60 lat istnienia instytucji gospodarczej jaką jest Nadleśnictwo Jastrowie, w czasach gdy tempo życia i przemian gospodarczych jest ogromne, jak każdy jubileusz zmusza do refleksji i tworzy pytania: „Co dla człowieka jest najważniejsze? Co powinno zostać niezmienne?” Las zawsze miał dla ludzi wyjątkowe znaczenie: był schronieniem, dostarczycielem drewna i żywności, miejscem zadumy i natchnieniem.

Poeta Konstanty Ildefons Gałczyński pisał:„… i gdy człowiek wejdzie w las, to nie wie,czy ma lat pięćdziesiąt czy dziewięćpatrzy w las jak w śmieszny rysuneki przeciera oślepłe oczydzwonek leśny poznaje, ćmę spłoszyi na serce kładzie mech jak opatrunek.”

W imieniu leśników Nadleśnictwa Jastrowiezapraszam do lasu

Nadleśniczy Nadleśnictwa Jastrowie

Szanowni Państwo

jastrowie 2012

60 lat nadleśnictwa jastrowie

opracowanie:krzysztof kanecki krzysztof dymek

zdjęcia:szymon tyde, krzysztof dietrich, zbigniew żmuda, krzysztof dymek, archiwum nadleśnictwa

2 3

Kolejne masy lądolodu zmieniając dotychczasowy wygląd tej krainy ukształtowały układ geomorfologiczny, który zdecydował o obecnym krajobrazie Jastrowia i okolic. Grubość warstwy lodowej w czasie ostatniego zlodowa-

cenia sprzed 10-12 tysięcy dochodziła nawet do 2 km. Kiedy lodo-wiec topniał, pozostawiał po sobie wielkie masy materiału w postaci moreny dennej lub czołowej – najbardziej wzorcowymi śladami jego działalności na terenie naszego nadleśnictwa są charakterystyczne dla moreny czołowej jeziora rynnowe: Krępsko Małe, Długie i Trze-bieszki położone na terenie leśnictw Budy i Szwecja, oraz Jezioro Małe (zwane Jeziorem Dammsa) i Jezioro Miejskie.

W wyniku działania lodowca powstały też doliny rzek, stanowią-cych obecnie naturalne granice Nadleśnictwa. Nadleśnictwo Jastrowie położone jest pomiędzy rzekami Gwdą - naturalną granicą od wscho-du i Piławą, zamykającą grunty Nadleśnictwa od zachodu, trzecia ważna rzeka - Płytnica, stanowi granicę południowo- zachodnią.

Morenie czołowej zawdzięczamy urozmaicony, pagórkowaty teren wokół Jastrowia, oraz Sypniewa. Lodowiec i jego osady spowodowały

Z kart historii

Z ka

rt h

isto

rii

krajobraZ polodowcowy

zanim powstało nadleśnictwo, gospodarka leśna, okoliczne miasteczka i osady, teren ten był kształtowany przez kolejne zlodowacenia

Morenie czołowej zawdzięczamy uroz-maicony, pagórkowaty teren wokół Jastrowia, oraz Sypniewa

Grubość warstwy lodowej w czasie ostatniego zlodowacenia sprzed 10-12 tysięcy dochodziła nawet do 2 km

piława zachodnia granica nadleśnictwa jastrowie

W wyniku działania lodowca powstały

doliny rzek, stanowiące obecnie naturalne granice

Nadleśnictwa

4 5

jeszcze jedną, bardzo ważną dla nas leśników konsekwencję – związa-ły ten teren z lasami. Puszcza na tym terenie tworzyła się stopniowo. Najpierw krajobraz przypominał tundrę, stopniowo zasiedlaną przez wierzby i małe skupiska brzóz i sosen. Musiało minąć kilka tysięcy lat, by bardziej wrażliwe gatunki – dęby, świerki, wiązy, lipy, jesio-ny i buki osiągnęły swoje optimum klimatyczne, tworząc gęste lasy.

Z kart historii

W czasach tworzenia zrębów państwowości polskiej te-reny wokół Jastrowia były traktowane jako pograni-

cze. W X wieku terytorium całego Po-jezierza Wałeckiego zostało włączone do Polski przez Mieszka I. Włączenie Jastro-wia i okolic do Polski wiele zmieniło w sy-tuacji tego regionu. Należące do Krajny Pojezierze Wałeckie stało się przedmiotem sporów granicznych polsko – pomorskich, co oznaczało częste, mniejsze lub większe konflikty zbrojne. Oprócz Pomorzan i Po-laków zainteresowani posiadaniem tego obszaru byli także Brandenburczycy oraz Zakon Krzyżacki. przełomowym momentem w dziejach tych stron był xiv wiek. w polsce nastąpił wtedy wewnętrzny konflikt, który wykorzystali margrabiowie

brandenburscy podporządkowując sobie całą krajnę zachodnią i łącząc te ziemie z zakonem krzyżackim.

Starania o odzyskanie ziem między Notecią, Gwdą i Drawą trwały niemal pół wieku. Rozpoczął je Władysław Łokietek, włączenia do Wielkopolski dokonał jego syn Kazimierz Wielki w 1368 roku, a potwierdził ten fakt Władysław Jagiełło w 1391 roku. Od tej daty aż do I rozbioru Polski, Pojezierze Wałeckie należało do dóbr królewskich.

Początek wieku XVII przyniósł tym stronom nadanie praw miejskich dla Ja-strowia. W roku 1602 wojewoda kaliski Piotr Potulicki wydał akt, w którym obok ustalenia przywilejów i obowiązków dla miasta, nadał mieszkańcom także prawo do użytkowania lasu. Lasy przyznane w po-

Od pOczątków państwa pOlskiegO dO rOzbiOrów

najstarsze materialne ślady bytowania zorganizowanych społeczności w okolicy jastrowia to grodziska wczesnośredniowieczne położone na terenie obecnych leśnictw wądołek, hajda i sypniewo, których wiek ocenia się na około 1100 – 1300 lat

jezioro krępsko

jeziora polodowcowe

rzeki polodowcowe

• krępsko małe, długie • jezioro trzebieszki • jezioro małe (zwane jeziorem dammsa) • jezioro miejskie

• gwda

• płytnica

• piława

wyższym przywileju mieszczanom, odpo-wiadają niemalże dzisiejszym leśnictwom Jeziora, Ptusza i Hajda. W akcie wydanym przez wojewodę bardzo istotnym był fakt

600 - letni pomnik przyrody, niemy świadek wydarzeń historycznych

dąb hubert

6 7

zezwolenia nie tylko na wypas, ale także na wyrąb lasu. Wcze-śniej możliwości legalnej wy-cinki drzew z lasów jastrowianie nie posiadali.

nadanie praw miejskich zdynamizowało rozwój cywilizacyjny jastrowia i najbliższej okolicy. zagęściła się sieć dróg łączących jastrowie z pozostałymi częściami powiatu. prawdopodobnie w tamtych czasach powstała droga łącząca jastrowie z siedzibą starostwa ujsko-pilskiego łubianką. wiodła ona przez lasy dzisiejszych leśnictw hajda i ptusza, przez most na rzece płytnicy i dalej przez leśnictwa smolary i wrzosy. droga ta istnieje do dzisiaj, posiada nie tylko walory historyczne i turystyczne, jest także użytkowana przez leśników w ich codziennej pracy. w lesie zachowały się kamienne kierunkowskazy, umieszczone przy najważniejszych skrzyżowaniach.

Nowi administratorzy nałoży-li wysokie podatki na chło-pów, mieszczan i szlachtę, ale nie mieli zamiaru tylko

łupić ludności. Prusy były w tym czasie doskonale zorganizowanym, nowocze-snym państwem, którego celem była maksymalizacja zysków, dlatego też dochodowe inwestycje były dotowane. Wzmożono w tym czasie wyrąb lasów ze względu na zwiększanie powierzchni upraw rolniczych.

pierwsza linia kolejowa piła – jastrowie – szczecinek powstała w 1879 roku i istnieje do dzisiaj, przebiegając przez leśnictwa wądołek, hajda i ptusza.

XIX wiek był czasem rozwoju leśnic-twa jako dyscypliny naukowej. Rozpoczęto wtedy studia dotyczące zagospodarowania i urządzania lasu. Las zaczął być trakto-

w ZaborZe pruskim

koniec wieku xviii przyniósł jastrowiu i okolicom zmianę gospodarza. w wyniku i rozbioru, osłabionej politycznie i gospodarczo polski, w 1772 roku całe pojezierze wałeckie zostało włączone do prus.

wany nie tylko jako źródło dochodów, ale także jako przedmiot niezbędnych do jego istnienia inwestycji.

w xix wieku zaczęło się ukazywać jedno z pierwszych w europie czasopism leśnych „sylwan”.

Leśną teorią i praktyką zaj-mowali się także leśnicy niemieccy. Właśnie ówcze-snym gospodarzom zawdzięczamy wy-dzielenie obrębów, oddziałów i oznako-wanie ich słupkami oddziałowymi, wtedy sporządzono pierwsze plany i mapy gospo-darcze. Na przeło-mie XIX i XX wieku

wzniesiono kilka istniejących do teraz siedzib leśnictw: Prądy, Drzewiec i Budy.

Leśna polityka Prus, a później państwa niemieckiego była instrumentem pozwa-lającym na uzyskiwanie z lasów jak naj-wyższych dochodów, dzięki czemu spełniła także inne zadanie. Poprzez stworzenie do-godnych warunków dla właścicieli lasów prywatnych częściowo zahamowano ich karczowanie. Kurczenie się powierzchni le-śnej postępowało, ale było znacznie mniej-sze niż w poprzednich stuleciach. Oprócz

8 9

polityki niemieckiej wpływ na to miał rów-nież kryzys rolny pod koniec XIX wieku. Była także przyczyna bardziej prozaicz-na, uzmysłowiono sobie nieopłacalność prowadzenia gospodarki rolnej na polach po wykarczowanych lasach, ponieważ zaj-mowały one już tylko najuboższe siedliska.

Prusacy, na przełomie XVIII i XIX wie-ku, tworząc leśną strukturę administracyj-ną pozostawili lasy rosnące na wschód od ujścia rzeki Samborki do Płytnicy jako lasy miejskie Jastrowia. Lasy położone na zachód i południe od Płytnicy, aż do Piławy, zostały oddane w administrację leśniczemu ze Starej Łubianki (Königliche Lebehnkenschen Forst). Mapa pochodząca z roku 1830 określa już ten obszar jako lasy leśnictwa Sypniewo.

W połowie XIX wieku na terenie dzi-siejszych Trzebieszek wybudowana została siedziba nadleśnictwa. Tam przeniesio-no urząd leśniczego z Sypniewa, nadając mu rangę nadleśnictwa Königliche Forst Schöntal. W tym samym czasie utworzo-no też nadleśnictwo Płytnica Königliche Forst Plietnitz. Taki stan utrzymał się przez kilkadziesiąt następnych lat.

Posłużył on armii nie-mieckiej jako jed-na z baz do ataku na Polskę w 1939 roku.

W lutym 1945 roku rozpoczęła się tu długa i krwawa

batalia, szczegól-nie zacięta pod

Podgajami, Ja-s t r o w i e m ,

Wałczem. 12 lutego

pOwrót dO pOlski

w latach 1934- 1945 rzesza niemiecka stworzyła na ziemi wałeckiej system fortyfikacji, nazywanych wałem pomorskim

wszystkie miejscowości Poje-zierza Wałeckiego zostały wy-zwolone oprócz Nadarzyc, które zdobyto po pięciodniowej bitwie w dniu 3 marca 1945 roku.

ziemia jastrowska powróciła do polski po 173 latach.

Po zwycięstwie nad Niem-cami, większość mieszkańców Jastrowia pochodzenia niemiec-kiego musiała opuścić swoje do-mostwa i przenieść się za Odrę. W ich miejsce przybywali no-wi osadnicy. Jastrowie i oko-lice przeżyło po raz kolejny niemal całkowitą wymianę lud-ności. Oznaczało to konieczność utworzenia od podstaw struktur administracyjnych, także admi-nistracji leśnej.

Na podstawie niemieckich materiałów odtworzono mapy nadleśnictw i le-śnictw. W skład rejonu wa-

łeckiego weszło wtedy 10 nadleśnictw, nie znajdziemy jednak wśród nich Ja-strowia. Lasy wokół Jastrowia uznane zostały, zgodnie z dość długą tradycją, za lasy miejskie i podporządkowano je

Miejskiej Radzie Narodowej. Obejmo-wały one obszar dzisiejszych leśnictw Jeziora, Ptusza i Hajda. Tradycja po-siadania przez miasto lasów komu-nalnych sięgała XIX wieku. Wtedy to, po 1831 roku w wyniku sporów miasta z Parafią Katolicką odebrano Kościołowi i przekazano miastu la-sy leżące na południe od Jastrowia.

NadleśNictwO JastrOwie w strukturze lasów państwOwych

nowa władza bardzo szybko, bo już wiosną 1945 roku powołała do życia rejon lasów z siedzibą w wałczu, do którego przyporządkowano większą część lasów obecnego nadleśnictwa jastrowie.

10 11

Akcja osadnicza w Jastrowiu trwała kilka lat, lecz już w 1945 roku przybyli tu ludzie, którzy w przyszłości mieli współ-tworzyć Nadleśnictwo Jastrowie. Część osadników przybywała z sąsiadujących powiatów wielkopolskich, część została przesiedlona z Kresów Wschodnich, część stanowili robotnicy przymusowi, którzy pozostali po zakończeniu wojny na tym terenie. Wśród osadników znajdowali się ludzie, którzy współtworzyli nadleśnic-two: Nadleśniczy Lasów Miejskich Robert Kuźmiński, pierwsza kierowniczka admi-nistracji Władysława Kotlarek, leśniczo-wie Wiktor Martenka, Jan Marchwiak, Marian Jędrych, Antoni Szczygieł.

nadleśnictwo jastrowie w strukturach lasów państwowych powołano do życia w lutym 1953 roku.

Pierwszym nadleśniczym został wcze-śniejszy adiunkt z Nadleśnictwa Płytnica Antoni Piotrowski.

W biurze wspierali go leśniczy admi-nistracyjny Władysława Kotlarek oraz rachmistrz – pan Stryjniak. Powierzony ich pieczy teren obejmował część grun-tów Nadleśnictwa Płytnica (obejmują-cy dawne lasy miejskie oraz ówczesne

leśnictwo Ptusza) oraz część lasów Nadle-śnictwa Trzebieszki. Wydzielonych zostało 8 leśnictw: Jastrowie, Jeziora, Byszki, Ptu-sza, Hajda, Brzeźnica, Samborsko i Gaj. Powierzchnia Nadleśnictwa 31.12.1953 r. wynosiła 5619,65 ha.

Siedzibę Nadleśnictwa, po kilku tygo-dniach urzędowania w Nadleśnictwie Płyt-nica, zorganizowano w budynku na ulicy Kilińszczaków. Na pierwszym piętrze, w trzech pokojach znajdowały się biura. Ich pierwsze wyposażenie było, nawet jak na tamte czasy, bardzo skromne. Pierwszym regałem na dokumenty był blat ustawiony na dwóch drewnianych klockach, podobną konstrukcję miały biurka, jedyna szafa była trochę nadpalona. Pierwszym służbowym pojazdem nadleśniczego był rower, a leśni-czowie organizowali sobie środki lokomocji we własnym zakresie. Pomimo tak ciężkich warunków nie brakowało zapału do pracy.

jednym z najważniejszych zadań było zalesienie gruntów wyciętych w xviii i xix wieku pod uprawy rolne i pastwiska. nie nadawały się one do uprawy rolniczej, poza tym ich wylesienie powodowało degradację środowiska.

W 1957 roku założono szkółkę gospodarczą

na Hajdzie, która miała zapewnić materiał

sadzeniowy

12 13

W tamtych latach zalesiono częścio-wo Wzgórza Jastrowskie, okolice Jeziora Małego, obszar na południowy zachód od dzielnicy przemysłowej Jastrowia oraz ugory położone w okolicach wsi Brzeźnica, w stronę Ciosańca.

Z problemem zalesień wiązało się wiele posunięć kolejnego nadleśniczego, którym został w 1955 roku Stanisław Banaś. Jed-nym z pierwszych kroków było założenie w 1957 roku szkółki gospodarczej na Haj-dzie, która miała zapewnić materiał sadze-niowy. Nadleśniczy Banaś zasłynął także jako konstruktor znanego nie tylko w Ja-strowiu siewnika. Prototyp siewnika został wykonany przez pracowników warsztatów Zespołu Szkół Zawodowych w Jastrowiu. W 1962 roku na Hajdzie rozpoczął pracę Władysław Gołąb, który całe życie zawo-dowe poświęcił szkółkom: ich tworzeniu, organizacji, wyposażaniu i wytyczaniu kie-runków rozwoju.

W czasie, gdy Stanisław Banaś obej-mował stanowisko nadleśniczego, Nadle-śnictwo zostało bezpośrednim sąsiadem szkoły. Na nową siedzibę adoptowano gmach przy ulicy 1 Maja, przed wojną należący do właściciela fabryki obuwia Schiefelbeina. Po wojnie Nadleśnictwo było jego pierwszym gospodarzem.

Oprócz wygodniejszej siedziby, coraz lepiej prezentował się park maszynowy, nadleśniczy zaczął jeździć służbową bit-ką zaprzęganą w jednego lub dwa konie (ówcześni leśniczowie do teraz pamiętają woźnicę Stefana Latusa). Pod budynkiem na 1 Maja zaczęła parkować służbowa War-szawa Pickup.

W 1958 roku na terenie nadleśnictwa, nad Jeziorem Miejskim, utworzono Leśny Ośrodek Szkoleniowy, w którym aż do 1985 roku prowadzono kursy dla gajowych, dają-ce kwalifikacje do pracy w Lasach Państwo-wych. Szkolono tam także nadleśniczych, adiunktów, leśniczych i podleśniczych w zakresie mechanicznego pozyskania drewna, a drwale zdobywali uprawnienia do pracy piłami mechanicznymi.

w wyniku zalesień i kształtowania granic administracyjnych rosła powierzchnia nadleśnictwa. w 1958 roku nadleśnictwo jastrowie przejęło od nadleśnictwa okonek komleksy leżące na północ od jastrowia. plan urządzania lasu na lata 1961-1970 sporządzono dla 7126,32 ha.

W połowie lat sześćdziesiątych w do-tychczasowej siedzibie Nadleśnictwa urzą-dzono internat dla uczniów spoza Jastrowia.

Nadleśnictwu w zamian zaproponowano budynek znajdujący się na ulicy Roose-velta, w pobliżu tartaku.

Większa i wygodniejsza siedziba oka-zała się wręcz niezbędna już po kilku la-tach, kiedy w 1973 roku do Nadleśnictwa Jastrowie przyłączono jako nowe obręby części Nadleśnictw Trzebieszki i Płytni-ca. Powierzchnia nadleśnictwa wynosiła wówczas 24 503 ha. Powiększenie Nad-leśnictwa było jednym z ostatnich akor-dów działalności nadleśniczego Stanisława

Banasia, człowieka który kierował firmą przez prawie 19 lat. Zmarł 17.01.1974 ro-ku i został pochowany na cmentarzu w Ja-strowiu. W połowie 1973 roku obowiązki Nadleśniczego powierzono Jarosławowi Baranowskiemu, który po upływie pół roku w marcu 1974, przekazał je Edmun-dowi Abramowi. Nowy nadleśniczy mu-siał znaleźć środek zaradczy na największą bolączkę tamtych czasów – niedobór siły roboczej. Z inicjatywy nadleśniczego Abra-ma utworzono Ochotniczy Hufiec Pracy,

prezentuje siewnik własnej konstrukcji

nadleśniczy banaś

14 15

dla potrzeb którego wykorzystano siedzibę zlikwidowanego Nadleśnictwa Trzebieszki. OHP działał od 1975 roku do 1983 roku, jego komendantem był przez pierwsze czte-ry lata Włodzimierz Cegielski, a następnie Kazimierz Kuchta. W ciągu ośmiu lat dzia-łalności przewinęło się przez hufiec 148 ju-

naków, którzy pracowali przy pozyskaniu drewna przede wszystkim na terenie obrębu Płytnica. W 1977 roku doszło do kolejnej zmiany na najwyższym stanowisku w Nad-leśnictwie, objął je Henryk Horzela, który przez trzy lata kontynuował dzieło rozpo-częte przez poprzedników. W tym czasie,

w szkółce „hajda”

nadleśniczy baranowski

nadzoruje prace na plantacji

władysław gołąb

W latach 80-tych, w pobliżu gospodarstwa

szkółkarskiego Hajda,założono plantację nasienną

16 17

w 1978 roku utworzono Regionalną Dyrek-cję Lasów Państwowych w Pile, do której włączono Nadleśnictwo Jastrowie. W 1980 roku Nadleśniczym został Włodzimierz Raczyński, inicjator rozbudowy zaplecza gospodarczego. Większa firma, zatrudnia-jąca w latach osiemdziesiątych rekordową w swojej historii liczbę pracowników sta-łych, wymagała większych pomieszczeń magazynowych, warsztatów oraz garaży. Na konieczność zatrudnienia tak dużej liczby pracowników niebagatelny wpływ miał fakt, że lata osiemdziesiąte były okre-sem usuwania skutków olbrzymiej klęski spowodowanej gradacją brudnicy mniszki.

W 1985 roku powstała przy Nadle-śnictwie Zasadnicza Szkoła Zawodowa, kształcąca młodzież w specjalności leśniczy – szkółkarz. Wykorzystano w ten sposób bazę szkółek zadrzewieniowo-leśnych do kształcenia młodych kadr. Szkołę ukoń-czyło 90 uczniów, z którymi swoją wie-dzą dzielili się między innymi Władysław Gołąb, Adam Bednarz, Stanisława Lech, Wiktor Łopaciński i Zdzisław Michalak.

Za rządów nadleśniczego Raczyńskiego stworzona została również baza mieszka-niowa. Wybudowano bloki mieszkalne przy ulicy Słowackiego, Roosevelta oraz osie-dle domków jednorodzinnych na Hajdzie.

janusz dudek kontroluje siew

szkółka hajda

władysław gołąb

szkółka hajda

18 19

Kolejnym nadleśniczym został miano-wany Janusz Adam Sterczewski, który w 1986 roku rozpoczął wdrażanie nowo-czesnych poglądów na kwestię sprzedaży, manipulacji oraz pozyskania drewna. Był także jednym z pomysłodawców stworzenia Ochotniczej Straży Pożarnej przy Nadle-śnictwie Jastrowie, a także kontynuatorem działań zmierzających do wzmocnienia i biologicznego uodpornienia drzewosta-nów pogradacyjnych.

Pod koniec 1991 roku na stanowisko nadleśniczego powołano Tomasza Ła-budzkiego. Przeprowadził on firmę przez

kolejne poważne transformacje, w ro-ku 1993 od Jastrowia odłączono obręb Płytnica, który został włączony do nowo utworzonego Nadleśnictwa Płytnica. Lata dziewięćdziesiąte były okresem przemian gospodarczo-ustrojowych w całym kraju. W nadleśnictwie zmieniła się radykalnie struktura zatrudnienia, dokonano prywa-tyzacji, wielu dotychczasowych stałych pracowników utworzyło funkcjonujące do dzisiaj Zakłady Usług Leśnych. W związku z likwidacją Państwowych Gospodarstw Rolnych, zagospodarowanie znacznej czę-ści ich areału spadło na barki leśników

z Jastrowia. W latach dziewięćdziesiątych dokonano zalesienia ponad 1000 hektarów gruntów porolnych, zwracając w ten spo-sób to, co ludzie wydarli puszczy w XVIII i XIX wieku.

W listopadzie 1991 roku nadleśnictwo wzbogaciło swoją powierzchnię o obszar 147 ha zwróconych przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Był to teren, który przez 23 lata był pod zarządem armii ra-dzieckiej i zniknął na ten okres z map topo-graficznych i przewodników turystycznych. Strategiczne znaczenie tego miejsca nie jest do teraz dokładnie poznane, ujawnione

stanisław banaś

od 01.02.1953 do 30.06.1955

inż. antoni piotrowski

od 01.02.1953 do 30.06.1955

pierwszym nadleśniczym nadleśnictwa

jastrowie został antoni

piotrowski

jarosław baranowski

od 01.08.1973 do 28.02.1974

edmund abram

od 1 5.03.1974 do 30.06.1977

henryk horzela

od 01 .07.1977 do 30.06.1980

włodzimierz raczyński

od 01.07.1980 do 15.06.1986

janusz adam sterczewski

od 01.08.1986 do 31.07.1991

p.o. nadl. bronisław niemiec

od 01.05.1991 do 24.11.1991

tomasz łabudzki

od 25.11.1991 do 07.03.2001

tadeusz moszczeński

od 21.03.2001 do 13.01.2004

w 2007 roku dokumenty dowodzą, że na terenie jednostki Brzeźnica-Kolonia znaj-dowała się broń atomowa.

Od marca 2001 roku funkcję nadleśni-czego pełnił Tadeusz Moszczeński. W tym czasie w nadleśnictwie przygotowano nowy podział nadleśnictwa. Z istniejących wów-czas 17 leśnictw, utworzono od 1 stycznia 2004 r. 11 leśnictw, które funkcjonują do dzisiaj: Jeziora, Wądołek, Brzeźnica, Haj-da i Ptusza w obrębie Jastrowie oraz Syp-niewo, Zacisze, Drzewiec, Budy, Prądy i Szwecja w obrębie Trzebieszki.

Od stycznia 2004 roku Nadleśnic-twem Jastrowie kieruje nadleśniczy Krzysztof Kanecki. W tym okresie rozwinięto i zmodernizowano sieć dróg leśnych, wykorzystując środki Lasów Państwowych i zewnętrzne w ramach działania „Odtwarzanie potencjału pro-dukcji leśnej zniszczonego przez katastro-fy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych” PROW 2007-2013. Sprzedane zo-stały mieszkania pracowni-kom, którzy utracili prawo do bezpłatnych mieszkań

na

dl

esn

icz

ow

ie

krzysztof kaneckiod 14.01.2004

20 21

służbowych, wyremontowano leśniczów-ki i siedzibę nadleśnictwa. Kontynuuje się przebudowę drzewostanów iglastych, rosnących na żyznych siedliskach w drze-wostany liściaste lub mieszane. Zastoso-wanie rębni złożonych, podsadzeń i cięć przekształceniowych przynosi już pierwsze efekty. W trosce o prawidłową gospodar-kę wodną na terenie całego nadleśnictwa wdrożono kompleksowy program małej retencji. Powiększono powierzchnię ob-szarów objętych ochroną prawną poprzez utworzenie rezerwatu Wielkopolska Doli-na Rurzycy. W roku 2005 zlikwidowano Ochotniczą Straż Pożarną przy Nadleśnic-twie Jastrowie. Unowocześnieniu poddano system obserwacji przeciwpożarowej.

Od roku 2014, po zatwierdzeniu no-wych planów urządzenia lasu funkcjonujące dotychczas dwa obręby Jastrowie i Trze-bieszki zostaną scalone w jeden obręb leśny.

Pomniejszych przekształceń było na przestrzeni lat wiele więcej, zmieniał się kształt granic Nadleśnictwa i poszczegól-nych leśnictw, zmieniała się ich wielkość i charakter. Lesistość nadleśnictwa wzrosła z 40% w 1953 roku do niemal 64%. W cią-gu 60 lat istnienia jednostką kierowało 10 nadleśniczych. Pracowników biura, leśni-czych, pracowników stałych i sezonowych

trudno dzisiaj zliczyć. Ludzie przychodzili i odchodzili, a każdy zostawiał tu mniejszą lub większą cząstkę siebie. Duży wpływ na gospodarkę leśną miał Bronisław Niemiec, który przez 23 lata, od 1979 do 2002 ro-ku, pełnił funkcję zastępcy nadleśniczego.

Wraz z rozwojem nauki i postępem technicznym zmieniał się wizerunek le-śnika przemierzającego leśne ścieżki wo-kół Jastrowia. W raportówkach leśniczych zamiast brulionów odbiorczych pojawiły się rejestratory, w biurach zamiast liczydeł komputery, blat ustawiony na pieńkach za-stąpiono funkcjonalnymi meblami, każdy pracownik dzierży w dłoni nieodłączny telefon komórkowy.

Oprócz realizacji zadań określanych w planie urządzania lasu leśnicy z Jastrowia zmagają się dzisiaj z coraz to nowymi wy-zwaniami: certyfikacją gospodarki leśnej, budową sieci dróg pożarowo-wywozowych, małą retencją, kompleksową inwentaryza-cją przyrodniczo-leśną, a także edukacją ekologiczną społeczeństwa. Nie zmienia się jednak zasadniczy cel i charakter pracy nadleśnictwa, jakim jest wykorzystywanie dóbr natury tak, by zachować ich trwałość i przekazywać jako dziedzictwo kolejnym pokoleniom.

najważniejsze wydarzenia

• luty 1953 • powstanie nadleśnictwa jastrowie• 1957 • powstanie szkółki leśnej hajda• 1958 • powiększenie powierzchni nadleśnictwa o grunty porolne do zalesień oraz lasy przejęte z nadleśnictwa okonek• 1958 • powstanie leśnego ośrodka szkoleniowego• 1973 • przyłączenie nowych obrębów leśnych z części nadleśnictw trzbieszki i płytnica• 1987 • powstanie zakładowej ochotniczej straży pożarnej przy nadleśnictwie jastrowie• 1991 • przejęcie „bunkrów” • dawnej radzieckiej bazy rakietowej• 1993 • zmniejszenie powierzchni nadleśnictwa - odłączenie obrębu płytnica• 2004 • reorganizacja nadleśnictwa - podział na 11 leśnictw

początek lat sześćdziesiątych

leśniczówka wądołek

22 23

Obszar Nadleśnictwa to głównie dwa duże kompleksy leśne, leżące między rzeką Piławą a Gwdą, które zajmują 98 % jego powierzchni leśnej. Pozosta-łe 2% powierzchni stanowią lasy silnie rozdrobnione.

Teren Nadleśnictwa obejmuje swym zasięgiem fragmenty Równiny Wałeckiej, Pojezierza Szczecineckiego i Doliny Gwdy. Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej nadleśnictwo leży w III Krainie Wielko-polsko-Pomorskiej, 2 dzielnicy Pojezierza Krajeńskiego, mezoregionach Równiny Wałeckiej i Wysoczyzny Krajeńskiej.

Rzeźba terenu ukształtowana przez zlo-dowacenie bałtyckie ma w przeważającej części charakter równinny. Wyjątkiem jest północna część Nadleśnictwa, której rzeźbę urozmaicają wzniesienia morenowe. Najni-żej położonym obszarem jest jezioro Trze-bieszki (83,2 m n.p.m.), najwyżej położone wzniesienie znajduje się na terenie leśnic-twa Zacisze i ma wysokość 169,6 m n.p.m.

W układzie siedliskowych typów lasu dominują siedliska boru mieszanego świe-żego (51,7%) i bóru świeżego (22,5%).

NadleśNictwO JastrOwie - dzisiaJ

63%29%26% 46%

obszar NadleśNictwa jastrowie to przede wszystkim lasy. Lesi-stość terenu wynosi ponad 63% i jest znacznie wyższa niż przeciętna lesistość Polski (29%), województwa wielkopolskiego (26%), a także powiatu złotowskiego (46%).

18,2 tys. ha

gminy: • jastrowie • okonek • tarnówka • wałcz

powierzchnialasy, rZeki, jeZiora

w zasięGu terytorialNym NadleśNictwa zNajdujĄ się: miasto • jastrowie

oraz wioski: • brzeźnica • brzeźnica kolonia • budy • nadarzyce • ptusza • samborsko • sypniewko • sypniewo • szwecja

NadleśNictwa sĄsiadujĄce • lipka • okonek • płytnica • wałcz • złotów

• czarnobór • borne sulinowo

województwa: • wielkopolskie - 99,9% powierzchni

• zachodniopomorskie - 0,01%

ter

en n

ad

leś

nic

twa

Głównym gatunkiem laso-twórczym jest sosna, zajmująca ponad 90% powierzchni grun-tów leśnych. Do ważniejszych gatunków zaliczyć należy tak-że dąb, którego udział wynosi 3%, brzozę, olszę, świerk, buk i modrzew.

Drugim istotnym elementem tutejszego krajobrazu, ukształ-towanym w wyniku działania lodowców, są przecinające rów-ninne tereny rzeki i liczne jeziora rynnowe. Ich przyrodnicze i tu-rystyczne walory doceniane są od wielu lat.

Za najcenniejszą przyrodni-czo uważa się rzekę Rurzycę, u której źródlisk już w latach trzydziestych XX wieku utwo-rzono rezerwat przyrody „Teu-felsprung” – obecnie „Diabli Skok”. Największą rzeką tego obszaru jest Gwda, stanowiąca

wschodnią granicę nadleśnictwa. Do niej uchodzą Piława, Rurzy-ca, Płytnica wraz Samborką oraz Młynówka wraz z Oską.

nadl

eśni

ctw

o ja

stro

wie

- dz

isaj

Istotnym elementem krajobrazu, są przecinające

równinne tereny rzeki i liczne jeziora rynnowe

24 25

Na obecny okres go-spodarczy 2004-2013 przyjęto etat użytkowania wy-

noszący 697,7 tysiąca m3. Za-pewnia to ciągłość użytkowania w przyszłych okresach gospo-darczych. Obliczony roczny przyrost masy drewna wynosi około 106 tysięcy m3, każdego roku pozyskuje się około 70 tys. m3. Rocznie wycina się tylko 65% odkładanego surowca co oznacza to, że zapas drewna rośnie.

użytkować las to nie znaczy niszczyć

Gospodarka uwzględniająca prawa rządzące ekosystemem leśnym jest jedną z najważniej-szych form czynnej ochrony przyrody. Pozwala na efektyw-ne korzystanie z zasobów la-

gOspOdarka leśNa

gospodarka nadleśnictwa oparta jest o 10-letnie plany urządzania lasu zatwierdzane przez ministra środowiska

sów i zachowanie ich walorów przyrodniczych.

W użytkowaniu rębnym sto-suje się cięcia spełniające wy-mogi ekologiczne. Już na etapie planowaniaa uwzględniane są walory i wymagania poszcze-gólnych siedlisk. Dopasowuje się do nich właściwe technolo-gie prac, planuje pozostawianie kęp drzewostanu przy stanowi-skach roślin chronionych i rzad-kich, pozostawia się elementy wzbogacające bioróżnorodność i urozmaicające krajobraz ob-szaru: drzewa dziuplaste i roz-kładające się drewno martwe.

sadzimy więcej niż milion drzew rocznie

Odnowienie lasu to posa-dzenie lub obsianie nowego drzewostanu na miejscu ustę-pującego. Może to nastąpić

roczNie wyciNa się tylko 65% odkłada-nego surowca co ozna-cza to, że zapas drewna rośnie.

roczNy przyrost masy drewNa wynosi około 106 tysięcy m3, każdego roku pozy-skuje się około 70 tys. m3.

W ramach odnowienia lasu w Nadleśnictwie Jastrowie

sadzi się co roku ponad milion młodych drzewek na powierzchni

przekraczającej 170 ha

26 27

struktura wiekowa drzewostaNów

w sposób naturalny lub sztuczny. W ra-mach odnowienia lasu w Nadleśnictwie Jastrowie sadzi się co roku ponad milion młodych drzewek na powierzchni prze-kraczającej 170 ha. Około 110 ha to od-nowienia powierzchni otwartych: zrębów, luk, halizn, pozostała część to prace pod okapem drzewostanu.

aktualnie dużą wagę przywiązuje się do odnowień naturalnych, które w ostatnich latach mają coraz wyższy udział w odnawianej powierzchni.

BMśw 51,8%

Bśw 22,4%

LMśw 17,6%

Lśw 3,5%

LMw 1,7%

Lw 1,3%

Ol 0,9%

inne 0,8%

51,8%

22,4%

17,6%

3,5%

1,7%1,3%

0,9%

0,8%

Dla jej zapewnienia jakości młode drzewka muszą mieć odpowied-nie pochodzenie, właściwy sposób zbioru, wysiewu i późniejszej pie-lęgnacji. Pochodzenie sadzonkom nadleśnictwa zapewnia baza na-sienna, którą stanowią:

plaNtacje NasieNNe lipy drobnolistnej i brzozy brodawkowatej,

So 90,8%

Db 3%

Brz 1,7%

Ol 1,7%

Bk 1,1%

Św 1,1%

MD 0,5%

Js 0,1%

plaNtacyjNe uprawy nasienne sosny pospolitej i modrzewia europejskiegowyłĄczoNe drzewostaNy nasienne sosny pospolitej – 12 haGospodarcze drzewostaNy nasienne: sosny pospolitej (412 ha), buka zwyczajnego (23 ha), dębu szypułkowego (29 ha).

większość materiału sadzoniowego pochodzi z gospodarstwa szkółkarskiego hajda, które zaopatruje także sąsiednie nadleśnictwa i prowadzi sprzedaż detaliczną sadzonek leśnych oraz drzew i krzewów ozdobnych..

przy sadzeNiu liczy się Nie tylko ilość – rówNie ważNa jest jakość

90,8%

1,1%

1,7%1,7%

0,5%0,1%

1,1%

3%

do 20 lat 21 - 40 lat 41 - 60 lat 61 - 80 lat 81 - 100 lat

15,6% 14,6% 27,6% 16,2% 14,7% 11,2%

Powyżej 100 lat

udział proceNtowy

typów siedliskowych

lasu

udział proceNtowy GatuNków paNujĄcych w układzie powierzchNiowym

28 29

W początkowej fazie wzro-stu młodym drzewkom zapewnia się odpowied-nią ilość światła i wody

poprzez ograniczanie wzrostu chwastów i spulchnianie wierzchniej warstwy gleby. W kolejnych zabiegach reguluje się skład gatunkowy i zapewnia jakość przyszłego drzewostanu.

Konieczna jest także ochrona przed czynnikami zewnętrznymi: zwierzętami leśnymi, owadami a także szkodliwymi grzybami.

największe szkody wyrządzają foliofagi – owady uszkadzające aparat asymilacyjny drzew. najgroźniejsze wśród nich na terenie nadleśnictwa jastrowie są brudnica mniszka, strzygonia choinówka i barczatka sosnówka.

pielęgNacJa i OchrONa

nowe pokolenie lasu wymaga pielęgnacji i ochrony.

Ich działalność szczególnie mocno odczuwalna była w latach 1978-1982, a także na przełomie stuleci (1998-2003), kiedy konieczne było wyko-nanie kilku wielkopowierzchniowych zabiegów ratowniczych. Obecnie w celu utrzymania właściwego stanu sanitarne-go i zdrowotnego lasów, nadleśnictwo corocznie zbiera materiały do progno-zowania zagrożenia i ewentualnego ograniczania liczebności wymienio-nych szkodników.wśród szkodników wtórnych największe

1. pułapka fero-monowa - element prognozowania zagrożenia lasu przez szkodniki owadzie fot. k. dietrich

2. smolik sosnowiec

3. przypłaszczek granatek

przypłaszczek granatek.tif

1.

2.

3.

znaczenie dla drzewostanów jastrowskich mają przypłaszczek granatek oraz smoliki i cetyńce.

szkodnik pierwotny sosny

borecznik

barczatka sosnówka

30 31

Na terenie Nadleśnictwa Ja-strowie, które ze względu na swoje położenie zosta-ło zaliczone do najwyższej

strefy zagrożenia pożarowego, centralnym punktem ochrony przeciwpożarowej jest, zmodernizowana dzięki dotacji NFOŚiGW w 2010 roku, wieża obserwacyjna wyposa-żona w najwyższej jakości kamerę telewi-zyjną, umożliwiającą obserwację terenów

w promieniu 20 km. Oprócz wieży w nad-leśnictwie systematycznie rozbudowywana i modernizowana jest sieć specjalnych dróg pożarowych umożliwiających szybką inter-wencję samochodów gaśniczych, 13 punk-tów zaopatrzenia wodnego, sieć łączności radiotelefonicznej i stały dyżur pożarowy w okresie największej palności (od połowy marca do końca września).

bezpieczeństwO pOŻarOwe

specyficznym działem ochrony lasu jest czuwanie nad bezpieczeństwem pożarowym. istniejący w lasach państwowych system obserwacji pozwala na bardzo wczesne wykrywanie pożarów i przyczynia się do gaszenia ich już w zarodku.

W ramach takiej działalności utworzono przy siedzibie Nadleśnictwa Jastrowie le-śną salę edukacyjną i mini-

-arboretum, a na terenie szkółki gospodarczej Hajda wydzielono kącik edukacyjny. W po-bliżu miasta funkcjonuje ścieżka dydaktycz-no-rowerowa „Wokół Jastrowskich Jezior”, licząca 18 km, wyposażona w wiatę z grilem i miejscem na ognisko, punkt widokowy, dwie wiatki wypoczynkowe i tablice edukacyjne. Wyznaczono także ścieżkę rowerową pro-wadzącą z Jastrowia do rezerwatu „Diabli Skok”. Poprowadzono ją w pobliżu szkółki Hajda, pomników przyrody oraz terenów ob-jętych programem małej retencji. Najmłodszą ze ścieżek rowerowych jest trasa „Sosno-

edukacja prZyrodni-czO-leśNa i turystyka

jednym ze sposobów realizacji zadań ochrony przyrody jest edukacja ekologiczna społeczeństwa, polegająca na upowszechnianiu wiedzy na temat lasu i gospodarki leśnej oraz roli ekosystemów leśnych w środowisku człowieka

wa Góra”, utworzona wspólnie z Urzędem Gminy i Miasta Jastrowie, prowadząca do najwyższego wzniesienia (169 m n.p.m.) w okolicach miasta.

Imprezą edukacyjną gromadzącą najwięk-szą ilość uczestników jest odbywający się corocznie w pierwszą sobotę września Leśny Rajd Rowerowy. Rajd organizowany jest od 2003 roku przez pięć nadleśnictw położonych w powiecie złotowskim. Uczestnicy mogą wybrać jedną z pięciu tras przygotowanych przez nadleśnictwa Jastrowie, Lipka, Okonek, Zdrojowa Góra i Złotów. Przeciętna trasa liczy około 40-50 km. Gospodarzem finału rajdu jest co roku inne nadleśnictwo.

Dla turystów odwiedzających lasy po-łożone wzdłuż głównych szlaków komuni-kacyjnych przygotowano wygodne miejsca postoju pojazdów. Najnowsze z nich poło-żone jest przy drodze wojewódzkiej Jastro-wie – Złotów, przy zabytkowym moście na Gwdzie.

Ponieważ wędrówki piesze i spacery to ulubiona forma spędzania czasu w le-sie, Nadleśnictwo Jastrowie dba by każde z miejsc przeznaczonych do edukacji i wy-poczynku było estetyczne i czyste. Zawsze wyposażone jest w kosze na śmieci, które umożliwiają turystom pozbycie się odpad-ków w sposób kulturalny i przyjazny dla krajobrazu.

rezerwat diabli skok

uczestnicy euro eco meeting

32 33

Rzeką, która niemal w całym swoim biegu objęta została ochroną obszarową

jest Rurzyca. U jej źródeł istnie-je jeden z najstarszych i najcie-

kawszych rezerwatów Wielkopolski „Diabli Skok”, zajmujący powierzch-nię 20,98 ha. Powołano go w celu za-chowania fragmentu lasu mieszanego z drzewami pomnikowymi, porastają-cego zbocza stromego jaru z licznymi źródłami wokół których wykształciły się charakterystyczne zespoły roślinne.

ochrona prZyrody

największe walory przyrodnicze obszarów nadleśnictwa związane są z ciekami wodnymi. tam też istnieje najwięcej obszarowych form ochrony przyrody.

„Diabli Skok” łączy się z najmłodszym i największym rezerwatem znajdującym się na terenie administrowanym przez Nadleśnictwo Jastrowie – „Wielkopol-ską Doliną Rurzycy”. Jest to rezerwat krajobrazowy ustanowiony w 2008 roku na powierzchni ponad 900 hektarów. Na terenie Nadleśnictwa Jastrowie znajduje się 309 hektarów i trzy jeziora: Krąpsko Małe, Krąpsko Duże i Trzebieszki. „Wiel-kopolska Dolina Rurzycy” obejmuje ciąg jezior rynnowych wraz z okolicznymi lasami, torfowiskami i bagnami. Na te-renie rezerwatu stwierdzono ponad 150 gatunków mchów, 47 gatunków wątro-bowców i niemal 500 gatunków roślin nasiennych, między innymi kilka gatun-ków storczyków objętych ścisłą ochroną gatunkową. Od południa obszar graniczy z rezerwatem „Smolary”, a od zachodu z utworzonym w 2005 roku po stronie województwa zachodniopomorskiego rezerwatem „Dolina Rurzycy”.

W 2009 roku w uznaniu dla wkładu w utworzenie rezerwatu Klub Przyrod-ników wyróżnił Nadleśnictwo Jastrowie „Orlim Piórem” prestiżowym wyróżnie-niem przyznawanym organizacjom i in-stytucjom działającym dla poprawy stanu ochrony przyrody w Polsce.

W „Wielkopolskiej Dolinie Rurzycy” od 2012 roku udostępniono szlaki turystycz-ne kajakowe i piesze prowadzące przez najbardziej atrakcyjne widokowo zakątki rezerwatu.

W 2006 roku Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa przekazała Nadle-śnictwu Jastrowie „Kozie Brody” rezerwat torfowiskowy, utworzony w 1965 roku na powierzchni 0,72 ha. Jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych odnotowywano tu występowanie kilku gatunków szczególnie zagrożonych, w tym brzozy niskiej i skal-nicy torfowiskowej. Obecnie powszechnie

rezerwat

rezerwat kozie brody

diabli skok

listera jajowata

kukułka szerokolistna

Rezerwat Diabli Skok powołano w celu zachowania fragmentu lasu mieszanego z drzewami

pomnikowymi, porastającego zbocza stromego jaru

34 35

26%

72%

2%podział

Na kateGorie lasów

Rezerwaty 2%

Lasy ochronne 26%

Lasy gospodarcze 72%

występują tu storczyki z rodzaju kukułka Dactylorhiza, a także listera jajowata Li-stera ovata i kruszczyk błotny Epipactis palustris.

Walory przyrodnicze terenu nadle-śnictwa znalazły odzwierciedlenie w trakcie tworzenia obszarów do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000. Utworzono tu obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) „Puszcza nad Gwdą” PLB 300012, obej-mujący obszar ponad 12,6 tysiąca hekta-rów oraz specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO) „Dolina Rurzycy” PLH 300017 po-krywający się z istniejącymi nad Rurzycą rezerwatami.

Miłośnicy przyrody znajdą na terenie Nadleśnictwa Jastrowie pomniki przyrody – świadectwa biegnącego czasu oraz przemian zachodzących w naturze. Najokazalszym wśród nich jest dąb szypułkowy „Hubert”, którego wiek ocenia się na około 600 lat, a obwód pnia wynosi 630 cm. Obecnie jest to drzewo martwe. Pozostałe drzewa pomni-kowe to 2 buki zwyczajne, sosna zwyczajna „Gruba Kaśka” na terenie nadleśnictwa i 10 pomników przyrody na gruntach innej wła-sności. Najmłodszym z pomników jest lipa drobnolistna „Maryla” uznana w 2009 roku

dzięki wspólnym staraniom uczniów i na-uczycieli Gimnazjum Publicznego w Jastro-wiu oraz leśników. Proces zaliczenia lipy do drzew pomnikowych był fragmentem pracy, która została uhonorowana pierwszą nagrodą w ramach konkursu edukacyjnego „Na tro-pach przyrody” organizowanego przez Regio-nalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Pile.

Ponad połowa powierzchni nadleśnic-

twa – 12,8 tys. ha jest położona w obszarze chronionego krajobrazu „Pojezierze Wałec-kie i Dolina Gwdy”. Został on uznany ze względu na niewielki stopień zniekształ-cenia środowiska przyrodniczego i walory krajobrazowe.

W Nadleśnictwie Jastrowie wyodrębnio-no 8 użytków ekologicznych o powierzchni

Jastrowskie lasy są miejscem gniazdo-wania wielu ptaków, znajdują się tu żero-wiska orła bielika, pojawia się włochatka, orlik krzykliwy, puchacz, odnotowano występowanie bociana czarnego. Wśród ptaków wodnych i błotnych ornitolodzy wypatrzą bąka, gągoła, cyraneczkę, derka-cza czy samotnika, wokół rzek o górskim charakterze można spotkać pliszkę górską i zimorodka.

255 ha: Kozie Bagno, Mokradła Brzeźnic-kie, Nad Jeziorem Busino, Uroczyska nad Gwdą, W Dolinie Oski, W Dolinie Piławy, W Dolinie Płytnicy i W Dolinie Samborki.

Najciekawszym pod względem przy-rodniczym jest użytek ekologiczny „Kozie Bagno”, w granicach którego stwierdzo-no występowanie torfowisk wysokiego i przejściowego z charakterystycznymi dla nich roślinami – chronionymi rosiczka-mi, bagnem zwyczajnym, bobrkiem trój-listkowym, a także rzadkim storczykiem – lipiennikiem Loesela. Pozostałe użytki ekologiczne związane są z ciekami wod-nymi lub niewielkimi zbiornikami wod-nymi, najczęściej obejmują ekstensywnie użytkowane ekosystemy łąkowe. gągoły

sikora modra

rudzik

rosiczka okrągłolistna w dolinie rurzycy kruszczyk błotny

36 37

Mała reteNcJa – czyNNa ochrona prZyrody

w ramach aktywnej ochrony przyrody nadleśnictwo jastrowie prowadzi działania z zakresu małej retencji. historia tych działań sięga lat osiemdziesiątych, kiedy na rzece płytnicy, pomiędzy miejscowościami sypniewo i budy, wykorzystując naturalne obniżenie terenu utworzono zbiornik wodny

szkółka haJda

ważnym punktem na mapie nadleśnictwa jest utworzone w 1957 roku gospodarstwo szkółkarskie hajda zapewniające materiał sadzeniowy do odnowień i zalesień.

Kolejne działania związane z ma-łą retencją podjęto w 2004 roku, kiedy we współpracy z poza-rządową organizacją ekolo-

giczną Klub Przyrodników rozpoczęto waloryzację przyrodniczą mokradeł.

Następnie w latach 2005-2010 prowa-dzono prace, których efektem jest powsta-nie kilkudziesięciu urządzeń: zastawek, przepustów, brodów, stopni kamiennych czy ostróg, retencjonujących wodę. Na terenie leśnictw Hajda i Wądołek podjęto także próbę renaturyzacji torfowisk poprzez zebranie wierzchnich warstw gleby i wyko-nanie niecek torfowiskotwórczych. Prace te w dużej części sfinansowane zostały przez Fundację EkoFundusz.

Na lata 2011-2013 zaplanowano kolej-ny etap prac, związanych z uzupełnieniem istniejących obiektów małej retencji w ra-mach projektu „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie po-wodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych” finansowanego z eu-ropejskiego funduszu spójności Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Jest to jeden z większych w kraju obiektów produkujących sadzonki drzew i krzewów zadrzewieniowych i ozdobnych. W 1985 roku zakupiono

materiał wyjściowy w Instytucie Dendro-logii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku i założono mateczniki, które stworzyły ba-zę do produkcji poszukiwanych sadzonek drzew i krzewów ozdobnych.

Obecnie szkółka oferuje już ponad dwieście odmian roślin ozdobnych, wie-lolatek drzew, krzewów biocenotycznych, żywopłotowych.

leśnictwo hajda

mała retencja sosna

gospodarstwo hajda

38 39

las to wspólnota roślin i zwierząt, miejsce pracy i wypoczynku wielu ludzi, źródło naturalnego, odnawialnego surowca jakim jest drewno, ale przede wszystkim to skomplikowany ekosystem, od którego zależy funkcjonowanie wielu elementów biosfery.nasze zdrowie i jakość naszego bytu są w dużej części uzależnione od lasu – niepowtarzalnego arcydzieła natury.pamiętajmy, że każdy z nas może przyczynić się do zachowania lasu we właściwym stanie, przestrzegając podstawowych zasad.

pamiętaj, że las to miejsce, w którym żyją dzikie zwierzęta. hałasując i krzycząc - - płoszysz je.

wrzucaj odpadki do przeznaczonych do tego pojemników. nie rozlewaj olejów, benzyny, smarów, chemikaliów, które w trwały sposób zatruwają glebę.

szanujmy leśną ciszę

nie zaśmiecaj lasu

dbaj o to by las nie spłonął

tylko po terenach leśnych nie objętych zakazem. • nie wchodź na tereny oznakowane tablicami zakaz wstępu. • pamiętaj, że wszystkie uprawy leśne i młodniki do 4 metrów wysokości są objęte zakazem wstępu. • poruszaj się po lesie samochodem tylko drogami publicznymi i specjalnie oznakowanymi drogami leśnymi. • samochód na postój pozostawiaj tylko w specjalnie wyznaczonych do tego miejscach. • pamiętaj, że wszystkie drogi leśne nie oznakowane drogowskazami są zamknięte dla ruchu motorowego.

poruszaj się po lesie pieszo lub rowerem

ogniska rozpalaj tylko w miejscach do tego wyznaczonych w odległości nie mniejszej niż 100 metrów od zalesionego terenu.

40 41

Forests in Poland cover approxima-tely 9 million hectares that is 29% of the country’s surface. Forests managed by the State Forests co-

ver about 7 million hectares. State Forests is an economic organization, without legal personality that manages the forests of the National Treasury. One of the 431 units is the Jastrowie Superintendence, established in 1953. It is mainly made out of coniferous forests of pine, with an increasing share of beech and oak. The state of these forests, and their management have made it possi-ble to recognize about 2/3 of the surface as naturally valuable and have been included into the Natura 2000 area.

The moving glacier had a significant impact on the shape of the moraines in the northern part of the superintendence and the creation of the Rurzyca Valley, in which waters from five lakes are not powered by any one river but by many underground wellsprings. The Rurzyca Valley is protec-ted in its entirety by reserves.

Near Jastrowie there are a few picture-sque lakes, and the Duze Lake is 45 meters deep. They are surrounded by bicycle-wal-king paths made by the Superintendence, with informational-viewing points. A long management of the forests based on the

Die Wälder nehmen in Polen ca. 9 Mill ha, d. h. 29% der Lan-desfläche ein. Die durch das Unternehmen „Staatliche For-

ste” verwalteten Wälder stellen ca. 7 Mill. ha Fläche dar. Die Firma „Staatliche Forste” ist eine wirtschaftliche Organisation ohne Rechtspersönlichkeit, welche die Fisku-swälder verwaltet. Eine der 431 Einheiten dieser Organisation ist die Oberförsterei Jastrowie, gegründet 1953. Vor allem ha-ben wir in den Oberförstereigrenzen mit Kiefernwäldern mit einem immer größe-ren Anteil von Buchen und Eichen zu tun. Zustand dieser Wälder, hier entwickelte Forstwirtschaft trugen dazu bei, dass 2/3 der Waldfläche als besonders wertvoll im naturwissenschaftlichen Sinne anerkannt und dem Gebiet Natur 2000 angerechnet worden sind. Der sich in den alten Zeiten verschiebende Gletscher hatte einen wich-tigen Einfluss auf Gestaltung von Moränen im nördlichen Oberförstereiteil und auf Entstehen des Tales des Flusses Rurzyca.

Sein Gewässer wird in fünf Seen von keinem anderen Fluss, sondern von vielen unterirdischen Quellen gespeist. Das Tal des Flusses Rurzyca wird heute im Rah-men einiger Naturschutzgebiete geschützt.

Neben der Stadt Jastrowie gibt es einige malerische Seen und der Duże-See weist die Tiefe bis 45 m auf. Rings um die Seen befinden sich Fuß- und Fahrradstrecken mit Informations- und Aussichtspunkten, gebaut durch die Oberförsterei Jastrowie. Die mehrjährige Forstwirtschaft, basiert auf einer ausgeglichen Entwicklung mit Sonderschutz für besonders wertvolle Na-turobjekte, ermöglicht Naturschutz und Naturpotentialausnutzung zum Decken von gesellschaftlichen Bedürfnissen. Die Wäl-der liefern nämlich menschenfreundliche Holzrohstoffe von wertvollen Eigenscha-ften im Bereich der Festigkeit, Isolation und der Energie. Nicht ohne Bedeutung ist hier auch die Deckung von ästhetischen und emotionellen Erlebnissen der Menschen seitens der Wälder überhaupt.

ln der Oberförsterei Jastrowie entwickelt seit über 50 Jahren ihre Tätigkeit die „Haj-da”-Waldschule. Hier werden die jüngsten Waldgenerationen gebaut, welche aus dem besten Saatmaterial stammen. Gleichzeitig wachsen in der Schule auch Setzlinge für Baumpflanzungen und Bepflanzungen für Haushalte.

Die Förster entwickeln ihre Tätigkeit realistisch in Bezug auf den heutigen Tag

und auf die einschlägigen Waldflächen, sie werden den aktuellen Marktbedingungen unterzogen, gleichzeitig pflegen sie die Wälder von der Bepflanzungsphase bis Pfle-gemaßnahmen mit Einstellung, gerichtet an Bedürfnisse, welche erst in 100 Jahren, d. h. bei der 4. Generation der Menschen, ab heute gerechnet, auftauchen.

Diese lange Handlungsperspektive ist für viele Leute unverständlich, insbesondere in der Zeit, wenn Haltbarkeit von Gegenstän-den immer länger ist und ihre Nutzungsdau-er immer kürzer wird. Der Gewinn, erreicht auf einer durchschnittlichen 1 ha-Fläche des Waldes, ist sehr klein.

Die gute Lange der heutigen Fortwirt-schaft resultiert in Polen aus rationellem Waldvorratsmanagement über viele Jah-rzehnte, d. h. seit 1924 und zwar seitens dieser immer derselben Wirtschaftseinheit „Staatliche Forste”.

Man könnte an der Stelle auch sagen: die menschlichen und Naturvorräte, die als Ganzes betrachtet werden, bilden auch selbst ein wichtiges Ganze und bestimmen unsere Zukunft.

balanced development with special pro-tection of naturally valuable places helps to protect the environment and to use its potential to satisfy the needs of the socie-ty. It provides the human friendly material which is wood with valuable endurance, insulation and energy values. Protection of esthetic and emotional experiences is not without meaning.

The Jastrowie Superintendence has had the Hajda forestry school for over 50 years now. Here is where the youngest genera-tions of the forests are grown, coming from the best seeds, together with seedlings for home trees and plantings.

The rangers function here and now, they are subjected to the rigor of the market, and

at the same time they take care of the fo-rest from the seedlings, through the vision of what the forest should look like in 100 years, so for the fourth generation of people. This perspective is not understandable for many especially in times, when items are more and more durable and their service life shorter and shorter. The profit gained from an average hectare of forest is very small. The good situation of the current forestry comes from rational management of forest resources in Poland over many decades, since 1924 by one economic unit the State Forests. One could say-the human and natural resources seen together create an important whole and are the marker of the future.

42 43

nadleśnictwojastrowie ul. Roosevelta 864-915 Jastrowie tel. 67 266 23 61fax 67 266 33 96e-mail:jastrowie@pila.lasy.gov.pl daNe kONtaktOwe - leśNictwa:

leśnictwo tel. kom.jeziora 606 950 385wądołek 606 948 334 brzeźnica 606 946 813hajda 606 958 264ptusza 606 967 262sypniewo 606 947 653

zacisze 668 815 542drzewiec 606 947 857budy 606 943 164prądy 606 952 915szwecja 606 947 839szkółka leśna 606 947 284

WARSZAWA

szkółka zadrzewieniowa 606 954 457

straż leśna 608 579 168, 606 963 515