NACIONALNA, SOCIJETALNA I LJUDSKA BEZBJEDNOST Bjorn Mellcr

Opta razmatranja sa prikazom vulkanskog sluajaIzraz, ljudska bezbjednost," postao je kritalica, koju upotrebljavaju, kako agencije Ujedinjenih Nacija i dravne agencije za pomo u razvoju, tako i meunarodne i lokalne nevladine organizacije. U raspravama prednjai UNDP (Razvojni program Ujedinjenih Nacija), kao to je ilustrovano sledeim citatima:Koncept bezbjednosti mora se promijeni od iskljuivog naglaska na nacionalnoj bezbjednosti ka mnogo veem znaaju bezbjednosti ljudi, od bezbjednosti koja se postie uz pomo naoruanja do bezbjednosti koja se postie putem ljudskog razvoja, od bezbjednosti teritorije do bezbjednosti hrane, zaposlenja i ivotne okoline (Izvjetaj o ljudskom razvoju 1993).Bezbjednost se izjednjaava sa opasnostima po granice jedne zemlje. Ve predugo, drave smatraju oruje iniocem svoje bezbjednosti. Osjeanje nesigurnosti veine ljudi danas potie mnogo vie od svakodnevnih ivotnih briga nego od straha od kataklizminog svijetskog dogaaja. Ljudska bezbjednost predstavlja relevantno pitanje za ljude iz bilo kog dijela svijeta, bez obzira na to da li ive u bogatim ili siromanim dravama. Pretnje njihovoj bezbjednosti mogu se razlikovati glad i bolesti u siromanim, a droga i kriminal u bogatim zemljama ali su te prijetnje stvarne i stalno se poveavaju-FORMULA BEZBJEDNOSTI :- subjektivno znai zatienost od stalnih opasnosti koje prijete od gladi, bolesti, kriminala i represije. Takoer i zatitu od iznenadnih i tetnih promijena obrazaca naeg svakodnevnog ivota koje bi se mogle desiti kako u naim domovima ili na poslu, tako i u naoj zajednici ili ivotnoj sredini (Izvjetaj o ljudskom razvoju 1994) Akademska zajednica je u znatno manjoj mjeri spremna da prihvati koncept ljudske bezbjednosti. U nastavku teksta, dau pregled i analizu razvoja tog pojma u teoretskom smislu, poevi od prilino uskog, na dravu orjentisanog i militantnog odreenja (nacionalna bezbjednost).Od pozitivizma do konstruktivizma

Pojam bezbjednost je donedavno bila pod monopolom meunarodnih odnosa. Teoretiari meunarodnih odnosa ovaj pojam su podudarali sa pojmom vojne moi. Prema tome, to je vea vojna mo, vea je bezbjednost. Bezbjednost objektivno : odmjerava odsustvo prijetnji po steenoj vrijednosti, - subjektivno, ona odmjerava odsustvo straha.

Termini pozitivnog mira i stabilnog mira - da bi bezbjednost bila istinska i dugotrajna morala se zasnivati na pozitivnoj ili stabilnoj strukturi mira. * (pojam pozitivni mir)

Drutveni konstruktivizam

Nemogue je dati tanu definiciju bezbjednosti. Sekuritizacija razliitih problema moe obezbjediti opravdanje zahtjevima vojnih sila za raspolaganje vojnim resursima, to moe biti i nepoeljno. Okaraskterisati neto kao bezbjednosti problem u politikom diskursu moe biti (zlo)upotrebljeno od strane centara moi u smislu tabuizacije istog. * Proitati sekuritizacijuSekuritizacija razliitih problema moe obezbjediti opravdanje zahtjevima vojnih sila za raspolaganjem za nacionalnim resursima, to takoer moe biti nepoeljno.

Pravci proirenja

Proirenja bezbjednosti mogu biti obuhvaena sa pitanjima :

* ija bezbjednost? (referentni objekat)* Bezbjednost ega? * Bezbjednost od koga? (Izvor prijetnje.)Tabela 1. Proireni koncept bezbjednosti

Realistiko vienje bezbjednosti poiva na osiguravanju teritorije drave, dok se liberalistiko vienje zasniva na proirivanju tog segmenta na ljudske referente, odnosno, pojedince.

Neki autori ire pojam nacionalne bezbjednosti i na ekonomsku, koja bi mogla da ima dva znaenja :- ue gdje se shvata kao temelj vojne moi- ira gdje postaje samostalna dimenzija bezbjednosti. * Ekonomska mo je u znatnoj mjeri promjenjiva, u tom smislu se moe pretvoriti u gotovo bilo ta, ukljuujui i vojnu snagu.* Ekonomska mo moe takoe da se posmatra kroz voenje ekonomskog rata da bi se onesposobila privreda protivnike zemlje, a tako posredno i njen vojni potencijal.

Obratno, ekonomska mo moe dati ogroman doprinos nacionalnoj bezbijednosti, upravo tako to u sluaju takvog rata dravu ini nepovrijedivom. Umjerene alternative

Poetkom 80-ih godina, prijedlozi za modifikaciju bezbjedosne strategije pod nazivom Opta bezbjednost (Palmeova komisija, 1982.)Podrazumjeva formulisanje bezbjednosti u uslovima anarhije to zahtjeva meusobno ograniavanje i uvaavanje realnosti nuklearnog doba. Karakterisala ga je trka u naoruanju i sigurnosna dilema. Danas se moe posmatrati kao koncept kolektivne odbrane (predstavlja protivteu tradicionalnim vojnim pretnjama, te ima koncept djeliminog odricanja od suvereniteta.)Pobornici Opte bezbjednosti su se zalagali za neofanzivnu odbranu (non-offensive defence NOD.Pripadnici druge grupe su naglaavali potrebu irim pristupima bezbjednosti.

Ogranienja dravocentrine bezbjednosti Takozvana nacionalna bezbjednost je tako postizana na raun ljudske bezbjednosti Nacionalna (tj.dravna) bezbjednost je, pored toga, isuvie esto izjednaavana sa bezbjednou reima na vlasti.Drava pod upravom nekih reima esto ne uspjeva osigurati bezbjednost graanima, te djeluje represivno prema njima u svrhu ouvanja vlasti i drave. Novi svjetski poredak bi mogao da se vie ne zasniva na samo suverenim dravama, ve da ide tokom globalizacije i meunarodne odnose globalizira u smislu da konflikt na jednoj strani ima implikacije na drugoj. Samim time se poveava akcenat na ljudsku bezbjednost.

Od nacionalne do socijetalne bezbjednostiMil Maksvini (Bill McSweeney) je Kopenhakoj koli uputio kritiku da je kola ostala fokusirana na dravu kao jedan od referentnih objekata u sluaju sekuritizacije. Kritikovana je i zbog davanja privilegije nacionalnom i etnikom identitetu. Prema ljudskoj bezbjednosti, ljudi formiraju razliite forme identiteta koje mogu vrednovati razliitim rangom i prioritetom. Teorija socijalne bezbjednosti prua mogunost lakeg razumjevanja nekih suvremenih fenomena, kao diskursa o rizicima i prijetnjama dananjeg vremena gdje se u hrestomatiji navodi sukob Islama i Zapada.Neki autori smatraju da je najozbiljnija prijetnja velika stopa populacije u nerazvijenim zemljama jer broj resursa se smanjuje, a potranja je sve vea. Posebno vezano za egzistencijalizam u ljudskoj bezbjednosti. Problem drutvene bezbjednosti za Sjever bi mogao biti migracije sa Juga, koji osiromaenjem postaje sve nestabilniji, te se u njemu vode razni ratovi. Jo jedan problem iz domena socijetalne bezbjednosti predstavljaju nacionalistike sile koje su se otegle kontroli u toku demokratskih revoulucija od 1989. do 1991. u zemljama bive Istone i Jugoistone Evrope. Problem socijetalne bezbjednosti, pri emu se bezbjednost jedne grupe pretvara u ugroavanje bezbjednosti druge je sutinska dilema socijetalne bezbjednosti koja moe imati ak i tako gnusne manifestacije kao to su etniko ienje ili genocid

Efekt babuke efekt proizvodi tenju veoj fragmentaciji na sve manje i esto neodrive entitete.Nacionalizam povlai za sobom i opasnost da brojni nerijeeni teritorijalni nesporazumi ponovo postanu aktuelni. Kada se to desi, naroito tokom perioda politike slabosti, staromodni rat za teritorijalna osvajanja moe, ponovo, biti izvjestan. Svi primjeri slue da se vidi da je socijetalna (drutvena) bezbjednost samo pojam izveden iz pojma nacionalne bezbjednosti, te da jednostavno slui da se ilustruju mogunosti za meusobno povezivanje sviih nivoa bezbjednosti koji su u igri.Rod bi, u naelu, takoe mogao biti sekuritizovan, kao to je ukazano u razliitima vrstama feministikih studija meunarodnih odnosa, ija bi se sutina mogla svesti na tvrdnje da tradicionalna usmijerenost na dravu odslikava dominaciju mukog roda. (proitati Rod i sigurnost za detaljnije) Najvea forma kritike za socijetalnu bezbjednost jeste nedostatak legitimiteta drave i reima, te borba za kontrolu dravnog aparata, te borba za otcjepljenje grupa koje ele autonomiju. esto takve implikacije dovode do sloma drave, te mogue propale drave. Danas, uz transnacionalne prijetnje, u slabim dravama najvei sukobi se zasnivaju na kriminalu i razdoru meu zajednicama.

Ljudska bezbijednostKao to socijetalna bezbjednost moe ugroziti indvidualnu bezbjednost, dravocentrinom pristupu bezbjednosti pripisuje se zanemarivanje ljudi, tj. ugroavanje ljudske bezbjednosti. Ona se u naelu odnosi na blagostanje i, u krajnjoj liniji, na opstanak ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu ili drugu pripadnost.Ljudska bezbijednost nasuprot dravnoj i socijetalnoj bezbijednostiTako shvaenu ljudsku bezbjednost mogu zaista dovesti u opasnost neobuzdani zahtjevi za dravnom bezbjednou, u sliaju da, recimo, ova druga zahtjeva ulazak u rat. Strukturno nasilje i ljudska bezbjednostDirektno nasilje nije jedina pretnja ljudskoj bezbijednosti, s obzirom na to da razni oblici strukturnog nasilja mogu proizvesti ak i vee ljudske gubitke i surovije ljudske patnje. Postoje nenasilne prijetnje ljudskoj bezbjednosti poput krenja ljudskih prava. Forma nasilne prijetnje jeste strukturno nasilje jedne drutvene grupe nad drugom (bijelci nad crncima, Izrael nad Palestinom, ugnjetavanje ena od strane mukaraca.)Strukturno nasilje takoer moe biti i globalni poredak (vjerovatno se misli na neraspodjelu bogatstva i monije drave od drugih).

Moderna prijetnja moe biti i unitavanje ivotne okoline uzrokovani ratom, problemima rata za resurse, te direknti problemi ivotne sredine poput globalnog zagrijavanja, oskudnih vodenih resursa, hrane...