhà một người bạn và làm nghề lái xe để kiếm sống. Ở đây,anh đã nhận

Vania, một đứa bé mồ côi năm tuổi làm con nuôi.Việc chăm sóc bé tuy vất vả

nhưng có nó anh mới thấy hạnh phúc .Trái tim rệu rã của anh dường như êm dịu

lại.Còn bé Vania tưởng tìm được bố ruột của mình nên quấn quít bên bố không

rời.Trong một lần lái xe,anh va phải một con bò và bị tước bằng lái. Hai bố con

lại dắt nhau đi nơi khác kiếm sống.Bé Vania hồn nhiên vô tư còn anh phải gượng

chống chọi với nỗi đau buồn và bệnh tim để sống và làm chỗ dựa cho chú bé.

Hỏi:Hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp sau khi

chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Vania được miêu tả như thế nào.

Trả lời: Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lôp sau khi chiến tranh

kết thúc và trƣớc khi gặp bé Vania :

-Hoàn cảnh của Xôcôlốp khi chiến tranh kết thúc thật bi đát: Vợ và hai con gái

bị bom phát xít giết hại ,ngôi nhà êm ấm xưa kia nay chỉ còn là một hố bom.

Niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng của anh là đứa con trai đang là sĩ quan

pháo binh cũng hi sinh ngay trong ngày chiến thắng. Anh thấy như trong con

người mình “có cái gì đó vỡ tung ra”, anh sống như người mất hồn. Bản thân anh

lại đã hai lần bị thương ,bị đày đoạ trong trại tập trung của phát xít,bây giờ lại còn

bị bệnh tim hành hạ.

-Trước nỗi đau thể xác và tinh thần quá lớn như thế nên điều dễ hiểu là anh đã

quen với việc mượn rượu giải sầu. Sự tuyệt vọng và nỗi cô đơn rất dễ đẩy anh đến

vực thẳm của sự nghiện rượu và chán đời nếu không có nghị lực. Biểu dương

nhân dân anh hùng nhưng Sôlôkhôp cũng đã không ngần ngại khi nói đến cái


giá rất đắt của chiến thắng, đến nỗi đau tột cùng của con người do chiến tranh

gây ra.

Việc Xô-cô-lôp nhận bé Vania làm con nuôi đã tác động lớn lao đến

hai cha con như thế nào

Việc Xôcôlốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi đã có tác động mạnh mẽ và

lớn lao đến hai cha con .Trước khi gặp Xôcôlốp,bé Vania là một chú bé mồ côi

không nơi nương tựa, ai cho gì thì ăn nấy , bạ đâu ngủ đó. Trong cái nhìn của

Xôcôlốp thì “…thằng bé rách bươm xơ mướp.Mặt mũi thì bê bết nước dưa hấu

,lem luốc bụi bặm,bẩn như ma lem ,đầu tóc rối bù nhưng cặp mắt - cứ như những

ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm!”.Những chi tiết nghệ thuật trên được chọn

lọc để bộc lộ sự xót thương và lòng yêu mến của Xôcôlốp đối với chú bé.

Khi nghe tin bố mẹ nó đều chết trong chiến tranh,những giọt nước mắt

nóng hổi sôi lên trong mắt Xôcôlốp và lập tức anh quyết định sẽ nhận chú bé làm

con. “Ngay lúc ấy tâm hồn tôi bỗng nhẹ nhõm và bừng sáng lên”.Phút giây hạnh

phúc bất ngờ khiến cả hai đều choáng váng : “Nó áp sát vào người tôi , toàn thân

cứ run lên như ngọn cỏ trước gió .Còn mắt tôi thì cứ mờ đi ,cả người cũng run lên

,hai bàn tay lẩy bẩy…”. Bé Vania vô cùng hạnh phúc vì tƣởng đã tìm lại đƣợc

ngƣời cha ruột của mình còn anh trƣớc hoàn cảnh ấy ,lòng nhân hậu đã giúp

anh quên nỗi đau riêng để lo cho nó. Đêm đêm ,khi ngắm nhìn nó ngủ, thơm

mái tóc xù của nó ,anh thấy trái tim mình êm dịu lại.Từ nay, anh đã có người để

chăm sóc yêu thương và để được yêu thương.Lòng nhân hậu đã giúp Xôcôlôp vơi

bớt nỗi đau riêng và có lí do để tiếp tục sống bởi bé Vania còn khổ hơn anh vì quá

nhỏ.

Hỏi: Xô-cô-lôp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế nào (khó khăn

trong đời thường,chiêm bao ám ảnh và nỗi đau khôn nguôi)?

Trả lời:Hai con ngƣời cô đơn côi cút đã vƣợt qua số phận bi kịch của

chính mình nhờ biết nƣơng dựa vào nhau, tìm đến và sƣởi ấm cho

nhau.Nhƣng nỗi đau của Xôcôlốp là nỗi đau quá lớn, không thể nào nguôi

quên được.Đêm nào anh cũng chiêm bao thấy những người thân đã quá cố và thức


giấc dậy thì thấy gối đẫm nước mắt…Cuộc mưu sinh của hai cha con cũng gặp

nhiều vất vả khó khăn,vì vô tình va phải một con bò,anh bị tước bằng lái xe,hai

cha con lại phải dắt díu nhau đi nơi khác kiếm sống. Bé Vania cứ hồn nhiên ngây

thơ còn anh phải gượng che giấu bệnh tim và nỗi đau để tiếp tục sống và làm chỗ

dựa cho chú bé.Chính lòng nhân hậu và bản lĩnh kiên cường đã giúp Xôcôlốp

vượt lên nỗi đau và sự cô đơn của mình để tiếp tục sống và làm chỗ dựa cho bé

Vania

Không ngừng vươn lên trong ý thức nhưng vết thương lòng của Xôcôlôp khó

có thể hàn gắn được. Đó chính là bi kịch của Xôcôlốp,và cũng là tính chân thật

của số phận con người sau chiến tranh.

Hỏi:Qua đoạn trích, Sô-lô-khôp nghĩ gì về số phận con người ? Ý nghĩa

của việc hai cha con Xôcôlốp nương tựa vào nhau?

Trả lời:Qua đoạn trích, Sôlôkhôp cho thấy số phận con ngƣời gặp

rất nhiều bất hạnh,nỗi đau và sự mất mát.Theo ông,con ngƣời cần phải biết

dựa vào nhau để có hạnh phúc Hai cha con Xôcôlốp đã tìm đến với nhau

,những người bạn đã giúp đỡ Xôcôlôp đã nói lên quan điểm đó. Đó cũng là niềm

tin và hy vọng ở hạnh phúc con người của Sôlôkhôp , một quan điểm có tính nhân

văn sâu sắc.

Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện, em hãy chỉ ra đặc sắc nghệ thuật

của đoạn trích.(Tìm cái mới của truyện ngắn Số phận con người trong việc miêu

tả cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên xô.Cốt truyện và chi tiết thể hiện

phong cách nghệ thuật của Sôlôkhôp như thế nào?Nhân vật trong tác phẩm là

những người bình thường hay vĩ đại.?Hãy tưởng tượng về cuộc sống tương lai của

hai bố con.)

Trả lời: Đặc sắc nghệ thuật:

Cách kể chuyện:Truyện ngắn Số phận con người được xây dựng theo lối

truyện lồng trong truyện.Ở đây có hai người kể chuyện.Người thứ nhất là

Xôcôlốp, nhân vật chính; người thứ hai là tác giả.Thái độ của người kể chuyện là


đồng cảm sâu sắc với nhân vật chính ,xúc động mãnh liệt trước số phận nhân vật

này tạo nên chất trữ tình sâu sắc của tác phẩm.Truyện cũng có một đoạn trữ tình

ngoại đề ở phần cuối bày tỏ sự đồng cảm ,lòng tin tưởng và sự khâm phục của tác

giả đối với một tính cách Nga kiên cường và nhân hậu. Nhà văn tin tưởng vào một

thế hệ tương lai qua hình ảnh chú bé Vania :Thiết nghĩ rằngcon người Nga đó,con

người có ý chí kiên cường sẽ đứng vững được và sống bên cạnh bố ,chú bé kia

một khi lớn lên sẽ đương đầu với mọi thử thách.Đó cũng là lời nhắc nhở ,kêu gọi

sự quan tâm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân sau chiến tranh.Cách kể

chuyện này tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới:Lịch sử trong mối quan hệ

mật thiết với số phận cá nhân.

Cốt truyện và chi tiết cũng thể hiện rõ bút pháp hiện thực táo bạo của

Sôlôkhôp , tôn trọng tính chân thật.Tác phẩm không tô hồng hiện thực bằng lối

kết thúc có hậu mà báo trước vô vàn khó khăn trở ngại mà con người phải vượt

qua trên con đường tìm kiếm hạnh phúc. Sôlôkhốp đã miêu tả chiến tranh trong

bộ mặt thật của nó, trong “đau khổ ,chết chóc , máu me” (Lời L.Tôn-Xtôi),thể

hiện một cách nhìn mới, cách mô tả mới hiện thực cuộc sống sau chiến tranh.Tác

giả đã sáng tạo nhiều tình huống nghệ thuật,nhiều chi tiết tình tiết cảm động để

khám phá chiều sâu tính cách nhân vật (cảnh nhận con, những giọt nước mắt của

vợ người bạn, giấc ngủ của bé Vania…)

Nhân vật trong tác phẩm là những con người bình thường, thậm chí nhỏ bé

với tất cả các quan hệ phức tạp đa dạng tiêu biểu cho số phận con người trong

chiến tranh.Tác giả ví hai cha con Sôcôlốp là “ hai con người côi cút, hai hạt cát

đã bị …bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ”.Hoàn cảnh đau khổ

ghê gớm của Xôcôlốp đã làm nổi bật tâm hồn nhân hậu và tính cách kiên cường

của anh.Đó là những con người bình thường mà vĩ đại ,hình ảnhcủa nhân dân

Nga.

Hỏi:Qua tìm hiểu đoạn trích, hãy rút ra chủ đề, nhắc lại phần ghi nhớ

trong SGK.

Trả lời: Chủ đề:


Qua tác phẩm,với một dung lượng không lớn , Sôlôkhốp đã khám phá chiều

sâu chiến công hiển hách của nhân dân Xô viết trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ

đại với tất cả những khó khăn tưởng chừng như không vượt qua được. Và trong

hoàn cảnh ấy ,tác giả ca ngợi bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô

viết.Đó cũng là lời nhắc nhở ,kêu gọi sự quan tâm của toàn xã hội đối với mỗi số

phận cá nhân sau chiến tranh.

GHI NHỚ

-Bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô-Viết.

-Sô-lô-khốp là nhà văn dũng cảm khám phá sự thật.

ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ

(Hê-minh-uê ,Trích)

Hỏi: Em hãy cho biết những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp văn

chương của tác giả Hê-minh –uê ?:

Trả lời

:a.Cuộc đời: Ơ-nít Hê-minh-uê(1899-!961) sinh tại bang Ilinoi trong một gia

đình trí thức. Sau khi tốt nghiệp trung học ,ông đi làm phóng viên.Năm 19 tuổi

,ông tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất ở chiến trường Italia sau đó bị thương

và trở về Hoa Kì. Ông thất vọng về xã hội đương thời,tự nhận mình thuộc thế hệ

mất mát, không hoà nhập vào cuộc sống đương thời và đi tìm bình yên trong men

rượu và tình yêu, Hê-minh-uê sang Pháp ,vừa làm báo vừa bắt đầu sáng tác.Năm

1926,ông cho ra đời tiểu thuyết Mặt trời vẫn mọc và thật sự nổi tiếng trên văn

đàn.


b-Sự nghiệp sáng tác:

Hê-minh-uê là nhà văn Mĩ đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại

phương Tây và góp phần đổi mới lôí viết truyện,tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà

văn trên thế giới nói chung với lối viết kiệm lời ,kiệm cảm xúc ,…Ông đề ra

nguyên lí sáng tác: coi tác phẩm nghệ thuật như một tảng băng trôi ,người đọc tự

khám phá phần chìm để thấy được ý nghĩa và giá trị của tác phẩm. Hê-minh-uê

dù viết về đề tài gì, châu phi hay châu Mĩ ,ông đều nhằm mục đích “viết một áng

văn xuối đơn giản và trung thực về con người”

Tác phẩm: Ông để lại một số lượng tác phẩm khá đồ sộ gổm truyện ngắn,tiểu

thuyết, thơ ,hồi kí,ghi chép…Nôỉ tiếng nhất là các tác phẩm : Giã từ vũ khí,

Chuông nguyện hồn ai,Ông già và biển cả…

Hê-minh -uê được nhận giải thưởng Pu-lit-dơ (1953) và giải No-ben văn học

năm 1954.

Hỏi: Hãy nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, tóm tắt và nêu sơ lược

giá trị tác phẩm, vị trí đoạn trích

Trả lời:


Năm 1952, sau gần 10 năm sống ở Cu-ba,Hê-minh-uê cho ra đời tác

phẩm Ông già và biển cả .Bối cảnh của tác phẩm là ngôi làng chài yên ả bên cảng

La-ha-ba-na. Một thuỷ thủ trên con tàu của ông được xem là nguyên mẫu của

Xan-ti-a-go .Trước khi được in thành sách, truyện đã được đăng trên tạp chí Đời

sống.


Truyện kể lại ba ngày hai đêm ra khơi đánh cá của ông lão Xantiagô.Một

con cá kiếm lớn đã cắn câu và lôi thuyền ông lão ra biển khơi xa. Chỉ một mình

ông lão trong khung cảnh mênh mông trời biển ,ông chuyện trò với mây nước

,chim cá , ghì chặt sợi dây câu,đuôỉ theo con cá lớn và chiến thắng được nó .Rồi

ông lại phải chiến đấu với đàn cá mập xông vào xâu xé con cá kiếm . Rốt cục, ông


vào bờ đau đớn mệt mỏi rã rời còn con cá kiếm chỉ còn là một bộ xương to tướng

và trơ trụi.

c-Giá tri tác phẩm:

Thời gian ,nhân vật dường như thu hẹp đến mức cực hạn ,nhưng câu chuyện

cực kì đơn giản ấy lại gợi nhiều tầng ý nghĩa cho người đọc : một cuộc tìm kiếm

con cá lớn nhất ,đẹp nhất đời; hành trình nhọc nhằn và dũng cảm của người lao

động trong một xã hội vô hình ; thể nghiệm thành công và thất bại của người nghệ

sĩ đơn độc khi theo đuổi ước mơ sáng tạo rồi trình bày nó ra trước mắt người đời;

mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên…Tác phẩm được viết theo nguyên lí

coi tác phẩm nghệ thuật như một “tảng băng trôi”

d-Vị trí đoạn trích: Ở gần cuôí truyện , kể lại việc ông lão Xantiagô đuôỉ theo

và bắt được con cá kiếm.Lúc này ông lão và con cá đều gần kiệt sức sau hai ngày

đêm đuổi bắt trên biển khơi

. Hỏi: Hình ảnh những vòng lượn của con cá kiếm được nhắc đi nhắc

lại trong đoạn văn gợi lên những đặc điểm gì về cuộc đấu giữa ông lão và

con cá kiếm (đặc điểm ,phong độ ,tư thế…)?

Hình ảnh những vòng lƣợn của con cá kiếm được nhắc đi nhắc lại trong đoạn

văn gợi lên những cố gắng cuối cùng nhưng hết sức mãnh liệt của con cá để

thoát khỏi sự níu kéo bủa vây của người ngư phủ .Nó cũng dũng cảm kiên cường

không kém đối thủ của mình.Những vòng lượn cũng gợi lên hình ảnh một ngư

phủ lành nghề vì Xantiagô chưa thể nhìn thấy con cá mà đã có thể đoán biết nó

qua bằng nỗi đau đớn ở hai bàn tay( xúc giác )và con mắt từng trải ( thị giác) khi

nhìn những vòng lượn của con cá và níu giữ nó.

Hỏi: ảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những giác quan nào của

ông lão ?.Chứng minh rằng những giác quan này gợi một sự tiếp nhận từ

xa đến gần , từ bộ phận đến toàn thể?

Trả lời:Cảm nhận về con cá kiếm tập trung vào những cảm nhận về thị

giác và xúc giác của ông lão. Những giác quan này gợi một sự cảm nhận từ xa


đến gần , từ bộ phận đến toàn thể, ngày càng mãnh liệt và trực tiếp hơn. Ông

lão thoạt tiên chỉ nhìn thấy từng bộ phận (cái đuôi , thân hình, cánh vi, bộ vây …)

của con cá rồi mới thấy toàn bộ con cá với tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực

của nó.Đường lượn của con cá cũng từ xa cho đến gần , mõm nó gần chạm vào

mạn thuyền và đôi bàn tay của ông lão ngày càng đau đớn hơn khi phải ghì sợi

dây câu kéo nó.

Hỏi: Hãy phát hiện thêm một lớp ý nghĩa mới : Phải chăng ông lão

chỉ cảm nhận đối tượng bằng giác quan của một người đi săn , một kẻ chỉ

nhằm tiêu diệt đối thủ của mình ? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ có một

cảm nhận khác lạ ở đây , từ đó nhận xét về mối quan hệ giữa ông lão và con

cá kiếm?.

Trả lời:Sự cảm nhận của ông lão đối với con cá kiếm không chỉ dừng lại

ở mức độ của một người đi săn đối với con mồi của mình mà còn cao hơn nữa là

sự cảm thông bộc lộ ở những lời đối thoại của ông lão với con cá . Những lời lẽ

và ý nghĩ này đã biến con cá thành một nhân vật có linh hồn.

- Những lời đối thoại cho ta thấy mối quan hệ giữa con cá và ông lão là

quan hệ giữa người đi câu với con cá câu được ; quan hệ giữa hai kì phùng địch

thủ ngang hàng ,cân sức cân tài, cả hai đều phải nỗ lực hết mình ; và còn là quan

hệ giữa con người với thiên nhiên…Trong quan hệ với con người, thiên nhiên vừa

là bạn ,vừa là đối thủ…

Hỏi: :So sánh hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm

được nó.điều này gợi cho anh chị suy nghĩ gì? Vì sao có thể coi cá kiếm như

một biểu tượng?

Trả lời:Hình ảnh con cá kiếm trước khi ông lão chiếm được nó thật là

đẹp. Vẻ đẹp của nó được miêu tả trực tiếp từ xa cho đến gần , từ cảm nhận trực

tiếp đến cảm nhận gián tiếp .Nó bình tĩnh ,cao thượng, hùng dũng ,duyên

dáng…trong mắt ông lão. Sự xuất hiện lần cuối cùng của nó thật ấn tượng : Tung

mình lên không trung khi đã mang cái trong mình cái chết..Nó là biểu tượng cho

vẻ đẹp của thiên nhiên ,là biểu tượng cho vẻ đẹp của ước mơ khát vọng kì vọng


của con người.Nhưng khi ông lão chiếm được nó thì da cá chuyển từ màu tía ánh

bạc sang màu trắng bạc , và nó nắm ườn mình trên biển…Phải chăng đó chính là

sự chuyển biến từ hình ảnh ước mơ sang hiện thực- nó không còn xa vời khó nắm

bắt và chính vì thế mà không còn đẹp đẽ ,huy hoàng như trước.

Tóm lại: Qua đoạn trích ta thấy:

-Hình ảnh con cá kiếm đẹp đẽ ,to lớn , mạnh mẽ ,khôn ngoan , cao

thượng…biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên và mơ ước của con người.

-Hình ảnh ông lão Xan-ti-a-go quật cường ,người chiến thắng con cá kiếm

bằng kĩ năng nghề nghiệp điêu luyện và một quyết tâm không gì lay chuyển nổi

biêủ tượng cho hành trình gian khổ của con người để biến ước mơ thành hiện thực

Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại truyện, em hãy chỉ ra đặc sắc nghệ

thuật của đoạn trích.

Trả lời:-Cách kể chuyện:Tác giả có cách kể chuyện độc đáo kết hợp

nhuần nhuyễn giữa lời văn kể và lời văn miêu tả cảnh vật, miêu tả đối thoại và

độc thoại nội tâm. Nhà văn đã 42 lần sử dụng cụm từ “ông lão (lão) nghĩ” , “ông

lão (lão) nói” như dấu hiệu của độc thoại nội tâm để khẳng định Xan-ti-a-go là

người biết phân tích tình hình, tự động viên mình. Từ đó chân dung tinh thần ông

lão hiện lên rõ nét và sức hấp dẫn của đoạn trích vì thế cũng được tăng lên.

-Nhân vật: Thành công trong việc khắc hoạ chân dung nhân vật qua cảm giác

.Đó là cảm giác về sức khoẻ và cảm giác về việc khuất phục con cá kiếm. Ông lão

dùng cảm giác để đo độ sâu của nước ,đo phản ứng của con cá, từ đó có những

đối sách hợp lí.Nhà văn đã dùng ngôn ngữ kể và ngôn ngữ nhân vật để khắc hoạ

điều này.

-Cách viết của Hê-minh-uê thật giản dị ,nhiều chỗ tưởng như lỏng mà lại rất

chặt chẽ. Văn của ông có nhiều khoảng trống nhiều hình tượng mang tính đa

nghĩa , sự dụng nhiều độc thoại nội tâm. Đó chính là biểu hiện của nguyên lí tảng

băng trôi.

Hỏi: Hãy phát biểu chủ đề và tổng kết đoạn trích?


Trả lời:Chủ đề : Thông qua hình ảnh ông lão Xantiagô quật cường,người

chiến thắng con cá kiếm to lớn và đẹp đẽ bằng kĩ năng nghề nghiệp điêu luyện,

Hê-minh-uê gửi gắm một thông điệp : trong bất kì hoàn cảnh nào “ con người có

thể bị tiêu diệt chứ không thể bị đánh bại”

_TỔNG KẾT:

Hình ảnh ông lão đánh cá đơn độc dũng cảm săn đuổi con các lớn nhất đời là

một biểu tượng về vẻ đẹp của ước mơ và hành trình gian khổ của con người để

biến ước mơ thành hiện thực.

Sự chuyển hoá từ bức tranh với những nét trần trụi , chân thực, giản dị sang

một lớp nghĩa hàm ẩn rộng lớn – đó chính là phong cách của Hê-minh-uê và cũng

là sự thể hiện nguyên lí sáng tác của ông: tác phẩm nghệ thuật như một “tảng

băng trôi”

HỒN TRƢƠNG BA , DA HÀNG THỊT (Trích)

(LƯU QUANG VŨ)

Hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về cuộc đời và nghệ thuật

của tác giả Lưu Quang Vũ . Hoàn cảnh ra đời , tóm tắt tác phẩm và vị trí

đoạn trích ?

Trả lời: 1- Tác giả :

- Lưu Quang Vũ (1948-1988) quê gốc ở Đà Nẵng,sinh ở Phú Thọ trong một

gia đình trí thức

+Từ 1965-1970 (17-22 tuổi) vào bộ đội và được biết đến như một nhà thơ

tài năng đầy hứa hẹn.

+Từ 1970-1978 (22-30 tuổi) xuất ngũ làm nhiều nghề để mưu sinh.

+Từ 1978-1988 (30-40 tuổi) làm biên tập viên tạp chí Sân khấu ,bắt đầu

sáng tác kịch và trở thành một hiện tượng đặc biệt của kịch trường những năm

tám mươi của thế kỉ XX với những vở kịch đặc sắc như :Lời thề thứ 9, Lời nói dối

cuối cùng, Nàng Xi-ta, Tôi và chúng ta, Hồn Trương Ba, da hàng thịt…


-Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài :làm thơ, vẽ tranh, viết truyện ,viết tiểu

luận…Rất nhiều bài thơ của Lưu Quang Vũ được bạn đọc yêu thích :Tiếng Việt,

Bầy ong trong đêm sâu…nhưng kịch là lĩnh vực thành công nhất của ông. Ông là

một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại.

-Năm 2000, Lưu Quang Vũ được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học

nghệ thuật

2- Tác phẩm:


Hồn Trương Ba ,da hàng thịt được Lưu Quang Vũ viết năm 1981 nhưng đến

năm 1984 mới công diễn và gây được ấn tượng mạnh đối với công chúng trong

và ngoài nước. Từ một cốt truyện dân gian ,Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành

một vở kịch nói hiện đại ,đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí

và nhân văn sâu sắc.


Trương Ba, một người làm vườn tốt bụng,khoẻ mạnh, giỏi đánh cờ bị

Nam Tào bắt chết nhầm. Vì muốn sửa sai nên Nam Tào và Đế Thích cho hồn

Trương Ba sống lại ,nhập vào thể xác hàng thịt vừa mới chết. Trú nhờ thể xác

hàng thịt, hồn Trương Ba gặp rất nhiều phiền toái : lí trưởng sách nhiễu, chị hàng

thịt đòi chồng, gia đình Trương Ba cũng cảm thấy xa lạ…mà bản thân Trương Ba

cũng đau khổ vì phải sống xa lạ, giả tạo.Đặc biệt ,thân xác hàng thịt làm Trương

Ba nhiễm một số thói xấu và những nhu cầu vốn không phải là của bản thân

ông.Trước nguy cơ tha hoá về nhân cách và sự phiền phức phải mượn thân xác

của kẻ khác,Trương Ba quyết định trả lại thân xác cho hàng thịt và chấp nhận cái

chết.

3-Vị trí đoạn trích:

Văn bản được trích từ cảnh XII và đoạn kết của vở kịch diễn tả sự đau khổ

dằn vặt và quyết định cuối cùng vô cùng cao thượng của Trương Ba sau mấy

tháng hồn trú nhờ vào thể xác hàng thịt và gặp rất nhiều phiền toái …


Hỏi: Ý nghĩa của những lời độc thoại khẩn thiết của Hồn Trương

Ba “Không.Không…” Qua đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác

hàng thịt, tìm hàm ý mà tác giả gửi gắm.

Trả lời: -Cuộc đối thoại giữa hồn Trƣơng Ba và xác anh hàng thịt:

*Trƣớc khi diễn ra cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt, nhà

viết kịch đã để cho hồn Trương Ba ngồi ôm đầu một lúc lâu rồi vụt đứng dậy với

những lời độc thoại khẩn thiết ;

“-Không.Không.Tôi không muốn sống như thế này mãi1 Tôi chán cái chỗ

không phải là của tôi này lắm rồi.Cái thân thể kềnh càng thô lỗ này ,ta bắt đầu sợ

mi,ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc !.Nếu cái hồn của ta có hình thù riêng nhỉ, để

nó tách ra khỏi cái thân xác này dù chỉ một lát!”

=>Hồn Trương Ba đang ở trong một tâm trạng bức bối đau khổ vô cùng.

*Trong cuộc đối thoại với xác anh hàng thịt, hồn Trương Ba ở vào thế yếu,

đuối lí bởi Xác nói những điều mà dù muốn hay không muốn hay không muốn

Hồn vẫn phải thừa nhận.

+Xác anh hàng thịt còn cười nhạo vào cái lí lẽ mà Hồn đưa ra để biện bạch :

Ta vẫn còn một đời sống riêng,nguyên vẹn ,trong sạch, thẳng thắn…

+Trong cuộc đối thoại này ,xác thắng thế vì biết những cố gắng để tách khỏi

Xác của Hồn là không thể nên tuôn ra những lời thoại dài với chất giọng khi thì

mỉa mai cười nhạo,khi lên giọng dạy đời, chỉ trích châm chọc .Hồn lúc đầu mắng

mỏ nhưng sau chỉ buông những lời thoại ngắn với giọng nhát gừng kèm theo tiếng

than,tiếng kêu vì thấm thía nghịch cảnh của mình.

=>Hàm ý mà tác giả gửi gắm vào cuộc tranh cãi này là không thể có một

tâm hồn thanh cao trong một thể xác phàm tục, tội lỗi. Khi con ngƣời bị chi

phối bởi những nhu cầu bản năng thì đừng đổ tội cho thân xác.Không thể tự

an ủi mình bằng vẻ đẹp siêu hình của tâm hồn.

Hỏi: Qua lớp kịch hồn Trương Ba và gia đình (vợ,cháu gái và con

dâu), anh chị thấy nguyên nhân nào đã khiến cho người thân của Trương Ba


và cả chính Trương Ba phải rơi vào bất ổn, đau khổ?. Trương Ba có thái độ

như thế nào trước những rắc rối đó?

Trả lời: Hồn Trƣơng Ba và gia đình:

-Nỗi đau khổ và tuyệt vọng của Trƣơng Ba càng đƣợc đẩy lên khi đối

thoại với ngƣời thân.Người vợ nhất định đòi bỏ đi vì “Ông đâu phải là ông.”Còn

cái Gái thì giận dữ vì cái bàn tay giết lợn của ông đã làm gãy chồi non ,bàn chân

to bè như cái xẻng giẫm nát cây sâm quý mới ươm trong mảnh vườn của ông nội

nó…Chị con dâu sâu sắc hơn biết thương cho hoàn cảnh trớ trêu của bố chồng

nhưng rồi cũng nói “…chính con cũng không nhận ra thầy nữa.”…

-Nguyên nhân khiến cho người thân của Trương Ba và chính ông rơi vào bất

ổn là bởi Trương Ba bây giờ đã thay đổi khi phải sống trong cái xác của hàng

thịt. Hình ảnh ,thói quen thô lỗ…của anh hàng thịt không sai,không xấu nhưng nó

chỉ thích hợp với bản thân một đồ tể thôi, còn với gia đình Trương Ba và cả chính

bản thân Trương Ba thì không thể chấp nhận được vì nó quá xa lạ với họ.

-Nhân vật hồn Trương Ba bây giờ rơi vào cái thế bị mọi người xa lánh, sự tồn

tại của ông vì thế mà trở nên vô nghĩa, thậm chí nặng nề ,bức bối.

Hỏi: Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba

và Đế Thích về ý nghĩa của sự sống. Theo anh (chị ),Trương Ba trách Đế

Thích ,người đem lại cho mình sự sống : “Ông cứ nghĩ là cho tôi sống, nhưng

sống thế nào thì ông chẳng cần biết!” có đúng không?Vì sao? Màn đối thoại

giữa Trương Ba và Đế Thích toát lên ý nghĩa gì?

Trả lời: Những lời độc thoại nội tâm của Trương Ba cho thấy thái độ

quyết liệt của nhân vật này khi muốn thoát khỏi tình trạng giả tạo xác một nơi hồn

một nẻo của mình : “Có thật là không có cách nào khác?” và sự khẳng định dứt

khoát: “Không cần cái đời sống do mày mang lại ! Không cần!. Đây là lời độc

thoại dẫn tới quyết định châm hương gọi Đế Thích một cách dứt khoát.


-Cuộc trò chuyện giữa Trương Ba và hàng thịt trở thành nơi tác giả gửi gắm

những quan niệm về hạnh phúc,về lẽ sống và cái chết.Lời thoại sau đây thật có ý

nghĩa:

“-Sống nhờ vào đồ đạc của cải của người khác đã là chuyện không nên, đừng

này đên cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghĩ đơn giản là

cho tôi sống chứ sống như thế nào thì ông cũng chẳng cần biết !”

=>Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá ,khi không đƣợc là mình thì cuộc

sống ấy thật vô nghĩa. Đế Thích có cái nhìn khá hời hợt về cuộc sống của con

ngƣời nói chung và của Trƣơng Ba nói riêng. Nhân vật Hồn Trƣơng Ba đã ý

thức sâu sắc về tình cảnh bi hài của mình và quyết tâm giải thoát.

Hỏi: Khi Trương Ba cương quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế

Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối .Vì

sao?

Trả lời: -Khi Trương Ba cương quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế

Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, Trương Ba đã từ chối .Đây là

kết quả của một quá trình diễn biến hợp lí. Hồn Trương Ba thử hình dung mình lại

nhập vào xác cu Tị và thấy rõ bao nhiêu sự rắc rối vô lí lại tiếp tục xảy ra. Tình

thương mẹ con Cu Tị cũng là một nguyên nhân khiến ông nhanh chóng quyết

định dứt khoát xin Đế Thích gọi hồn cu Tị trở về. Hành động bẻ bó nhang của ông

cho thấy ông là con người nhân hậu, có quyết định dứt khoát và tự trọng ,hiểu ý

nghĩa của cuộc sống.

-Cái chết của cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến kịch đi đến chỗ mở nút

một cách hợp lí bởi nếu chậm thì việc cứu cu Tị sẽ không còn kịp nữa

Hỏi: Cảm nghĩ của anh chị sau khi đọc đoạn kết ?

Trả lời: Trương Ba đã trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết

để linh hồn được trong sạch và hoá thân vào những sự vật thân thương ,tồn tại

vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình. Cuộc sống lại trở về với qui

luật vốn có của nó. Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh


thoát cho một bi kịch lạc quan và truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của sự

sống đích thực, của chân , thiện ,mỹ.

Hỏi: Dựa vào đặc điểm thể loại KỊCH,em hãy nêu đặc sắc nghệ

thuật của tác phẩm

Trả lời: -Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính đã góp phần tạo

nên chiều sâu cho vở kịch ( đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt, người

thân Trương Ba và Đế Thích ..)

-Hành động kịch của nhân vật phù hợp với hoàn cảnh , tính cách, góp phần

phát triển tình huống truyện (thoát xác, đốt hương , bẻ hương…).

- Những đoạn độc thoại nội tâm của nhân vật hồn Trương Ba góp phần thể

hiện rõ tính cách nhân vật và quan niệm về lẽ sống đúng đắn

TỔNG KẾT

Qua đoạn trích, Lưu Quang Vũ đã truyền đi bức thông điệp: Được sống làm

người quí giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những giá trị

mà mình vốn có càng quí giá hơn.Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người

được sống theo lẽ tự nhiên ,hài hoà thể xác và tinh thần . Con người phải biết luôn

đấu tranh với nghịch cảnh, với chính bản thân ,chống lại sự dung tục để hoàn

thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quí.

NHÌN VỀ VỐN VĂN HOÁ DÂN TỘC.

(Trần Đình Hượu )

Hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về tác giả Trần Đình Hượu và

bài Nhìn về vốn văn hoá dân tộc.

Trả lời: - Trần Đình Hượu (1926-1995) quê ở xã Võ Liệt, huyện Thanh

Chương, tỉnh Nghệ An. Từ 1963 đến 1993 , ông giảng dạy tại khoa Văn Trường


đại học tổng hợp Hà Nội. Ông chuyên nghiên cứu các vấn đề lịch sử tư tưởng và

văn học Việt Nam trung cận đại.

- Các công trình chính : Văn học Việt Nam giai đoạn giao thời 1900-1930, Nho

giáo và văn học Việt Nam trung cận đại, Đến hiện đại từ truyền thống, Các bài

giảng về tư tưởng phương Đông.

-Năm 2002, Trần Đình Hượu được tặng Giải thưởng nhà nước về khoa học và

công nghệ.

-Văn bản được trích từ phần II, bài Về vấn đề tìm đặc sắc văn hoá dân tộc, in

trong cuốn Đến hiện đại từ truyền thống.

Hỏi: Tác giả đã phân tích đặc điểm của vốn văn hoá dân tộc trên cơ sở

những phương diện cụ thể nào của đời sống vật chất và tinh thần?

Trả lời: Tác giả Trần Đình Hượu đã đề cập đến những đặc điểm của

truyền thống văn hoá Việt Nam trên cơ sở những phương diện chủ yếu của đời

sống tinh thần và vật chất : tôn giáo , nghệ thuật (kiến trúc ,hội hoạ ,văn học), ứng

xử ( giao tiếp cộng đồng, tập quán ), sinh hoạt (ăn, ở, mặc).

Hỏi: Theo tác giả, đặc điểm nổi bật nhất trong các sáng tạo văn hoá của

Việt Nam là gì? Đặc điểm này nói lên thế mạnh gì của vốn văn hoá dân tộc?

Tìm một số ví dụ cụ thể trong đời sống văn hoá thực tiễn: Tín ngưỡng, văn học

nghệ thuật, ứng xử, sinh hoạt mang tính truyền thống của người Việt để làm rõ

luận điểm này.

Trả lời: Văn hoá Việt Nam giàu tính nhân bản, tinh tế, hƣớng tới

sự hài hoà trên mọi phƣơng diện (tôn giáo ,nghệ thuật, ứng xử, sinh hoạt).

Thực tế cho thấy Việt Nam có nhiều tôn giáo , nhiều dân tộc cùng tồn tại trên lãnh

thổ nhưng hầu như trong lịch sử không xảy ra xung đột dữ dội về tôn giáo ,về sắc

tộc. Các công trình kiến trúc như chùa Tây phương, chùa Một Cột, Tháp Rùa ,

lăng tẩm vua chúa đời Nguyễn …có kiến trúc với qui mô nhỏ nhưng vẫn có

những điểm nhấn tinh tế ,hài hoà với thiên nhiên…


Đặc điểm nổi bật nhất trong các sáng tạo của văn hoá Việt Nam : “Cái đẹp

vừa ý là xinh, là khéo. Ta không háo hức cái tráng lệ ,huy hoàng, không say mê

cái huyền ảo, kì vĩ. Màu sắc chuộng cái dịu dàng thanh nhã, ghét sặc sỡ. Quy mô

chuộng sự vừa khéo, vừa xinh, phải khoảng. Giao tiếp ứng xử chuộng hợp

tình,hợp lí. Áo quần ,trang sức , món ăn đều không chuộng sự cầu kì. Tất cả đều

hướng vào cái đẹp dịu dàng, thanh lịch duyên dáng và có qui mô vừa phải”.

- Tác giả khẳng định: “ nhìn vào lối sống, quan niệm sống, ta có thể nói người

Việt Nam sống có văn hoá, người Việt Nam có nền văn hoá của mình. Những cái

thô dã,những cái hung bạo đã bị xoá bỏ để có cái nền nhân bản. Tinh thần chung

của văn hoá Việt Nam là thiết thực, linh hoạt , dung hoà”

Hỏi: Những đặc điểm nào có thể coi là hạn chế của vốn văn hoá dân

tộc?

Trả lời: Ngay trong mặt tích cực của văn hoá Việt Nam cũng ẩn tàng

những hạn chế. Do quan niệm “dĩ hoà vi quí” trong mọi lĩnh vực đời sống tinh

thần, vật chất nên văn hoá Việt chƣa có một tầm vóc lớn lao, chƣa có một vị

trí quan trọng, chƣa nổi bật và chƣa ảnh hƣởng sâu sắc đến các nền văn hoá

khác . So sánh với văn hoá Hi Lạp, La Mã , Ấn Độ, Trung Hoa…ta mới thấy

được điêù đó.“Tôn giáo hay triết học đều cũng không phát triển”. Không có một

ngành khoa học,kĩ thuật, giả khoa học nào phát triển đến đến thành có truyền

thống. Âm nhạc, hội hoạ, kiến trúc đều không phát triển đến tuyệt kĩ…”, Không

chuộng trí mà cũng không chuộng dũng. Dân tộc chống ngoại xâm liên tục nhưng

không thượng võ”, “Không ca tụng trí tuệ mà ca tụng sự khôn khéo”. Tác giả

nhận định khái quát về bản chất của nền văn hoá truyền thống: “ Đó là văn

hoá của dân nông nghiệp định cư, không có nhu cầu lưu chuyển,trao đổi,

không có sự kích thích của đô thị” và lí giải về nguyên nhân của những hạn chế

này : “Phải chăng đó là kết quả của ý thức lâu đời về sự nhỏ yếu, về thực tế

nhiều khó khăn, nhiều bất trắc”

Hỏi: Những tôn giáo nào có ảnh hưởng mạnh nhất đến văn hoá truyền

thống của Việt Nam ? Người Việt đã tiếp nhận tư tưởng của các tôn giáo này


theo hướng nào để tạo nên bản sắc văn hoá dân tộc? Tìm một số ví dụ cụ thể

trong văn học để làm sáng tỏ luận điểm này?

Trả lời: Phật giáo, Nho giáo là những tôn giáo có ảnh hưởng mạnh nhất

đếnvăn hoá truyền thống Việt Nam. Người Việt đã tiếp nhận các tôn giáo này

theo hướng : Thiết thực, linh hoạt, dung hoà. Những câu tục ngữ Việt Nam đã

nói lên quan niệm đó : “Thứ nhất là tu tại gia , thứ nhì tu chợ, thứ ba tu chùa”…

Tư tưởng nhân nghĩa ,trung quân ái quốc, tôn sư trọng đạo … của Nho giáo cũng

được Việt hoá theo hướng phù hợp với tâm lí và xã hội người Việt:“Học thầy

không tầy học bạn”… “Phép vua thua lệ làng” “Việc nhân nghĩa cốt ở yên

Hỏi: Nhận định : “ Tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là “thiết

thực, linh hoạt, dung hoà” nhằm nêu lên mặt tích cực hay hạn chế của văn hoá

Việt Nam? Hãy giải thích rõ vấn đề này?

Trả lời: “ Tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là thiết thực, linh hoạt

, dung hoà” . Đặc điểm này vừa nêu lên mặt tích cực, vừa tàng ẩn những hạn chế

của văn hoá Việt Nam.

- Đây là điểm tích cực vì :

+ Tính thiết thực khiến cho văn hoá Việt gắn bó sâu sắc với đời sống cộng

đồng. Chẳng hạn nhà chùa là nơi thờ Phật tôn nghiêm nhưng đồng thời diễn ra

nhiều sinh hoạt thế tục như ma chay, cưới hỏi, nuôi nấng trẻ em cơ nhỡ…

+ Tính linh hoạt thể hiện rõ ở khả năng tiếp nhận và biến đổi các giá trị văn

hoá thuộc nhiều nguồn khác nhau sao cho phù hợp với đời sống bản địa của người

Việt : Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo, Ki-tô giáo, Hồi giáo…đều có chỗ đứng

trong văn hoá Việt.

+Tính dung hoà là hệ quả tất yếu của hai thuộc tính trên trong văn hoá của

người Việt. Các giá trị văn hoá thuộc nhiều nguồn khác nhau không loại trừ nhau

mà được người Việt tiếp thu có chọn lọc để tạo nên sự hài hoà bình ổn trong đời

sống văn hoá.


=> Chính vì thế , vốn văn hoá Việt truyền thống giàu giá trị nhân bản, không

sa vào tình trạng cực đoan, cuồng tín.

-Tuy nhiên trong mặt tích cực lại tàng ẩn những hạn chế . Hạn chế ấy là vì

luôn dung hoà nên thiếu những sáng tạo lớn, không đạt đến những giá trị phi

phàm, kì vĩ. Chỉ có những tư tưởng tôn giáo hoặc quan niện xã hội ít nhiều mang

tính cực đoan mới tạo ra những giá trị đặc sắc nổi bật (Vạn lí trường thành-Trung

Quốc, Kim Tự tháp-Ai Cập). Tuy nhiên, trong hoàn cảnh địa lí , lịch sử , xã hội cụ

thể của cộng đồng các dân tộc việt nam, tính thiết thực, linh hoạt, dung hoà bảo

đảm cho văn hoá Việt tồn tại qua những gian nan bất trắc của lịch sử.

Hỏi: Vì sao có thể khẳng định: “Con đường hình thành bản sắc dân tộc

của văn hoá không chỉ trông cậy vào sự tạo tác của chính dân tộc đó mà còn

trông cậy vào khả năng chiếm lĩnh, khả năng đồng hoá các giá trị văn hoá bên

ngoài. Về mặt đó ,lịch sử chứng minh dân tộc Việt Nam có bản lĩnh”.Hãy liên

hệ với thực tế lịch sử , văn hoá và văn học để làm sáng tỏ vấn đề này.

Trả lời: Ta có thể khẳng định: “Con đường hình thành bản sắc dân tộc của

văn hoá không chỉ trông cậy vào sự tạo tác của chính dân tộc đó mà còn trông

cậy vào khả năng chiếm lĩnh, khả năng đồng hoá các giá trị văn hoá bên ngoài. Về

mặt đó ,lịch sử chứng minh dân tộc Việt Nam có bản lĩnh”.Thực tế lịch sử , văn

hoá và văn học Việt Nam đã chứng minh điều đó. Thực tiễn sử dụng chữ viết

của người Việt là một ví dụ .Lúc đầu , ta mượn chữ Hán để sáng tác văn chương.

Sau đó , ta dùng chữ Hán ghi âm tiếng Việt để tạo thành chữ Nôm. Kiệt tác văn

học Việt Nam thời trung đại là truyện Kiều được viết bằng thứ chữ này. Về sau, ta

lại mượn mẫu tự La tinh ghi âm tiếng Việt để tạo ra chữ Quốc ngữ. Chữ Hán, chữ

Nôm, Chữ Quốc ngữ đều tạo nên những tác phẩm mang quan niệm Việt Nam,

tâm hồn Việt Nam.

Tóm lại, bản sắc văn hoá là cái riêng, cái độc đáo mang tính bền vững và tích

cực của một cộng đồng văn hoá. Vì thế không có sự tạo tác của cộng đồng đó thì

nền văn hoá sẽ không có một nội lực bền vững. Ngược lại, nếu có nội lực mà bế

quan toả cảng về văn hoá thì không thừa hưởng được những giá trị tinh hoa và


tiến bộ của văn hoá nhân loại, không thể phát triển, cũng không toả rạng được giá

trị vốn có vào đời sống văn hoá rộng lớn của thế giới

-TỔNG KẾT : Từ hiểu biết sâu sắc về vốn văn hoá dân tộc, tác giả đã phân

tích rõ những mặt tích cực và một số hạn chế của văn hoá truyền thống.Bài viết

có văn phong khoa học chính xác ,mạch lạc .

Nắm vững bản sắc văn hoá dân tộc, chúng ta có thể phát huy điểm mạnh ,khắc

phục hạn chế để hội nhập với thế giới trong thời đại ngày nay.

Ôn tẬp thi tỐt nghiỆp thpt mÔn vĂn - daythem.edu.vn filechuyển sang làm văn nghệ...

Documents