QYTETERIMI I HERSHEM NE MESOPOTAMILINDJA, LULEZIMI DHE RENIA E MBRETERISE SE BABILONISE

MESOPOTAMIA

Shtrihej mes lumenjeve Tiger dhe Eufrat. Banohej nga Sumeret dhe Akadet. Ndahej ne tri zona:

a) Mesopotamia e Ulet, vend fushor me shume keneta qe shtrihej ne pjesen jugore.

b) Mesopotamia e Mesme, kishte fusha mjaft pjellore.

c) Mesopotamia e Larte, ishte territor malor, plot pyje dhe kullota ne pjesen veriore te vendit. I papershtatshem per bujqesine.

Lumenjte Tiger dhe Eufrat krijuan kushte per zhvillimin e bujqesise dhe kane sherbyer si rruge ujore per shkembimin e prodhimeve. Mesopotamia gjendet ne nje pozite shume te favorshme, ne mess tre kontinenteve: Afrike, Azi, Evrope. (Iraku i sotem).

Mesopotami do te thote vend mes dy lumenjeve.

Foto

Shtrirja e Mesopotamise

Territori Gjeografik

Popullesia e hershme e Mesopotamise

Mesopotamia ne mijevjecarin e IV pr.K, banohej nga Sumeret dhe Akadet. Sipas historianeve sumeret erdhen nga territoret kufitare malore dhe u vendosen ne Mesopotami. Akadet erdhen nga perendimi dhe u vendosen ne Mesopotamine e Mesme. Keta ishin dy popuj fqinj me marredhenie paqesore.

Lulezimi I Sumerise

Sumeret ishin nje popull paqesore dhe punetore. Ata arriten nje nivel te larte zhvillimi. Ata ishin bujqer te mire dhe punonin token me

parmende. Ata ndertuan nje sistem te persosur ujites, ngriten diga,

thane keneta, krijuan ujembledhes, sistemuan fushen duke e shnderruar Sumerine ne nje territor te lulezuar.

Kryesisht merreshin me peshkim dhe tregti. Ne Sumeri mungonin druri dhe metalet, te cilat i

siguronin nepermjet tregetise. Ata shquheshin si ndertues dhe prodhues te objekteve

artistike.

Lindja e Qyteteve

Sumeret jetonin fillimisht ne fshatra, ne shtepi kallamash

Me pas ata filluan te perdornin balten e pjekur dhe kashten per ndertimin e shtepive

Zhvillimi i larte solli lindjen e qyteteve Qytetet kryesore ishin: Ur, Uruk, Lagash, Kish etj. Qytetet kishin sundimtarin dhe tempullin e vet, ishin

te rrethuara nga mure mbrojtes dhe te ndertuara me planimetri.

Qytetet kontrollonin territoret bujqesore perreth tyre qe perfshinin disa fshatra. Keshtu moren pamjen e qytet-shteteve.

Mesopotami

Popullsia Akade

Lindja dhe lulezimi i Mbreterise Babilonase

Qyteterimi i lashte i Mesopotamise perfshinte kater periudha kryesore: sumero-akade, babilonase, asiriane, babilonase e re. Bashkimi i shteteve nen kryesine e qytetit Ur u be ne Sumeri ne mijevjecarin e III pr.K. Bashkimi ishte i dobet dhe nuk qendroi gjate. Ne veri te Sumerise u krijua shteti i Akadeve me sundimtar Sargonin. Me vone lindi Mbreteria e Babilonise qe perfshiu territoret e Sumerise. Kjo mbreteri jetoi me gjate se Akadia.

Lulezimi i kesaj mbreterie u arrit gjate sundimit te mbretit Hamurab.Vepra me e madhe e Hamurabit qe njihet dhe ne ditet tona ishte Hartimi i ligjeve, te shkruara per here te pare ne bote. Sot te njohura dhe si Ligjet e Hamurabit.

Mbreti Babilonas

Hamurabi

Renia e Mbreterise se Babilonse Ne mijevjecarin e II-te pr. K, u formua Mbreteria e

Asirise. Ne mijevjecarin e I-re pr. K, ushtria e Asirise

permbysi Mbreterine Babilonase dhe nenshtroi te gjithe Mesopotamine.

Ne vitin 612 pr. K, shteti persian ne aleance me babilonasit sulmoi Asirine dhe dogji Niniven, kryeqytetin e Asirise.

Keshtu u krijua Mbreteria e re e Babilonise me mbret Nabukodonosorin.

Ne vitin 539 pr. K, perset pushtuan te gjithe Mesopotamine.

Besimi dhe Kultura

Popullesia ishte pagane Perendite kryesore ishin: Marduku,

Shamashi dhe Ishtari. Ne Mesopotami u zhvillua shume

kultura. Sumeret zbuluan per here te pare

rroten, shkrimin, ndertimin me tulla, etj.

Ndertimet me te famshme ishin tempujt ne forme piramide, pallatet qe zbukuroheshin me kopshte te varura. (Nje nga mrekullite e botes se lashte jane dhe Kopshtet e varura te Semiramides).

Kishin zhvilluar Astrologjine dhe Matematiken. Ata zbuluan oren diellore dhe parashikonin eklipset.

Shkrimi ishte kuneiform, shkruanin ne pllaka argjile me nje stilo.

Kopshtet e varura te Semiramides

Nje nga mrekullite e botes antike

Shtylla e ligjve te Hamurabit, shkrimi Kuneiform.

DJEPI I QYTETERIMIT

Mesopotamia e Vjeter

Nadia Dalla