Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 352 · 2018

Blandyna Puszer Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych blandyna.puszer@ue.katowice.pl

NAPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO KRAJÓW UNII WALUTOWYCH W AFRYCE

A POTENCJAŁ INWESTYCYJNY TYCH PAŃSTW Streszczenie: W ramach integracji krajów afrykańskich działają dwa ugrupowania: UEMOA oraz CEMAC. Wielkość i dynamika napływu BIZ do krajów unii afrykańskich w latach 2007-2016 wykazuje duże zróżnicowanie. Wielkość tych inwestycji w skali świa-towej jest niewielka, jednak kraje te są zainteresowane jak największym napływem inwe-stycji zagranicznych. Celem opracowania jest przedstawienie najważniejszych tendencji w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do krajów UEMOA oraz CEMAC w latach 2007-2016 oraz podejmowanych działań prowadzących do eliminowa-nia barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów. Słowa kluczowe: UEMOA, CEMAC, BIZ. JEL Classification: F21, O55. Wprowadzenie

W ramach integracji krajów afrykańskich powstała UEMOA oraz CEMAC. UEMOA została utworzona w 1994 r. na mocy traktatu zawartego przez władze siedmiu krajów zachodnioafrykańskich: Beninu, Burkina Faso, Mali, Nigru, Senegalu, Togo i Wybrzeża Kości Słoniowej. W 1997 r. do ugrupowania dołą-czyła Gwinea-Bissau. CEMAC funkcjonuje od 1994 r. i zrzesza następujące kraje: Czad, Gabon, Gwineę Równikową, Kamerun, Republikę Konga oraz Re-publikę Środkowoafrykańską.

Łukasz Szewczyk

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń Katedra Bankowości i Rynków Finansowych lukasz.szewczyk@ue.katowice.pl

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk

186

Poza integracją walutową, państwa członkowskie unii walutowych przyjęły także szereg innych celów, przede wszystkim: zwiększenie konkurencyjności finansowej i gospodarczej poprzez otwarcie rynków oraz racjonalizację i harmo-nizację otoczenia prawnego; konwergencję polityki ugrupowania; znoszenie barier w przepływie osób, towarów, usług i kapitału oraz prowadzenie wspólnej polityki handlowej, koordynację krajowej polityki sektorowej; harmonizację wspólnego rynku oraz systemów prawnych, w szczególności prawa podatkowego.

W literaturze omawiającej BIZ istnieje szereg analiz, które skupiają się na ocenie ich wpływu na kraj goszczący (tzw. host country). Wskazują one na czynniki decydujące o wpływie tych inwestycji na gospodarkę. Badania te pro-wadzone są przede wszystkim przez UNCTAD, MFW czy Bank Światowy. W polskiej literaturze naukowej problem BIZ w krajach unii afrykańskich nie jest szeroko dyskutowany. W artykule podjęto próbę prezentacji i oceny naji-stotniejszych tendencji w napływie BIZ do krajów UEMOA i CEMAC w latach 2007-2016. Uwagę skupiono również na przedstawieniu wybranych działań, które zostały podjęte przez kraje unii w celu eliminowania barier i tworzenia zachęt dla zagranicznych inwestorów.

W opracowaniu zostały wykorzystane: analiza przyczynowo-skutkowa oraz analiza porównawcza. Pewne problemy zostały jedynie zasygnalizowane z uwa-gi na ograniczoną objętość artykułu. 1. Geneza integracji walutowej w Afryce

Pierwsze unie o charakterze gospodarczo-politycznym w Afryce były two-rzone przez Francuzów już w XIX w. Na kolonizowanych terenach stworzyli oni w 1898 r. Francuską Afrykę Zachodnią (AOF). W jej skład wchodziły Senegal, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej, Sudan (później Mali), Dahomej (później-szy Benin), Górna Wolta (później Burkina Faso), Niger i Mauretania. Drugą unią była stworzona w 1910 r. Francuska Afryka Równikowa (AEF), w skład której weszły Czad Ubangi-Szari (później Republika Środkowoafrykańska), Kongo i Gabon [Zaremba, 2015, s. 181].

Początków integracji monetarnej w Afryce można szukać w latach 60. i 70. XX w., gdy dawne kolonie współpracowały w ramach Zachodnioafrykańskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Zachodnioafrykańskiej Unii Monetarnej (UMOA), scalającej kraje posługujące się frankiem CFA [Marszk, 2013, s. 202]. Pierwszą próbą integracji w tym regionie było utworzenie w 1959 r. przez sie-dem państw byłej Francuskiej Afryki Zachodniej, Unii Celnej Afryki Zachodniej

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych…

187

(UDEAO). Przetrwała ona do 1970 r., po czym została rozwiązana. Jej miejsce zajęła utworzona w 1972 r. Wspólnota Gospodarcza Afryki Zachodniej (CEAO). W 1975 r. na mocy traktatu z Lagos powstała Wspólnota Ekonomiczna Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) [Czarny i in., 2013, s. 27]. W traktacie ustana-wiającym ECOWAS przewidywano utworzenie do 1990 r. unii celnej, a następ-nie wspólnego rynku i unii monetarnej. Jednak do początku lat 90. zaledwie kilku członków ECOWAS zredukowało bariery handlowe. Integracja w ramach ECOWAS od początku odbywała się bowiem dwutorowo: jako integracja państw frankofońskich oraz integracja pozostałych państw [Czarny i in., 2013, s. 27].

Najliczniejsze pod względem liczby państw są unie walutowe utworzone przez dwie grupy państw afrykańskich (tabela 1). Tabela 1. Unie monetarne w Afryce

Nazwa Państwa i terytoria członkowskie Zachodnioafrykańska Unia Gospodarcza i Walutowa (UEOMA) stanowiąca część strefy franka Afrykań-skiej Wspólnoty Finansowej (CFA)

Benin, Burkina Faso, Gwinea Bissau, Mali, Niger, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej

Wspólnota Ekonomiczna i Monetarna Afryki Centralnej (CEMAC) stanowiąca część strefy franka CFA

Gabon, Republika Kongo, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Kamerun, Gwinea Równikowa

Źródło: Czarny i in. [2013, s. 25].

Traktat ustanawiający UEMOA został podpisany 10 stycznia 1994 r. w Da-karze między przedstawicielami Francji i siedmiu państw afrykańskich. Warto zaznaczyć, że nie jest to pierwsza próba integracji gospodarczej w tym regionie. Bezpośrednim powodem powstania ugrupowania było przeprowadzenie dewalu-acji franka CFA w 1994 r.

Do zapisanych w traktacie celów UEMOA należą m.in.: poprawa konku-rencyjności, konwergencja polityki gospodarczej, ustanowienie wspólnego rynku, popieranie koordynacji polityko rolnej, przemysłowej, transportowej i energe-tycznej oraz harmonizacja prawa [www 1]. W celu osiągnięcia tak sformułowa-nych celów państwa członkowskie przeniosły część uprawnień krajowych na rzecz instytucji ponadnarodowych. Działania unii są finansowane ze wspólnej taryfy celnej oraz części dochodów podatkowych z każdego państwa członkow-skiego. Finansowanie może być również pozyskiwane w drodze kredytów, dota-cji i pomocy zewnętrznej [Zaremba, 2015, s. 183].

CEMAC funkcjonuje od 1994 r, do jej celów zalicza się: poprawę konku-rencyjności gospodarczej, osiągnięcie konwergencji gospodarczej poprzez koor-dynację polityk gospodarczych (budżetowej i pieniężnej), utworzenie wspólnego

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk

188

rynku, który opiera się na swobodnym przepływie osób, kapitału, towarów i usług oraz koordynację polityk sektorowych [Zaremba, 2015, s. 184].

Gospodarki krajów wchodzących w skład CEMAC mają pewne wspólne charakterystyki. Cechuje je: niewysoka populacja (ok. 32 mln mieszkańców), niski poziom dochodu PKB per capita, podejmowanie działań mających na celu ograniczenie poziomu ubóstwa, zależność od eksportu ropy naftowej i innych zasobów naturalnych [Zafar i Kubota, 2003, s. 1]. 2. Rozmiary i struktura BIZ do krajów UEMOA oraz CEMAC

BIZ w ugrupowaniach integracyjnych odgrywają istotne znaczenie, nie tyl-ko dla zwiększenia zasobów kapitałowych, ale także dla poprawy warunków sprzyjających procesowi integracyjnemu (w tym infrastruktury transportowej) na obszarze objętym integracją. W sytuacji kiedy przepisy dotyczące promocji BIZ znajdą się w treści zawieranych układów, napływ tych inwestycji na obszar ugrupowania staje się łatwiejszy. W okresie od lat 60. do 90. XX w. napływ BIZ do Afryki był śladowy z uwagi na niechęć zarówno poszczególnych państw, jak i całych ugrupowań do tej formy współpracy międzynarodowej. Wartość napły-wu BIZ do regionu zaczęła wyraźnie wzrastać od połowy lat 90. XX w., wraz z nadejściem fali nowego regionalizmu i zmiany stosunku afrykańskich podmio-tów do finansowania zewnętrznego [Garlińska-Bielawska, 2015, s. 92]. Według informacji UNCTAD oraz MFW, rynki krajów rozwijających się (w tym rynki krajów afrykańskich) stają się atrakcyjnym miejscem dla inwestorów bezpo-średnich. Dokonując oceny wielkości i dynamiki napływu BIZ do UEMOA oraz CEMAC, można zauważyć zróżnicowanie tego procesu (rys. 1-2).

Wielkość napływu BIZ do UEMOA i CEMAC jest na ogół niska, o charak-terze pionowym oraz skierowana do konkretnych atrakcyjnych dla inwestorów sektorów. Kraje takie jak: Czad, Kamerun, Kongo, Gabon i Gwinea Równikowa w strefie CEMAC oraz Wybrzeże Kości Słoniowej, Benin, Burkina Faso, Niger i Senegal z UEMOA, przyciągają znaczne ilości BIZ, a globalny kryzys finan-sowy miał niewielki wpływ na ich napływ do większości tych państw. W niektó-rych latach w krajach unii można zauważyć niewielkie zmniejszenie aktywności inwestorów zagranicznych, którzy z o wiele większą ostrożnością i selektywno-ścią podchodzili do inwestycji. Wynikało to głównie ze spadku skłonności do inwestycji, na skutek niepewności co do rozwoju sytuacji w gospodarce świato-wej, a także z problemów z finansowaniem projektów inwestycyjnych na skutek

zp

R Ź

R Ź

zjawprzy

Rys

Źród

Rys

Źród

wiskyro

s. 1.

dło: N

s. 2.

dło: N

ka st w

Na

Na po

Na

Na po

tzwwart

apływ

odsta

apływ

odsta

w. „tośc

w B

awie

w B

awie

N

„creci z

BIZ

e: UN

BIZ

e: UN

Napł

editzaso

do

NCTA

do

NCTA

ływ

t crobó

UE

AD

CEM

AD

bezp

runcw B

EMO

[201

MA

[201

zpoś

ch”BIZ

OA w

17].

AC w

17].

śred

. PZ (ry

w la

w la

dnic

omys.

atac

atach

h in

mimo3-4

ch 2

h 20

nwes

o te4).

007

007

stycj

ego

7-20

7-20

cji z

o w

016

016 (

zagr

ba

(ml

(mln

rani

adan

ln U

n U

czny

nyc

USD

USD

ych

h k

D)

D)

…

krajachh zaanotow

18

wan

9

no

1

R Ź

R Ź

wa

t

190

Rys

Źród

Rys

Źród

wysa kr

tach

0

s. 3.

dło: N

s. 4.

dło: N

Prsokoraje

Nh 2

Wa

Na po

Wa

Na po

rzyroroz

e UENapł

007

arto

odsta

arto

odsta

rostzwiE – ływ7 i

ość s

awie

ość s

awie

t winię80

w BI20

skum

e: UN

skum

e: UN

wartoętym-proIZ d11

mul

NCTA

mul

NCTA

ościmi, pocedo inw

B

lowa

AD

lowa

AD

i BprzyentoUE

west

lan

ana

[201

ana

[201

IZ ykłaowyEMOtycj

dyn

BIZ

17].

BIZ

17].

w kadoy [ZOAje z

na P

Z w

Z w

krajowoZysk jeszag

Pusz

w UE

w CE

jach krak, 2st b

gran

zer,

EMO

EMA

h unaje

2015bardnicz

Łu

OA

AC

nii G-25, sdzo zne

ukas

w l

w l

był20 z. 26niebył

sz S

lata

latac

ł wizano68].erówły g

zew

ch 2

ch 2

ięksotow. wnogłów

wczy

200

2007

szywał

omiwn

yk

7-2

7-20

y w ły p

iernie z

016

016

porprzy

ny. zori

6 (m

(m

rówyros

Przient

mln U

mln U

wnast 94

zyktow

USD

USD

aniu4-pr

kładwane

D)

D)

u z kroce

dowe n

krajento

wo wna p

jamowy

w laprze

mi y,

a-e-

mnpkwmtz(l2

kcf

mGw

w

R Ź

mysnośprodkapwytma twoz ty(przlogi201

kowcyjnfirm

miaGww u

wes

Rys

Źród

sł wci Bdukitałutwóogr

orzeym zedeiczn5, sEw

wannym

my, K

ast Fwineunii

Bstyc

s. 5.

dło: N

wydBIZkcji u za

órczranienia

poe wnej s. 1wol

ne pmi wjak

KrajeFra

ei R[NIZ

cji p

Inw

Na po

dobyZ na

pragra

zymiczo

a noowinwszy

po-2]lucjprzew rk Ore eu

ancjRówgonw A

prze

west

odsta

ywcapłyrzemanic

m. Eoneowynnoystkomi. ja nede amranguropa p

wnikngaAfryedst

tycj

awie

N

czyywamysczn

Ekspe peycho mkimiędz

napłws

achge cpej

pozokowng,ycetaw

je ty

e: UN

Napł

y orały słownegoperc

ersph mmiećm dozy

ływszyh inczyskieosta

wej) 20

e prwiają

ypu

NCTA

ływ

raz do

wej o zaci p

pektmiejsć mo prprz

wu Bstki

nfray Me sąaje ) ze012,rzybą ry

gre

AD

bezp

nafbrai b

ainwpodtywsc

miejsrzemzeds

BIZim struTNą głnaj

e w, s. bierys. 5

eenf

[201

zpoś

ftowanżbankwestdkre

wy spprasce myssięb

Z w log

uktuN. łówwię

wzgl423ra ró5-8

field

17].

śred

wy ży trkowtoweślaprz

acy,pr

słu bior

CEgikąury

wnyększlędu3-42óżn.

d w

dnic

(okranwoś

wanoają, zyjaj, porzeki prrstw

EMAą pri te

ymi zymu n25]ne f

UE

h in

k. 5nspości o wże

ającozakierrod

wam

ACrywelek

inwm inna h.

form

EMO

nwes

0%orto(9,4

w przprz

e wa tyrowdukcmi

C wywatykom

wesnwehisto

my,

OA w

stycj

% naowej4%zemzem

włącym

wanicji)kra

ydayzacmun

storestoory

np

w la

cji z

apłyj (1). J

myślmysczenjese B, w

ajow

aje scji, nika

amoremczn

. ty

atac

zagr

ywu14,8Jak le w

sł wniu t k

BIZw cewym

się wł

acji

i wm wne i

ypu

ch 2

rani

u ka8%)

mowydwyd

spokapiZ do

lu zmi

byćłaśc. In

w UEw tyi str

gre

007

czny

apit), teożndobydobyołecitałoo sezmni z

ć stciwnwe

EMychrate

eenf

7-20

ych

tałuelek

na zywcywcczneochektoniejzagr

tabiym

esto

MOAh kregic

fiel

016

…

u). Wkomzauwczymczy emu

hłonorójszeran

ilnami poram

A i rajaczne

ld. W

(ml

W dmunważ

ym, w

u ornny.ów enianiczn

a, jeplanmi s

CEch e o

Wa

ln U

dalnikażyć a ntyc

raz . Wwya lunym

est tnamsą m

EMA(z w

oddz

artoś

USD

szejacji na

nie sch do

W zytwóuki mi

to umi in

m.in

ACwyjział

ść t

D)

j ko(12

ajwisektkratyc

zwiąórcztech[To

uwanwen. t

C. Njątkływ

tych

19

olej2%)ięcetorzajaczącązkzychnoom

arunestytaki

Natokiem

wani

h in

1

j-), ej ze ch ce ku ch o-

mi,

n-y-ie

o-m ie

n-

1

R Ź

R Ź

192

Rys

Źród

Rys

Źród

2

s. 6.

dło: N

s. 7.

dło: N

Inw

Na po

Ilo

Na po

west

odsta

ść i

odsta

tycj

awie

nwe

awie

je ty

e: UN

esty

e: UN

ypu

NCTA

ycji

NCTA

B

gre

AD

typ

AD

lan

eenf

[201

u gr

[201

dyn

field

17].

reen

17].

na P

d w

n fie

Pusz

CEM

eld w

zer,

MA

w U

Łu

AC w

UEM

ukas

w la

MOA

sz S

atach

A w

zew

h 20

w lat

wczy

007

tach

yk

-20

h 20

16 (

07-

(mln

201

n U

16

USDD)

R Ź

gKwdwcb

wBck

Rys

Źród

galuKośw tdzew Acze bior

wegBIZczęśkraj

s. 8.

dło: N

Pou i ści tymnia

Afryi in

rstwN

go nZ dość nju w

Ilo

Na po

od wKa

Słom re

azycenfrawa a

Napłniedo nnakw po

ść i

odsta

wzgameoniogio

zjaty. Inastrazjaływdob

nakłkładosta

nwe

awie

ględerunoweonieyck

nweruktatyc

w BIboruładódówaci

N

esty

e: UN

demnu, ej oe prkiegestyturyckieIZ u ków

w naBIZ

Napł

ycji

NCTA

m wna

orazrzybgo ycjey. Pe, stpow

kapibru

a śroZ.

ływ

typ

AD

wartajwz Kbierstan

e te Ponatanowinitałuuttoodk

bezp

u gr

[201

ościęce

Kamrająnowsą

adtoowi

nienu, oo (rki tr

zpoś

reen

17].

ci naej i

meruą cowi

w o, wi po

n odo czrys. rwa

śred

n fie

ajwinw

unieorazokowię

waronaddgryzym9-

ałe j

dnic

eld w

więcweste. Nz woło ększrtośćd pywam ś10)jest

h in

w C

cej itoróNalewięk

30zość fuołoać iwia

). Rt sfi

nwes

CEM

inwów eży ksze0% ści puzjiwęistoadcz

Relainan

stycj

MAC

westzaipo

e roog

przei-prog

otnezy

acjanso

cji z

C w

tycjinwodkrozmgólneznrzejółu

e znwy

a ta wan

zagr

w lata

i grwestreśl

miarnej naczęć,

u [Anaczysok

dana z

rani

ach

reentowlić, ry. Lilo

zondok

Ambzenkośćaje z k

czny

200

nfiewałoże

Licści e nkon

buknie ć śrwyapi

ych

07-2

eld kainw

czbainw

na dnanyita,w uredobrtału

…

201

napapitwesa prwes

dziaych20

uzudniorażeu na

6

płyntał stycrojestyc

ałanh pr12,

upełorocenieapły

nęłow

cje ektócji

nia wrzez, s. łniacznye o ywa

o doWyazj

ów grewydz pr33]

aniuychtym

ając

o Sybrzjatypo

eenfdobrzed]. u krh rem, cego

19

enezeż

yckichofiel

bywdsię

rajoelacjjako d

3

e-żu ie o-ld

w-ę-

o-ji

ka do

1

R

Ź

R

Ź

wn

194

Rys

Źród

Rys

Źród

wyżnios

4

s. 9.

dło: N

s. 10

dło: N

Rższysły

Śre(w

Na po

0. Ś(w

Na po

elacym pon

edni%)

odsta

rednw %

odsta

cje po

nad

ioro

awie

nior%)

awie

te wzio

d 10

oczn

e: UN

rocz

e: UN

w nmie00%

na re

NCTA

zna

NCTA

nieke ni

%, a

B

elac

AD

rela

AD

któriż śa w

lan

cja B

[201

acja

[201

rychśred

w Cz

dyn

BIZ

17].

a BI

17].

h krdniazad

na P

na

Z n

rajaa śwdzie

Pusz

nak

na na

ach wiat 33

zer,

kład

akła

w ztow3,5%

Łu

dów

adów

zalewa. P%. N

ukas

bru

w br

eżnPrzyNap

sz S

utto

rutt

noścykłpływ

zew

w U

to w

ci odadow B

wczy

UEM

w CE

d roowoBIZ

yk

MO

EMA

okuo wZ je

A w

AC

u byw Ko

st j

w la

w l

yły uongedn

atach

latac

utrzgo wną z

h 20

ch 2

zymw 2z de

007-

2007

myw016eter

-20

7-20

wan6 r. rmi

16

016

ne nwy

inan

na y-nt

ur

R Ź

R Ź

gwP

utrzrys.

Rys

Źród

Rys

Źród

genw kPKB

zym. 11

s. 11

dło: N

s. 12

dło: N

WneroktórB, a

myw-12

1. Śr

Na po

2. Śr

Na po

W laowaryma w

wani2.

redn

odsta

redn

odsta

atacaneg

m wawięc

ia P

nior

awie

nior

awie

ch 2go Partowz

N

PKB

rocz

e: UN

rocz

e: UN

200PKość zglę

Napł

B n

zna

NCTA

zna

NCTA

07-2KB m

zasędni

ływ

na o

rela

AD

rela

AD

201miasobie w

bezp

okre

acja

[201

acja

[201

6 sał mbówwięc

zpoś

eślo

a BIZ

17].

a BIZ

17].

szczmiejw BI

cej

śred

ony

Z do

Z do

zegójsceIZ wniż

dnic

ym

o PK

o PK

ólnie ww 2ż na

h in

poz

KB

KB

ie iw CE201a św

nwes

ziom

w U

w C

inteEM3 r

wiec

stycj

mie

UEM

CEM

ensyMAC

. prcie.

cji z

e. R

MO

MA

ywnC. Wrzek

zagr

Rela

OA w

AC w

ny W ekroc

rani

ację

w la

w la

napefekczy

czny

ę BI

atach

atac

pływkcieyła p

ych

IZ

h 20

h 20

w Be jepoł

…

do

007-

007

BIZest łow

PK

-20

7-20

Z wto u

wę g

KB

16 (

016

w stougr

gene

pre

(%)

(%)

osurupoerow

ezen

)

unkuowawan

19

ntuj

u danieneg

5

ją

do e,

go

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk

196

Dla rozwoju gospodarek państw afrykańskich unii walutowych duże zna-czenie mają intraregionalne BIZ. Udział krajów afrykańskich w inwestowaniu w sąsiednich krajach jednakże jest niewielki. Nie wykorzystuje się czynników takich, jak: bliskość geograficzna i podobieństwa kulturowe, znajomość środo-wiska biznesowego i potrzeb lokalnych konsumentów, mimo iż niektóre kraje stosują zachęty [Szukalski, 2013, s. 256]. 3. Czynniki sprzyjające inwestowaniu w krajach unii

Kraje afrykańskie poczyniły w ostatnich latach duży wysiłek, mający na ce-lu stworzenie środowiska przyjaznego biznesowi. Jednym z przejawów tych działań jest promowanie BIZ jako istotnej formy pozyskiwania kapitału. Wartość BIZ wzrosła jednak umiarkowanie w ostatnich latach. Jest to przede wszystkim konsekwencją wizerunku Afryki jako kontynentu niestabilnego politycznie, ekonomicznie oraz ogarniętego epidemiami i narażonego na katastrofy natural-ne. Skutkiem tego jest brak dużego zainteresowania inwestycjami ze strony kor-poracji transnarodowych na tym kontynencie. Niemniej jednak kraje wchodzące w skład unii podejmują szereg działań, aby zwiększyć poziom inwestycji bezpo-średnich. Działania te są jednak podejmowane tylko przez wybrane kraje unii.

Senegal wprowadził plan rozwoju, który zawiera szereg istotnych reform gospodarczych, mających na celu zwiększenie inwestycji w sektorach strate-gicznych, co ma doprowadzić do wzrostu realnego PKB do poziomu 7,1% w 2018 r. Rząd wprowadza reformy m.in. w sektorze energetycznym czy szkol-nictwie wyższym. Zamierza również rozwijać transport, co ma pozwolić mu na zostanie swoistym centrum logistycznym w regionie [www 8].

Rząd Republiki Konga, w celu zwiększenia potencjału inwestycyjnego, zdecydował się na zmianę prawa inwestycyjnego, a niestabilność polityczna i słaba infrastruktura, wysokie koszty pracy oraz niska produktywność są czyn-nikami, które zniechęcają inwestorów. Bank Światowy sfinansował jednak Pro-gram Wsparcia Dywersyfikacji Gospodarki (PADE) we współpracy ze stowa-rzyszeniem Business Council of Business Understanding, mający na celu utworzenie funduszu, który pomoże w rozwoju małym i średnim przedsiębior-stwom. Ponadto, Total, Chevron i SNPC, zainwestowali 10 mld USD w przed-siębiorstwie Moho Nord, które stanowi istotny projekt w zakresie wydobycia ropy naftowej i produkcji wyrobów petrochemicznych [www 6]. Warto zauwa-żyć, że ważnym państwem wspierającym rozwój BIZ w Kongo są Chiny. Od-grywają ważną rolę w przebudowie infrastruktury drogowej, kolejowej czy por-towej kraju. Zainteresowanie Chin kontynentem afrykańskim wynika z chęci

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych…

197

poszukiwania zasobów naturalnych, co ma na celu zasilenie rozwijającego się chińskiego przemysłu [Ambukita, 2015, s. 470].

Rząd Beninu wdrożył reformy mające na celu stworzenie przyjaznych wa-runków dla napływu BIZ. W tym celu zdecydowano się opracować i wprowa-dzić w życie Narodowy Plan Rozwoju Infrastruktury, a także na utworzenie Agencji Promocji Inwestycji i Eksportu, której zadaniem jest m.in. promocja handlu zagranicznego [www 9].

Czad jest przykładem państwa, w którym trudno jest inwestować ze wzglę-du na niesprzyjający klimat inwestycyjny. Proces zakładania działalności gospo-darczej jest niezwykle uciążliwy, a system podatkowy mało przejrzysty. Ważnymi czynnikami, które negatywnie wpływają na klimat inwestycyjny, są również niepewność polityczna, słaba infrastruktura i brak wykwalifikowanej siły robo-czej. BIZ skupiają się głównie w obszarze wydobycia ropy naftowej i przemyśle infrastrukturalnym [www 5]. Rząd Czadu stosuje jednak zachęty mające na celu zwiększenie wolumenu inwestycji w tym kraju. Ich intensyfikacja nastąpiła w 2008 r., kiedy to zdecydowano się na wprowadzenie zwolnień podatkowych dla zagranicznych firm przez 3 lata od momentu rozpoczęcia działalności. Umożliwiono również funkcjonowanie przedsiębiorstw, które w całości są fi-nansowane kapitałem zagranicznym, z wyłączeniem tych, które mają bezpo-średni wpływ na bezpieczeństwo wewnętrzne.

Togo jest przykładem kraju, który pomimo stosunkowo niedużego napływu BIZ, podejmuje działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym obszarze. W 2016 r. rząd podjął działania, mające na celu zacieśnienie współpracy z Niem-cami w zakresie możliwych inwestycji [www 3]. Istotnym jest fakt, że BIZ są prawnie dozwolone tylko w niektórych sektorach, a transakcje kapitałowe pod-legają kontroli rządu i wymagają jego zgody. Tabela 2. Miejsca zajmowane przez kraje UEMOA i CEMAC w rankingach

oceniających atrakcyjność inwestycyjną

Kraj „Doing Business”

TI Corruption Perceptions

Index

Global Innovation

Index

Index of Economic Freedom

1 2 3 4 5 UEMOA

Benin 156 95 116 96 Burkina Faso 147 72 120 93 Gwinea Bissau 173 168 bd 119 Mali 142 116 118 102 Niger 151 101 123 154 Senegal 148 64 100 120 Togo 155 116 125 br Wybrzeże Kości Słoniowej

143 108 112 75

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk

198

cd. tabeli 2 1 2 3 4 5

CEMAC Czad 181 159 bd 162 Gabon 165 101 bd 103 Gwinea Równikowa 179 bd 117 174 Kamerun 167 145 bd 150 Republika Konga 178 159 bd 177 Republika Środkowoafrykańska

186 159 bd 181

Źródło: [www 2; www 4; www 7; www 10].

W celu oceny atrakcyjności inwestycyjnej sporządzane są różne rankingi (tabela 2). Z tabeli wynika, że kraje unii znajdują się na bardzo niskich pozy-cjach odnoszących się do atrakcyjności inwestycyjnej. Niska atrakcyjność wyni-ka z wielu czynników, do których można zaliczyć przede wszystkim: niestabil-ność polityczną, niską jakość infrastruktury, słaby rozwój rynku finansowego, wysoki poziom przestępczości, korupcję, niską etykę prowadzenia biznesu czy nawet przypadki porwań biznesmenów [Szukalski, 2013, s. 257]. Podsumowanie

Przedstawione kraje, wchodzące w skład UEMOA i CEMAC, nie są obecnie bardzo atrakcyjnym miejscem dla bezpośrednich inwestorów zagranicznych. War-to jednak zauważyć, że z roku na rok wartość BIZ wzrasta, jednak bardzo powoli. BIZ spełniają ważną rolę w unowocześnianiu gospodarek tych państw, gdyż wprowadzają nowe technologie czy nowe formy zarządzania, natomiast biorąc pod uwagę ich wartość i tempo wzrostu, nie należy oczekiwać, iż w najbliższych latach przyczynią się one do znaczącego rozwoju gospodarek tych państw.

Niezwykle ważne dla napływu BIZ do krajów unii będzie dalsze znoszenie licznych ograniczeń, które w dużym stopniu uniemożliwiają właściwą absorpcję kapitału zagranicznego. Kraje te ciągle bowiem zmagają się z wieloma proble-mami, które mają nie tylko ekonomiczny wymiar (np. epidemie). Istotnym pro-blemem jest kwestia edukacji, odpowiednich kwalifikacji pracowników czy szeroko rozumianej infrastruktury. Literatura Ambukita E. (2012), Czynniki determinujące napływ bezpośrednich inwestycji zagra-

nicznych do krajów Afryki Subsaharyjskie, „OPTIMUM. Studia Ekonomiczne”, nr 1(55), s. 29-40.

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych…

199

Ambukita E. (2015), Chińskie inwestycje w Afryce – szanse czy zagrożenie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe i Ubezpiecze-nia”, nr 855, s. 669-679.

Czarny E., Folfas P., Śledziewska K., Witkowski B. (2013), Wpływ integracji monetar-nej na wymianę towarową w warunkach kryzysu gospodarczego, Materiały i Stu-dia, nr 300, Narodowego Banku Polskiego, Warszawa.

Garlińska-Bielawska J. (2015), Determinanty afrykańskich procesów integracyjnych na tle modelu integracji europejskiej, „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, nr 4, s. 85-97.

Marszk A. (2013), Zachodnioafrykańska Unia Ekonomiczna i Monetarna jako przykład integracji gospodarczej i finansowej w Afryce Zachodniej [w:] B. Pączek (red.), Czarny Ląd i Świat Arabski: Obrona pokoju czy interesów? Wydawnictwo JP, Gdynia, s. 201-210.

Ngongang E. (2012), Foreign Direct Investment in Regional Integration: Comparative Attractiveness in the CEMAC and UEMOA Economic Spaces, “European Journal of Sustainable Development”, No. 1, s. 419-444.

Szukalski S. (2013), Uwarunkowania i perspektywy rozwoju ekonomicznego Afryki Sub-saharyjskiej, „Studia Ekonomiczne / Polskiej Akademii Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych”, nr 2(LLXXVII), s. 244-266.

Tomi D. (2015), Foreign Direct Investment, Economic Growth and Structural Trans-formation: The Case of West African Economies and Monetary Union Countries, MPRA Paper, No. 62230, Munich Personal RePEc Archive, Munich.

UNCTAD (2017), World Investment Report 2016, New York – Geneva.

Zafar A., Kubota K. (2003), Regional Integration in Central Africa. Key Issues, Africa Region Working Paper Series ,No. 52, World Bank, Washington, DC.

Zaremba M. (2015), Integracja monetarna w Afryce Zachodniej – rozwój i funkcjono-wanie strefy franka CFA, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 6(317), s. 175-195.

Zysk W. (2015), Kraje Next Eleven – wschodzące światowe potęgi a kryzys gospodar-czy, „Studia i Prace WNEiZ”, nr 41(3), s. 259-271.

[www 1] http://stosunki-miedzynarodowe.pl/slownik/67-u/1464-uemoa (dostęp: 7.09.2017).

[www 2] http://www.doingbusiness.org/rankings (dostęp: 11.09.2017).

[www 3] http://www.dw.com/en/germany-togo-seeking-closer-relations/a-19156589 (dostęp: 10.09.2017).

[www 4] http://www.heritage.org/index/pdf/2017/book/index_2017.pdf (dostęp: 11.09.2017).

[www 5] https://en.portal.santandertrade.com/establish-overseas/chad/investing (dostęp: 10.09.2017).

[www 6] https://en.portal.santandertrade.com/establish-overseas/congo/investing-3 (do-stęp: 10.09.2017).

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk

200

[www 7] https://www.globalinnovationindex.org/gii-2017-report (dostęp: 11.09.2017).

[www 8] https://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2015/241729.htm (dostęp: 11.09.2017).

[www 9] https://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2016/af/254167.htm (dostęp: 10.09.2017).

[www 10] https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016 (dostęp: 11.09.2017).

FOREIGN DIRECT INVESTMENT INFLOW TO THE MONETARY UNIONS COUNTRIES IN AFRICA AND THE INVESTMENT POTENTIAL OF

THESE COUNTRIES Summary: There are two groups of countries as part of the African integration: UEMOA and CEMAC. The magnitude and dynamics of FDI inflows to the African union countries in 2007-2016 vary widely. The size of these investment in the world scale is small, but these countries are interested in the influx of foreign investment as high as possible. The aim of the study is to present the most important trends in the in-flow of foreign direct investment (FDI) to the UEMOA and CEMAC countries during the period of 2007-2016 and measures taken to eliminate barriers and provide favorable conditions for foreign investors. Keywords: UEMOA, CEMAC, FDI.