naar een effectievere voorlichting
DESCRIPTION
presentatie door Prof. Dr. Arie Dijkstra tijdens de Communicipalsbijeenkomst op woensdag 2 december 2009. Mexicaanse Griep: "Hebben we er grip op of houdt het ons in de greep?"TRANSCRIPT
De juiste snaar: Naar een effectievere voorlichting
Mensenkennis is wetskennis
Sociale en OrganisatiepsychologieRijksuniversiteit Groningen
Arie Dijkstra
Drie soorten voorlichting
• Informeren
• Beslissingsondersteuning
• Overreding
Voorlichting:informeren
• Procedures
• Basiskennis
• Juridisch motief
Informeren is eenzijdig
heldere informatie
onduidelijke informatie
Schrijver Burger
Voorlichting:beslissingsondersteuning
• Ondersteunen van individuele beslissing• Afweging van voor- en nadelen
• Empowerment/verantwoordelijkheid• Juridisch motief
Rolmodellen in beslissingsondersteuning
Ik heb er goed over nagedacht en om reden x en y heb ik toenbesloten om het niet te doen
Ik heb er goed over nagedacht en om reden z en w heb ik toenbesloten om het wel te doen
Mevrouw de Vries Mevrouw Bandsma
Voorlichting:overreding
• Gerichte beïnvloeding in de gewenste richting• Met name voordelen; selectie van informatie
• Actief ontkennen nadelen• Geeft verantwoordelijkheid
Manipulatie in overreding
• Selecteer feiten over gezondheidseffectenniet: elk jaar sterft 1 op de 200 rokers door longkanker
wel: roken maakt de kans op longkanker 20 keer zo groot
• Formuleer feiten over sociale realiteitniet: nog steeds rookt 34 procent van de bevolking
wel: steeds minder mensen roken
• Formuleer feiten over veranderbaarheidniet: stoppen is moeilijk, daarom goed voorbereiden
wel: met een goede voorbereiding kan iedereen stoppen
Gedrag
Verwachte positieve uitkomsten
Verwachtingen van eigen-effectiviteit
Verwachte negatieve uitkomsten
Intentie
Sociaal-cognitieve theorie
Verwachte uitkomsten van gedrag• Mentale representaties van straf of
beloning die volgen op een gedragFysiek
Sociaal
Zelf-evaluatief
gedragwerkelijkeuitkomsten
verwachteuitkomsten
interpretatie
Gedrag
Verwachte positieve uitkomsten
Verwachtingen van eigen-effectiviteit
Verwachte negatieve uitkomsten
Intentie
Bereikbaar maken van verwachte positieve effecten van gedrag
Neutraliseren van verwachte negatieve effecten van gedrag
Eigen-effectiviteitstverwachtingen
Gedrag
Verwachte positieve uitkomsten
Verwachtingen van eigen-effectiviteit
Verwachte negatieve uitkomsten
Intentie
Sociaal-cognitieve theorieRisicoperceptie
Psychologische vertekening
RisicosperceptieKans maal ernst
Lage ernst Hoge ernst
Lage kans AIDS
CO2-opslag
Hoge kans Verkoudheid Tuberculose(in 3de wereld)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Severity
Susceptibility
Common cold
Common influenza
Food poisoning
High blood pressure
New influenza
Diabetes
HIV/ Aids
Tuberculosis
Heartattack
Influenzapandemic
Gerjo Kok, Ruud Jonkers, Roger Gelissen, Ree Meertens, Herman Schaalma†, Onno de Zwart
VaccinatiemotivatieZeer effectief Weinig effectief
Veel nadelen
Weinig nadelen
Veel nadelen
Weinig nadelen
Hoog risico
Laag risico
1
2
3
4
Gedrag
Verwachte positieve
uitkomsten
Verwachtingen van eigen-effectiviteit
Verwachte negatieve uitkomsten
Intentie
onzekerheid
Verwachte positieve uitkomsten
Verwachtingen van eigen-effectiviteit
Verwachte negatieve uitkomsten
Veranderingsfasen
Verandering verloopt in fasen
Fasen van gedragsverandering
Rokers Ex-rokers
0
10
20
30
40
50
60
70
USA USA Spanje NL
PC
C
PR
Vergelijk rokerspopulaties
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
PC C PR
0
2
4
6
8
10
12
14
16
PC C PR
Stoppogingen
7-dagen gestopt
2 maand follow-up
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Gewichtsreductie Lichamelijke beweging
PC
C
PR
ACT
MT
Vergelijk gezondheidsgedragingen
0
10
20
30
40
50
60
70
Plastic scheiden Groenafval scheiden
PC
C
PR
ACT
MT
Afval scheiden
fictief
Fase-specifieke oorzakenvan voorwaartse faseverandering
Fase-specifieke interventies
VoorlichtingMaatregelen
VoorlichtingMaatregelen
VoorlichtingMaatregelen
VoorlichtingMaatregelen
Doet u al aan afvalscheiding?
Bent u van plan om in de komende zes maanden te beginnen met hetscheiden van afval?
Bent u van plan om in de komende dertig dagen te beginnen met het scheiden van afval?
Scheidt u al langer danzes maanden afval?
nee ja
ja nee
yes no
ja nee
PC
CPR
VO ACT
Afval scheiden = Het volgens definitie X scheiden van afval
PC C PR ACT
Positieve uitkomsten
verhogende informatie M MM M MM
Negatieve uitkomsten
verlagende informatieMM M M MM
Eigen-effectiviteit
verhogende informatieMM MM M? M
Match/mismatch hypothesen
0
5
10
15
20
25
30
35
Pos Neg Eigen0
5
10
15
20
25
30
35
40
Pos Neg Eigen
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Pos Neg Eigen0
10
20
30
40
50
60
70
80
Pos Neg Eigen
Precontemplatie Contemplatie
Preparatie Actie
Percentages voorwaartse faseverandering
Stage Matched en Mismatched informatiepercentages voorwaartse faseverandering
44.7
25.8
Matched Mismatched
39.1
28.3
Matched Mismatched
p<.001 p<.05
Na 8 maandenNa 2 maanden
Slot
• Kies het doel pijnlijk expliciet en kijk hoe het doel optimaal bereikt kan worden
• Individu is ook functie van de (sociale) omgeving(sveranderingen)
• Segmenteer populatie naar relevante kenmerken