สมาล คมข า พยาบาลวชาชพช านาญการ ยทธพงษ สดาวรรณศกด นกวชาการสาธารณสข (Lab) ลดดา หาวแสน นกกายภาพ ภาณพนธ ธนปฐมสนชย นายแพทยช านาญการ

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

สหพนธเบาหวานนานาชาต พบทวโลกมผปวยเบาหวานมากกวา 371 ลานคน คาดในป

พ.ศ.2573 เพม 552 ลานคน (ประดษฐ สนธวณรงค, 2556)

รพ.คอวงโรคเปนโรคเรอรงอนดบ1เพมขน 2555-2556 ม 1,041 ,1,141 คน

ภาวะแทรกซอนไต , ตา Moderate เพม 2555-2556 รอยละ 0.7 , 12.5,3.0 , 8.0

สงอายเบาหวานคมน าตาลปกตได เพยงรอยละ 15.6

ไมมผดแลเปนหลกอาศยอยเพยงล าพง เลยงดหลาน รอยละ 22.3

ถกตดขา ตดนวเทา รอยละ 0.3 BMI สงเกนปกตรอยละ 43.2

ออกก าลงกายไมถกตองรอยละ 32.5

(ทมา : งานสารสนเทศ รพ.คอวง, 2556))

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ( ตอ)

โรงพยาบาลคอวงมหมบานรบผดชอบ 9 หมบาน

มอาสาสมครประจ าหมบานทงหมด 125คน

ขาดการอบรมเพอพฒนาศกยภาพในดานการดแลผปวยเบาหวานทบานซงเปน

ปญหาทส าคญทสดในพนท

รพ.คอวงประสานกบชมชนหาวธการแกปญหารวมกน:รปแบบพฒนา

ศกยภาพอาสาสมครในการดแลผปวยเบาหวานทบาน

(ทมา : งานสารสนเทศ รพ.คอวง, 2556)

วตถประสงคทวไป 1.เพอศกษาผลการพฒนาศกยภาพอาสาสมครใหมความรเรองเบาหวานพฒนาทกษะความสามารถในการเจาะเลอดเบาหวานโดยการตรวจแบบใช DTX ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบาน

.2 วตถประสงคเฉพาะ 1.เพอศกษาความพงพอใจผปวยเบาหวาน ในการเจาะเลอดโดยการตรวจแบบใช

DTX ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบานโดยอาสาสมคร

2.เพอเปรยบเทยบคะแนนความรของอาสาสมคร กอนและหลงการพฒนาศกยภาพ 3.เพอเปรยบเทยบอตราการขาดนดผปวยเบาหวานกอนและหลงการการพฒนาศกยภาพ อาสาสมคร

ประชากรทใชในการวจย ผปวยเบาหวาน 90 คน : อสม. 125 คน

2. กลมตวอยางทใชในการวจย

คดเลอกแบบสมครใจ อสม.อาสาดแลผปวยเบาหวานทบาน จ านวน 36 คน

ผปวยเบาหวานทไมมผดแลเปนหลกจ านวน 52 คน รวม 88 คน 9 หมบาน ระยะเวลา ม.ค.56 – ม.ค. 57

เกณฑในการคดเลอกกลมตวอยางเขารวมศกษา ( Inclusion Criteria)

1.1 ผปวยเบาหวานไมมผดแลเปนหลก /อสม.ทอาศยอยใน 9 หมบาน รพ.คอวง

1.2 เพศชายหรอเพศหญง มสตสมปชญญะสมบรณไมมอาการเจบปวยทางจต

1.3 ใหความยนยอมเขารวมลงนามในเอกสารขอความยนยอมจากผวจยกอนเรม กระบวนการวจย

เกณฑในการคดออกประชากรเขารวมศกษา ( Exclusion Criteria)

1. เปนผปวยเบาหวาน/อสม. ขาดนดและไมมารวมกจกรรมสองครงตดตอกน

ตวแปรทศกษา ตวแปรตน คอ รปแบบการพฒนาศกยภาพอาสาสมครใหมความรเรอง โรคเบาหวานพฒนาทกษะความสามารถในการเจาะเลอดเบาหวานโดยการตรวจแบบใช DTX ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบาน ตวแปรตาม คอ 1)ระดบคะแนนความรของอาสาสมครในเรองโรคเบาหวาน ทกษะ ความสามารถในการเจาะเลอดเบาหวานโดยตรวจแบบใช DTX ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบาน 2 )ระดบความพงพอใจผปวยเบาหวาน ในการเจาะเลอดโดยตรวจแบบใช DTX ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบานโดยอาสาสมคร 3 )อตราการขาดนดผปวยเบาหวานกอนและหลงการการพฒนาศกยภาพอาสาสมคร

หมบาน

อสม. แกนน า ผปวยเบาหวาน ครอบครว สนบสนนใหมกจกรรมอยางตอเนองในหมบาน

อสม: ตรวจDTX ตรวจเทา วดความดนโลหตทบานทกเดอน

ผปวย:เขารวมกจกรรมเบาหวาน ทบาน

รบ การเจาะ DTX การวดความดนโลหต การตรวจเทา การใหค าแนะน าเบาหวาน การชวยเหลอฉกเฉน รถรบสงเบาหวานจาก อปท. เทศบาล

-สะทอนปญหาทพบในการรบบรการ

- รวมประชมแลกเปลยน และคนขอมล ทก1เดอน

-รวมประเมนความพงพอใจทก3เดอน

โรงพยาบาลคอวง

เจาหนาท (สหวชาชพ)

อบรมใหความรเรองเบาหวาน การเจาะ DTX การวดความดนโลหต การตรวจเทา การใหค าแนะน าเบาหวาน การชวยเหลอฉกเฉน 2 วน

ฝกปฏบตงานในคลนกเบาหวาน 7 วน

-นเทศตดตามก ากบการปฏบตงานในหมบาน

-สนบสนนวสดอปกรณ ตรวจสอบคาความถกตองของเครองมอทกเดอน

-สะทอนปญหาทพบในการฝกอบรมและการปฏบตงานของ อสม.

- รวมประชมแลกเปลยน และคนขอมล ทก1เดอนน าเสนอสรปและน าเสนอ

-น าเสนอผลประเมนความพงพอใจทก3เดอน

รปแบบการพฒนาศกยภาพอาสาสมครในการดแลผปวยเบาหวานทบาน

ระเบยบวธวจย

เปนการวจยเชงปฏบตการโดยใชกระบวนการ PDCA ใหชมชนมสวนรวมทดลองใชรปแบบพฒนาศกยภาพอาสาสมครในการดแลผปวยเบาหวานทบานและทดลองน ารปแบบพฒนาศกยภาพฯไปปฏบตแบบมสวนรวมประชมคนขอมลปรบปรงพฒนาในสวนขาด ตอเนองตามปญหาทพบทก1เดอน น าผลทไดไปปฏบตในเดอนถดไป ประเมนผลความพงพอใจผปวยเบาหวานซงเปนผรบบรการ ทก 3 เดอน

เครองมอทใชในการวจย ระยะท 1 ประชมเจาหนาท อสม. แกนน าแลกเปลยนเรยนร คนขอมล

จดอบรมเชงปฏบตการ ผปวยเบาหวาน อสม. 2 วน

อสม. ฝกปฏบตงาน คลนกวนพธ 7 วน

ปฏบตงานใน 9 หมบาน ทกเดอน หลงปฏบต ประชมคนขอมล

เจาหนาท แกนน าในชมชน ผปวย อสม.ทก 1 เดอน :วนพธ สปดาหสดทาย

สงคนเครองมอตรวจเชคคาความถกตอง พรอมใช : ม.ค.56 ม.ค.ม.ค. 57 : 13 ครง

เครองมอทใชในการวจย(ตอ )

เครองมอ : รวบรวมขอมล สวนท1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 7 ขอ (ผปวยเบาหวาน อสม.) สวนท2 แบบทดสอบความรและทกษะในการดแลผปวยเบาหวานทบานส าหรบอสม จ านวน 11 ขอ สวนท3 แบบสอบถามความพงพอใจผปวยเบาหวานในการรบบรการเจาะDTXทปลายนว วดความดนโลหต ตรวจเทาเบาหวาน เบองตนทบานจ านวน 11 ขอ ตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ 3 ทาน และความเทยงของเครองมอใชคาสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ตามวธของ Cronbach ไดคาความเชอมนทงสองฉบบเทากบ 0.85,0.96 (Cronbach. 1970: 161 อางองจาก ลวน สายยศ และอคณา สายยศ. 2538: 200)

เครองมอทใชในการวจย(ตอ ) เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล 2) แบบบนทกฝกปฏบตการเจาะ DTXทปลายนวการวดความดนโลหต การตรวจเทา

3) แบบบนทกการรบสงเครองมอชดปฏบตการ 4) แบบบนทกผลระดบน าตาลในเลอดผปวยเบาหวาน 5) ตารางนดผปวยเบาหวานประจ าเดอนรายหมบาน 6) แบบรายงานคาวกฤตระดบน าตาลและความดนโลหต

เครองมอทใชในการวจย ( ตอ)

วเคราะห:โปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป : สถตเชงพรรณนา

ขอมลทวไป ความพงพอใจผปวยเบาหวานใน การเจาะเลอดแบบใช DTX

ทปลายนว การวดความดนโลหต การตรวจเทาเบาหวานเบองตนทบานโดย

อาสาสมครใชการแจกแจงความถและ คารอยละ

ผลการศกษา: ระยะท1:ปญหาทพบคอ 1) ผปวยบางสวนขาดความมนใจใน

การปฏบตของอสม.ประสานงานในหมบานยงไมชดเจน แผนตรวจเลอดไม

พรอมใช ความรอาสาสมครกอนพฒนาศกยภาพอาสาสมครสวนใหญมความรทระดบ

นอย ความรเรองอาหารเบาหวานสงสด ระดบปานกลาง รอยละ72.3 ดานทกษะการ

เจาะเลอดโดยใช DTX ทปลายนว ระดบนอย รอยละ 34.7

ระยะท2: จ าแนกระดบความดนโลหต ยาเบาหวาน

แกไข :จดท าแนวทางจ าแนกระดบความดนโลหตตามปงปองจราจรชวตเจดส เภสชกรให

ความรเรองยาเบาหวาน : ฝกทกษะของอสม.:เจาะDTX ตรวจเทา วดความดนทคลนก

เบาหวานทกวนพธ ปรบปรงคมอการตรวจDTXใหม ใหงายตอการน าไปใช

ผลการศกษา:

57.69

100 100

0

20

40

60

80

100

120

ผรบบรการ (30 ) ผรบบรการ (52 ) ผรบบรการ (90 )

กราฟท1แสดงจ านวนผรบบรการ 3 ระยะ (ระยะ1n1=30,n2=52,n3=90)

ผลการศกษา กราฟท2 เปรยบเทยบความรหลง อสม.DTX, ความดน ,เทา การนด ระยะ1-3 (n1=30,n2=52,n3=90 )

0

50

100คว

ามรอสม

.DTX

(30 )

ความรอสม

.DTX

( 52

)

ความรอสม

.DTX

(90 )

ความรอสม

.วดคว

าม…

ความรอสม

.วดคว

าม…

ความรอสม

.วดคว

าม…

ความรอสม

.เทา (30 )

ความรอสม

.เทา ( 52

)

ความรอสม

.เทา (90 )

ความรอสม

.นด (30

)

ความรอสม

.นด (52

)

ความรอสม

.นด (90

)

70.3 86.4

96.4

75.5

76.4

91.2

82.45

82.8 90.3

85.4 82.8 89.1

ผลการศกษา กราฟท3 แสดงความพงพอใจผปวยเบาหวาน ระยะ1-3 (n1=30,n2=52,n3=90 )

80.52

85.78 90.63 96.86

0

20

40

60

80

100

120

ผลการศกษา กราฟท4 แสดงอตราขาดนดผปวยเบาหวาน ระยะกอนและ1-3 (n1=30,n2=52,n3=90 )

13 11

3

2 0

2

4

6

8

10

12

14

อตราขาดนดผปวย

เบาหวานกอน(7 ) 13

อตราขาดนดผปวย

เบาหวาน1 ( 6)

อตราขาดนดผปวย

เบาหวาน2 (2)

อตราขาดนดผปวย

เบาหวาน3 (2 )

การน าผลการวจยไปใชประโยชนในงานประจ า ผปวยเบาหวานไดรบการเจาะเลอดโดยอสม.ใช DTX และวดความดนโลหต ตรวจเทาเบองตนทบานอยางตอเนอง:ใกลบาน ใกลใจ: เพมการเขาถงบรการอกชองทางหนง

ลดความแออด ลดระยะเวลารอคอย ทตองมารบบรการทโรงพยาบาล :ไมขาดนด รบยาสม าเสมอ มผดแลเปนหลก: ความพงพอใจ : ลดระยะเวลาทตองอดอาหารใหสนลงอยางมคณคาอสม.มความรในการดแลชวยเหลอผปวยเบาหวานไดอยางตอเนองทบานทเขาใจและเปนกนเองในหมบาน

บทเรยนทไดรบ อสม.: สามารถพฒนาศกยภาพใหสงขนไดดวยการเรยนรและฝกฝนทกษะจากการปฏบตและมพเลยงจากสหสาขารวมสรางการเรยนรผปวยเบาหวานเปนผสะทอนผลการปฏบตใหไดทราบวถทางทจะปรบปรงพฒนาในสวนทขาดเพอเตมเตม

การประสานงานในชมชนการคนขอมลรวมเรยนรแกไขปญหารวมกนเปนการท างานทยงยนเกดความหลากหลายในการเรยนร เกยวกบการบรการเบาหวานในชมชน

ปจจยแหงความส าเรจ อสม.:พรอมทจะพฒนาตนเอง มจตใจทเอออาทร ตอผอนพรอมจะชวยเหลอผอน ผบรหาร:เพอนรวมงาน: สนบสนนใหก าลงใจ

บนเสนทางจตอาสาพาสรรคสราง เปนแบบอยางสขภาพดชวยชไข ทงรวมท ารวมเรยนรแลกเปลยนไป เพอหวงใหเบาหวานดวถชมชน ทงเจาะเลอดคอยประสานจดการสขภาพ ใหรบทราบนโยบายไมขดสน วดความดนตรวจเทาใหไดแยบยล ผลตผลคอสขภาพดทยงยน ดวยสมองสองมอถอปฏบต พรอมยนหยดสดวยใจไมขดขน บมเพาะพนธสขภาวะทกค าคน ใหกลมกลนเปนหนงในใจชมชน