Namrun Fay Zonu’nun jeolojik – morfotektonik özellikleri: Orta Anadolu Fay Sistemi’nin güneybat› bölümü (Orta Toroslar – Türkiye)

Geological and morphotectonic features of the Namrun Fault Zone: The southwestern part of the Central Anatolian Fault System (Central Taurus-Turkey)

Selim ‹NAN1, Serkan EK‹NGEN

2

1Mersin Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N2Mersin Üniversitesi, Mersin Meslek Yüksek Okulu, 33342 Çiftlikköy, MERS‹N

Gelifl (received) : 16 fiubat (February) 2007Kabul (accepted) : 21 Kas›m (November) 2007

ÖZ

Kuzeyde Düzyayla (Sivas) civar›ndan bafllay›p, Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› ve Gülek Bo¤az›n› ta-kiben Mersin’in kuzeyinden geçerek yaklafl›k K60D do¤rultusuyla Anamur’a kadar uzanan Orta Anadolu Fay Sis-temi, Türkiye’nin en uzun üçüncü do¤rultu at›ml› fay kufla¤›n› oluflturmaktad›r. Orta Anadolu Fay Sisteminin(CAFS) Gülek ile Anamur aras›nda kalan bölümü ise Namrun Fay Zonu olarak adland›r›lm›flt›r. Bu çal›flmada,Namrun Fay›n›n Namrun ve yak›n yöresindeki jeolojik ve morfotektonik özellikleri incelenmifltir. Orta Toroslar’›ngüney bölümünde yer alan bölgenin temelini Jura – Alt Kretase yafll› dolomit ve dolomitik kireçtafllar›yla temsil edi-len Cehennemdere formasyonu oluflturur. Bu temel; kumtafl›, marn ve türbiditik kireçtafllar›ndan oluflan Santoni-yen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu taraf›ndan uyumsuzlukla üzerlenir. Her iki birim Maastrihtiyen’de F›nd›k-p›nar› kar›fl›¤› taraf›ndan tektonik dokanakla örtülür. Bu istifler, Tersiyer yafll› kaya birimleri taraf›ndan uyumsuzolarak üzerlenir. Bunlar s›ras›yla; karasal-lagüner ortam ürünü Oligosen yafll› Gildirli formasyonu; s›¤ denizel or-tamda depolanan Alt-Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyonu ve resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Alt-OrtaMiyosen yafll› Karaisal› kireçtafllar›d›r. Namrun Fay Zonu bölgede K60-80D do¤rultular›nda ve 3-8 km uzunlu¤un-da çok say›da fay ile temsil edilmektedir. Bunlar s›ras›yla; Namrun, Çamaras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Te-petafl, Meydan ve Çevlik faylar›d›r. Tersiyer yafll› kaya birimlerinin s›n›rlar› ile morfolojide gözlenen sol yanal öte-lenmeler, fay düzlemi çözümleri ve bölgede meydana gelen depremler, bu faylar›n önemli bir düfley bileflene sa-hip sol yanal do¤rultu at›ml› diri fay oldu¤una iflaret etmektedir.

AAnnaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Depremsellik, Mersin, morfotektonik, Namrun Fay Zonu.

AABBSSTTRRAACCTT

The Central Anatolian Fault System, which is the third longest strike-slip fault in Turkey, initiates at the northfrom Düzyayla (Sivas) and runs through Kayseri, Çamard› (Ni¤de), Kam›fll›, Pozant› and the Gülek Pass whe-re it finally passes through the north of Mersin and reaches Anamur with a trend of N60E. The part of the Cen-tral Anatolian Fault Zone (CAFZ) that lies between the east of Gülek and Namrun is called the Namrun FaultZone. In this study, geological and morphotectonic features of the Namrun segment around Namrun town andits vicinity to the south of the Central Taurides, were investigated. The basement rock is composed of the Ce-hennemdere formation of Jurassic-Lower Cretaseous age represented by dolomite, dolomitic limestone and

Yerbilimleri, 28 (3), 147-158Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araflt›rma Merkezi DergisiJournal of the Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University

S. ‹nanE-posta: sinan@mersin.edu.tr

G‹R‹fi

‹lk kez Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan ad-land›r›lan Orta Anadolu Fay Sistemi (OAFS),kuzey do¤uda Düzyayla (Sivas do¤usu) ile gü-neyde K›br›s’›n bat›s›na kadar uzanmakta ve 2-80 km geniflli¤inde, yaklafl›k 720 km uzunlu¤un-da k›ta içi do¤rultu at›ml› bir fay olarak yorum-lanmaktad›r (fiekil 1). Orta Anadolu Fay Siste-minin bat›s›nda Bat› Anadolu Blo¤u, do¤usundaMunzur ve Keban Bloklar› yer almakta, 24 ayr›segment ve çok say›da faydan oluflmaktad›r

(Koçyi¤it ve Beyhan, 1998). Bu çal›flmada, Koç-yi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan tan›mlananNamrun (Çaml›yayla) fay zonunun Namrun veyak›n yöresindeki ayr›nt›l› jeolojik, jeomorfolojiközellikleri ile depremselli¤i konular›nda yeni sa-ha verilerinin sunulmas› amaçlanm›flt›r.

‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde farkl› amaç-lara yönelik çok say›da araflt›rma yap›lm›flt›r.Bunlar; kömür ve petrol amaçl› olarak Schmidt(1961), ‹lker (1975), Y›ld›r›m (1978), ‹çel (1989);

148 Yerbilimleri

fiekil 1. Orta Anadolu Fay Zonu ve inceleme alan›n›n konumu (Koçyi¤it ve Beyhan, 1998)Figure 1. Location map of the Central Anatolian Fault Zone and investigated area (Koçyi¤it and Beyhan, 1998).

limestones.This basement is overlain by the Santonian-Campanian Yavca formation which is composed ofsandstone, marl and turbidititic limestones. The F›nd›kp›nar melange tectonically overlies these units in Maas-trichtian. Above mentioned units are unconformably overlies by the Tertiary sediments. These are the Oligo-cene Gildirli formation composed of terrestrial clastics, the Lower-Middle Miocene Kaplankaya formation de-posited in a shalow-marine environment and the Lower-Middle Miocene reefal limestones of the Karaisal› for-mation. The Namrun Fault Zone is represented by a number of fault segments which are N60-80E trendingand 4-8 km long. These faults are the Namrun, Çamararas› Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetafl, Meydanand Çevlik faults. The left lateral offsets on the contact of the Tertiary units and on morphological features,microearthquakes and fault plane solutions suggest that these faults are active sinistral strike slip faults withconsiderable normal compenents.

KKeeyy WWoorrddss: Seimicity, Mersin, morphotectonic, Namrun Fault Zone.

stratigrafiye yönelik Blumental (1947), Özgül vd.(1973), Gül vd. (1984), Özgül (1984), Yetifl(1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Demirtafll›(1984), Demirtafll› vd. (1984), Avflar (1992), Öz-çelik ve Yetifl (1994), Aydo¤du (2002) ; tektonikamaçl› olarak Arpat ve fiaro¤lu (1975), Yetifl(1984), Yetifl ve Demirkol (1986), Açlan (1993),Koçyi¤it ve Beyhan (1998), Dilek vd. (1999),Koçyi¤it ve Beyhan (1999), Tekbafl (2000), Jaf-fey ve Robertson (2001)’un çal›flmalar› say›labi-lir. Yukar›daki çal›flmac›lardan Koçyi¤it ve Bey-han (1998 ve 1999) Namrun fay zonunun solyanal do¤rultu at›ml› aktif bir fay oldu¤unu,Westaway (1999), Namrun fay›n›n neotektonikdönem öncesinde olufltu¤unu ve aktif olmad›¤›-n›, Bozkurt (2001) ise normal bileflenli oldu¤unubelirtmektedirler.

Bu çal›flmada; Orta Anadolu Fay Sistemi’nin enaz bilinen ve araflt›rmac›lar›n görüfl birli¤ine va-ramad›¤› kesiminin (Namrun Fay Zonu’nun)uzand›¤› Namrun (Çaml›yayla) ve yak›n yöresi-nin, ilk kez 1/25000 ölçekli ayr›nt›l› jeolojik vemorfotektonik haritas› ç›kar›lm›fl, çizgisellikleruydu görüntüleri ve saha çal›flmalar› ile tan›m-lanm›fl ve deprem verileri derlenerek Namrunfay zonunun jeolojik, morfolojik özellikleri ile ya-fl›na iliflkin yeni yorumlamalar yap›lm›flt›r.

JEOLOJ‹K KONUM

Çal›flma alan› ve yak›n yöresi Orta Toroslar’›ngüney bölümünde kalmakta olup, Demirtafll› vd.(1984) taraf›ndan tan›mlanan Bolkarda¤ Birli-¤i’nin güney s›n›r›n› oluflturmaktad›r. Permiyen-Alt Tersiyer yafl aral›¤›nda çökelen Bolkarda¤Birli¤i, Devoniyen-Üst Kretase aras›nda s›¤ ne-ritik ortamda çökelmifl karbonat ve k›r›nt›l› kaya-lar ile Üst Kretase-Alt Tersiyer aras›nda k›r›nt›l›kayalar ile temsil edilmektedir (Demirtafll›, 1984;Demirtafll› vd., 1984).

Bölgede Bolkarda¤ Birli¤i’nin Jura-Üst Kretasearal›¤›na ait çökel birimler yer almaktad›r. Böl-genin temelini Jura-Alt Senoniyen yafll› Cehen-nemdere formasyonu (Demirtafll›, 1984) olufltu-rur (fiekil 2 ve 3). Birim; alt seviyelerde siyah vekoyu gri kal›n tabakal› dolomit ve dolomitik ki-reçtafllar› ile üst seviyelerde kal›n tabakal› koyugri , k›r›kl› ve, çatlaklar› kalsit dolgulu kireçtaflla-r›ndan oluflmufltur. Yaklafl›k 750 m’den fazla birkal›nl›k sergileyen birim tipik flelf çökelini yans›-t›r. Cehennemdere formasyonu Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonu (‹l-

ker,1975) taraf›ndan uyumlu olarak üzerlenir(bkz. fiekil 2). Bölgenin güneyinde genifl alan-larda yüzeyleyen birim alt seviyelerde gri ve sa-r›ms› kahve, orta kal›n katmanl› kumtafl›, çak›l-tafl› ve fleyl ardalanmas› ile temsil edilmektedir.Birimin içersinde 2-3 m kal›nl›¤›nda türbiditik ki-reçtafl› mercekleri yer almakta olup, bunlardanhaz›rlanan kesitlerde saptanan fosillere göre bi-rime Santoniyen-Kampaniyen yafl› verilmifltir.Tipik bir flifl istifi içeren Yavca formasyonu, peri-dotit, serpantin dunit, gabro, mikro gabro ve rad-yolarit bloklar›ndan oluflan F›nd›kp›nar kar›fl›¤›taraf›ndan tektonik dokanakla üstlenir (bkz. fie-kil 2).

Temeli oluflturan yukar›da belirtilen birimler Ter-siyer yafll› formasyonlar taraf›ndan uyumsuzluk-la üzerlenmektedir. Tersiyer yafll› birimlerin ta-ban›nda karasal-lagüner ortamda çökelmifl, Oli-gosen-Alt Miyosen yafll› Gildirli formasyonu(Schmidt, 1961) yer al›r (bkz. fiekil 2 ve 3). K›r-m›z›-gri, yer yer çapraz tabakal› çak›ltafl›, kum-tafl› ve sittafl› ardalanmalar› ile temsil edilen bi-rim baz› kesimlerde ince kömür bantlar› içer-mektedir. Birim üste, kirli sar› gri kumtafl›, çak›l-tafl›, kumlu kireçtafl› ve kireçtafl› ardalanmala-r›ndan oluflan Alt Miyosen-Orta Miyosen yafll›Kaplankaya formasyonu (Yetifl ve Demirkol,1986) taraf›ndan uyumlu olarak örtülür (bkz. fie-kil 2 ve 3). Genelde bölgedeki yükseltilerin enüst k›sm›nda yer alan ve katmanl› yer yer masifözellikte resifal kireçtafllar› ile temsil edilen Ka-raisal› formasyonu (Schmidt, 1961), Kaplanka-ya formasyonu ile yanal ve düfley geçifllidir. Ol-dukça bol makro ve mikro fosil içeren s›¤ ve s›-cak bir ortamda çökelen birimin yafl› Alt-Orta Mi-yosen olarak saptanm›flt›r (Yetifl ve Demirkol,1986)

MORFOTEKTON‹K ÖZELL‹KLER

‹nceleme alan› ve yak›n yöresinde yer alan yük-seltilerin genel gidifli K50-60 D aras›nda olup,bölgenin kuzey ve güney yar›lar› birbirlerindenayr› özellikler sergiler (fiekil 4). Kuzey bölümdeNamrun ve Çamaras› faylar›n›n kuzeyinde yeralan kesimde ortalama 1600-1800 m’ye ulaflanyükseltiler varken, güneyinde ortalama 1200-1400 m aras›nda de¤iflen yükseltiler söz konu-sudur (bkz. fiekil 4). Güney bölümde yer alanAlaiye ve Cehennemdere faylar›n›n kuzey kesi-minde ortalama yükseklik 1200-1400 m aras›n-da iken, güney bölümde 700-800 m aras›ndade¤iflmektedir.

‹nan ve Ekingen 149

150 Yerbilimleri

fiekil 2. ‹nceleme alan›n›n stratigrafik dikme kesiti.Figure 2. Stratigraphic columnar section of the investigated area.

Bölgenin en önemli akaçlama sistemini Cehen-nem Deresi oluflturmaktad›r. Dik ve derin vadi-ler oluflturarak KB-GD do¤rultusunda akan Ce-hennem Derenin çal›flma alan›ndaki toplamuzunlu¤u 12 km kadard›r (bkz. fiekil 4). Vadi ta-banlar› ile üstü aras›nda yaklafl›k 600-700 m’likkot fark› bulunmakta ve temel kayalar bu bölüm-

de yüzeylenmektedir. Bölgenin ikinci ve üçüncüderece önemli akaçlama sistemlerini çal›flmaalan›n›n do¤u bölümündeki KB-GD do¤rultuluKad›nc›k ve Oluklu Çaylar› oluflturmaktad›r. Ce-hennem Deresine oranla daha k›sa ve s›¤ vadi-ler oluflturan bu ana akaçlama sistemlerinin yankollar› ise genel olarak KD-GB do¤rultusunda

‹nan ve Ekingen 151

fiekil 3. Namrun ve yak›n yöresinin jeoloji haritas› (a. alüvyon, b. Karaisal› formasyonu (Tka), c. Kaplankaya for-masyonu (Tkp), d. Gildirli formasyonu (Tgi), e. F›nd›kp›nar› kar›fl›¤› (Mfk), f. Yavca formasyonu (Ky), g.Cehennemdere formasyonu (TrJKc), h. dokanak i. do¤rultu at›ml› fay, j. akarsu yata¤›, k. do¤rultu-e¤im).

Figure 3. Geological map of the Namrun and its vicinity (a. alluvium, b. Karaisal› formation (Tka), c. Kaplankayaformation (Tkp) d. Gildirli formation (Tgi) e. F›nd›kp›nar› complex, f. Yavca formation (Ky), g. Cehen-nemdere formation (TrJKc), h. contact, i. strike- slip fault, j. river channel, k. direction and dip).

152 Yerbilimleri

fiekil 4. ‹nceleme alan›n›n morfotektonik haritas› ve ötelenmelerin ölçüldü¤ü yerler (a, b, c ve d).Figure 4. Morphotectonic map of the investigated area and offset locations (a, b, c and d).

uzanmakta olup, bu do¤rultuda geliflen faylartaraf›ndan ötelenmifllerdir (bkz. fiekil 4).

Çal›flma alan› ve yak›n yöresinde, çok say›dave çizgisel olarak dizilmifl su kaynaklar› ile genelgidiflleri KD-GB do¤rultusunda olan KuyucakTepe, Palaz Tepe, Meydan Tepe ve K›z›ltafl S›r-t› vb. uzam›fl tepelere s›kça rastlan›lmaktad›r(bkz. fiekil 4). Yukar›da sunulan morfolojik özel-likler ile jeolojik özellikler, Namrun Fay Zonunun(Koçyi¤it ve Beyhan, 1998) bu kesimde do¤rul-tular› K60-80D aras›nda de¤iflen yaklafl›k 4-8km uzunlu¤a sahip çok say›da faylar taraf›ndantemsil edildi¤ine iflaret etmektedir. Bu faylar, ku-zeyden güneye do¤ru s›ras›yla; Namrun, Ça-maras›, Sebil, Cehennemdere, Alaiye, Tepetaflve Meydan faylar› olup, jeolojik özellikleri afla¤›-da ana hatlar›yla belirtilmifltir.

Çal›flma alan›n›n kuzey bölümünde yer alanNamrun fay›, Sinap Kalesi ile Palaz Tepe ara-s›nda K62D do¤rultusunda 7 km’lik bir uzan›masahiptir (bkz. fiekil 4). Namrun fay› uzan›m› bo-yunca, Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem DereFormasyonu ile Oligosen yafll› k›r›nt›l› kayaçlar-la temsil edilen Gildirli ve Alt–Orta Miyosenyafll› Karaisal› ile Kaplankaya formasyonlar›n›karfl› karfl›ya getirmifl ve tektonik dokana¤›n›oluflturmufltur (fiekil 3 ve 5). Bu kesimlerde yeryer 4 m kal›nl›¤›nda ezik ve breflik seviyelerlebirlikte çizgisel olarak dizilmifl çok say›da sukaynaklar› ve uzam›fl tepeler gözlenmektedir.Ayr›ca Namrun fay›, Namrun ilçesinin kuzeyin-den ç›kan Oluklu Çay›’nda 500 m’lik sol yanalötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 a)Namrun fay›n›n 700 m güneyinde yer alan Çamaras› fay›, K60D do¤rultusunda KuyucakTepe ile Cehennem Dere aras›nda 5.5 km ka-dar devam ederek çal›flma alan›n› terk eder.Jura-Alt Kretase yafll› Cehennem Dere ileAlt–Orta Miyosen yafll› Kaplankaya formasyon-lar›n› karfl› karfl›ya getirmifl olan Çamaras› fay›,ayr›ca Cehennem Derenin do¤u kolunu olufltu-ran Çamaras› Deresi’ni de denetlemektedir(bkz. fiekil 3 ve 4).

Bölgenin orta bölümünde yer alan Sebil fay›,Sebil Köyü bat› bölümü ile Mutal Tepe kuzeyba-t›s› aras›nda K68D do¤rultusunda yaklafl›k 6km’lik bir uzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). SebilKöyü bat›s›nda Oligosen yafll› Gildirli formasyo-nu ile Jura-Kretase yafll› Cehennemdere for-masyonlar›n›n tektonik dokana¤›n› oluflturanfay bat›ya do¤ru Cehennemdere formasyonukeserek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kar (bkz. fie-

kil 3 ve 4). Sebil fay›, Cehennem Deresi’nin ko-lunda 250 m’lik sol yanal ötelenme sergiler (bkz.fiekil 4 c).

Bölgenin güney bölümünde yer alan Cehen-nemdere fay›, do¤uda Cehennem Deresi’ningüneydo¤u bölümünü oluflturan Pamukluk Dereboyunca K70D do¤rultusunda 4 km’lik bir uzan›-ma sahiptir. Bu kesimden sonra kuzeybat›yado¤ru 350 m s›çrama yapan fay, buradan itiba-ren K55D do¤rultusunda 8 km kadar devamederek çal›flma alan›n›n d›fl›na ç›kmaktad›r(bkz. fiekil 4). Orta ve do¤u bölümlerde Jura-AltKretase yafll› Cehennem Dere formasyonunaait birimleri kesen Cehennemdere fay›, bat› bö-lümde temel kayalar› ile di¤er birimlerin tektonikdokana¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3). Özel-likle sahan›n güneybat› kesiminde çok say›dasu kaynaklar› ile K›z›ltafl ve F›nd›kl› Tepe gibiuzam›fl s›rtlar yer almaktad›r (bkz. fiekil 4). Bu-nun yan› s›ra, Cehennemdere fay›, CehennemDere’nin güneydo¤u bölümünü oluflturan Pa-muklu Deresi’nde 3 km’lik sol yanal ötelenmeyeneden olmufltur (bkz. fiekil 4).

Cehennemdere fay›n›n kuzeybat› bölümündeyer alan Alaiye fay›, do¤uda Cehennem Deresiile bat›da Alaiye Köyü’nün güneybat›s› aras›ndaK65D do¤rultusunda ve yaklafl›k 6 km’lik bizuzan›ma sahiptir (bkz. fiekil 4). Jura – Kretaseyafll› Cehennemdere formasyonunu kesen Alai-ye fay›, K›z›ltafl S›rt›n›n kuzeyinde yer alan Ce-hennem Dere’sinde 750 m’lik sol yanal ötelen-meye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 b).

Çal›flma alan›n›n güney ucunda yer alan Tepe-tafl fay›, K38D do¤rultusunda 3 km’lik bir uza-n›m sergiler. Kuzeydo¤uda Santoniyen-Kampa-niyen yafll› Yavca formasyonunun içinden ge-çen fay, güneybat› bölümünde Oligosen yafll›Gildirli ve Alt-Orta Miyosen Yafll› Karaisal› for-masyonlar›n› keserek bunlarda 600 m’lik sol ya-nal ötelenmeye neden olmufltur (bkz. fiekil 4 dve 5).

K50D do¤rultusunda yaklafl›k 3 km’lik uzan›masahip olan Meydan fay›, çal›flma alan› içerisindeMeydan Tepe’nin güney bölümünde konumlan-maktad›r. Kuzeydo¤u bölümde Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyonunu kesenfay, güneybat› ucunda Oligosen yafll› Gildirli for-masyonu ile Yavca formasyonun tektonik doka-na¤›n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).

Bölgenin güneybat› bölümünde yer alan veMeydan fay›na koflut olarak uzanan Çevlik fay›,

‹nan ve Ekingen 153

Santoniyen-Kampaniyen yafll› Yavca formasyo-nu ile F›nd›kp›nar› kar›fl›¤›n›n tektonik dokan›¤›-n› oluflturmaktad›r (bkz. fiekil 1 ve 3). Çevlik fa-y› K48D do¤rultusunda toplam 3 km’lik bir uza-n›m sergiler (bkz. fiekil 3 ve 4).

Yukar›da tan›mlanan faylar›n d›fl›nda çal›flmaalan›n do¤usunda Boztepe Köyü do¤usundaK30B do¤rultusunda, Namrun ilçesinin bat› bö-lümünde K40B do¤rultusunda ve Zevzek Tepebat›s›nda yer alan K52B gidiflli yaklafl›k 2 kmuzunlu¤unda sa¤ yanal nitelikli küçük ölçeklifaylar da yer almaktad›r (bkz. fiekil 3 ve 4).

Namrun ve Cehennemdere faylar› çal›flma ala-n›nda ve yak›n yöresinde yap›lan gözlemlerde,yer yer Jura-Kretase yafll› temel kayalar ile Alt-Orta Miyosen yafll› kayalar›n tektonik dokana¤›-n› oluflturmakta, yer yer de Alt Miyosen-Orta Mi-yosen yafll› kayalar› kesmekte ve bunlar› sol ya-nal ötelenmelere u¤ratmaktad›rlar (bkz. fiekil 5ve 6). Bunun yan› s›ra, çeflitli dere ve çaylardayapm›fl oldu¤u 0.5 ile 3 km’lik sol yanal ötelen-meler ile faylar›n kuzey ve güney bölümlerindegözlenen 300-400 m’lik yükseklik farklar›, Nam-run faylar›n›n önemli bir düfley bileflene sahipsol yanal do¤rultu at›ml› fay karakteri gösterdi¤i-ni belgelemektedir.

Bölgede yer alan faylar›n büyük bir bölümü ge-nelde kireçtafllar› içinde geliflmifltir. Ancak, ki-reçtafllar›n›n erime özelli¤ine ba¤l› olarak faydüzlemlerinin korunmad›¤› ve özellikle çizgisel

unsurlar›n kayboldu¤u görülmektedir. Bununlabirlikte, korunmufl çok az say›da fay düzlemive üzerinde yer alan çiziklerden yararlanarakoluflturulan stereografik izdüflüm fiekil 7’ deverilmifltir. Buna göre bölgede geliflen faylar›nK20-25D-G20-25B gidiflli s›k›flma ve K60-65B-G60-65D gidiflli gerilme denetiminde geliflti¤i,ayr›ca Namrun Fay Zonu’na koflut olan fayla-r›n önemli bir düfley bileflene sahip sol yanaldo¤rultu at›ml› fay özelli¤i sergiledikleri söyle-nebilir.

Tarihsel dönem içersinde Namrun fay› üzerindegerçekleflti¤i belirtilen büyük ölçekte bir dep-rem kayd›na rastlan›lmam›flt›r. Son yüzy›ldaMersin yak›n yöresi ile Namrun Fay Zonu’nunuzand›¤› kesimlerde meydana gelen depremlerÇizelge 1’de verilmifltir. ‹statistiksel olarak buyüzy›l içersinde meydana gelen 55 adet dep-remden, 33 tanesi 3-3.9, 16’ s› 4-4.9 ve üçü ise5-5.5 büyüklü¤ündedir. 5-5.5 büyüklü¤ündekiüç deprem Mersin Körfezi içerisinde kalmakta,son y›llarda meydana gelen 3-3.9 büyüklü¤ünesahip 4 deprem ise Namrun ve Cehennemderefaylar› üzerine düflmektedir (fiekil 8). Di¤erdepremlerin merkez üstleri ise, Namrun FayZonu içerisinde da¤›lm›fl olarak yer al›rlar. Buveriler, çal›flma alan›nda yaklafl›k 5 km geniflli-¤inde ve 11 km uzunlu¤unda bir zon oluflturanNamrun faylar›n›n, büyük ölçekte bir depremüretmemelerine karfl›n, aktif faylar oldu¤unukan›tlamaktad›r.

154 Yerbilimleri

fiekil 5. Cehennemdere formasyonu (JKc) ile Gil-dirli formasyonu (Tg) aras›ndaki tektonikdokana¤› oluflturan Namrun fay› (PalazTepe kuzeyinden güneybat›ya bak›fl).

Figure 5. Tectonic contact between the Cehennem-dere (JKc) and Gildirli (Tg) formationsfrom the Namrun fault (view from north ofPalaz Hill to the southwest).

fiekil 6. Alt-Orta Miyosen yafll› Karaisal› formasyo-nunda Tepetafl fay› taraf›ndan oluflturulansol yanal ötelenmeler (A-A› : at›m, TepetaflTepe güneyinden kuzeybat›ya bak›fl).

Figure 6. Left lateral offset on the Lower-Middle Mi-ocene Karaisal› formation due to the Te-petafl fault (A-A› : offset, view from southof Tepetafl Hill to the northwest).

‹nan ve Ekingen 155

fiekil 8. Namrun ve yak›n yöresinin yal›nlaflt›r›lm›fl sismotektonik haritas›.Figure 8. Simplified seismotectonic map of the Namrun and its close vicinity.

TARTIfiMA VE SONUÇLAR

Koçyi¤it ve Beyhan (1998) taraf›ndan adland›r›-lan Orta Anadolu Fay Sistemi kuzeyde Düzyay-la (Sivas) güneyde Anamur (Mersin) aras›ndauzanmakta ve 24 ayr› segmentten oluflmaktad›r(Sivas, K›z›l›rmak, Yeflilhisar, Çamard›-Derinku-yu, Ard›çl› segmentleri vd.). Bu segmentleringüneybat› bölümünü oluflturan Namrun Fay Zo-nu, üzerinde en az çal›flma yap›lan bölümdür.Namrun Fay Zonu ile ilgili olarak iki farkl› görüflbulunmaktad›r. Koçyi¤it ve Beyhan (1998 ve1999); Namrun Fay Zonu üzerine gözlenen çiz-gisel vadi, üçgen yüzeyler, akaçlama sistemle-rindeki ötelenmeler, Kuvaterner yafll› alüvyondepolar›n›n kesilmesi, farkl› yerlerde fay düz-lemleri üzerinde ölçülen kayma çizikleri, farkl›yafltaki kaya birimlerinin karfl› karfl›ya gelmesi,sismik etkinlikler vb. göstergelerin fay›n genç veaktif oldu¤unu belgeledi¤ini belirtmektedirler.Westaway (1999) ise, Namrun fay zonunununözellikle Toros Da¤lar›na paralel olarak uzananyap›sal hatlara karfl›l›k geldi¤ini, dolay›s›ylabunlar›n ço¤unlukla ters faylardan olufltu¤unuve aktif olmad›¤›n› ifade etmektedir.

Namrun Fay Zonu’nun en iyi gözlendi¤i yerler-den birisi olan Namrun ve yak›n yöresindeki je-olojik ve morfotektonik özelliklerinin incelendi¤ibu çal›flmada, 5 km’lik bir zon içerisinde Nam-run Fay Zonu’nun birbirine koflut olarak uzanan7 ayr› fay haritalanm›flt›r. 8 km uzan›ma sahip

fiekil 7. ‹nceleme alan›ndan derlenen fay düzlem-leri ve çiziklerinin stereografik izdüflümleri(fay düzlemi ölçüm yerleri fiekil 4’te göste-rilmifltir.)

Figure 7. Lower hemisphere stereographic projectionof striated fault planes measured in the fi-eld (Measurement locations of fault planesare shown in Figure 4).

olan Namrun fay›nda akaçlama sistemlerinde500 m, 12 km uzan›ma sahip Cehennemderefay›nda yine akaçlama sistemlerinde 500-750 mve Miyosen yafll› birimlerde gözlenen 600 m’liksol yanal ötelenmeler ölçülmüfltür. Ayr›ca bufaylar›n kuzey ve güney bölümleri aras›nda 200-300 m civar›nda yükseklik farklar›n›n bulundu¤udikkate al›narak, bu faylar›n önemli bir düfley bi-leflene sahip sol yanal do¤rultu at›ml› fay karak-teri sergiledikleri saptanm›flt›r. Bunun yan› s›ra,fay düzlemi çözümleri de faylar›n önemli bir dü-fley bileflene sahip sol yanal fay karekterine sa-hip olduklar›n› iflaret etmektedir. Namrun ve Ce-

hennemdere faylar›n›n Alt-Orta Miyosen yafll›Karaisal› ve Kaplankaya formasyonlar›n› kes-meleri, gerekse akaçlama sistemlerinde meyda-na getirdikleri ötelenmeler, bu faylar›n Miyosensonras›nda ço¤unlukla Pliyo-Kuvaterner’de ge-liflti¤i söylenebilir. Bunun yan› s›ra, bölgedemeydana gelen ve büyüklü¤ü 3-5 aras›nda de-¤iflen depremler de bu faylar›n aktif oldu¤unugöstermektedir. Namrun Fay Zonu’nun jeolojiközellikleri ve üretti¤i depremler dikkate al›nd›-¤›nda, gelecek y›llarda da bölgede y›k›c› olma-yan küçük ölçekte depremlerin meydana gelebi-lece¤i söylenebilir.

156 Yerbilimleri

Çizelge 1. Mersin ve yak›n yöresine ait sismik veriler (Genço¤lu vd., 1990; Eyido¤an vd., 1991; Kandilli DepremAraflt›rma Enstitüsü, 2007)

Table 1. Seismic data at Mersin and its vicinity (Genço¤lu et al., 1990; Eyido¤an et al., 1991; KandilliObservatory and Earthquake Research Institute, 2007)

KAYNAKLAR

Açlan, M., 1993. Namrun güneydo¤usu (Mer-sin) yöresinin jeolojik ve petrografik in-celenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bi-limleri Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi,Adana (yay›mlanmam›fl).

Arpat, E. ve fiaro¤lu, F. D., 1975. Türkiye’dekibaz› önemli genç tektonik olaylar. Türki-ye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18, 91-101.

Avflar, N., 1992. Namrun (Mersin) yöresininbentik foraminifer faunas›. Maden Tet-kik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 114,127-144.

Aydo¤du, E., 2002. Bo¤azp›nar-Sandal (‹çel)dolay›n›n stratigrafisi. Yüksek LisansTezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, ÇukurovaÜniversitesi, Adana (yay›mlanmam›fl).

Blumental, M. M., 1947. Belemedik Paleozoyikpenceresi ve bunun Mezozoyik kalkerçerçevesi (Kilikya Toroslar›). MadenTetkik ve Arama Enstitüsü Yay›nlar›, 3.

Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey – asynthesis. Geodinamica Acta, 14, 3–30.

Demirtafll›, E., 1984. Stratigraphy and tectonicsof the area between Silifke and Anamur,Central Taurus Mountains. In: O. Tekeliand M. C. Göncüo¤lu, (eds), Procee-dings of the International Symposium onthe Geology of the Taurus Belt, SpecialPuplication, Ankara, pp. 101-118.

Demirtafll›, E., Turhan, N., Bilgin, A.Z., Erenler,F., Ifl›klar, S., Sanl›, D.Y., Selim, M.,and Turhan, N., 1984. Geology of Bol-kar Mountains. In: O. Tekeli and M. C.Göncüo¤lu, (eds), Proceedings of theInternational Symposium on the Geo-logy of the Taurus Belt, Special Pupli-cation, Ankara, pp. 125-141.

Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B., and Grundvig, S.,1999. Structure and petrology of Tauri-de ophiolites and mafik dike intrusions(Turkey): Implications for the Neo-Teth-yen Ocean. Geological Society of Ame-rica Bulletin, 111, 1192-1216.

Eyido¤an, H., Utku, Z., Güçlü, U. ve De¤irmen-ci, E., 1991. Türkiye Büyük DepremleriMakro-sismik Rehberi. ‹stanbul TeknikÜniversitesi, Maden Fakültesi Yay›n›.

Genço¤lu, S., ‹nan, E. ve Güler, H., 1990. Tür-kiye’nin deprem tehlikesi. TMMOB Je-ofizik Mühendisleri Odas› Yay›n›, Anka-ra.

Gül, M. A., Çuhadar, Ö., Özbafl, Y., Aklan, H. veEfeç›nar, T., 1984. Bolkar-Belemedikyöresinin jeolojisi ve petrol olanaklar›.Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl›¤›, Ra-por No. 1979 (yay›mlanmam›fl).

‹çel, ‹., 1989. ‹çel-Tarsus-Çaml›yayla 36624 no-lu ruhsat sahas› jeoloji ve rezerv rapo-ru. Maden Tetkik Arama Raporu (ya-y›mlanmam›fl).

‹lker, S., 1975. Adana baseni kuzeybat›s›n›n je-olojisi ve petrol olanaklar›. Türkiye Pet-rolleri Anonim Ortakl›¤› Raporu (yay›m-lanmam›fl).

Jaffey, N., and Robertson, A. H. F., 2001. Newsedimentological and structural datafrom the Ecemifl fault zone, southernTurkey: implications for its timing andoffset and Cenozoic tectonic escape ofAnatolia. Journal of Geological Society,158, 367-378.

Kandilli Rasathanesi veDeprem Araflt›rma Ens-titüsü, 2007. http://www.koeri.bo-un.edu.tr, 30 Nisan 2007.

Koçyi¤it A., and Beyhan A., 1998. A new intra-continental structure: the Central Ana-tolian Fault Zone. Tectonophysics, 284,317-336.

Koçyi¤it, A., and Beyhan, A., 1999. Reply toRob Westaway’s comment on “ A newintracontinenthal transcurrent structure:the Central Anatolian Fault Zone”. Tec-tonophysics, 314, 481-496.

Özçelik, N. ve Yetifl, C., 1994. Adana baseni,Tersiyer istifi Güvenç formasyonunun li-tobiyostratigrafisi. Türkiye 10. PetrolKongresi Bildiriler Kitab›, s. 73-85.

Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evo-lution of the Central Taurides, In: O.,Te-keli and M.C., Göncüo¤lu (eds), Pro-ceedings of the International Symposi-um on the Geology of the Taurus Belt,Special Puplication, Ankara, pp. 77-90.

Özgül, N., Metin, S., Görür, E., Bingöl, ‹., Bay-dar, O. ve Erdo¤an, B., 1973. Tufan-

‹nan ve Ekingen 157

beyli dolay›n›n (Do¤u Toroslar-Adana)Kambriyen-Tersiyer kayalar›. TürkiyeJeoloji Kurumu Bülteni, 16(1), 82-100.

Schmidt, G. C., 1961. Stratigraphic nomenclatu-re for the Adana Region, PetroleumDistrict 7. Petroleum AdministrationBulletin, 6, 47-63.

Tekbafl, M., 2000. Namrun Güneyi (Çapar-Par-makkurdu aras›) ofiyolit diliminin jeoloji-si ve petrografik ‹ncelenmesi. YüksekLisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çu-kurova Üniversitesi, Adana (yay›mlan-mam›fl).

Westaway, R., 1999. Comment on ‘‘A new intra-continental transcurrent structure: theCentral Anatolian Fault Zone, Turkey’’

by A. Koçyi¤it and A. Beyhan. Tecto-nophysics, 314, 469–479.

Yetifl, C., 1984. New observations on the age ofthe Ecemifl Fault. In: O.,Tekeli andM.C., Göncüo¤lu (eds), Proceedings ofthe International Symposium on theGeology of the Taurus Belt, SpecialPuplication, Ankara, pp. 159-164.

Yetifl, C. ve Demirkol, C., 1986. Adana basenininbat› kesiminin detay jeolojik etüdü. MTARapor No. 8037 (yay›mlanmam›fl).

Y›ld›r›m, F., 1978. ‹çel ili Tarsus ilçesi Namrun ci-var›nda s›n›rlar› belirtilen maden kömürüsahas›na ait Maden Kanunu’nun 44.maddesine göre tanzim edilen iflletmeprojesi. MTA Raporu (yay›mlanmam›fl).

158 Yerbilimleri